नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
भूपिन ब्याकुल – एउटा प्रतिक्षाको विपक्षमा
बरु मलाई
एक लर्कन गलत बाटो हिँडीराख
र पर्खिराख त्यो पुरानो चौतारीमा भन
बरु मलाई
यात्रामा चाहिने जुत्ता सिलाइराख भन
अनुहारमा सौन्दर्यहरु मुजा परेको कविताहरु Continue reading “Bhupin Byakul – Euta Pratiksha Ko Bipaksha Ma”
“गुराँस भिरमा”
गुराँस भिरमा पनि फूल्दो रहेछ !
हाँसो पिरमा पनि खुल्दो रहेछ !!
केवल, दुःखमा साथ तिमी नभएर के भो र !
अँध्यारोमा त आफ्नै छायाँले पनि भुल्दोरहेछ !!
मिना बान्तवा “मृदु”
अबिर खालिङ्ग – समय दंस
क्रुरताको मुट्ठीमा बन्द वर्तमान मस्त छ
असहिष्णुताको सारंगी रेटेर
समय वुद्दत्वको ढोङ रचिरहेछ
छलकपटको कपिलवस्तुमा ।
वैलाबेलाको थारो मौसममा
कोही गीत गाउन मस्त छ अहिले
थाहा Continue reading “Abir Khaling – Samaya Dans”
धुस्वां सायमि – राजीको नाममा
(रचना द्वैमासिक)
तिम्रो
आगमनको सूचना
जब मेरो घरसम्म पुर्याउँछ हावाले
मेरो आँगन
तिमीलाई अभिवादन गर्न
एक्लोपनको उदासी भुलेर फक्रिन्छ
र, मलाई यो
पनि थाहा छ –
जब-जब म सोच्दछु तिमीसम्म आउन
तिम्रो बगैंचामा फक्रिरहेका साना फूल
सुगन्ध छोडेर ओइलाउँछन्
तब मलाई थाहा हुन्छ
मलाई देखेर
तिम्रो मुहारमा फक्रिएको जून
केवल
एउटा मुखौटा हो
जुन शिष्टतावश
तिमी मलाई देखाउँछयौ ।
एउटा बिम्ब बनेर आयौं प्रतिविम्ब बनेर छायौं
केही क्षणको मिलापलाई माया बनायौं
कैदी बनायौ प्रेमको सजाय पाए दाम्पत्यको
परिवारको कारागारमा जन्म कैदको सजाय सुनायौं ।
एउटा अपरिचित मान्छेको आगमनले
जीवनको गणित नै सरल पारी दियो
तिम्रो स्वाभिमान र अटल निर्णयले
संर्घष गर्दै गयौं सफलताको
अनि आश्रय बनायौं बात्सल्यको
मायाको छानो र विश्वासको गारो हालेर ।
तिम्रो मायाको संसारमा रमाएर
जीवनलाई आपुनै रंगमा रंगाएर
एक आर्काको मायामा हराएको पनि
रजत वर्ष भई सकेछ ।
दिन महिना साल
ऋतुको परिवर्तित ब्यवहार
उमेरले धरहरा चढ्दै गयौं
मायाले सगरमाथा
कैदको पच्चिस बसन्तमा पुगेर आज
प्रेमको मूल्यांकन गर्न मन लागिराछ ।
के पायौ के गुमायौ
आपुना पाईतालामा कुल्चिएर हामीले
एउटा नव गनतब्य पहिल्यायौं
एउटा बेग्लै परिवेशबाट आएको मान्छेलाई
आपुनो रंगमा रंगाएर पहिचान दिलायौं
तिमीले मलाई मबाट हामी बनायौं
तिमीले मलाई मबाट हामी बनायौं ।
टोरोन्टो, क्यानाडा
नवराज सुब्बा – पुराना जुत्ताहरू
आज
मसंग गफ मिल्ने
अर्थात् मलाई बुझने यो घरमा
मेरा यिनै पुराना जुत्ताहरु मात्र
बाँकी रहे अब !
तर यी पुराना जुत्ताहरु
कहिले यो कुना कहिलो त्यो कुनामा राख्छु र मिलाउँछु
कहिले यता सार्छु, कहिले उता सार्छु र थन्क्याउँछु
यिनीहरूलाई राख्ने, थन्क्याउने ठाउँ कतै पुग्दैन
भण्डारमा अरुहरूलाई ठाउँ पुगेको छैन
भर्याङको कुना पनि अब यिनको भएन
सबै ठाउँ छोरा, नातिका सुत्ने कोठा,
पढ्ने कोठामा बद्लिएको छ घर
राख्ने ठाउँकुना कतै पुगेन
यी पुराना जुत्ताहरूलाई
अब यो घरमा
काम नलाग्ने थोत्रा राख्न सुहाउँदैन भन्न थालियो
तर यिनलाई फालिहाल्न पनि माया लाग्छ
सम्झन्छु, कुनै बेला यिनै जुत्ता मेरा पाइलाहरू थिए
जसले मेरा दुःख सुखमा साथ दिएका थिए
घामपानी, सफलता, विफलतामा पनि संगै थिए
यही घरमा कुनै समय यिनै जुत्ताहरू
हातले मोल्दै टल्काइन्थ्यो र लगाइन्थ्यो शानले
यात्राको पहिलो र अन्तिम छाप लगाउने यिनै हुन्थे
आज त्यही घरमा
पुराना भएपछि यिनको बस्ने ठाउँ गुमेको छ
सुरक्षित हुने अधिकार पनि खोसिएको छ
अब नसुहाउने भएका छन् रे
यी पुराना जुत्ताहरू
मेरो जीवन जस्तै
फाटेका जुत्ताहरूलाई
आफ्नो वरिपरि राखेर
अन्तिमपटक आज सुम्सुम्याउँदैछु
त्यो जुत्ता म बेहुला हुदा लगाएको जुत्ता हो
उ त्यो चाहिँ बेहुलाको बाबु हुदा लगाएको जुत्ता हो
अनि यो जुत्ता चाहि हजुरबूबा हुदा लगाएको जुत्ता हो
आज एकैठाउँ पोको परेर फाल्न अघि
यी जुत्ता र आफुलाई एकसाथ सुम्सुम्याउँदैछु
फाल्न अघि घोरिन्छु र सुन्छु
जुत्ताहरु एक स्वरमा भनिरहेछन्-
घरको कुनामा बसेर
आफ्नैसित कति गुनाशा गर्र्छौ स्वामी ?
व्यर्थ नखसाऊ आँखाको त्यो पानी
बरु हिँड जाउँ ! कतै
आखिर,
तिम्रो नियति पनि
हाम्रै जस्तो भएको छ
यो घरमा ।
अखबार पोस्टर होइन
यसलाई यसरी नपढ
पोस्टर सरी
हुनत यी पोस्टरजस्तै
सजिएका छन्
पसलका भित्तामा
तर यी भ्रमका पोस्टरहरू हुन्
त्यसो त कत्ति अखबार
भ्रमका अखबार र
वास्तविक पोस्टर छन्
तर अखबार
तिम्रो पार्टीको
वा दक्षिणपंथी
र वामपंथीका पोस्टर होइनन्
साके से का साडीहरूझैँ
यी पसलमा झुण्ड्याइएका अखबारहरूमा
छापिएका
ताजा समाचारहरू
कसैको खरो श्रमले लेखिएका छन्
तिमी सिँत्तैमा पढिरहेछौ
अत्याचारको समाचार पढ्दापढ्दै
तिमी अत्याचार गरिरहेछौ
सित्तैँमा अखबार पढिरहेछौ
जव म एक्लै हुन्छु
कल्पना र यथार्थको धरातल नाप्न मन लाग्छ
कति मनोरम छ संसार ॥
देख्छु हेर्दाहेर्दै ठडिएको सुन्दर हिमाल
म त्यसलाइ नदेखेरै/नछोएरै राम्रो मान्छु
घामको पहिलो प्रहार उसैमाथी पोखिन्छ
बादलुका घुम्टाहरु उसैमाथी ढाकिन्छन्
पवनका झोक्काहरु उसैसँग ठोकिन्छन्
आगोका लप्काहरु उसैमाथी सल्कन्छन्
जीव जन्तुका कोलाहल त्यही मच्चिन्छन्
र अन्त्यमा
झिनो मुसो पहलमान बनेर उसैमाथी खनिन्छ
र पनी कति सहनशिल छ पहाड ॥
म त्यतिकै सोच्छु
सायद आशावादी छ त्यो पहाड
मननयोग्य छ त्यसको उर्वरता
आफुमाथी पोखिने घामको प्रहरमा ऊ सेकिन सक्छ
बादलुको झोक्काले उसलाइ सिच्न सक्छ
पशुपक्षींको लापरबाहीमा ऊ संगित सुन्न सक्छ
आगोको लप्का र पवनका झोक्काले
उसको रचना गर्भमा नया भ्रुण रोप्न सक्छ
सेता हिउहरुले उसलाइ हँसाउन सक्छ
त्यो नादान मुसाको सामिप्यताले
उसलाइ कुत्कुत्याउन सक्छ
हामी मान्छे त्यति आशावादी बन्न किन सक्दैनौं
हो हामी दुखी छौं
हाम्रा सडकहरु जलिरहेका छन्
घरमा गृहयुद्ध चलिरहेको छ
परिवार विदेशिएका छन्
हामी माथि अपमान र घृणाका भारहरु थचारिदैछ
यसैले हामी हरपल आत्तिरहेको हुन्छौं/भुट्भुटिइ रहेका हुन्छौं ॥
तर हामी किन सोच्न सक्दैनौ कि
हाम्रा घर र सडकले रुपान्तरण खोजिरहेको पनि हुनसक्छ
यसैबाट विचारका अंकुरहरु पलाउन सक्छन्
यहाँ स्वतन्त्रताका पखेटाहरु फटफटिन सक्छ
सदियौं देखिको भार पन्छिन सक्छ
कलमहरु जुर्मुराउन सक्छन्
आवाजहरु बुलन्द हुन सक्छन्
हातेमालोका स्वरहरु गुन्जन हुन सक्छन्
साच्चैं मान्छे त्यति आशावादी बन्न किन सक्दैन ?
हामी वुद्धिमान मानिने मान्छे
त्यति सहनशिल हुन किन सक्दैनौ ?
अलिकती स्वभिमानी बन्न किन चाहन्नौ ?
वैरागी काइँला – पर्वत
घरभित्र पनि सिरान ताला उक्लिँदा
डाँडा-डाँडा अग्लो डिल भरेङको प्रायजसो म उक्लिन्छु
आजकाल सपनामा सधैं म पर्वत चढिरहेको हुन्छु !
जो झुक्दैनन् जति डाँडाहरू, पहाडहरू
टेक्दै झुकाउँछु खुट्टाले प्रत्येक पाइलाको सँघारमाथि
मेरो सडकमाथि !
उफ ! भाँच्चिएर लडिदिन्छन्
हिमालयका ढाडहरू….
आहाल-आहाल रात छादेर मेरो सडकमाथि ।
आकाशका भित्ता-भित्ता ठाकिँदै बजारिन्छ
प्रतिध्वनिको वज्र-
दौडदै गरेको रेलको छप्परमाथि मूल सडकमाथि !
ऐनाको चोइटाले थापेका रगतका टुक्राभित्र
डिब्बा-डिब्बा किच्चिएका
जिन्दगीका क्षणहरू…
भाँच्चिएको रेलको लिकमाथि
दनदनाउँदो आगोको मुस्लोभित्रबाट
म बटुल्छु, म बोक्दछु…
गोजीभित्र अनि काँधमाथि !
धेरै नानीहरूलाई स्कुलसम्म पुर्याएर
धेरै छोराहरूलाई सीमान्तको मोर्चासम्म पुर्याएर
धेरै बाबुहरूलाई अड्डादेखि घरसम्म फर्काएर
अब त थाकिसकेका बाटाहरू
अब त दुर्घटनामा टुक्रिएका सडकहरू
हो, यी सब सडकहरू
मैले मेरो काँधमाथि बोकेको छु
मेरो कुम्भकर्णको काँधमाथि जिन्दगीको लास बोकेको छु !
मेरो काँधमाथिबाट
मेरो प्रेमको घनत्व र आस्थाको उत्तापले
पाकेको जिन्दगीको लास
चोइटा-चोइटा किरणहरूमा चोइटिइएर खस्दछ
मेरो प्रत्येक पाइलाभित्र : मेरो सडकमाथि !
आँखा खस्दछ : यौटा रात सकिन्छ
अर्को आँखा खस्दछ : फेरी अर्को रात सकिन्छ
पैताला खस्दछ : एक खुट्टा बाटो भरिन्छ
पन्जा खस्दछ : पृथ्वीदेखि आकाशसम्म पुल टाँगिन्छ
दुई हात अँगालो खस्दछ :
असीमित आयतनमा धरतीमाथि
अनि इतिकासमा फेरि यौटा अर्को फाटक उघ्रिन्छ !
फाटकको निधारभरि
मानिसको जानकारीका निम्ति
धुपीका सिन्के पातहरूका माझ-माझ
हाँगाको आँख्ला-आँख्लाका आँखाहरूका अक्षरमा
समयले दौडी आएर लेखिदिन्छ : सूचनाका केही पङ्क्तिहरू
स्वागत छ- पर्वतारोहीलाई,
कलिला-कलिला पैतलालाई,
प्रत्येक जिन्दगीलाई !
अब प्रत्येक मान्छेले सुरु गरुन्
आ-आफ्नो यात्रा फेरि यहाँबाट,
यस फाटकबाट !
सूर्यलाई भरीकन
तेस्रो आँखाको ठूलो घुम्ने बल्बभित्र
उत्तानो समुन्द्रलाई दुवै हातमा टेकिदिएर
उभ्भिएको फाटकको टाङमुनिबाट
सार्क र ह्वेलको मत्स्य-आक्रमणबाट
तारतारी समुद्रिक डाँकूहरूको लुटपिटबाट
धनमाल र बचाएर जहाजलाई
अनि औंलामा उचालेर गोवर्द्धन
आफै पनि यस फाटकबाट
आजकाल सपनामा सधैं म पर्वत चढिरहेको हुनछु !
अजकाल सपनामा सधैं
म पर्वत चढिरहेको हुन्छु !
लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा – किसानको रहर (महेन्द्रमाला)
सानो छ खेत, सानो छ बारी, सानै छ जहान
नगरी काम, पुग्दैन खान, साँझ र बिहान ।।
दैवज्ञराज न्यौपाने – किसानको रहर (महेन्द्रमाला)
सानो छ खेत, सानो छ बारी, सानै छ जहान
नगरी काम, पुग्दैन खान, साँझ र बिहान ।।
बिहानपख झुल्किन्छ घाम देउराली पाखामा
असारे गीत घन्किछ अनि सुरिलो भाकामा ।।
काँधको शोभा हलो र जुवा हातमा कोदाली
जीवन धान्न गर्नु नै पर्ने उकाली ओराली ।।
छुपु र छुपु हिलोमा धान रोपेर छोडौला
बनाई कुलो लगाई पानी आएर गोडौला ।।
भनेर सानी पटुकी रातो बाँधेर झरेकी
धमिलो खोला बाढीले होला कसरी तरेकी ।
गालामा साना पसिना दाना मोतीझै खुलेकी
घाम र पानी भोक र तिर्खा कसरी भुलेकी ।
सुसेली हाली बयली खेल्छ बतास रातमा
जूनले पोख्छ शीतका थोपा धानका पातमा ।।
सुनौला बाला झुलेर होला भुइँलाई छोएको
फलेको हाँगो कहिले छ र ननुही रहेको ?
हिमाल हाँस्छ मिलाई सेता दाँतका लहर
किसान बनी जहान पाल्ने यो मेरो रहर ।।
‘मैले पिएकोमा रिसाएका साथीहरु
पिएर त हेर, पिउन झन् गाह्रो छ ।
मरेर शहीद हुनेहरु
जिएर त हेर, जिउन झन् गाह्रो छ !!’
अन्जु सुबेदी – बिहानीमा भाले बास्दा (गीत)
बिहानीमा भाले बास्दा
मेरै देशको गाउँ सम्झें
वर पर हरीयो बन
मेरै मनको ठाउँ सम्झें ।
मिचिगनका तलाउ यी
आफ्नै रारा हुन् कि सम्झे
रात भर आकाशमा
मेरै तारा Continue reading “Anju Subedi – Bihanima Bhale Baasda (Geet)”
जीवराज घिमिरे – पहाड अब पहाडजस्तो छैन
(नेपाल साप्ताहिक ३८२)
पहाडले आफ्नो छातीमा खोपेर
मोटर गुडाएछ
पहराले आफ्नो कोखामा कपेर
गाडी चलाएछ
ठूलाठूला गिद्धे पहराहरू अब
निरर्थक छैनन् पहाडमा
तारेभीर पनि Continue reading “Jiba Raj Ghimire – Pahad Aba Pahad Jasto Chhaina”
यो दुःख
म आफूसँगै
पृथ्वीबाट लैजान्छु
म आफ्ना दुःखहरू
पृथ्वीमा
छोड्न चाहन्न
जत्ति टाढा गए पनि
म आफ्नू दुःख
उतै लान्छु
फेरि मेरो दुःखले
पृथ्वीमा
दुःख नपावस्
कृष्ण सेन ‘इच्छुक’ – प्रतिबन्ध
हाम्रा स्वरहरूमा प्रतिबन्ध लगाउँदै
हाम्रा ओठहरूमा ताल्चा झुन्ड्याउँदै
तिमी भन्छौ- गाउन त गाऊ
तर यो गीत नगाऊ
हामी भने त्यही गीत गाइरहन्छौँ ।
हाम्रा विचारमा प्रतिबन्ध लाउँदै
हाम्रा हातहरूमा हत्कडी पहि-याउँदै
तिमी भन्छौ- लेख्न त लेख
तर यो गीत नलेख
हामी भने त्यही गीत लेखिरहन्छौँ ।
हाम्रा आस्थाहरूमा प्रतिबन्ध लाउँदै
हाम्रा खुट्टाहरूमा नेल भिराउँदै
तिमी भन्छौ- हिँड्न त हिँड
तर यो बाटो नहिँड
हामी भने त्यही बाटो हिँडिरहन्छौँ ।
ओ शासक-प्रशासकहरू !
अस्वीकार्य छ हामीलाई
तिम्रा निरङ्कुश आदेशहरू
तिमी जतिसुकै हुकुम र फरमानहरू जारी गर
तिमी जतिसुकै जुलुस र उत्पीडनहरू सुरु गर
सक्छौ भने हाम्रा चेतनाहरूमा प्रतिबन्ध लगाऊ
र, सत्यलाई कैद गर
तर, ओ तानाशाहहरू !
तिम्रा बर्बर स्वेच्छाचारका विरुद्ध
हामी भने निरन्तर आवाज उठाइरहन्छौँ ।
उठाइरहन्छौँ हामी तिम्रा विरुद्ध सङ्र्घर्षका हातहरू
कसिरहन्छौँ हामी तिम्रा विरुद्ध विद्रोहका मुट्ठीहरू
ओ, अत्याचारका पहरेदारहरू ! अन्तिम जित हाम्रै हो
तिम्रो हारमाथि विजयको झन्डा गाड्दै
हामी भने अथक र अविचल
अन्तिम युद्ध लडिरहन्छौँ ।
किशोर कुँवर – त्यान्द्रोले पनि अल्झिनु हुन्न
बस्ती-बस्ती शहर-शहर
आक्रोशले रक्तिम भएका छन्
तीसौँ वर्षसकुनी हुँदैरहेकाहरु
यत्रो विशाल जनतालाई
मुठ्ठी बराबर देखिरहेछन्
मातेर आफ्नैजातिको रगतले
मैमत्त छन् यी रक्त पिपासु बाघहरु ।
सक्तैन स्वयं ब्रम्हाण्ड सृष्टिकर्ताले पनि
समयको प्रबल बेगलाई रोक्न
उठ्नै नसक्ने गरी ढल्दैछन्
मातेका षडयन्त्रकारीहरु
तर
होशियार बन्ने बेला छ यो
त्यान्द्रोले पनि अल्झिनु हुन्न
सुर्यको लाली छचल्किसक्यो
अलमलिएर बस्नु हुन्न ।
रामप्रसाद प्रसाईं “आशुतोष आंशु” – प्रारब्धको अनुहारमा बिम्बसुची
भावोत्तोलनको वाटिकामा
सम्यक असन्तुलन भित्र,
सामयिकीकरणको कसीमा
बांच्छन् बिबश मान्छेहरू,
प्रतिविम्बित विम्ब-विम्बहरूमा।
लछार-पछार Continue reading “Ram Prasad Prasain – Prarabdha Ko Anuharma Bimba Suchi”
कोमल श्रेष्ठ मल्ल – एउटा कैदी
एउटा कैदी
सैयौँ कैदको भोगाईमा
निरन्तर छु म
कारण
वा
अकारण ?
बाध्यताका रोजईमा छु म ??
सपना
कस्तो हुन्छ र कैदमा ?
निभेको आँखा
बल्झेका कल्पनाहरु
र
बेसुर मनको प्रदेशमा
जीवन भोगी रहेछु म ??
सायद
चिहान पुरीन
चिता जल्न
गन्ध फैलाउन
वा
अस्तू खरानी उडेर
पानी पानी बहेर
अदृष्य कण कणमा मिल्न
कैद भोगी रहेछु म !!!!
होमनाथ पाठक – बादल
कहिले बन्ने हात्ती घोडा, कहिले बन्ने रूख
लहराउँछौ जताततै कति ठुलो मुख
गर्जिन्छौ मेघ बनी, बनी दिन्छौ वर्षा
उफ्रिन्छौं बालकहरू, हामी हुन्छौ हर्ष
जताजता हावा चल्छ, त्यतै बहि दिन्छौ
चम्किदिन्छौ बिजुली भै हाम्रो सातो लिन्छौ
कहिले बन्छौ सेतो हात्ती, कहिले बन्छौ कालो
लुकमारी खेल खेल्ने, अब हाम्रो पालो
गर्मीमा शीतल दिन्छौ, छेकी घामलाई
अन्नवाली स्वाहा पार्छौ असिना पो भई
मात्रिका रेग्मी – बर्षा र आँशु
आँशु र वर्षा
वर्षा र आँशु
के दुवै उस्तै हुन् ?
विचार गर्छु-
वर्षाले धर्तीको मैलो आदि पखाल्छ
आँशुले पनि त मनको पीडा हल्का पार्छ
कालो बादलमा मात्र होइन,
कहिलेकाहीँ Continue reading “Matrika Regmi – Barsha Ra Aanshu”
