Rajab – Gum

शताब्दी परिवर्तनको खेल हेर्ने
उसको उत्कट चाह
एक्काइसौँ शताब्दीसम्म आइपुगेन

बीसौँ शताब्दीभित्रै
पृथ्वीसँग
बिदा भयो
वास्तवमा
उसका आँखाहरू
बेलाबेला
आफ्नै शैलीमा बोल्थे
र अरू बुझ्थे
ऊ एक्काइसौं शताब्दीसम्म
बाँच्न चाहन्छ
तर उसको
यो
चाह
उसको सम्पत्ति
उसको डाक्टर
उसको कुनै पनि उपचार, याचना र प्रार्थनाले सुनेनन्
र ऊ
बीसौँ शताब्दीको भयावहभित्रै गुम भयो
र उसको कल्पनाको
शताब्दी परिवर्तनको आकार
यो शताब्दीको डिपार्टमेन्टल स्टोरबाट आएन

Rajab – Sittai Ma Akhawar

अखबार पोस्टर होइन
यसलाई यसरी नपढ
पोस्टर सरी
हुनत यी पोस्टरजस्तै
सजिएका छन्
पसलका भित्तामा
तर यी भ्रमका पोस्टरहरू हुन्
त्यसो त कत्ति अखबार
भ्रमका अखबार र
वास्तविक पोस्टर छन्
तर अखबार
तिम्रो पार्टीको
वा दक्षिणपंथी
र वामपंथीका पोस्टर होइनन्
साके से का साडीहरूझैँ
यी पसलमा झुण्ड्याइएका अखबारहरूमा
छापिएका
ताजा समाचारहरू
कसैको खरो श्रमले लेखिएका छन्
तिमी सिँत्तैमा पढिरहेछौ
अत्याचारको समाचार पढ्दापढ्दै
तिमी अत्याचार गरिरहेछौ
सित्तैँमा अखबार पढिरहेछौ

Rajab – Jatti Tadha Gaye Pani

यो दुःख
म आफूसँगै
पृथ्वीबाट लैजान्छु
म आफ्ना दुःखहरू
पृथ्वीमा
छोड्न चाहन्न
जत्ति टाढा गए पनि
म आफ्नू दुःख
उतै लान्छु
फेरि मेरो दुःखले
पृथ्वीमा
दुःख नपावस्

Rajab – Kharab Satta Ko Itihas

हिजोका
समाचारका खराब मानिसहरू
सत्तामा गइसके
राम्रा भइसके
यसैले
आजका खराबहरू पनि
सत्तामा जाने छन्
र इतिहासमा राम्रा लेखिने छन्
किनभने
इतिहास लेख्नेहरू
खराबहरूले बाँडेको पदमा छन्
र पद हुनेहरू
खराब सत्ताको इतिहास
राम्रो लेख्छन्

Rajab – Binduharu

एउटा विन्दुमा
गतिहरूको कायाकल्प भएको छ
सारा कुराहरू
विन्दुहरूले निर्धारण गर्न थालेका छन्
यी उत्तरआधुनिक विन्दुहरू
अस्तित्वको दैत्याकार रूप
ध्वस्त पार्दैछन्

Rajab – Shahar Ko Raat

प्रायः
वरिपरिको रात
हेर्न
घरको कौसी उक्लन्छु
अँध्यारोको
गलैंचामा
बलेर बसेका
जातजातका
अघोर बत्तीहरू
त्यसरी मलाई तान्छन्
कौसीमा
त्यसैले

साँझ सेलाइसकेपछि
अक्सर
उक्लिसकेको हुन्छु
प्रत्येक रात
कौसीमा
शहरको रात मात्र हो
यसरी
आकर्षित गर्ने मलाई
गाउँतिरको
वा पहाडी रातसँग
म त्यसरी
मोहित हुन्न
किनभने
गाउँका मानिसहरू
रातलाई
स्वाभाविक रूपमा छोड्छन् बाहिर
र शहरकाले झैँ
अघोर बिजुली बालेर
रातलाई
छेक्न खोज्दैनन्
रात गाउँ पसेपछि
ती पनि
पाठा, पाठी
माउ, बाछा
भेडी, थुमा
खोर हुलेर
लिस्नो उक्लन्छन्
किनभने
रातको साम्राज्यलाई
शहरकाले झैँ
छेक्न सक्दैनन्
गाउँका मानिसहरू

२०५२ पुस

Rajab – Shahar Ra Gaun Ma Bihana

शहरको बिहानमा
चराहरू बोल्दैनन्
त्यस कारण गाउँको र
यहाँ शहरको
बिहानमा फरक छ
गाउँको
बिहानमा
घरका खोपाका चराहरू
दैलि अगाडिको पैयुं को बोटमा
झरिसकेका हुन्छन्
र आँगनमा
फाट्टफुट्ट
छुटेका अन्नका दानाहरू
ताकिरहेका हुन्छन्
फरक छ
शहरको
र गाउँको बिहान
गाउँमा
बिहान हुनेबित्तिकै
चराहरू बोकेर रुखहरू कराउन थाल्छन्
आमाहरू कोप्रामा बच्चाहरू छोडेर
डोकोमा
गाग्री हुलेर
कुवातिर
झर्न र उक्लन थाल्छन्
सूर्यकिरण
पिंढी र तुलसी मठमा
टोलाइरहेको हुन्छ
आँगनमा
पाठा–पाठी र
घरका भुराहरू रमाइरहेका देखिन्छन्
शहरको बिहानमा त
घर–घरका सेरामिक ट्वाइलेट्सका
फ्लसहरू कराउन थाल्छन्
बाहनहरू धूवाँ उडाउन र
मानिसहरू पुनः
दिनभरिको कोलाहलको तयारी गर्न थाल्छन्
मुख्यतः गाउँको बिहानमा
चराहरू
र शहरको बिहानमा
बाहनका इन्जनहरू कराउन थाल्छन्
शहरको बिहानमा
घरघरको छानोले
घरघरलाई छेक्दै
सूर्यकिरण परै बसेको देखिन्छ

२०५२ कात्तिक

Rajab – Marx Ko Khushi

कमरेड
मलाई नै पछाडि छाडेर
मेरो नाममा धेरै अगाडि बढेछौ
र यत्ति धेरै जग्गा–जमीन
घर घडेरी
टिभी, डेक, फ्रिज, जर्मन कार
शेयर, व्यापार, ठेक्का, पट्टा
सत्तामा गएपिच्छे जोडेछौ,
मलाई चाहिँ जे भएपनि
आफ्नू Continue reading “Rajab – Marx Ko Khushi”

Rajab – U Pani Arko Brain

बिहान उठेपछि
बाहनको दौडादौडी
र तीतो कफीको स्वादबाहेक
अर्को मीठो कुरो
र नवजात सूर्यको गति हेर्न पाइन्न
थुप्रै सुन्दरता मारेर
बनेको यो चरम–नगरमा
न भिजेका केटाकेटी देखिन्छन्
न ओत लागेका मान्छे देखिन्छन्
ब्राइन भन्छ
यहाँ ओत कतै पाइँदैन
यस्तो ठाउँमा के बस्नु
जान्छु मध्यसमुद्रतिर
वा पहाडतिर वा तराईतिर
खूब मजाले सूर्योदय हेर्छु, अस्ताचल हेर्छु
झरीमा रुझ्छु
रात, बिहान र दिनको आनन्द लिन्छु
जान्छु चराहरू भएको ठाउँमा
जान्छु माटो देखिने ठाउँमा
र खेतहरूमा अन्नबालीहरूको लहलहाउँदो रूप हेर्छु
धर्तीबाट वायुमा
धूलो कसरी उड्छ
मजाले हेर्छु,
वास्तवमा मलाई
नगरले नखाएको प्रकृति छाम्नु छ
र मुटुसम्म पुग्ने अनुभूति लिनु छ
ब्राइन महानगरको व्यस्तताले थलिएको छ
उसलाई पहाडको वैविध्य अग्लाइ
र तराईको सघन रूप
र मरुभूमिको उच्चाट आत्माको ज्ञान छैन
उसले धर्तीको मौलिकता जानेको छैन
बिहान उठेपछि
बिछ्यौनैदेखि दाँत माझ्दै
बाथरुमभित्र पसेर
निस्केपछि
हडबडीको लुगा भिरेर
कारको गति रन्काउने ब्राइन
बाटोको कुनै ‘कफी सप’ मा पस्छ
त्यहाँबाट कपभरि बीस आउँस कफी किनेर
फेरि कारको बेतोड गतिमा तातो कफी चुस्दै
मध्यनगरको असी तले भवनको
तीसौँ तलाको अफिस कोठामा छिरेपछि ब्राइनको
प्रत्येक दिन
डलर उत्पादनमा त्यहीँ बित्छ
शहर बिजुलीले उजेलिएपछि
टाउको बिसाउन कुनै सम्भ्रान्त ‘पव’ मा पस्छ र
एकाद घण्टा त्यहीँ आनन्द किनेर बिताउँछ
त्यसपछि ब्राइन
कोन्यागको नशामा मस्तिएर
डोचेस्टरको आफ्नू अपार्टमेन्टमा गुँडुल्किन पुग्छ,
बितेको तेह्र वर्षदेखि ब्राइन यही गरिरहेछ,
बेलाबेला अति दिक्किएर भन्छ
मसँग कुनै जीवन छैन
यही हो मेरो जीवन
के छ यसमा ?
तीतो कफी
कोन्यागको नसा
“अमेरिकन स्प्रिट एलो’ चुरोट
इम्पोर्टेड डिओडिरेन्टको वासना
डलर सचेत कामको क्रुर बोझ
र, नवजात कार
यत्ति हो
यत्ति हो
यत्ति हो जीवन
म वञ्चित हुंदैछु
ताजा कविहरू
जिमी सान्टियागो बाका,
मार्क कोक्स, रिटा डोभ, स्टिफेन डन, विलि कोलिन्स
डेभिड लेहम्यान, नाओमी सिहाव नाय, इरा साडोफ
लुइस गुलग र टोनी टोस्टका कविताहरू र मलिसा
इवे, फ्रेड इस्कर, सारा रेन, एरिक वेस्ट
र मार्क एडकिन्सका रंगका तरंग र सूक्ष्मताहरूबाट

वञ्चित हुँदै छु
सब मौलिकताबाट
मेरा दिनहरू
खरो डलरमा निख्रिँदै छन्
म कहिले बौलाउँछु डाक्टर ?
तर उत्तरआधुनिक डाक्टर जन बेरी बोल्दैन
ऊ पनि अर्को ब्राइन हो

Rajab – Kurukshetra Ma Hom Chha

जीवनको अर्थ
मर्नु भन्ने पाठ हुन्छ कुरुक्षेत्रमा
जीवन
कुरुक्षेत्रको लागि तयार भएपछि
मृत्युको लागि प्रस्थान गराउँछन्
शासकहरू
कुरुक्षेत्रको लागि
जन्मने र
कुरुक्षेत्रको लागि मर्ने मानिसहरूको इतिहास
बनिरहेछ अविरल
मांसहारको लागि
महिनाँ ैपालरे
तयार पारिएका
खसी, बोका, राँगा, बगुंरहरूझैं पालेर
जवानहरूलाई कुरुक्षेत्रको बलिमा हिँडाइन्छ
सीमा सीमामा
बसेका शासकहरू
कुरुक्षेत्रमा
आ–आफ्ना जवानहरूको
युद्ध–कौशल
मृत्युवरण र
असंख्य घाउहरू र रगतको आहाल हेरेर
मस्त रहन्छन्
अहिलेसम्म
जवानहरूले
कुरुक्षेत्रबाट
फ् हक, फ् आहार,
फ् स्वतन्त्रता
पाएका छैनन्
तथापि अनन्तदेखि
कुरुक्षेत्रमा छन् जवानहरू
शासनमा टिक्न
खोज्ने जल्लादहरूको
हवनमा
चाक्ला छाती भएका
बलिष्ठ भुजाका
स्वप्नील जवानहरू
समिधा बनिरहेछन्
एउटा
दुईटा दुष्टको
सत्ता–प्राप्तिमा
कुरुक्षेत्रमा कोटी कोटी
मृत्युको महोत्सव चलिरहेछ
लासहरू
रगतका कुण्डहरू
आर्तहरू
वियोगीहरू
भुत्ते हतियारहरू र
क्रूर–दम्भबाहेक
मानिसले प्राप्त गर्नुपर्ने
केही पनि फर्कन्नन् कुरुक्षेत्रबाट
तथापि कुरुक्षेत्रमा होम छ

Rajab – Kavi Sanga

थोरै बोलेर
लामो घाउ दिनसक्ने
पृथ्वीमा बलियो
कविमात्र हो
कविसँग
फूलहरू, किरणहरू, छायाँहरू, पानीका गतिहरू
दुःखहरू, खुसीहरू
अँध्यारो, उज्यालो सब
भरोसा गर्छन्
पृथ्वीको भरोसा लायकको
जीवन हो कवि
कविसँग
श्रमका Continue reading “Rajab – Kavi Sanga”

Rajab – Kathmandu Ma Bagmati

खुला फाँट र बगरमा झैँ
कञ्चन छैन
काठमाण्डौमा बागमती
फरक छ
काठमाण्डौ र बगरमा घुम्ने बागमती
काठमाण्डौमा आएपछि
आफ्नू सिरमा फोहरको बोझ बोकेर
फोहरमुनि बग्छ बागमती
काठमाण्डौमा बागमती
लापरवाह घर–घरका Continue reading “Rajab – Kathmandu Ma Bagmati”

Rajab – Kasailai Thaha Chhaina

देशको सबभन्दा ठूलो ठग को हो
यो प्रश्न
मसँग लगातार जवाफ मागिरहेछ
साँच्चि को हो
देशको सबभन्दा ठूलो ठग
जनताहरूलाई थाहा छैन
शासकहरूलाई थाहा छैन
सामान्यज्ञानमा उल्लेख छैन
म प्रश्न सोध्दै
जवाफ माग्दै
हिँडिरहेछु
तर Continue reading “Rajab – Kasailai Thaha Chhaina”

Rajab – Draupadi

द्रौपदी
खेलिरहेछन् सहस्र पाण्डव औँलाहरू
तिम्रो नङ्ग्याइमा
तिम्रो न·नताको चाह नगर्ने
कुनै देवता छैनन्
प्रत्येक ईश्वर खोजिरहेछन् तिम्रो यौवन
तिम्रो नङ्ग्याइको होडयुद्ध छ
प्रथम पाण्डवहरूदेखि नै
तिम्रो वस्त्र पुरुषहरूले ओढेका छन्
छाला पनि छोडाएर
तिमीलाई हेर्ने चाह व्याप्त छ
द्रौपदी
अब तिम्रो लागि युद्ध लड्ने
कुनै पाण्डव छैनन्

Rajab – Ramro Samaya

राम्रो लाग्दालाग्दै
हठात् समय सकियो
ढलेका क्रूरहरू उठे
बेइमानहरू माला भिर्न थाले
दुष्टहरू फैसला गर्न थाले
हेर्दा हेर्दै
राम्रो समय
भ्रष्टहरू छाडेर उड्यो

Rajab – Ghara Gayepachhi

अरूलाई विश्वास छैन
तर ऊ आफैँलाई विश्वास छ
ऊ बाँच्छ
अस्पतालको सघन शैयामा बाँच्छु भन्ने
विश्वास नछोडेर
ऊ अर्धबेहोस छ
र कुरिरहेछ अस्पतालबाट घर हिँड्ने समय
तर डाक्टरहरू भन्छन्
केही दिनपछि
ऊ मृत घोषित हुनेछ
त्यस कारण उसका निकटस्थहरू
ऊ नहुंदाको पीडा खप्ने अभ्यासमा
लागिसके
तर ऊ अर्धचेतनमा सोचिरहेछ
अस्पतालबाट घर जानेछु
र जीवनलाई
ठीक मानिस भएर सपार्नेछु
ऊ सोचिरहेछ
बेलाबेला
सम्बन्ध बिग्रिएका
सबैसँगको कटुता
मधुर गर्नेछु
र मायाका धेरै दृष्टिहरू
जम्मा गर्नेछु
घरको बूढो कुकुरलाई
आफ्नै हातले स्याहार्छु र
अर्को नयाँ छाउरो पाल्न थाल्नेछु
र मानिसको जीवनसँग जोडिने
पशुहरूको प्रेम बुझ्ने
सविस्तार कोसिस गर्नेछु
ऊ सोचिरहेछ
घरमा पस्नेबित्तिकै
सबभन्दा पहिले
सब किताबहरूको
धूलो झार्छु
र तिनलाई
सफा कपडाले पुछ्दै
¥याकमा राख्दै गर्छु
विशेष गरी कथाका, निबन्धका
कविताका, स्मृतिका पुस्तकहरू
चाहनासाथ देखिने, पाइनेतिर राख्छु
र नयाँ किताबहरू
छानीछानी किनेर
थप्छु
र सकभर सब किताबहरूलाई
आफूबाट ओझेल पर्न दिन्नँ
ऊ सोचिरहेछ
यो शैयाबाट घर गएपछि
साँझका
बिहानका
एकएक प्रकृतिको
स्वाद लिन्छु
र सखारका कोपिलाहरू
र सन्ध्याका वयस्क फूलहरू छुन्छु
हिउँ भएका
नदी जमेका
झर्ना बोकेका पहाडहरूको यात्रा गर्छु र
लेकसँग
बेसीसँग
शिखरसँग भेट्छु
ऊ सोचिरहेछ
घर गएपछि
राम्रा साज र शब्दका
ह्दयले बुनेका र गाएका
सबै धुनहरू र गीतहरू सुनिरहन्छु
र बाँच्नुको स्वाद बराबर लिन्छु
तर घर गएपछि

Rajab – Aaaja Sammako Kisaan

धुर्त हरुले झैं
उसले जीवन
राजनीतिमा लगाएन
थाहा भएन उसलाई
कुन कुन पदार्थ
वरण गरेपछि
सभ्य भइन्छ भन्ने कुरो
उसले जानेन
जीवन सार्थक पार्ने
तथाकथित कला, अभिनय र अध्यात्म
उसले गरेन
भैंसी र गोबरबाहेकको
कुनै ईश्वरको सेवा
खेत र कोदालीको स·तबाहेक
ऋषि, पुरोहित, नेता, व्यापारी
आदि जालीहरूसँग उसले गरेन मित्रता
उसको नाम
आँगनबाट खेत
र खेतबाट आँगनबाहेक
कतै पुगेन, फैलिएन
चाहेन उसले नामको विस्तार
खोजेन उसले
ठूला मान्छेहरूबाट
फ् नामको उच्चारण
ध्यानस्थ जुटिरह्यो ऊ
माटोमा

Rajab – Dukha

पुरानो पाइन्टको
पछिल्लो खल्तीभित्र
लुकाएँ मैले
आफ्नो दुःख
झुल्कने छैन अब
बेला, कुबेला
मेरो अनुहारमा त्यसको कालो छायाँ
म हाँस्न सक्ने छु
ती सब शत्रुसामुन्ने
जो खोज्ने गर्थे मेरो अनुहारमा अँध्यारो

आफ्नू खल्तीभित्र सुरक्षित दुःख
फेरि बगलीमार्न दिन्न

Rajab – Samaya Ka Thula Naam Haru

समयका तीन नाम
रात, बिहान र दिन
मात्र उसलाई थाहा छ
अरू ऊ जान्दैन
समयदेखि औधी आतङ्कित छ ऊ
किनभने उसले बिताएको सबै समयले
उसलाई मरेसमरेस पारेको छ
तिनले उसलाई असिना, बाढी, खडेरी
अनिकाल र महामारीमा
जाकेर
डसेका छन्
त्यस कारण ऊ आफ्ना बितेका दिनहरूसँग
नम्र छैन
उसलाई समयका अरू नाम
हिउँद, वर्षा
जाडो, गर्मी थाहा छ
तर समयका चालू गणितीय नामहरू
उसलाई पत्तो छैन
त्यस कारण ऊ भन्न सक्दैन
आफू बाँचेको शताब्दीको नाम र साल
सिर्फ असिना, पानी, खडेरी, अनिकाल र महामारीको
मारले मरेका दिनहरूमात्र थाहा छ उसलाई
समयका अरू ठूला नामहरू
पत्तो पाएको छैन उसले
एकदम साधारण मानिस उसलाई
समयका ठूलाठूला नामको प्रयोजन पनि छैन
वास्तवमा
साधारण मानिसहरूको स्मृतिमा
समयका ठूला नामहरू
संिचत भएका पनि हँदुनै न्
आजसम्मका समयका ठूला नामहरू
साधारण मानिसहरूबाट टाढा छन्
त्यस कारण साधारण मानिसहरूका चासोमा छैनन्
समयका घोषित ठूला नामहरू
जुन समय
साधारण मानिसलाई छोएर ठूलो हुन्छ
त्यही समय
दुई हजार सात साल, पन्ध्र साल, सत्र साल
छत्तीस साल, छयालीस सालझैँ
विस्मृत गर्नेछैन साधारण मानिस

Rajab – Graha Tipne Sapana

एक्काइसौँ शताब्दीको
पहिलो दशकको मेरो युवक
आक्रोश, क्रोध, घृणाले रन्थनिएर हल्लिरहेछ
सम्पूर्ण उत्तरआधुनिक शिक्षा चाटेर
सडकको क्रुद्ध नागरिक बनेको मेरो युवा
खाते बालकझैँ
दैलो–दैलोका क्रूर नेता र
पतीत राजनेताहरूसँग
रोजगारीको भीक्षाटनबाट हारेर
एकै फिलिँगोमा बल्ने भएको छ
चौबीस वर्षको भइसकेको
मेरो युवालाई
मतदाता नामावलीमा
फ् नाम दर्ता गर्न मन छैन
निर्वाचन आयोगको आह्वानलाई ऊ
फ् विद्रोह कैद गर्ने सरकारी षड्यन्त्र मान्दैछ
आगामी मतपेटीलाई ऊ
थुक्ने योजनामा छ
वास्तवमा उसलाई अहिले
रोजगारीको परिणाम निस्कने
विश्वविद्यालयको प्रमाणपत्र राख्ने
ढ्वाङ चाहिएको छ
उसका आत्मयोजनाका
श्रमपूर्ण सारा कल्पनाहरू
विश्वविद्यालयको कालो गाउन भिरेर निस्केपछि
खङरङ्ग भएका छन्
अब ऊ आफ्नी प्रेमिकासँग पनि भेट गर्दैन
पार्कका फूलहरू छुँदैन
दिनको प्रचण्ड घाममा
उग्र तात्तिएर
ऊ गन्तव्य खोज्दैछ
तर कहीँ पनि छैन उसको गन्तव्य
उसले जता गए पनि हुन्छ
किनभने कतै पनि उसले प्राप्त गर्ने फल छैन
टुँगोबिनाका मार्गहरूमा ऊ
अमेरिका, जापान, बेलायत, जर्मन, कोरियाको भिसा कुरिरहेछ
कहीँ आकाशमा उड्न पाइयो भने
एउटा राम्रो ग्रह टिप्ने सपनामा छ ऊ