Rajesh Natansh – Menuka Tauko Nihurayera Sundai Thiyin

राजेश नतांश – मेनुका टाउको निहुँर्याएर सुन्दै थिईन्

रुपा नामले मात्र होइन वास्तविक रुपमा नै निकै राम्री थिई । काली–काली हिस्सी परेकी, सलक्क परेको जिउडाल र यौवनले भरिपूर्ण शरीर भएकै कारणले होला गाउँका सम्पूर्ण युवकहरू रुपा भनेपछि मरिहत्ते गर्ने गर्दथे । रुपालाई आर्कषित गर्नका लागि मञ्चित नाटकहरू हेर्न निक्कै रोमाञ्चकारी हुने गर्दथ्यो । उनीहरूले रुपालाई लोभ्याउनका लागि गरेको सहयोग सबै नक्कली लाग्दथ्यो । रुपा आफैंलाई पनि आफ्नो सौन्दर्यतामा गर्व थियो । छिन्–छिनमा ऊ ऐनाको अगाडि बस्ने गर्दथी । ऐनामा आफ्ना सम्पूर्ण सुन्दर शरीर धीत मरुञ्जेल नियाल्दा एक प्रकारको लज्जाको अनुभूति हुने गर्दथ्यो, हाँसोका विम्बहरू उतार्ने गर्दथी ।

झन् क्याम्पस आउँदा–जादाँका पलहरू निकै अविष्मरणीय हुने गर्दथ्यो । बाटामा क्याम्पसे केटाहरूले जिस्काउने गर्दथे । रुपा त्यसको मौन समर्थन गर्ने गर्दथी । कति पनि प्रतिकार गर्दिनथी । लज्जालु मुस्कान छाडेर निरुत्तर बनेर हिँड्दा ती केटाहरूले एक प्रकारको समर्थन पाएको सम्झन्थे । घर आईपुगेपछि ऊ बाटोभरिका रमाइला पलहरू सम्झेर मुस्कुराउने गर्दथी । उसलाई सधैं त्यही बाटो नै प्यारो लाग्दथ्यो । ऊ त्यो बाटोलाई एक प्रकारको प्रेम गर्दथी अथवा भनौं त्यो बाटो दिनमा एक दिन नहिँडी चित्तै बुझ्दैन थियो ।

अरुणसँग उसको नजिकको सम्बन्ध छ । उसले अरुणलाई भाइ मानेकी छे । प्रत्येक भाइटीकामा अरुणको निधार रङ्गिने गर्दथे उसका हातहरूबाट । सायद आफ्ना दाजुभाइ नभएकैले होला निकै प्रेम गर्दथी ऊ अरुणलाई । अरुण उसको घर पटक–पटक जाने गर्दथ्यो । यी दुई एकदिन नदेख्दा नै छट्पटिन पुग्थें । प्रत्येक दिन र रातहरू सँगै हुने गर्दथे । हाँसी–मज्जाक गर्दा गर्दै समयले नेटो काटेको पत्तै हुदैन थियो ।

अरुण पनि उसलाई निकै प्रेम गर्ने गर्छ । सधै उसको छत्रछायाँमा बस्न रुचाउँछ । प्रत्येक पल अरुण उसको सुन्दरताको खुलेर प्रशंसा गर्ने गर्दछ । सायद यही कारणले होला रुपालाई अरुण निकै प्यारो लाग्ने गर्दछ । क्याम्पस जान लाग्दा रुपालाई अरुण नभई हुदैन । ऊ अरुणले ‘राम्रो देखिएको छ !’ नभनेसम्म घरबाट बाहिर निस्किदैनथी ।

रुपालाई आफू बन्धनमा बाँधिएको छु जस्तो लाग्थ्यो । प्रत्येक समय आफूलाई ठूला–ठूला पर्खालहरूकाबीच कैदमा पारिएको अनुभूत गर्ने गर्दथी । आफूलाई घरमा पिँजडामा राखेर थुनिएको सुगाझैँ सम्झिन्थी । क्याम्पस समयबाहेक उसलाई घरको चौघेराभन्दा बाहिर जान छुट थिएन । ऊ आफू सँगैका साथीहरू आफूभन्दा निकै स्वतन्त्र भएको ठान्दथी । आफ्ना साथीहरूलाई जहाँ पनि जान छुट भएको तर आफूलाई कहीं जान पनि छुट नभएको भनेर आत्मालोचित हुने गर्दथी । यसैकारणले होला ऊ आफ्ना रहरलाग्दा सम्पूर्ण इच्छाहरू दबाएर राख्ने गर्दथी । क्याम्पस पार्कहरूमा प्रेमीप्-रेमिकाहरू अँगालोमा बाँधिएर प्रेमकर्म गरेको देख्दा इर्ष्या लाग्ने गर्दथ्यो उसलाई । एक मनमा त आफूलाई प्रेम गर्ने प्रेमी खोजु जस्तो लाग्ने गर्दथ्यो तर डराउने गर्दथी त्यसबाट उब्जने परिस्थितिहरूसँग ।
०००
रुपाकी आमा मेनुकाका दिनहरू सधैं फुर्सदिला भएर बित्ने गर्दथे । आफ्नो श्रीमान् विदेशमा भएका कारण खर्चका लागि अरु कहाँ धाउनुपर्दैन थियो । उनी गाउँकै गन्यमान्य पार्टीको सक्रिय कार्यकर्ता थिइन् । उनलाई जहिल्यै बिहान ६ बजे चिया पसलमा बसेर पार्टीका लगायतका कुराहरू गर्न अभ्यस्त हुन्थ्यो । थोर–बहुत राजनीतिबारे प्रशिक्षित भएकी उनी आफूलाई सभ्य र अरुलाई असभ्य भन्ने बानीले गाउँका दिग्गजहरूले मनपराउँदैनथे । एक्लो हठ गर्ने बानीले गर्दा गाउँका शिक्षित महिलाहरू उनकोको अज्ञनता देखेर मनमनै खिल्ली उडाउँथे । उनी आफैलाई पनि विना जानकार प्याच्च बोल्ने बानीले धेरै चोटी लज्जित बनाएको थियो । आफ्ना कमजोरीहरू पत्ता लगाई चिया पसलमा बसेर गफिएको देख्दा गाउँका महिलाहरूले ‘कुरा काट्ने आईमाई’को पगरी लगाईदिएका थिए।

रुपालाई निकै कडाई गर्थिन् उनी । उनी छोरीहरू स्वतन्त्र भए बेइज्जती बाहेक केही हुँदैन, । उनीहरूलाई आत्मनिर्णय अधिकार दिनुहुँदैन लगायतका सोचाई राख्ने गर्थिन् । छोरीले गरेका हरेक कुराहरूमा बन्देज लागाउँथिन् । गाउँमा सानै उमेरमा आफू खुसी बिवाह गर्ने लहड चलेको थियो । यस्तै विषयप्रति असान्दर्भिक रुपमा उनी छोरीलाई सजग गराई राख्ने गर्थिन्, “फलानो जस्तो गरी पोइला हिँडिस् भने तेरो के हुन्छ थाहा पाउनेछेस् तैँले !”
०००
भुँइमा तासहरू असरल्ल छरिएका थिए । मेनुका आफ्ना साथीहरूसँग तास खेल्नमा अभ्यस्त थिइन् । साथीहरू चाहिँ छिमेकीका बारेमा कुरा गर्दै थिए । उनी भने घरेलु मदिराको चुस्की लिँदै तुरुन्तै प्रतिक्रिया जनाई हाल्थीन्, “हैन, मान्छेको कसरी मन बदलिन्छ हँ । एकजनासँग बिहे गरेर जीवन सुम्पिदिई सकेपछि फेरि अर्कोसँग किन जीवन सुम्पिदै पोइला जानु ? यो आईमाईको जात त ! ….फेरि त्यो वीरले किन बुढी आईमाईलाई बिहे गरेको होला ? मोराले अरु केटी देखेन !” उनका कुरामाथि अरुहरूले हो मा हो मिलाउँथे ।

“तिमीहरूलाई थाहा छ आज कान्छी त पोइला गइछ । भर्खर १५ वर्ष के लागेकी थिई ! के हतारो परेको त्यसलाई ! फेरि आफूभन्दा डबल उमेरको आर्मीसँग !”

“के–के सुन्नुपर्छ यो कानले ? हैन त्यसले आर्मी जस्तो बोकालाई छान्नुपर्छ ? तालपरे सय वटा बिहे गर्छन यी आर्मी बोकाहरू । ठिक्क पर्यो त्यसलाई ! अस्ती मसँग मुखमुखे लाग्दै थिई वेश्या ! ।”

“जवान छोरीलाई ठेगानमा नराख्दा यस्तै हुन्छ । लखर–लखर चारैतीर कुदी हिँड्थी । छोरी होस् तपाईकी जस्तो !” आफ्नो छोरीको प्रशंसा गरेकोमा मेनुकालाई गर्वको महसुस भयो ।

रुपा खाटमा बसेर आफ्ना आमाको कुरा सुनिरहेकी थिई । उसलाई भित्रभित्रै डर लागिरहेको थियो आफूबाट कहित्यै त्यस्तो प्रकारको कार्य नहोस् भनेर । हात खुट्टाहरू मन्द–मन्द गतिमा कापिरहेका थिए, आफू दोषी ठहरिने डरले । मनमा चिसो परिरहेको थियो ।
अकस्मात् रुपाले वाक्–वाकी गरी । मेनुका साथीहरू तीनछक्क परे । मेनुकालाई शंका लाग्यो । मनमा डर–डरको अनुभूति गरायो उसलाई । रुपा भने बाहिर गएर आई ।

“ए ! के भो तलाई”

“केही भा’को छैन मम्मी !”

“केही भा’को छैन भन्छस् । म थाहा पाउँदिन ?” मेनुकाले छोरीको मन तौलिन खोजिन् । रुपा चुप लागेर बसिरही । डराए जस्तो गरी । टाउँको निहुराई । अनुहारमा हेर्न सकिन । टाउँको निहुँरिई रहिँ ।

छोरी यसरी निँहुरिएको देखेर मेनुका जोडले कराइन्, “कसले गर्यो यस्तो तलाई । भन् न कोसँग सुतिस् ?” मेनुकाले शंका गर्दै अँध्यारोमा जाल हालिन् ।

रुपाका सम्पूर्ण शरीर डरले काम्न थाले । सुकुसुकाउँदै रहि । मेनुकाको रिसले कन्पारो तातिएर आयो । आफूले गरेको शंका वास्तविक हुन लाग्दै थियो । सहन सकिनन् । अनायासै रुपामाथि हातहरू बजार्न थालिन् ।

“को हो त्यो ?”

“अरुण”

रुपाले अरुणको के उच्चारण गरेकी थिई । मेनुका छाँगाबाट खसेझैँ भईन् । सिमेन्टीमा बजारिएको जस्तो भयो । सोच्दै नसोचेको मानिसबाट यस्तो हुन्छ भनेर सोचेकी थिइनन् । स्तब्ध भईन् । केही बोल्नै सकिनन् । सधैं केही न केही बोलीराख्ने बोलक्कड मेनुका यतिखेर मौन थिइन् । साथीहरूले मौनताको भङ्ग गर्दै आश्चर्यमा परिरहेका थिए । उनीहरू पनि मौन थिए ।

०००

ब्रेन्चमा तीन पात्रहरूलाई राखिएको छ मेनुका, रुपा अनि अरुण । वरिपरि मान्छेहरू जम्मा भएका छन् । सबै एकअर्काका मुखामुख गर्दै कुरा गर्दै थिए । कतिले ‘जोशमा होश गुमाएपछि यस्तै हुन्छ’ भन्दै थिए । मेनुकाका विरोधी भनिनेहरू अनेक लाञ्छनाहरू लगाउँदै पालोको पैचो गर्दै थिए । रुपालाई अरुणसँग जिम्मा लगाईदै थियो । मेनुका यस्तो दृश्य हेर्न सकिरहेकी थिइनन् । केही गर्न नसक्ने गरी लाचार बनेर टाउको निहुँर्याएर सबै सुन्दै थिईन् ।

Babita Basnet – Hamro Andolan Jaari Chha

बबिता बस्नेत – हाम्रो आन्दोलन जारी छ …!
(नेपाल साप्ताहिक)

ऊ… त्यही हो उसको घर तर अहिले घरमा मान्छे छन् कि छैनन् म यसै भन्न सक्दिनँ । एक अधवैँशेले बाँसको झ्याङनेरीबाट हातले इसारा गर्दै एउटा फुसको छानो भएको सानो झुपडी देखाइदिएपछि जेठ महिनाको त्यो मध्यगर्मीमा पसिना पुछ्दै हामी त्यता लाग्यौँ । केही दिनअघि मात्र आएको मुसलधारे वषर्ाले बाटो बिगि्रएकाले गाडी चल्न नसक्दा लहानबाट करबि तीन घन्टाको पैदल यात्रापछि हामी त्यो गाउँमा पुगेका थियौँ । ‘मझौरा गाउँ कता पर्छ ?’ सोध्दै गाउँ पुगेपछि त्यो घरको खोजी गरएिको थियो । भित्री मधेसको प्रचण्डगर्मीले बाटैमा ढलिने हो कि झैँ भएको थियो । मेरो साथमा थिए सन्तोष र असीम त्यस क्षेत्रका सक्रिय पत्रकार । सुरुमा त लहानबाट त्यो गाउँसम्म जाने अनुमति नै दिएका थिएनन् साथीहरूले तर मेरो जिद्धीका कारण उनीहरूको केही चलेको थिएन ।

मधेस र मधेसीका नाममा खुलेका अनेक स-साना समूहहरूले पहाडी मूलका मानिसहरूमाथि हमला गररिहेका कारण पनि साथीहरू डराएका थिए । उनीहरूसँग मैले भनेकी थिएँ, “म कुनै युद्धग्रस्त परदेशमा जान लागेकी होइन, मेरो देशको कुनै पनि भू-भागमा निर्धक्कसँग टेक्ने अधिकार मलाई छ, किन डराएका तिमीहरू ?” उनीहरूले भनेका थिए, “त्यो त हो तर समय र परििस्थति ठीक छैन ।” “हामी आफँै ठीक हुनसकेका छैनौँ भने समयलाई किन दोष दिने ?” यसो भन्दै म बाटो लागेकी थिएँ । नभन्दै जङ्गलछेउको खोला किनारमा भेटिएको एउटा सशस्त्र जत्थाले हामीलाई रोक्यो र सोध्यो, “कहाँ जान लागेका ?” पुग्नुपर्ने गाउँ र परविारका बारेमा बताएपछि जत्थाले भन्यो, “पहाडी समुदायका मानिसलाई त्यता जाने अनुमति छैन, यो भूभाग मधेसीहरूको हो ।” उनीहरूका कुराले झनक्क रसि उठे पनि सम्हालिँदै मैले भनेँ, “मलाई पहाडमा गणित र विज्ञान पढाउने शिक्षक मधेसी हुनुहुन्थ्यो । हामी कति इज्जत गछौर्ं उहाँलाई । उहाँ अहिले पनि म पढेकै स्कुलमा पढाइरहनुभएको छ । यस्तो कुरा नगर्नूस्, आफ्नै देशमा हिँड्न पनि कस्तो अनुमति ? हामी के उद्देश्यले त्यहाँ जान लागेका हौँ, त्यो पो ठूलो कुरा हो ।” “तपाईं अलि बढी नै कुरा गर्नुहुँदो रहेछ,” हेर्दा अलि ‘स्मार्ट’ लाग्ने एक युवकले मपट्ट िहेर्दै भन्यो । “यी छोकडी के ठीक करक पड्ते,” -यो केटीलाई ठीक पार्नुपर्छ जस्तो छ ।) हेर्दै अलि डरलाग्दो जुँगामुठे अधवैँशेले मैथिलीमा भन्यो । मैले आफ्नो परचिय दिँदा अलि ‘स्मार्ट’ जस्तो लाग्ने त्यो युवकले भने खुसी मानेझैँ गरी प्रश्न गरेको थियो, “ए ! तपाईं नै हो ?” मैथिलीमा फेर िउनीहरूले केही क्षण कुरा गरे र निष्कर्षको भाषामा भने, तपाईंहरू जान सक्नुहुन्न, पहाडीहरूलाई अनुमति छैन ।” अति भएपछि मैले भनेँ, “हेर्नुस्, म पहाडी समुदायमा निवेदन हालेर जन्मिएकी होइन, न त तपाइर्ंहरू नै आफ्नो इच्छाले मधेसी समुदायमा जन्मिनुभएको हो । हामी मात्रै होइन, संसारका कुनै पनि व्यक्ति आफूखुसीले कुनै परविार या जातिविशेषमा जन्मिएका हुँदैनन् । मधेसी हुनुमा तपाइर्ंहरू स्वयम्को कुनै योगदान छैन, न त पहाडी हुनुमा नै मेरो कुनै दोष छ । त्यसैले हामीले कुनै जाति, समुदाय वा स्थानविशेषमा जन्मिएकै कारण गर्व या हीनताबोध गर्नुपर्ने कुनै कारण छैन । हो, अवसरको बाँडफाँटमा विगतमा अन्याय भएको छ । जाति, वर्ग सबैमा समानता भइदिएको भए अहिले यस्तो हुने थिएन । यसमा त तपाईंहरूले मात्र होइन, हामी सबैले एकसाथ मिलेर आवाज उठाउनुपर्छ ।”

युवक मेरा तर्फबाट ‘कन्भिन्स’ भएझैँ देखियो तर अरूहरूले जान दिन नहुने तर्क गरे । अन्तमा बढीमा दुई घन्टामा सोही बाटो भएर र्फकने सर्तमा हामीले त्यो गाउँसम्म पुग्ने अनुमति पायौँ । सन्तोष र असिम अलि डराएका झैँ देखिएका थिए ।

यसरी निरर्थक, झन्झटिलो र बोझिलो करबि एक घन्टाको बहसपछि हामी त्यो घरको पेटीमा पुगेका थियौँ । मधेसको खैरो र सेतो मिसिएको रङको माटोले पोतिएको चिल्लो पेटी हुँदै सुनसान आँगनमा पुगेपछि मैले वरपिर िहेरँे, दलानमा रहेको बाँसको खाटमा एउटा बुट्टेदार दरी ओछ्याइएको थियो । जहाँ एउटा बिरालो वर्तिरपर्तिर गररिहेको थियो । बाहिर कसैलाई नदेखेपछि मैले ढोकाबाट त्यो सानो झुपडीभित्र चिहाएँ । जस्केलो हुँदै घिरौला र लौकाका लहराहरू धुरीतिर लागेकाले भित्र अलि अँध्यारो थियो । “घरमा को हुनुहुन्छ ?” मेरो आवाज सुनेर ४५ आसपासकी एउटी महिला सारीको सप्कोले आँसु पुछ्दै बाहिर निस्किइन् । लाग्यो, आगोमा खाना पकाउने क्रममा उनी धूवाँले आँसुसरी भएकी होलिन् । उनले हरयिो भुइँमा स-साना सेता बुट्टा भएको सुतीको सारी लगाएकी थिइन् र हरयिै चोलो थियो शरीरमा । “कसलाई खोज्नुभएको ?” अलि शङ्कास्पद र भयभीत स्वरमा मैथिलीमा उनले सोधिन् । “हामी तपाइर्ंहरूलाई नै भेट्न आएका, तपाइर्ं राजेशको आमा होइन र ?” प्रश्नको जवाफ ‘हो’ मा फर्काउँदा उनको आवाज ठूलो स्वरको रुवाइमा परण्िात भयो । श्रीमती रोएको आवाजले घरभित्र सुतिरहेका उनका पति झस्किएर उठे । सेतो कुर्ता र धोती लगाएका उनले काँधमा रातो र सेतो रङ मिसिएको गम्छा ओढेका थिए । दबिएको आवाजमा उनले यति मात्र भने, “के भयो ?” तर, उनको आँखा भने धेरै कुरा सोधिरहेको थियो, तिमीहरू को हौ ? किन यहाँ आएका ? मेरी श्रीमतीलाई तिमीहरूले के भन्यौ ? यो किन रोएकी ? आदि, इत्यादि । सन्तोषले मैथिलीमा मेरो परचिय दिँदै भन्यो, “काठमाडौँबाट आउनुभएको, नाम मान्यता हो, पत्रकार हुनुहुन्छ, तपाईंहरूलाई भेटेर केही लेख्न चाहनुहुन्छ ।” यो सुनेर ती महिलाले मलाई अँगालोमा च्यापेर यसरी रोइन्, मानौँ उनीहरूको घरमा साक्षात् भगवान् नै पुगेको छ । अनि, उनले हामीलाई भित्रै जान आग्रह गरनि् ।

भित्र पस्नासाथ मेरा आँखाहरू सानो झ्यालसँगै रहेको आँटमा फूलको माला पहिर्‍याइएको एउटा युवकको ‘ब्ल्याक एन्ड ह्वाइट’ फोटोमा गएर अडिए । १४ वर्षजतिको त्यो युवक फोटोमा बोलिहाल्लाजस्तो गरी मुस्कुराइरहेको थियो । फोटोका अगाडि स्टिलको ग्लास थियो, मैले नजिक गएर हेरेँ, ग्लासमा दूध हालेको चिया चिसो भएर तर जमिसकेको थियो । अलि पर चुलोमा माटो दलेको कसौँडीमा उम्लिरहेको भाततर्फ हेर्दै मैले भनेँ, “आगो निभ्न लागेजस्तो छ ।” झसङ्ग हुँदै महिलाले आगुल्टा ठोसठास पारनि् र भात चलाइन् । “पहिला तपाइर्ंहरू खानाको काम सक्नुस् अनि कुरा गराँैैला ।” उनका पति अँगेनाछेउको ओछ्यान मिलाइरहेका थिए । ओछ्यान मिलाइसकेपछि उनी चिसो अँगेनाको छेउमा निरास अनुहार लिएर टुक्रुक्क बसे । हेर्दाहेर्दै उनले फर्सीका स-साना गट्टाको झोल हालेको तरकारी र भात पकाइन् ।

“के गर्नु छोराले यति कलिलै उमेरमा छाडेर जाला भनेर सोचेका थिएनौँ, त्यसले धेरै पढेर सुख देला भन्ने सोच्दासोच्दै शोकमा डुब्नुपर्‍यो,” बाबुले भने । मधेसी आन्दोलनको सुरुवातमै अर्थात् ०६३ माघ महिनामा उनीहरूका छोराको लहान बजारमा गोली लागेर मृत्यु भएको थियो । “मेरो छोरा खेतमा काम गर्दागर्दै जन्मिएको थियो, राम्रो स्कुल पढाएर ठूलो मान्छे बनाउने चाहनाले लहान पठाएकी थिएँ । बनिबुतो गरेर भए पनि छोरालाई पढाइरहेकी थिएँ तर आन्दोलनको सिकार भयो ।” उनले सारीको सप्कोले आँसु पुछिन् र चुलोछउमै खप्ट्याएका थालहरू निकालेर खाना पस्किइन् र एउटा गोलो परेको स्टिलको थालमा पस्किएको खाना र थालको एक कुनामा कचौरामा तरकारी राखेर फोटोका अगाडि राखिन् । अनि, छोराको फोटोलाई हातले सुम्सुम्याइन् । “हेर्नुस् न पहिला म चुलामा खाना पकाउँदै गर्दा मेरो छोरा भोकले आत्तिएर आउँथ्यो र आमा खाना पाकेन भन्थ्यो । तर, अहिले मैले अगाडि राखिदिएर के गर्नु, जति मीठो पकाए पनि मेरो छोराले खाँदैन ।” उनको कुराले अनायासै आँखा रसाए । तर, झारहिाल्न सकिनँ, रोइदिँदा उनीमाथि गुजि्रएको पीडामा अझ पीडा थपिन्थ्योे । मैले खालि यत्ति भनेँ, “खाना चिसो भयो, तपाइर्ंहरू खानूस् ।”

अँगेनाका छेउको ओछ्यानमा बसेका राजेशका बाबुले दबिएको स्वरमा भने, “हुनु नहुनु त भइसक्यो, अब छोरालाई सहिद बनाइदिए हुन्थ्यो ।” सहिदको परभिाषा र मापदण्डका विषयमा पूर्णतः अनभिज्ञ उनीतिर हेर्दै मैले भनँे, “अँ… हो नि !’ आफ्नो छोरालाई सहिद घोषणा गरििदए लहान चोकमा सालिक रहने थियो भन्ने उनीहरूको विश्वास रहेछ ।

“राजेश मरेपछि हामीलाई १० लाख रुपियाँ दिइएको छ,” आमाले भनिन्, “तर, त्यो पैसा म कसरी खर्च गर्न सक्छु ? त्यो त मेरा छोराको अर्को रूप हो, उसको सट्टामा दिइएको हो, म बाँचुञ्जेल ब्याङ्कमै रहोस्, म मरेपछि जेसुकै होस् । आफ्नो छोरालाई म पैसाका रूपमा खर्च गर्न चाहन्नँ ।” चरम गरबिीबीच जीवन गुजाररिहेकी उनको सोच देखेर लाग्यो, अभावलाई ममताले थिचिरहेको छ । उनीहरूका अन्य दुई छोराहरू बिहान-बेलुका टार्नका लागि काम गर्न कतै गएका थिए । उनको फोटो खिच्न लाग्दा मलाई ठूलो आत्मग्लानि भयो । खाटा बस्न लागेको उनको घाउलाई आलो बनाएकोमा आफैँसँग दिक्क लाग्यो । उनले भोगेको वास्तविकताले ती तमाम आमाहरूको प्रतिनिधित्व गररिहेको थियो, जसले ठूला-साना झिना-मसिना सबैखाले द्वन्द्वहरूले आफ्नो काख रत्ियाएका छन् । चरम मानसिक पीडाबाट जीवन अगाडि बढाइरहेका ती आमाहरू विक्षिप्त मनस्थितिबाट गुजि्ररहेका छन् । तर पनि कतिपय आमाहरू भनिरहेका छन्, यो मुलुकमा शान्ति छाए त हुन्थ्यो । तर, उनीहरूको यति महान् मनलाई ‘सलाम’ गर्नुको साटो अझ छिया-छिया पार्ने काम भइरहेको छ ।

पत्रकार हुनुका अनेकौँ चुनौती र जोखिमहरूसँगसँगै अर्को पक्ष यस्ता असहज परििस्थतिहरूमा आफूलाई संवेदनहीनझैँ बनाउनुपर्ने बाध्यता पनि हो । एउटा कठोर र भावनाविहीन व्यक्तिझैँ ती आमाका अगाडि हात जोडेर म भनिरहेकी थिएँ, “आफ्नो ख्याल गर्नुहोला, हामी गयौँ है त !” लाग्यो, उनको छोराको मृत्युपछि चर्किएको मधेस आन्दोलनले कतिलाई कहाँबाट कहाँ पुर्‍यायो, राष्ट्रिय-अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले चिन्ने नाम, पहिचानसहितको सार्वजनिक व्यक्तित्व बनायो । तर, आन्दोलनमा होमिएर जीवन उत्सर्ग गर्ने व्यक्तिका पहिचानविहीन ती तमाम आमाहरू मानसिक विक्षिप्तताबीच जीवन गुजाररिहँदा ‘कस्तो छ ?’ भनेर सोध्नेसम्मको फुर्सद पनि सायद कसैलाई छैन । र, यस्तो परििस्थतिबाट आमाहरूले कहिलेसम्म गुजि्रनुपर्ने हो भन्ने पनि कुनै निश्चित छैन । त्यो घरबाट निस्किएर १० मिनेटको बाटो हिँडिसक्दासम्म छोरो गुमाएर संसार रिित्तएको अनुभव गररिहेको दम्पती घरपछाडि खेतको डिलमा उभिएर हामीलाई नै हेररिहेको थियो ।

बाटोमा मैले सन्तोषहरूलाई त्यस्ता अन्य केही आफूले देखेका आमाहरूका वास्तविकता सुनाएँ । एकपटक द्वन्द्वपीडित महिलाका ‘केस स्टडी’ गर्ने क्रममा कास्कीको लेखनाथ नगरपालिका पुग्दा माओवादी आन्दोलनका बेला आफ्नो छोरा बेपत्ता भएकी एउटी आमा भेटेकी थिएँ मैले, जो आफ्नो घरसँगैको मूलबाटो हिँड्ने जो-कोहीलाई रोकेर भन्ने गर्थिन्, “बाबु हो ! मेरो छोरा देखेनौ ? कत्ति दिन भइसक्यो घरै आएको छैन, के खायो होला ? लुगा पनि लगेको थिएन ।” मलाई पनि उनले त्यही कुरा दोहोर्‍याइन् । म उनैलाई भेट्न गएको भन्ने थाहा पाएपछि उनले मलाई अँगालो हालेर सुम्सुम्याउँदै भनेकी थिइन्, “तिमी कतै मेरी बुहारी त होइनौ ? छोराले मलाई भेट्न पठाएको हो ? ऊ किन आएन ? मेरो छोराले तिमीलाई छोएको होला…। आऊ म तिमीलाई छोएर मेरो छोराको स्पर्श महसुस गर्छु… ।” उनको यो मानसिक विक्षिप्तताले मेरो पूरै शरीर चिसो र नीलो बनाएको थियो । तर, उनलाई आफ्नो छोरा बेपत्ता हुनासाथै मारसिकिएको छ भन्नेचाहिँ थाहा थिएन । यस्तै विषयमा कुरा गर्दागर्दै हामी लहान बजार पुग्यौँ । चोकमा एक हूल मानिसहरू हातमा प्लेकार्ड र लठ्ठी बोकेर प्रदर्शन गररिहेका थिए । मैले यसो प्लेकार्डतिर हेरेँ, लेखिएको थियो, हाम्रो आन्दोलन जारी छ…!

Sharmila Khadka Dahal – Smriti Ko Canvas Ma

शर्मिला खड्का – स्मृतिको क्यानभासमा

(यो कथा कथोपन्यास ‘क्यानभासमा कथाहरू’को एउटा श्रृङ्खला हो। कथाकार अनामिकाको अचानक कथाकार दिवाकर नेपालीसँग ‘समयको क्यानभासमा’ कथामा भेट भएपछि जन्मिएका कथाहरू हुन् यी। त्यसैले यस कथामा कथाकार दिवाकर नेपालीलाई सम्बोधन गरिएको छ। – लेखिका)

कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, अहिले म आफ्नै कथा लेख्दै छु। मभित्र पनि धेरै कथाहरू छन्। म स्वयम् मेरो कथाको एउटा सशक्त पात्र हुँ। पात्रहरूसँगको बेमेल समीकरण, उनीहरूको पूरा गर्न नसकिने मागहरूदेखि म दिक्क भएर अहिले आफ्नै कथा लेख्दै छु। यो मेरो विगत्को वियोगान्त पे्रमकथा हो। प्रेम वियोगमा मात्र अमर हँुदो रहेछ। मेरो कथाको शब्ब्दकोषमा यो प्रेमकथाका शब्दहरू अमर भएर बाँचेका छन्। जसरी ताजमहल, रानीमहल प्रेमका प्रतिकका रूपमा अमर छन्। यो कथा मेरो फक्रदोँ यौवनकालको हो। जुनकालमा धेरैजसो यौवनाहरूको जीवनमा यस्तो घट्ना घट्ने गर्दछ। मात्र यति हो सबैले सार्वजनिक गर्न सक्दैनन्। जीवन एउटा कथाको सागर रहेछ यहाँ कति कथा लेखिन्छन् कति मेटिन्छन् थाहा हुँदैन रहेछ। हामी कलम चलाउनेहरूले नै लेखेनौँ भने अरू कसले लेख्छ र? त्यसैले मैले आफ्नो कथालार्ई सार्वजनिक गर्न रुचाएँ।

कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू मेरो कथाको चरमोर्त्कस यस्तो छ –“छोरी तिमीले सुधांसुलाई छोडिदेऊ। उसँग हाम्रो जातभात, खान्दान केही मिल्दैन। बहिनीहलाई हेर, उनीहरूको बिहे गर्न गाह्रो हुन्छ। समाजमा हमीलाई मुख देखाइनसक्नु हुन्छ। तिमीले बिहे गर्‍र्यौ भने तिमीलेपनि दुःख पाउनेछौ। किनभने अग्रवाल परिवारले हाम्रो जातलाई स्वीकार गर्दैन। तिमीले ठूलो दुःख पाउनेछौ। त्यसैले मेरो यति बिन्ती सुनिदेऊ।’
मेरो कान्छाबुबाका अनुहार अहिले मेरो स्मृतिबिम्बमा एकाएक झलमल्ल् भएर बलिरहेका छन्। मेरो कान्छाबुबा मेरा लागि सबै थिए। मेरा कान्छाबुबा र कान्छीआमाले म सानी अनाथलाई हुर्काइबढाई क्याम्पस पढ्ने बनाउनु भएको थियो। पे्रममा अन्धा भएर मैले उहाँको विश्वासमा तुषरापात पार्न हुँदैनथ्यो। मेरो कान्छोबुबा र घर खान्दानको भावनाको अगाडि मेरो पे्रम लाचर भयो। मेरो हृदय, हृदयविहीन भयो। विचारहरू शुन्य भए। मेरो कान्छोबुबाको अनुनयविनयसँगै मेरो प्रेम सदाका लागि समाप्त भयो।
कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू मेरो कथाको शुरुवात यस्तो छ –म सानी अनाथ केटी। कान्छाबुबा र कान्छीआमा भनौँ काका र काकीको आश्रयमा बाँचेकी निरीह केटी। बुबा सानैमा घर छोडेर हिँडका थिए। आमा अर्कैसँग बिहे गरेर गएकी थिइन्। काकीका दुई छोरीहरू थिए। काकी जसलाई म काकीआमा भन्ने गर्दथेँ। उनले शुरुमा त माया गथिन्। तर पछि सौतेनी आमाको व्यव्य व्यययययय
व्व्य व्व्व्ववव्यवहार गर्थिन् कोझै व्यवव
। मैले घरको सारा घरधन्दा हेर्नुपर्दथ्यो जाडोमा काम गर्दागर्दा हात–खुट्टा फुटेर हेरिनसक्नु हन्थ्यो भने गर्मीमा घमउरो र पिलोले औधी दुःख दिन्थ्यो। तर मेरी काकीआमा कहिल्यै माया र स्नेह देखाउँदिनथिन्। मेरा विवश र लाचार अवयवहरू उज्यालो भएदेखि दायित्वमा जोतिइरहन्थेँ गोरु जोतिएझैँ। तर पनि मेरी काकीआमा कहिल्यै सहानुभूतिका एक शब्दले अभिशेचित गर्दिनथिन्। मातृत्व वात्सल्यताको अभावले यो मन तडपन्थ्यो, काकाकुल तडपिएझैँ। पीडा वेदनाहरूसगँै लुकामारी खेल्दै मेरो बाल्यकाल बितेको मलाई पत्तै भएन। म नौँ– दश कक्षामा पढ्ने हुदा फुलझैँ सौन्दर्यले ढकमक्क भएरफक्रिसकेकी थिएँ। चारैतिर मेरो सौन्दर्यको वर्णन हुन थालेको थियो। भ्ट्ने जो कोहीले मेरो सौन्दर्यको वर्णन नगरे आफूलाई अधुरो ठान्दथ्यो। मेरी काकीआमाले यो सुन्नपर्‍यो भने कानमा तातो झर रोपेझँै हुन्थ्यो उनलाई। अझ प्रशंसा सुनेर प्रतिक्रिया दिनुपर्दथ्यो भने मृत्युदण्डको सजाय भोग्नुपरेझैँ पीडा हुने गर्दथ्यो उनलाई। यस्तो अवस्थामा तुरुन्त आफ्ना छोरीहरूको प्रशंसा गरेर मनलाई शान्त पार्न खोज्थिन्। मलाई मेरी काकी आमाले मेरो रूपको कारणले नै माया नगेकी पो हो कि भन्ने मलाई लाग्दथ्यो र ईश्वरले मलाई किन यस्तो रूप दिएका होलान् भनी मनमनै गुनासो पोख्ने गर्दथेँ। मातृत्वस्नेहको लागि मेरो आत्मा तड्पन्थ्यो। फक्रन लागेको यौवनमा आउने अनेकौँ जिज्ञासा, उत्कुण्ठा र समस्याका ताता आभाहरू आमाका शीतल छहारीमा पोख्न तीव्र आकाङक्षा हुने गर्दथ्यो। त्यो अभावको परिपूर्ति म पुस्तकबाट लिने गर्दथेँ त्यो पनि लुकेर।

काकीआमाका छोरीहरू बोडिङ्ग स्कुलमा पढ्ने गर्दथे। मैले उनीहरूको डेस खाजा सबै ठीक पार्ने गर्नुपर्दथ्यो। उनीहरूको पुस्तक, लुगा हेरेर म आँखाबाट आँसु झार्ने गर्दथेँ। उनीहरू स्कुलबाट घुम्न गएको, कार्यक्रममा नाचेको देख्दा मनमा बेचैनको ठूलो आँधी चल्ने गर्दथ्यो। दैवले मलाई यसरी नै ठगेछन् भन्दै मनको आँधीलाई आफैँभित्र साम्यपार्ने गर्दथेँ। मलाई पैसाको खुब खाँचो हुने गर्दथ्यो। किनभने उमेरसँगै आवश्यकताले पनि फट्को मार्दै गएको थियो। गाउँघरमा द्यौसीभैलो खेल्ने चलन थियो। यसरी द्यौसीभैलो खेल्दा निकै पैसा हुने गर्दथ्यो तर उमेर बढ्दै गएको हुनाले मलाई खेल्न नजाने गरी काकीआमाले उदीँ गरेकी थिइन्। एकपल्ट पैसाको मोहमा नसोची द्यौसी खेल्न गएकी थिएँ। द्यौसी खेल्दा खेल्दै हामीले निकै रात बितको थाहा पाएनौँ। म छिमेकीको घरमा नाच्दै थिएँ। मेरी काकीआमाले पछाडिबाट सिस्नोले खुट्टामा हानिन्। मध्यारातमा अरू कसैले देखेनन्। म सिस्नो पोलेर रुँदै घर आएँ। भोलिपल्ट मैले जीवनमा कहिल्यै नबिर्सनै गरी कुटाइ खानु परेकाले त्यसपश्चात मैले कहिल्यै विना इजाजत घरबाट बाहिर निस्किने आँट गर्न सकिनँ। मलाई उनको सामिप्य पर्न पनि डर लाग्दथ्यो। अझ रिसको तापक्रम बढेको बेला त सामुन्ने पर्न हुँदनथ्यो। म आफू डढेर खरानीझैँ हुन्थेँ। आफ्ना छोरीहरूले भनेको मानेनन् भने, पैसाको अभाव भयो भने वा आफूले भनेजस्तो भएन भने असाध्यै रिसाउँथिन्। त्यो रिस कन्टेनर बनेको मेरो भाग्यमा पोखिएपछि मात्र शान्त हुने गर्दथ्यो। यति धेरै पीडा बोकेर बाँच्नुपर्दा आफ्नो भाग्यलाई धिकाथे। मेरो अँध्यारो जीवनमा कतै खुसी र उमङ्गका झल्का भेटिन्छन् कि भनी खोज्ने गर्दथे।

कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, एकदिन मेरो जीवनमा खुसीको झल्का नयाँ ज्योति बनेर आयो। त्यो खुसी थियो एसएलसी पासको नतिजा। यो खुसीले मेरो जीवनमा नयाँ उमङ्गको पालुवाहरू पलाउन थाल्यो। म निकै परिपक्क भएकी थिएँ। मेरी काकीआमा मलाई पहिलाझैँ पिट्ने र गाली गर्ने कम गर्न थालेकी थिइन्। उमेरसँगै बढेको मेरो चाहना र आवश्यकतालाई बाध्यताको डोरीले बाध्नुपर्दा मेरा ओठका हाँसोपनि बाँधिन्थे। प्रायः म टोहलाएर र केके सोचेर बस्ने गदथेँ। घरमा कोही पहुना आयो भने मलाई सामुन्ने पर्न संकोच लाग्दथ्यो। जोकोही पाहुना मेरो रूपको प्रशसा गरिहाल्थे र सधैँ मेरी काकाीआमाको एउटै अभिव्यक्तिहुने गर्दथ्यो त्यो हो –“राम्रा मान्छेका बेहोरा राम्रा हुँदैनन् नि!”। वास्तवमा मेरो के बेहोरा राम्रो छैन भन्ने कुराको अनुसन्धान गर्दागर्दै म केही बोल्न नसक्ने हुन्थे। म आफूलाई अपमानित भएको महसुस गरी त्यहाँबाट हिँडिहाल्दथेँ।
क्याम्पसको पढाइसँगै मभित्र नयाँ उमङ्ग, जोशहरू अनेकौँ हाँगा भएर हलहल बढ्न थाले। मेरो खुसी मेरी काकीआमाको मुटुमा खिलझैँ गडिएको थियो। जब म पढ्नलाई खर्च माग्ने गर्दथेँ तब उनको गुम्सिएको पीडा अप्रत्यक्ष रुपमा व्यक्त हुने गर्दथ्य। तर म त्यसलाई सामान्य ठानी वेवास्ता गर्दथेँ। क्याम्पसमा एकपल्ट मलाई देखेपछि फर्केर नहेर्ने प्रायः कम हुन्थे। मेरो रूपको प्रशंसक धेरै थिए। मलाई भने मेरो रूपको अझ निखार ल्याउन केही मेकअप गर्ने र फैशन फेर्ने चाहना बढ्न थालेको थियो। तर अभावको खाडल यति ठूलो थियो मेरो चाहनाले कहिल्यै पुरिन सक्दैनथ्यो। पढेर जागिर खाएर म अभावको खाडल पुर्ने मेरो ठूलो धोको थियो।
दिवाकर नेपालीज्यू, क्याम्पस पढ्न जाँदाजाँदै मेरो जीवनमा एउटा अविस्मरणीय घट्ना घट्यो। क्याम्पसमा एकदिन एउटा केटाले मेरो छेउमा आएर ‘म तिमीलाई माया गर्छु’, भन्यो। यति भनेर ऊ कतै हिँडिहाल्यो। मैले उसको अनुहारपनि राम्रोसँग देख्न पाइँन। यो सुनेर म खङ्ग्रङ्ग भएँ। मलाई हजारौँ वोल्टको करेन्ट लागेजस्तो भयो। म डर र लाजले निलोकालो भएँ। यो घट्ना मैले कसैलाई सुनाइनँ। त्यसको केही दिनपश्चात त्यो केटाले पुनः मलाई एक्लै भएको मौका छोपेर त्यसै भन्यो। फेरि ऊ त्यहाँबाट हिँड्यो। यसपटक पनि मैले उसको अनुहार राम्रोसँग हेर्ने मौका पाइनँ। मैले यसपालिचाहिँ मेरी मिल्ने साथीहरूलाई यो घट्नाबारे सुनाएँ। उनीहरूले भने –’एक झापड हानिनौ?’।
मैले मनमनै सोचेँ अब फेरि भनेछ भने एक झापड दिनुपर्ला। त्यसको निकैदिनपछि उसले फेरि यस्तै मौका छोपेर उही कुरा काननेर आएर भन्यो। अहिले म डराइनँ। बरु एक झापड दिनुपर्ला भनेर हात उचालेको मात्र के थिएँ, ऊ फुत्त हिँडिहाल्यो। मलाई अब रिस उठ्न थाल्यो। अब फेरि त्यो केटाले मलाई त्यसै भन्नेछ भनेर मैले अनुमान लगाएकी थिएँ। त्यसलाई मैले र मेरा साथीहरूले चिनिसकेका थियौँ। अब त्यसको लागि के गर्ने भनेर हामीले सल्लाह गरेका थियौँ। अर्कोचोटि फेरि त्यस्तै–त्यस्तै साथीहरू भएको ठाउँमा आएर फैरि उसले त्यही कुरा दोहर्‍यायो। यसपालीचाहिँ मौका नगुमाउने सोचले तुरुन्त हात उठाएँ। मेरो मुटु ढुकढुक गर्‍यो। खुट्टा लगलग काम्न थाले। हात उचालेर हिर्काउन मात्र कै आँटेकी थिएँ, मेरा हात लालकलुलुक भए। म बेहोश हुँलाजस्ती भएँ। उसले फुर्तिसाथ मेरो हात उचालेर आफैँले झापड लगायो र भन्यो –“तिमीले यसरी हिर्काउन साहस गर्नेछौ भनेर नै म तिमीलाई जिस्काइरहन्थेँ। म सुधांशु हुँ। तिम्रो नाम के हो? यसो भनुञ्जेल उसले मेरो हात समाइरहेको थियो। मेरा साथीहरू धेरैअघिदैखि उसको व्यवहारबाट रुष्ट भएकाले सबै खनिए उमाथि र भुन्न थाले –“ए मिस्टर तपार्इँलाई उसको नाम किन चाहियो? तपार्इँ उसको को हो? तपार्इँले धेरै अघिदेखि उसलाई तनाव दिइरहनुभएको छ। हामी क्याम्पस प्रमुखकोमा कम्प्लेन गर्न जान्छौँ।’
म नर्भस भएर केही बोल्न नसक्ने भएकी थिएँ। सबैभन्दा धेरै डर मलाई मेरी काकीआमाको लागेको थियो। उनले कदम्कदाचित यो कुरा थाहा पाइन् भने मेरो जीवनमा दश रेक्टरको भूकम्प आउन सक्दथ्यो। त्यस भूकम्पले क्याम्पसको पढाइ बन्द भएर मेरो जीवन तहसनहस हुन सक्थ्यो। म घोसेमुन्टो लगाएर एकोहोरो जमिन छोडुलाझैँ हेरिरहेकी थिएँ। मलाई रुँ–रुँ कतै भागुँ–भागुँझैँ लागेको थियो। अझ यो जमिनलाई छेँडेर भित्रै भासिउँ वा उडेर आकाशमा विलीन हुँ झैँ लागेको थियो। सबै कराएको सुनेर मलाई होश आएझैँ लाग्यो। साथीहरूलाई उसलाई केही नगर्न अनुरोध गरेँ। त्यतिञ्जेलसम्ममा धेरै विद्यार्थी जम्मा भइसकेका थिए।
“के भयो? के भयो?”– भीडमा उत्सुकता उमि्रन थाले।
“ए लैलाको मजनु रहेछ। ए! यार दिवाना भएको रहेछ। झन्डै कुटाइ खाएन विचराले”।
ममा केही सोच्ने शक्ति आएको थिएन। यत्तिका मानिसले के भन्ठाने होलान् मलाई। आखिर केटाहरूले जति नै गल्ती गरेपनि उनीहरूको कालो चरित्रमा कालो दाग कसैले देख्दैनन्। दोष देखिने स्त्रीमा मात्र हो जसले हरदम सेतो कपडामा सेतो चरित्रलाई बेरेर हिँड्नु पर्दछ। मनमा अनेकौँ विचार आक्रोसका लहरहरू उठ्दै बस्दै गर्न थाले। मैले कक्षा लिन सकिनँ। त्यसपछि साइकल लिएर घर आएँ।
त्यसदिनको घटना बिर्सन म निकै दिन क्याम्पस गइँन। त्यसपछि हाम्रो घरमा भागवत महापुराण लगाइने भएको थियो। घरमा पुराण भएकोले म क्याम्पस जान नै सकिनँ। बिहानदेखि बेलुकासम्म कामको चटारो रहन्थ्यो। घरको आँगनमा पुराणको मण्डव बनाइएको थियो। पुराणवाचक पण्डित माइकबाट कथा भन्थे। आउने जानेको घुइँचो थियो। म भने काकीआमाका निर्देशनमा खटाइएका कामलाई निमिट्यान्न पार्ने धुनमा व्यस्त रहन्थेँ। एकदिन काम गर्दा–गर्दै कुनै एउटा केटाले मेरो हातमा पत्र ल्याएर दियो। मैले पत्र खोलेर पढेँ।
प्रिय मृगनयनी
असिम प्यार,
तिमी त्यसदिनको घट्नापश्चात क्याम्पसमा उपस्थिति भइनौ। तिम्रो अनुपस्थिति मलाई शुन्य लाग्दथ्यो। मेरो कारणले तिमीलाई ठूलो चोट परेको महसुस गरेँ। क्याम्पसमा तिम्रो त्यो चन्द्रमाजस्तो मुहार हेर्न नपाउँदा मेरो जीवनमा ग्रहण लागेझैँ भयो। तिम्रो सूर्ताले कयौँ रात म अनिँदो भएँ। अहिले तिम्रो बारेमा सबै थाहा पाएको छु। तिमीले यसरी लाचार भएर बस्न हुँदैन। आवाज उठाऊ, अन्यायका विरुद्ध। अन्याय गर्नेभन्दा अन्याय सहनु पाप हो। म तिमीलाई हुदयदेखि नै माया गर्छु। तिमीले जीवनमा नपाएको प्रेम, स्नेह मबाट पाउनेछौ। मात्र मलाई विश्वास गर। म तिमीभन्दा एकवर्ष मात्र सिनियर हुँ। तिम्रो पढाइ धेरै छुटेको हुनसक्छ। मसँग नोट छन्। म तिमीलाई नोट दिइ सहयोग गनेर्छु। म हिजोपनि पुराणमा आएको थिएँ। तिमी काममा व्यस्तहुनाले देख्न सकिनौ। तिम्रो हातले दिएको पञ्चामृत खाएर मेरो आत्मा प्रेमको असीम स्वादले तृप्त भयो। त्यस्तै पुराणवाचकको कृष्ण र राधाको प्रेमको कल्पनाले मात्रपनि मैले नयाँ जीवन पाएको छु। म अलौकिक आनन्दमा डुबिरहेँ। तर तिमीले पटक्कै थाहा पाएनौ। तिम्रो अबोधता र अनविज्ञताबाट म प्रफुल्लित भएर अझ बढी स्वर्गीय अनुभूतिको रसास्वाद गरिरहेको थिए ………..
पत्र पढिनसक्दा नै म नर्भसजस्तो भएँ। पत्र कहाँ लुकाउँ? के गरुँ? भयो। कसैले देखेकी भनी चारैतिर हेरेँ।
सबै आ–आफ्ना काममा व्यस्ताफ्नो काममा व्यस्त थिए। ऊअहिलेपनि वाचनालयमा छ कि भनी चौर दृष्टि दौडाएँ। ऊ पर बसेर मलाई नै खोजीरहेको रहेछ। ऊ मुसुमुसु हाँसिरहेको थियो। मलाई यस्तो लाग्यो कि मुस्कानद्धारा ऊ प्रेमको निमन्त्रणा दिइरहेछ। म लाज र डरले पानी–पानी भएँ। त्यहाँबाट बगेर कुनबेला कोठामा आइपुगेँ थाहा पाउन सकिँन। बाहिर निस्कन डर लागेजस्तो भयो। तर कामलाई शृङ्खलावद्ध गर्न बाहिर आएँ। अहिले ऊ हिँडिसकेछ। मलाई ढुक्क भयो। उसको पत्रको जवाफ कसरी दिउँ? अरू कसैले थाहा पाए भने…..। मेरो मन अतासिएर मुटु सकेट बम फुट्लाझैँ भएको थियो। मत्र दुई–तीन पटक पढेँ। निन्द्रा पटक्कै लागेन। के मेरो उजाड मरुभूमि बनैको जीवनमा खुसीका फुलहरू फुल्न सम्भव छ? मात्र यो धोका हो कि , वा क्षणिक आवेग हो कि? म कसरी उसलाई विश्वास गरुँ। नगरेपनि मेरो मनमा उसको पत्र र व्यवहारले आस्था जमाइसकेको थियो। मेरो प्रेमलाई मुसुमुसु हाँस्दै स्वागत गरेको मुहार म कसरी भुल्न सक्छु र?
रातभर उसको अनुहार आँखा अगाडि नाचिरह्यो। जूनको मधुर प्रकाश झ्यालबाट छिरेर ओछ्यानमाथि फैलिएको थियो जूनको किरणसँगै मेरो मन रोमाञ्चित भएर आछ्यानमा लडीबडी गरीरह्यो। के उजाडभूमि बनेर उष्णिय बनेको मेरो जीवनमा जूनको किरणलेझैँ उसको पे्रमले शीतलता प्रदान गर्न सक्छ? भोलि ऊ आउनेछ। म के जवाफ दिउँ? मैले जूनसँग आन्तरिक अन्तर्लाप गरेँ। मनभित्र केके उकुसमुकुस भएर आयो। म कहिलेकाहीँ कवितापनि कोर्दथेँ। उठेर कलम र कापी समाएँ। जूनको प्रकाशमा सकिनसकी एउटा कविता कोरेँ। किनभने विहान उज्याले भएपछि यसरी एकान्तित समय पाउन गार्‍हो पर्न सक्थ्यो। कविता कोरेर लुकाएपछि निन्द्रा लागेजस्तो भयो। म निदाएछु।
बिहान झसमिसमा उठेर कौसीमा गई राती कोरेको कवितालाई स्पष्ट र राम्रा अक्षरमा लेख्न थालेँ।
यति लेखिसकेपछि हतार–हतार कविता लुकाइ आफ्नो काममा व्यस्त भएँ। मेरो मन भने सुधासुको आगमनको प्रतिक्षामा थियो। सेकेण्ड,मिनेट, घण्टा गर्दै कथावाचन गर्ने बेला भयो। धेरै मानिसहरू आउन थाले। म भने आज पानी, सर्वत बाँड्ने काममा आफैँ खटिएँ। किनभने यसमा सुधाशुसँग भेट्न र गफ गर्ने मौका पाउन सकिन्थ्यो। नभन्दै कसैलाई सर्वत दिन मात्र के आँटेको थिएँ, मेरो हात समाउने गरि कसैले गिलास माग्यो। मैले पुलुक्क हेरेँ। सुधासु रहेछ। मैले लाजले आँखा जुधाउन सकिनँ। उसले सुस्तरी भन्यो– ‘हिजोको पत्र पढ्यौ?’ मैले निहुरेर भनेँ– ‘पढेँ।’
‘जवाफ दिन्नौ?’– फेरि उसले भन्यो। म अक्कमक्क परेँ। फेरि कसैले सर्वत माग्यो। म उतैतिर गएँ। उ मलाई आँखा नझम्काइ हेरिरहेछ। मैले चोर आँखाले थाहा पाएँ। म सर्वत सकिएर भान्छाकोठातिर गएँ। ऊ पनि भित्र आयो।
उसले भन्यो – ‘पानी खान पाइन्छ?’
कोठामा अपरिचित व्यक्ति आएको देखेर जिस्काउने मूडले कसैले भन्यो –’पानी खाने होइन बाबु, पिउने हो।’। ऊ हाँस्यो मात्र। मैले ‘पाइन्छ’ भनेँ। मैले पानी दिएँ। उसले कानमा सुस्तरी भन्यो –’जवाफ पनि पाइन्छ?’। मैले भनेँ –’त्योपनि पाइन्छ।’।
यति भनेर म लजाउँदै आफ्नो कोठामा गएँ। बाहिर आएर सबैको आँखा छलेर हिजो लेखेको कविता दिएँ। ऊ शौचालयतिर गयो, सायद पत्र पढ्नलाई होला। मेरो काममा उसको उपस्थितिले बाधा दिइरहेको थियो। म भनेजस्तो गरि काम गर्न सकिरहेकी थिइनँ।
केही समयपछि भीडको पर एक्लै निकै उदास भएर ऊ बसिरहेको थियो। सायद उसले बुझ्यो होला म त्यति चाँडै उसको कुरामा विश्वास गर्दिन भनेर।
त्यसपछि ऊ कुन बेला घर गयो मैले थाहा पाउन सकिनँ। ऊ बसेको स्थान रित्तो पाएपछि मलाई आफूभित्र नै कस्तो–कस्तो रित्तो भएझैँ लाग्यो। पुराणको त्यत्रो चहलपहलमा पनि शून्यताले अधिक्रमण गरेझैँ लाग्यो मलाई। मैले गल्ती पो भनेँकी आफैँलाई डर लाग्यो। मैले किन उसको कुरामा तुरुन्त विश्वास गरिनँ। आफैँलार्ई सोध्न मन लाग्यो। तर आफैँभित्र निरुत्तर थिएँ। हाम्रो समयमा अहिलेको जस्तो मोबाइल, नेट केहीपनि थिएन। भेटबाट कि पत्रबाट मनका भावनाहरू साटासाट गर्नु पर्दथ्यो। त्योपनि कैयौँ शंकालु आँखा छलेर। भोलि ऊ पक्कै आउनेछ। उसले मलाई साँच्चै माया गर्छ भने उसले नोटकापी लिएर पक्कै आउनेछ। भोलीको प्रतिक्षाले मेरो मनलाई बेचैनलाई केही शान्त पार्‍यो।
नभन्दै ऊ भोलि साँँच्चै आयो। म फलफूल काटेर बाँड्ने काममा खटिएकी थिएँ। ऊ सिधै म भए ठाउँमा आयो र मलाई नोट दिँदै भन्यो –’तिमीलाई यो नोट ल्याइदिएको पढ। राम्रो नम्बर ल्याएर पास गर्न सक्छौ।’।
उसलाई देखेपछि किन हो मेरो विश्वासमा हजारौँ फूल ढकमक्क भएर फुल्न थाले। म नोट कापी कोठामा रोखेर पुनः फर्किएँ।
‘म पनि काम सघाउन सक्छु?’ उसले भन्यो।
‘हुन्छ’ मैले भनेँ।
पुराणमा नयाँनयाँ मानिसहरूले काम सघाउने हुनाले खासै फरक पर्दैनथ्यो। हामी दुबैजना प्रसाद मिलाउन थाल्यौँ। औपचारिक गफ गर्दै। कसरी हो म ऊसँग खुलिसकेकी थिएँ। काम गर्दा–गर्दै मेरो हात उसको हातमा ठोकिन्थ्यो। यसरी ठोक्किँदा शरिरभरी एककिसिमको रोमाञ्चकता पैदा हुन्थ्यो म लाजले धकाउँथे। ऊ भने यस्तै मौकाको खोजीमा हुन्थ्यो। अहिले वार्तालापको समय अनुकुल थियो। उसले विस्तारै मेरो कानमा भन्यो –’हामी अनौपचारिक गफ गरौँ न हुन्न?’।
अनौपचारिक भनेको मलाई थाहा थिएन। ‘के हो अनौपचारिक गफ भनेको?’– मैले सोधेँ। उसले हाँस्दै भन्यो –’अस्तिको पत्रको जवाफ भनेको’।
‘त्यो जवाफ त हिजोको पत्रमा छँदै छ नि!’।
‘त्यो जवाफ होइन त्यो त धारणा मात्र हो हामी एक भएर बाँचौँ हुन्न।’।
‘मलाई सोच्ने समय चाहिन्छ।’।
‘ठिकै छ, भोलिसम्म म पर्खनसक्छु।’।
यति अनौपचारिक गफ गरिसक्दा हाम्रो वार्तालापमा अवरोध आयो। हामी काममा व्यस्तकाममा व्यस्त भयौँ। साँझ पर्न लाग्यो उसले जाने स्वीकृति माग्यो।
‘भोलि नआउने?’।
‘के गरौँ’ उसले भन्यो।
‘मलाई किन सोधेको?’।
‘जवाफ एउटै हुनुपर्‍यो नि त!’। उसले भन्यो।
‘जवाफ एउटै हुन्छ भन्ने थाहा छ?’
‘थाहा छ’ उसले भन्यो। मलाई किन हो खित्का छोडेर हाँस्न मन लाग्यो। गुलाफको फूल हाँसेझैँ। तर परिस्थितिको प्रतिकुलताले हाँसो थामेँ। ऊ पनि निकै जोडले हाँस्न चाहन्थ्यो क्यार मेरो खुसीमा सम्मिलित हुन। म हाँस्दै भित्र पसेँ, ऊ भने बाटो लागेछ।
यसरी ऊ सात दिनसम्म आउने र हामीबीच यस्तै संवाद हुने क्रम बढी रह््यो। अरूले थाहा नपाऊन भनेर हामी दुवै सतर्क थियौँ। हामी चोर संवाद प्रयोग गर्दथ्यौँ। ऊ धेरै चलाख थियो। कुन बेला कुन संवाद बोल्नुपर्छ र कसरी मन जित्न सकिन्छ भन्ने कुरामा ठूलो उपाधि प्राप्त गरेझैँ लाग्दथ्यो। नभन्दै सातौँ दिनसम्ममा उसले मेरो मन जितिसकेको थियो। हामी एउटै आत्माका दुईवटा शरीर भइसकेका थियौँ। नोटकापीसँगै हामी पत्र र पत्रभित्र सके कविता लेखेर मनको भावना व्यक्त गर्ने गर्दथ्यौँ। हामी हरदम अनौपचारिक गफ गर्ने गर्दथ्यौँ। हामी हरदम अनौपचारिक गफ गर्ने ठाउँ र मौकाको खोजीमा हुन्थ्यौँ। जहाँ हामीलाई विचार र भावना साटासाट गर्न कुनै अवरोध नहोस्।
सप्ताहको समाप्तपछि म नियमित रूपमा क्याम्पस जान थालेँ। क्याम्पस हामी साइकलमा सँगै जान्थ्यौँ। एकदिन ऊ क्याम्पस आएन भने मलाई छटपटी हुन्थ्यो। म एकदिन गइनँ भने ऊ छटपटाउँथ्यो। त्यसैले हामी क्याम्पस नजाने भए अघिल्लो दिन नै जानकारी गराउँथ्यौँ।
एकपल्ट सिनेमाहलमा ‘लभस्टोरी’ भन्ने हिन्दी फिल्म लागेको थियो। त्यो फिल्म टिनएजर्स केटाकेटी माझ निकै हिट भएको थियो। सुधाशुले त्यो फिल्म हेरिसकेको रहेछ। उसले सँगै हेर्न जान सल्लाह गर्‍यो। मैलेपनि उसले भनेको मानेँ। हामी कसैले थाहा नपाउने गरी त्यो फिल्म हेर्न गयौँ।
फिल्म हेरुञ्जेल उसले मेरो हात समाइरह्यो। मैलै पनि उसको हात समाइरहेँ। हामी पे्रमको अलौकिक आनन्दमा डुबेका थियौँ। हामी नायकनायिकासँगै रुन्थ्यौँ, नायकनायिकासँगै हाँस्थ्यौँ, नायकनायिकाको बिछोड हुँदा जोडले हात समाएर कहिल्यै एकअर्काबाट नछुटिने प्रतिबद्धता अव्यक्त रूपमा व्यक्त गर्दथ्यौँ। अनि एकअर्कामा टाँसिन खोज्दथ्यौँ। त्यहि बेला पछाडिबाट कोही चिच्यायो।
‘ओ भाइसाहब, जुम्रा सर्लान् अलिक अलग भएर बस्नोस्।’।
‘कुन फिल्म हेर्ने होला पर्दाको कि अगाडिको?’ हामी डर र लाजले पानी–पानी हुन्थ्यौँ। अनि अनुशासित हुने असफल प्रयास गरिरहन्थ्यौँ। फिल्म हेरिसकेपछि हामी एउटा रेस्टुरेन्टमा पस्यौँ। रेस्टुरेन्ट केविनवाला थियो। उसले मःम र कोल्ड ड्रिऒ्ढस् मगायो। उसले मलाई जोडले च्यापेर अँगालो मार्‍यो। मैले नमान्दा नमान्दपनि उसले म्वाइँ खान खोज्यो। त्यहीबेला वेटरले कोल्ड ड्रिऒ्ढस् लिएर आयो। हामी अलग–अलग भयौँ।
‘मृगना(छोटकरीमा ऊ यही भन्थ्यो) हामी अब अलग भएर बाँच्न सक्छौँ?’
‘सक्दैनौँ। किन आज यस्तो कुरा गर्नुभएको?’– मैले सोधेँ।
‘मैले आज केही पैसा लिएर आएको छु। हामी कलकत्ता भागेर जाऔँ। कलकत्तामा मेरो आफ्नो मान्छेको घर छ। नत्र हाम्रो मिलन असम्भव छ मृगना। तिमी बाहुनकी छोरी म अग्रवालको छोरा। हाम्रो विवाहलाई हाम्रा बाबुआमाले मान्यता दिने छैनन्। ‘।
उसले यसो भन्दा म झसङ्ग भएँ। हो त, ऊ अग्रवालको छोरा। धनी बाबुको छोरा। मसँग कसरी मागी विहे हुन्छ। प्रेम अन्धो हुन्छ भनेको यही रहेछ। मैले अहिलेसम्म उसको जातको विषयमा सोचेको नै रहेनछु। प्रेमका मीठामीठा सपना, कहिल्यै नटुट्ने मायाको बन्धन र जीवनमा कहिल्यै नपाएको स्नेहको भोकले मलाई यी सब व्यवहारिक कुरामा ध्यान गएको नै रहेनछ। हामीले भागेर विहे गर्नुको विकल्प थिएन। तर म भागेर विहे गर्न चाहाँदिनथेँ। किनभने म मेरो कान्छो बुबा र आमाको विश्वासमा ठेस पुर्‍याउन चाहँदिनथेँ।
उसको यस्तो निर्णयले मैले तुरुन्त जवाफ दिन सकिनँ। साँच्चै म पनि ऊ विना बाँच्ननसक्ने भइसकेकी थिएँ। उसले आफ्नो गोजीबाट पाँच सय र हजारका नेपाली र भारती नोटहरू देखायो। मैले उसँग भागेर जान नसक्ने स्थिति देखेपछि उसले भन्यो –’ठीकै छ मृगना, अहिले तिमी अन्यौलमा छौ। तिमी राम्ररी सोच। म तिमीलाई पर्सी फोन गर्छु र कोडभाषामा क्याम्पस जान्छौ? भनेर सोध्नेछु। अनि भागेर हामी कलकत्ता जानेछौँ। मृगना तिम्रो र हाम्रो प्रेमको मिलनलाई हामीले यो साहसिक कदम नचाली हुँदैन। तिमीले फिल्ममा पनि हेरिसक्यौ होला। केटा र केटीको भागेर मात्र मिलन भएको।’। मेरो अन्यौलग्रस्त अवस्था सङ््ल्याउन उसले धेरै मिहेनत गर्‍यो। ऊ मेरो लागि जुसुकै खतरापनि उठाउन सक्थ्यो। मैले उसको सल्लाह स्वीकार गरेँ अनि पर्सीको लागि तयार हुने निर्णय सुनाएँ। त्यसपछि हामीले गहिरो चुम्बन साटासाट गरेर छुट्टियौँ।
दिवाकर नेपालीज्यू, यो हाम्रो प्रेमप्रसङ्गको अन्तिम दृश्य रहेछ भन्ने कुरा मैले घरमा आएर थाहा पाएँ। मेरी काकीआमा कालीमाइको रूप लिएर बसेकी रहिछिन्। म सुधाशुसँग फिल्म हेर्न गएको कुनै सुलसुलेले सुनाइदिएछ। फेरि उसँग म धेरै नजिक भएको कुरापनि सुनाइदिएछ। त्यसपछि मेरो दराज र पुस्तक सबैमा गहिरो खोजतलासी भएछ। त्यसपछि मेरो र सुधाशुको प्रेमपत्र सवुत प्रमाण भेट्टाएछन्। अनि अरू के चाहियो? मेरो चरित्रमाथि अनेकौँ लाञ्छानाका अस्त्रहरू प्र्रहार हुन थाले। धेरैचाटि पिट्न छोपिन् मेरी काकीआमाले तर मेरा काकाले बढेका छोरीलाई पिट्नु हुँदैन भने र पिट्न दिएनन्। मैले ठूलो अपराध गरेको महसुस गराउन घरका सबै लागी परे। मेरा कान्छा बुबाले मलाई धेरै सम्झउनुभयो। जुन कुरा मैले कथाको शुरुमा उल्लेख गरिसकेकी छु।
दिवाकर नेपालीज्यू, संसारमा असम्भव भन्ने कुरा केही रहेनछ। सबैभन्दा ठूलो कुरा यो तौलन नसकिने, वर्णन गर्न नसकिने र बाँध्न नसकिने मन नै रहेछ। मैले मनलाई तौलिएँ – तुलनात्मक रूपले र व्यवहारिक रूपले। नथामिने मनलाई बाँधेर नियन्त्रित बनाएँ। अब सुधाशुको प्रेम मेरो जीवनमा अतीत बन्न गयो। मेरी काकीआमाले आफ्नै काकाको छोरासँग विहे गरिदिन सल्लाह गरेकी रहिछिन्। उनको भाइ मेरो रूप र शीलस्वभावबाट प्रभावित भएका रहेछन्। त्यसैले जुनसुकै हालतमा मेरो विवाह गरिदिने कसम खाएकी रहेछिन्। नभन्दै मेरो विहे भयो म मेरो विगत्को कथा बिर्सेर वर्तामानमा रमाउन थालेँ। मेरी काकीआमा खराब भएपनि मेरा श्रीमान साह्रै असल थिए। उनले मलाई यति धेरै माया, स्नेह दिएकी मैले सुधाशुको सम्झना गर्न समेत समय पाउन सकिनँ।
कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू मैले सुधाशुलाई धोका दिएको नठान्नुहोला। पे्रम शाश्वत हो। प्रेममा मिलन हुनैपर्छ भन्ने म मान्दिनँ। मिलनमा प्रेमको अस्तित्व समाप्त हुनुभन्दा विछोडमा अमर भएको नै मलाई ठीक लाग्छ। शायद सुधासुले पनि यही सोच्यो होला। यो त मेरो विगतको कथा थियो। कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, मसँग वर्तमानको पनि कथा छ। म कुनै समयमा लिपिवद्ध गरौँला।

Mitra Pathak – Farak Farak Ruwaai (Nepali Laghu Katha)

मित्र पाठक – फरक फरक रुवाई

‘नाई, आज म अघाउन्जेल खाने हो’ पाँच दिन अगाडि म सदरमुकाम गएर आएपछि अघाउन्जेल भातै खालास भन्नु भएको होइन ? जाजरकोटको एउटा गाउँमा छोरो बाउसँग रुँदै थियो अघाउन्जेल सेतै भात खान पाउनु पर्छ भन्ने माग राख्दै ………।

त्यति नै बेला राजधानी को एउटा घरमा काम गर्ने नोकर हकारिंदै थियो – ‘पाजी, यत्रो वर्ष काम गर्दा पनि तँलाई अक्कल छैन? मेरो पप्पीले चिकन खाँदैन भन्ने थाहा हुँदा-हुँदै झुक्काएर मटनको ठाउमा चिकन दिन्छ्स, चाँडो मासु-मासु छानेर प्लेटमा राखिदे…. हेर त बिचरा मेरो पप्पी रोइरहेको ……. ।’

आखिर ती रुवाई…. रुवाईहरू नै थिए जेसुकै मागका लागि होउन्…….।

मित्र पाठक “राजु”
देवचुली-८ सिताबास , नवलपरासी
हाल: किर्तिपुर, काठमाडौँ

Rajesh Natansh – Ateet Ka Ti Palharu

राजेश नतांश – अतीतका ती पलहरू

अनायासै, मध्यरातमा एक्कासि म ब्यूझिएँ। सानो मैनबत्तिको धिपधिप गर्ने प्रकाशमा म केही लेख्न खोज्दै थिएँ। वातावरण सुनसान थियो। दिमागमा एकआपसमा पात्रहरू तयार भएर बसिरहेका थिए। बस् त्यसलाई कापीमा उतार्नुपर्ने थियो। छिमेकमा दुई बुढाबुढी एकआपसमा घर–सल्लाह गर्दै थिए। उनीहरूको प्रष्ट संवाद सोझै मेरो कानमा तरङ्गित भईरहेको थियो। उता उर्मि भने चाहिँ आफ्नो तन्द्रालाई अँगाल्न सकेकी थिइन। कसरी पाओस् त सुत्न। दिनभरि चर्किलो घाममा लेभरकाम गिट्टी, ढुङ्गा, इट्टा बोक्नुपर्ने बाध्यता त्यही माथि श्वासको बिमारी। उनको छोरो ‘संकल्प’ पनि बेस्सरी रूँदै थियो। उर्मि खोक्दै फुल्याउँदै थिई। त्यसलाई के भएको थियो कुन्नी थाहा थिएन।

मध्यरात। आकाशमा जुन ताराहरू लागिरहेका छन्। उज्यालो हुन लागेको हुन लागेको भाना भईरहेको थियो। चकमन्न त्यस समयमा एउटा आवाजले मलाई ब्युँझाएको थियो। गाउँमा कतै कहालीलाग्दो किसिमले कुकुर रोइरहेको थियो। त्यो कुन वेदनामा रोइरहेको थियो स्पष्ट थिएन। यसअघि मैले यसरी कुकुर रोएको कहिल्यै सुनेको थिइन।

रातको ठूलो घम्साघम्सीपछि विहानीको सूर्यको किरण मेरो ओछ्यानसम्म आइपुग्यो। उठ्न मन लागेको थिएन मलाई। त्यैपनि दैनिक कर्मकाण्डका लागि म उठेँ। बाहिर निक्कै हल्ला–खल्ला थियो। धेरै मान्छेहरू जम्मा भएका थिए, उर्मिको आँगनमा। कोही, “विचरी” अनि कोही चाहिँ, “अब यो कसरी बाँच्छ होला।” भन्दै थिए। मलाई के भएको हो भनि ठम्याउन मुश्किल पर्यो।

अचम्म! उर्मिलाई सेतो कपडाले बेरेर सुताइएको थियो। संकल्प,“आमा! आमा!!” भनेर उठाउन प्रयासरत थियो। तर त्यो कोमल आवाज उर्मिले सुनेकी थिइन। यस्तो उल्लासपूर्ण दृश्य देखेर म मलिन भएँ। अनायासै मेरा आँखाहरू रसाउन थाले। मैले आफूलाई रोक्नै सकिनँ। मैले उनको पीडादायक अतीतहरूलाई सम्झेँ।

कति दुःखी र मेहनती थिई उर्मि। कति सपनाहरू उनले मसँग सजाएकी थिई। उनलाई मेरो खाँचो थियो। उनको जीवनमा दुःख शिवाय अरू केही थिएन्। बिचरी! विहान सखारै उठ्थी। घर–कसेर लगाउँथी। हरेक सर्जाम गरेर बिहानीको खाजा तयार गर्थि। त्यही खाजाको भरमा दिनभर दुःखसँग लड्थी उर्मि। आफ्नो गर्जो भर्न दिनहुँ आफूभन्दा अजङ्गको भारी बोक्नुपर्ने बाध्यता थियो उनमा। सधैंजसो बिमारी परिरहन्थी ऊ। लाऊ–लाऊ, खाऊ–खाऊ भन्ने समयमा उनले जस्तो दुःख अरू कसैले गरेको थिएन।

ख्याउटी, पातली, दुब्ली उर्मि दिनभरिको कष्टप्रद क्षणलाई परास्त गरेर जब घर फर्किन्थी ऊ। म सधैँजसो पढिरहेको देखेर, आफ्नो सम्पूर्ण दुःख बिसाउँदै भन्ने गर्थि,“राजेश मैले पैसा जम्मा गरिसक्या छु, अब त संकल्पको स्कूल हाल्ने बेला पनि भयो होला, यसलाई नि पढ्न सिका हैं। के गर्नु! म भ्याउँदिन्। दिनभरिको कामले गलेर निद्रा लागिहाल्छ।”

लोग्ने भनाउँदो बुद्धिमान उर्मिलाई दोबाटो छाडेर कहाँ गएको थियो पत्तो थिएन। अनेकन वाचा–कसमहरू खाएर जालमा पारेको थियो त्यसले उर्मिलाई। रोमियो–जुलियट, लैला–मजनु, हिर–राँझा, सिरी–फरहद, मुना–मदन, शाहजहाँ–मुमताजजस्ताको आदर्श प्रेमलाई छविकरण गर्दै सँगै मर्ने, सँगै बाँच्ने कसम खाएको थियो उसले तर ति वाचा–कसमहरूलाई बिर्सिएर अदृश्य भएको थियो ऊ।

बिचरी उर्मिले आफ्नो लोग्नेलाई नखोजेको पनि होइन। थाना, अड्डा, प्रहरी, प्रशासन आदि सबैमा चहारेकी थिई उसले तर अफसोच भेट्न सकिन आफ्नो बुद्धिमानलाई।

उसले आफूभन्दा बढी माया गरेकी थिई बुद्धिमानलाई। उसको प्रेमका खातिर उर्मिले आफ्ना आमाबुवा, नातागोता, पढाई, मित्रजन सम्पूर्ण कुराहरूलाई त्यागेकी थिई तर अफसोच सम्पूर्ण कुराको त्याग गर्ने उर्मिलाई बुद्धिमानले विनाकारण नै त्यागेको थियो। तर महान छिन् उर्मि, यस्तो छलि संसारलाई चुनौती दिदैँ अन्ततः उनले आफ्नो नासोलाई जन्म दिने नै वाचा गरि।

“राजेश दादा! आमालाई के भो? किन आँगनमा सुत्नु भो?” यस्तो अबोध प्रश्नले म आफैँमा भस्किएँ। मैले त्यस बालकलाई कसरी ‘तेरो आमा मरि’ भनुँ। म कसरी ‘तेरो आमाले तलाई यो संसारबाट एक्लै छोडे गई’ भनुँ। म नाजवाफ भएँ। ऊ सधैँ मेरो घरमा आउथ्यो र अक्सर भन्ने गर्दथ्यो,“दादा म पनि थुलो भएर, तपाइ दस्तै कम्पुतर चलाउँछु, धेरै पध्छु र आमालाई पाल्छु।” म उसको यस्तो सपना देखेर म उसप्रति गर्भान्वित भएको थिएँ। किनकी उसको त्यो सपनामा आफ्नो आमालाई छुट्टाएको थिएन्, उसले आफ्नो आमाको दुःख देखेको थियो। तर आज ति सपनाहरू सबै चकनाचूर भएँ। खहरेमा आएको बाढीको भेलझँै उसका ती सपनाहरू भताभुङ्ग पारेर लगेको थियो। उर्मिले उसलाई टुहुरो बनाएर गएकी थिई। उसको सपनालाई तोडेर गएकी थिई।