Suren Upreti – Jiwa Sanga Sansar Ghumda

सुरेन उप्रेती – जीवा सँग संसार घुम्दा

जीवा लामिछानेको सरसर्ती संसार किताबका बारेमा सुनेको झण्डै बर्षदिन बितिसकेको थियो । मानिसहरुले कितावमाथि दिने गरेका प्रतिक्रियाहरु पढेर मेरो किताब पढने आशक्तिको पारो झन झन चढदै थियो । नेपालबाट किताब झिकाउने पटक पटकका प्रयाशहरु तुहिंदै थिए । अर्थशास्त्री माल्थसको बजार शास्त्रको नियम म माथि पनि लागू भयो । बजारमा माग तिब्रगतिमा अकाशिंदा पूर्ति भएन भने मागले रकेटको रुप लिन्छ रे । ममाथि पनि यही नियम हावी भयो । किताब प्राप्त हुन नसके पछी पढ्ने आशक्ती चुलिंदै गएर सगरमाथाको शिर नै चुम्यो ।

नेपालमा हुँनेहरुलाई भन्दा नेपालबाहिर बस्नेहरुलाई नेपाली भाषा र संस्कृतिको बढी चिन्ता हुन्छ । भाषा प्रतिको ममता र सम्मान बढी हुन्छ रे भन्ने सुनेको थिएँ । त्यो भनाइलाई पुष्टी गर्नेहरु असाम गुहाटी डुवर्स दार्जेलिड् आदिमा देवकोटा जयन्ती भानुजयन्ती आदिलाई महान चाहाड पर्वझैं भव्यकार्यक्रम गरेर मनाउँने गरेको उदाहरण पेश गर्थे । यो लेखकलाई प्रवासमा स्थानान्तरण भए सँगै समाजशास्त्रको बिधार्थि हुँदा बढेको “डार्विनको सरभाइवल अफ द फिटेस्ट” भन्ने भनाईले घोच्न र घच्घच्याउन थाल्यो । प्रतिष्पर्धा गर्न नसक्नेहरुका भाषा कला साहित्य र संस्कृतिहरु सबै लोप भएर जान्छन् । भाषा सकियो भने पहिचान सकिन्छ । जस्ता भयले लेखकलाई सताउन थाल्यो ।

क्यानडाबाट आफ्नै सम्पादनमा प्रवाशमा छरिएर रहेका नेपालीमूलका वालवालिकाहरुका लागि पुस्तक “प्रवासमा नेपाली शिक्षा” छाप्न तयारी अवस्थामा थियो । किताबका लागि जम्मा गरेको सिलाको ढुकुटीमा मूसालागे पछी छट्पटी शुरु भयो । यसै छट्पटीका क्रममा सर्जक जीवा लामिछाने सँग फेसवुक मार्फत परिचय भयो । श्रीलामिछानेले वहाँको पुस्तक सरसर्ती संसार पढ्ने मेरो मनोदशा बुझेर पुस्तक उपलब्ध गराइ दिनु भयो ।

यो पुस्तकको बाहिरी आकृति जति शुन्दर देखिन्छ त्यो भन्दा अझ भित्री गुदीले भरिएको पुस्तक हो सरसर्ती संसार । सुनमा सुगन्ध भन्छन् नी । सुन देख्दा नै कति आकर्षक हुन्छ । त्यसमा वास्ना पनि आउने हो भने कस्तो हुने थियो होला । त्यस्तै वास्ना आउने सुनझैं छ यो पुस्तक । पुस्तक पढ्दै जाँदा पाठक हराउँछ । मलाई कता कता लेखक सँग इर्श्या जागेर आयो । किन त्यहाँ विन्दिता भाउजु, अनुकृत, र अनुराग छोराहरुको मात्र कुरा आयो । किन त्यहाँ कुमार पन्त र उनका परिवारका मात्र कुरा आए । लेखकले यो के पक्षपात गरेको होला जस्ता प्रश्नहरु जन्मिए । आफुलाई लेखकले नदेखे जस्तो लाग्यो । म पनि त सैगै छु नी भन्ने लाग्यो तर खासमा म त किताब पढिरहेको मात्र रहेछु । म त पढ्ने क्रममा सारै गहिराइमा डुबेँछु क्यारे । ती किताब पढ्दा मस्तिष्कमा जन्मिएका भावनाहरु रहेछन् । यात्राका क्रममा गाइडको भूमिका समेत निर्वाह गर्ने ड्राइवरहरुले नै विभिन्न स्थानको बर्णन गरेका छन् । ती बर्णनहरुमा ऐतिहाँसिक महत्व र ती ठाउँहरुका विशिष्टताहरु बर्णित हुन्छन् । लेखकले ती दृश्यहरुलाई उनका आँखाले पक्डिएर मस्तिष्कमा कैद गर्छन् । शब्दको मालामा उन्छन् र पाठकहरुलाई पहिर्याइ दिन्छन् । त्यो मालामा मोहनी छ । पाठकका आँखा अगाडि अक्षरहरुले दृश्य परिदृश्यहरुलाई चलचित्र झैं बनाइदिन्छन् । ती बर्णित परिदृश्यको चित्रमा रमाएर पाठकले आफैंलाई भुल्दछन् । यो मेरो अनुभूति हो किताब पढ्दाको ।

प्रत्येक देशमा पुग्दा लेखकले त्यहाँको विकाश निर्माण भौतिक संरचना देखि प्राकृतिक शौन्दौर्यतालाई जन् भूमी सँग तुलना गर्छन् । प्रत्येक पलपलमा लेखकको मन नेपालका पहाड तराई र हिमाल सँग जोडिन्छ । वाल्यकाल देखिका घटना परिघटनाहरुलाई तुलना गर्दछन् । वाल्यकालका पलहरुलाई मिठो शैलिमा नढाँटी पोख्दछन् । जस्ले गर्दा पाठकले सजिलै लेखकलाई विश्वास गर्दछन् । यो पुस्तकमा लेखकले उनले घुमेका देशहरुमा हुने राम्रा कुराको प्रसंसा र नराम्रा कुराहरु र प्रवृतिको खुलेर विरोध गरेका छन् । खराब प्रवृतिको धज्जि उडाएका छन् ।

उन्नतिस वटा शिर्षकमा उनीएका यात्रामालालाई आकर्षक र अर्थ पूर्ण शिर्षक दिएका छन् ।रुसबाट पहिलो एकल भ्रमणमा निस्कँदा हेल्सिन्कीमा बल्छी थापेर साक्षात भगवान भेटाइ दिने पादरीहरुका रोचक प्रसंग छ । रुसी दागिसथानी कवि रसुल गामजा लेभले नेपाल भ्रमण गरे पश्चात “नेपाल नकुँदिएको हीरा हो” । खाँचो छ त नेपाललाई मात्र कालिगढको खाँचो छ । जस्ता भनाइहरु राखेर नेपाल प्राकृतिक रुपमा धनी रहेको कुरा प्रस्तुत गरेका छन् । स्वीजरलेण्डमा जेनेभाको घुमाई पछी रेडक्रसका संस्थापक हैनरी ड्यूनाको जीवन गाथा र यूरोपकै ठूलो जे डो वाटर फाउण्टेनको बर्णन गरेका छन् ।

दक्षिण एशियाकै माल्द्विपसमा पानी मुनी मन्त्री परिषदको बैठक बसेको । ११९२ वटा टापुहरुको मालाका रुपमा रहेको देश जँहा २००टापुमा मात्र मनव बस्ति रहेका छन् । सामुन्द्रिक सतह भन्दा औषत उचाई एक दशमलब पाँच मिटर मात्र रहेको मुलक हो माल्द्धिपस । चारैतिर समुन्द्रले घेरिएर रहेको भए पनि पिउने पानीको अभावमा काकाकूल बनेको छ । यो देश एशियाकै महँगो देश हो । जसको आम्दानी ९० प्रतिशत पर्यटनमा आश्रित छ । भ्रमणका क्रममा बर्मा पुग्दा नेपालीमूलका बर्मिजहरु भेट्छन् । उनले घर पुगेको अनुभूतिगर्दछन् । बर्मामा करिब चार पुस्ता देखि नेपालीहरुको बसोवास हुँदै आएको छ । त्यस समयमा कामको खोजी गर्दै भारत भन्दा टाढा नेपाली पुगेको ठाउँ बर्मानै होला । दोश्रो बिश्वयुद्ध लडेर साहदत पाउने थुप्रै नेपालीहरुको नाम समाधिस्थलमा उल्लेख छ । कती नाम थाहा नभएका सैनिकहरुको समाधीमा “ॐ भगवते नमं:” Know on to god भगवानलाई मात्र थाहा होला लेखिएको छ । कसका लागि लड्दैछौं भन्ने सम्म नबुझी लेडेका नेपालीहरुको परिचय सम्म छैन । लेखक भावुक

र दुखित् बन्दछन् । लेखनाथ पौडेलको कविता
वर्मा सिक्किम दार्जेलिङ र मलाया आसाम सिङगापुर
Whom should you believe? Where cialis generic canada should place your order? Here are a few important indicators, which will tell you whether the website or the customer service personnel offer reliable information about their medication. Though many are curable and other is settled with the passage of time. viagra cialis online So if you are losing your viagra online hair it would be a unique and one of its kind product in the sample pack. Plant has many clinical, anti-microbial and canada levitra pharmacological properties. कालिम्पोङ र देरादुन तथा भुटान भाक्सुतिर
बस्ने जो प्रिय बन्धु छन् सकलको यै राष्ट्रभाषा प्रति
देख्दा प्रेम सदैब हर्ष मनमा उर्लन्छ मेरो अति ।

लाई लेखक सम्झन पुग्दछन । बर्मा पुग्दा नेपालीहरुले देखाएको आफ्न्ती पनले लेखकलाई द्रविभूत बनाउँछ । धेरै समय प्रदेशमा बसेको छोरा घर पुग्दा परिवारजन सँग भेट हुँदाको खुशी झैं आल्हादित बन्दछन् ।

दुबईको पाम जुमेरा समुन्द्र पुरेर बनाइएको मानब बस्ती अनी सोल क्रिडनरको एनलान्टिस दी पा म नामक विशाल होटलको बर्णन गरेका छन् । मानिसले चाहे के गर्न सकिंदैन भन्ने बलियो प्रमाण हो यो । समुन्द्रको गर्भमा बनाइएका एक्वरियममा रहेका हजारौं माछाको लोभलाग्दो जीवन चर्याले पाठकलाई लोभ्याउँछ । छिमेकी देश भारत भ्रमणका क्रममा रमाइला प्रशङ्गहरु बाँडेका छन् । प्राकृतिक प्रकोप पछि पिडितहरुलाई राहत बाँड्न पुगेका भारतिय प्रधान मन्त्रीलाई एक जनाले गालामा थप्पड हान्छ । यही हो तिम्रो प्रजातन्त्र यसले के दियो हामी भारतिय जनतालाई भन्ने एक नागरिकको प्रश्नमा धैर्यताका साथ विनम्र भएर भारतका प्रधान मन्त्रीलाई गालामा हात पुर्याउने अधिकार दियो भनेका रोचक घटनाहरु पस्किएकाछन् ।

एक शाहजाँहाले उनको प्रेमको प्रतिक ताजमहल ठड्याउँदा सयौं गरिवहरु जो निर्माण कर्मीहरु थिए । ती परिवार सँग भेट्नका लागि बर्षौ जान र नपाएर प्रेमको बलिदानी भएको लुकेको पाटोलाई पनि उजागर गरेका छन् । ताजमहल सँग पाल्पाको रानीमहलको तुलना गर्दछन् । क्यालिफोर्नियाको हमरड्यामबाट निकालिएको झिलिमिली बत्ती देख्दा नेपालका डाँडा पाखाहरुमा विजुली बलेर झिलिमिली भएको कल्पना गर्दछन् । ईजिप्टको डल्फिनारियमको रमाइलो अनि सर्पको नृत्य । गीजामा रहेको ५००० बर्ष पुरानो सातौं आश्चर्यको पिरामिडको बर्णन गर्दछन् । यो पिरामिड बनाउँदाको निर्माण सामाग्रीहरुबारे चर्चा गर्छन् । यो पिरामिडले चन्द्र शम्शेरका पालामा सिंहदरबार बनाउँदा कालोदाल मासको प्रयोग भएको प्रसंग जोड्छन् । त्यसताका नेपालमा सुत्केरी महिलाहरुले दालखान पाएका थिएनन् रे । सबै दाल जति सरकारले निर्माण सामाग्रीमा प्रयोग गर्न गर्थ्यो रे ।

इजिप्टमा सित्तैमा उँटमा चढ्न पाइने भन्दै यात्रु चढाउने तर पैसा नतिरी झर्न नपाइने भन्दै यात्रु ठग्ने गरेको र निमेसमै अनुकृतको टोपी चट बनाएका प्रसंग उल्लेख गरेकाछन् । नायल नदीलाई वाग्मती सँग तुलना गरेका छन् । इथियोपियाबाट शुरुभएको नायल नदीले ६८६० किमी दूरी पार गर्दा विभिन्न दसवटा देशहरु पार गर्दछ । यसले बगाएर ल्याएको मलिलो माटोले नै इजिप्ट उर्वर भूँमी बनेको हो । उर्वर भूमीको प्रसंगमा नारायणी नदीले तराईका भूभागलाई उर्वर बनाएको दृश्य उनका मानशपटलमा खेल्दछ ।

दक्षिण कोरियाको भ्रमण प्रसंगमा त्यहाँको विकाश र निर्माणको चर्चा गरेकाछन् । देशले आर्थिक संकट भोगेका बेलामा नागरिकहरुले आआफ्नो सुन हिरा मोती र पदकहरु समेत सरकारलाई दिएर आर्थिक मन्दीबाट देश मुक्त भयो । सरकारले इमान्दारी पूर्वक काम गरेकाले जनताले विश्वास गरे र दुई बर्षमै चमत्कारीक प्रगतिको फड्कोमार्न सफल भएको छ । कोरियनहरु इमान्दार र सम्बेदनशिल छन् भन्ने कुरा पूर्व राष्ट्रपति रोह मू ले भ्रष्ट्रचारको आरोप लाग्ने वित्तिकै पहाडबाट हाम्फालेर आत्म हत्या गरे । साम्सुङ कम्पनीमालिकका छोराछोरीले घुष दिएर काम लगाइएको आरोपमा आत्महत्या गरेका उदाहरणहरु दिएका छन् । जापानमा जाँदा एक जना जापानीजले भाषा नबुझे पनि करिब ४० मिनेट सम्म पैदल हिँडेर गन्तव्यमा पुर्याइ दिएको कुरा व्यक्त गरेकाछन् । वर्तमान यो स्वार्थि दूनियाँमा मानिस व्यक्ती केन्द्रित हुँदै गएकोछ । हामी नेपालीहरु हाम्रो अतिथी देवोभव मान्ने प्रचलनबाट बिचलित हुँदै गइरहेका छौं । यस्तो अवस्थामा जापानीहरुमा आएको अतिथि प्रतिको यस्तो सहयोगी भावना पाउँदा उनी भावविभवर बन्दछन् । जापानमा नेपालीहरुले आर्जन गरेको मेहनतीको ख्याती र प्रगति प्रति गर्व गर्दछन् । जर्मनमा रहेको संस्कृत विश्वविधालयमा गएर संस्कृत भाषाका प्राध्यापक मिखाएल्स सँग भेट्दछन् । संसारको पुरानो भाषाका रुपमा रहेको संस्कृत भाषा करिब पाँचहजार बर्ष पुरानो रहेको विश्वास गरिन्छ । सन्सारको सबै भन्दा पुरानो सभ्यता दर्शन र बिज्ञानको संरक्षण गर्नु पर्ने प्राध्यापक मिखाएल्सले बताएका कुरा सुनाउँछन् । एसियाका धेरै भाषाहरुलगायत केहि यूरोपियन भाषाहरुको उद्गमका रुपमा संस्कृत भाषा रहेकोमा गर्व गर्दछन् । सरसर्ती संसार घुम्ने क्रममा बिभिन्न देशहरु पुगेकाछन् ।

सरसर्ती संसार घुम्नेक्रममा उनको कर्मथलो रुसको बारेमा धेरै बर्णन गरेका छन् । उनको व्यापारको शुरुवाती दिन र सीड मनीको यथार्थका बारेमा नलुकाइकन पाठकलाई भनेका छन् । वर्तमान अबस्थामा एक कुशल र सक्षम नेपाली व्यापारीको पहिचान बनाइ सकेका जीवामा देश प्रेम छ। प्रवाशमा विभिन्न देशमा विविध पेशा गरेर नेपालीहरु बसेका छन् । ती नेपालीहरुलाई भेट्न पाउँदा आफ्नै परिवारको सदस्य भेटे झैं अनुभूति गर्छन् । भेट्न नपाएकोमा दुख प्रकट गर्दछन् । यिनै श्वभावले पनि उनी कति सरल छन् भन्ने बुझ्न गाह्रो पर्दैन । गैह्रआवासिय नेपालीहरुको संगठनका अध्यक्ष समेत भइ सकेका एक अभियन्ता हुन । उनकै पालामा नेपाली भाषा साहित्य विभाग गठन भइ प्रज्ञाप्रतिष्ठान संग संयुक्त रुपमा साहित्यिक कार्यक्रम गरेको थियो । भाषा र साहित्य भनेको कुनै पनि देशको पहिचानलाई जोगाएर राख्ने मेरुदण्ड भएको हुँदा यसलाई अरु महिलाहरुको र यूवाहरुको कमिटी सरह नै एनआरएनएको कार्यकारीमा राख्न सकेको भए अझ यसको महत्व बढेर जाने थियो होला ।

लेखकको यो पहिलो पुस्तक भए पनि सरल शब्द चयन । स्पष्टवादी भएर पाठकको मन जित्न सफल भएका छन् । यो यात्रामालालाई पढ्दा पाठकलाई कतै पनि पट्यार नलागी पढौ पढौं लाग्ने बनाइ रहन सक्नु नै लेखकको सफलता हो । लेखकको उत्तरोत्तर कामना सहित ।