Dr. Jayanta Krishna Sharma – Ragat Uttar-Adhunik

डा. जयन्त कृष्ण शर्मा – रगत उत्तर-आधुनिक

रगत त सबैको रातै नै हुन्छ।
हो, सानै देखि उसले यस्तै देखेको छ।
जयन्तकृष्ण फगत् एक्लै
आफैंसँग बात मार्छ: प्रश्न गर्छ, उत्तर दिन्छ
आफैं प्रतिवाद गर्छ –
रगत सबैको साँच्चै नै उत्तिकै रातो हुन्छ नि !
कसरी हुन्छ त त्यसोभए धेर अथवा थोर हिमोग्लोविन !!
लेखापानी पुग्दा-पुग्दै लखतरान परेकी जयमाया
हिमोग्लोविन घटेरै हो कि कसो
थलासेमियामा थला परेको उसले सम्झेको छ।

आफैंसँग छलफल गर्न खोज्दछ उ,
हो, धेर-थोर जेसुकै नहोस्
रगत रातो रातै हो।
कालो-गोरो जोसुकै नहोस्
रगत सबैको रातै हो।

हो त,
धनी-गरीब जोसुकै नहोस्
काटे रगत् रातै निस्कन्छ।
निष्कर्षमा पुगी सक्छ उ ।

बिस्तारै आफैंसँग बात मार्न थाल्छ –
काटे रगत साँच्चै रातै निस्कन्छ त ?
निस्कँदै निस्केन रगत् नै भने ??
जयबहादुर पहेंलेग्रस्त हुँदा
रगतमा प्लेटलेट नै घटिसकेको भन्दै
डाक्टर आत्तिएको अनि.…
पित्तरोग,
फेरि ल्यूकोपेनिया भन्दै
दबाई-बुटी गर्दा -गर्दै
सर्बस्वान्त सबै-सबै अनि.…

छलफल अब के गर्नु छ र उसले !
रगतकै बीमार हेर्न
रगत नै जाँच गर्दा-गर्दै पनि दिनहुँ
डाक्टरकै थिएन केही-कुनै छलफल !

र पनि,आफैंसँग छलफल गर्न उद्दिग्न छ उ
आफैंसँग मन्थन गर्छ :
रगत् उसका निम्ति चिन्हारी हो
रगत् उसका निम्ति समानताको प्रतीक हो, मान्यता हो।

अचम्म:
मानि ल्याएको मान्यताको पनि यसरी अवमानना हुन सक्छ र ?
थापेर राखेको प्रतीकको पनि यसरी विचलन हुन सक्छ र ??

भित्री खबर। जयलाई ब्लड केन्सर : पुष्टी छैन !
उ अस्पताल दगुर्छ।
हो, रगत् तीन – तीन महीनामा साटी रखे
बिमारी ढुक्क बाँचि रहन्छ। डाक्टर कुरामा अटल छ।
जयबहादुर यता गरीब छ।
उसको शरीरमा अब आफैंलाई मार्ने रगत बसेको छ।
उसलाई आज बँचाई रहेको रगत्
भोलि उसैलाई मार्न तत्पर छ।
जयन्तकृष्ण छक्क पर्छ: हो, रगत भिन्न छ
अनि रगत कमश: भिन्न हुँदै पनि जाँदै छ।
कुनै रगत भित्र्याउँदा मान्छे बाँच्छ,
कुनै रगत निकाल्दा मान्छे बाँच्छ !
रगत थरी-थरीको ब्लड-बेंकमा छ
जयबहादुरलाइ साट्न तर रगत छैन
उसलाई चाहिने माइनस् रगत्
साथी-भाइ कसैको मिल्दैन।
जयन्तकृष्ण अलमल्ल छ।
उ आज ठोकुवा गर्न सक्तैन :
रगत सबैको रातो, एउटै नै हुन्छ !
आफैँलाई नै घरी-घरी प्रश्न गर्छ –
संसार पनि यो के रगत जस्तै नै छ त ?
उत्तर छैन। एकैछिन् विसाउँछ।
फेरी प्रश्न गर्छ –
रगत जस्तै यो संसार छ
कि संसार जस्तै यो रगत छ !!

गुवाहाटी विश्वविद्यालय, असम, भारत

Anju Grg – Udiraheka Chhan Yo Mero Man

‘उडिरहेका छन् यो मेरो मन’

के भयो मलाई,आज यो मन बसमा छैन मेरो
पंख त छैन तरै पनि उडिरहेका छन् मन मेरो।

उसले मायाका दुई शब्द के राखेथ्यो,
यो मन आकाशैमा उड्न थाल्यो।

शब्दका प्रभाव यति धेरै रह्यो
त्यसैमा यो मन डुब्दै गयो।

उसको भनाइले मनभित्र छोयो,
आँखामा सपना निरन्तर बड्यो,
उसको भनाइले यो मन छोयो।

केहिछणको मिठो बोली कानमा आइपर्यो,
मनलाई खुशी पारी दङ्ग बनाई गयो।
यो मेरो मन आज उडेर गयो।

बादलवारी- बादलपारी गरी
उडिरहेका छन् यो मन आज चरिसरी।
एक ठाउँ पछि अर्को गरी
उडिरहेका छन् यो मन आज चरिसरी।

मिठा- मिठा भावनालाई प्रस्फुतित गर्न
शब्दले पनि दिइरहेका छन् साथ बयान गर्न।

हृदयको कुनाबाट आईरहेका छन् मिठो धुन
त्यस धुनमा मिसिएका छन् मायाका अविग्न गुण।

नाच्न चाहन्छ आफ्नै गीत को धुनमा मग्न बनि,
बग्न खोज्दैछन् कसैको हाथमा नअडिने गरी।

यो मेरो मन आज उडिरहेका छन्
अविरल गतिमा बगिरहेका छन्
आफ्नै बसमा छैन आज
पंख छैनन् तरै पनि उडिरहेका छन्।

समाप्त

Shyam Dahal – Mero Rampur

श्याम दाहाल – मेरो रामपुर
(मधुपर्क जेठ, २०६८)

नागी नाघेर लेकाली कुद्छ कुइरो उँभैतिर
चुइँयाँ स्थान पुगी फक्र्यो, पानी बोकेर बादल
गज्र्यो धुम्धाम आकाश चम्की बिजुली झिलमिल
पानी वर्षेर माटाको, सुगन्धमय रामपुर
उच्च पर्वत मालाले, घेरेको छ उपत्यका
छाँगा सुन्दर झर्नाले, चारैतिर सुशोभित
हिमका कण बोकेर वायु घुम्छ सबैतिर
यिनकै काखमा जन्म्यो सुरम्य टार रामपुर
लेक-बेँसी घुमी पन्छी यसैभित्र रमाउँछन्
प्रकृतिका नयाँ भाका, घर-घरै पुर्‍याउँछन्
यहीँको पञ्चतत्त्वमा, बिउँत्यो सकल जीवन
शिवदूती बगिरहन्छिन् जीवन-मरण-साथमा
कोसौँ पाउ पसारेर, सुतेझैँ लाग्छ रामपुर
सबैका साथमा आशीष दिन्छन् उनका दुवै कर
बाहुन, क्षत्री, दमैं, सार्की, घर्ती, कामी, सबैतिर
जन्म-मरणका घाट, सबै हिन्दू बराबर
दिन-रात खियाएर, पौरखी कर्म-पाखुरा
पसिना फल्दछन् मोती भाग्य-रेखा बनी पूरा
दायाँ-बायाँ कर्म-नदी, सुसाई बग्दछन् जब
लाखौं तरङ्ग फालेर, जगाई दिने रामपुर
मनका भाव बिउँझेर, देखिन्छ दिव्य-सुन्दर
जेसे, पातले सोलाखर्क, थुम्की ककनीका वन
चिसापानी कटुँजेकै, थाप्ला छन् हिमका घर
ओर्लिन्छन्, दूधका छाँगा, मनमोहक सुन्दर
वन-पात सँगै हिंड्ने काम आफ्नो भए पनि
मन बोकेर अर्काको, आफैँभित्र लुकाउने
कहाँ-कहाँ ? पुगेका छन् ? गाउँ थियो एकै घर
सम्झनाका तरेलीमा उर्लिंदै आउँछ रामपुर

रामपुरटार, ओखलढुङ्गा

Shashikala Tiwari – Akash Ko Khojima Niskiyen

शशीकला तिवारी – आकाशको खोजीमा निस्किएँ

स्यानो छँदा
म सपनामा उड्ने गर्थेँ
एउटा रूखबाट अर्को रूख
एउटा पहाडबाट अर्को पहाड
बादलसितै माथिमाथि उडिरहन्थेँ
तर… तर पछि एकाएक
मेरो उडान रोकियो
मैले उडेको सपना देख्न छोडेँ
तर मैले आफ्ना पखेटाहरूलाई
कुँजिन दिइन
जतनसाथ राखिरहेँ,
ती आफ्ना पखेटाहरूलाई
एक दिन अनौठो भयो…
घाममा सुकाएका पखेटाहरू हेर्दाहेर्दै
आफैँ उड्न थाले
माथिमाथि आकाशमा
फन्को लगाउन थालेँ
कावा ?… रगन थालेँ
आश्चर्यचकित भएर
उडिरहेका आफ्ना पखेटाहरूलाई
मैले हेरिरहेँ
आँखा झिमिक्कै नगरी
एक टक हेरिरहेँ
हेर्दाहेर्दै तर केही वेरमै
केही समयमै
पखेटाहरू एकाएक
अचानक काटिएको चङ्गाजस्तै
मेरो अगाडि आएर फ्यात्त खसे
काँपिरहेका भयभित
ती पखेटाहरूलाई
मैले विस्तारै उठाएँ
अनि सुम्सुमाएँ … ढाढस दिएँ..
आतङ्कित पखेटाहरूलाई
विस्तारै विस्तारै सुम्सुमाएँ
र सोधेँ…
किन डराएको ? किन फर्किएको
आज यति छिट्टै किन फर्किएको ?
चिरबिर चिरबिरको
आवाज निकाल्दै
पखेटाहरूले कम्पित स्वरमा भने
अब हामी यो आकाशमा उड्दैनौ
यो विषाक्त भयावह आकाशमा
अब कहिलै कहिलै उड्दैनौ
हामीलाई एउटा अर्कै आकाश दिनोस्
एउटा यस्तो आकाश जहाँ
मृत्युको जाल थापिएको नहोस्
जहाँ गुलेली र बन्दुकको गोलीको
त्रास नहोस्
भयमुक्त भएर उड्न सकियोस्
हामीलाई स्यानै भए पनि आफ्नै
एउटा स्वतन्त्र आकाश खोजिदिनोस्
जहाँ स्वतन्त्र भएर
निश्चितताका साथ उड्न सकियोस्
यो सुनेपछि
म स्तब्ध भएँ
मेरो उड्ने रहर पनि
एकाएक पग्लिएर आँखाबाट खस्यो
मैले आफ्ना ती पखेटाहरूलाई
चुपचाप ब्यागभित्र राखे
र नयाँ आकाशको खोजीमा निस्किएँ ।

Arjun Parajuli – Majhi Dai Ra Janga Bahadur

अर्जुन पराजुली – माझीदाइ र जङ्गबहादुर

माझी दाइले माछा मार्ने जाल
जङ्गबहादुरले जाल गरेर खोस्यो
जुन जालमा पहिले पहिले
माझी दाइले
माछा फसाउँथे र आफ्नो छाक टार्थे
त्यही जालमा जङ्गबहादुर अहिले
माझी दाइलाई फसाउँछ र
आफ्नो छाक टार्छ

माझी दाइले
मान्छे तार्ने डुङ्गा
जङ्गबहादुरले
अब खोलो अन्तै सार्ने भनेर खोस्यो
जुन डुङ्गाबाट माझी दाइ
घरी वारि ल्याउँथे जङ्गबहादुरलाई
घरि पारि लान्थे जङ्गबहादुरलाई
त्यही डुङ्गामा आज
जङ्गबहादुर आफैं
माझी दाइलाई पारि तार्ने काम गर्छ
उसले पारि यसरी तार्छ
यसरी तार्छ
यसरी तार्छ
माझी दाइको लास एकैचोटि
नेपाल टेलिभिजनमा फेला पर्छ ।

Prabhat Aryal – Baato

म आँखा खोलेर हेर्छु
बद्लियेछ यो ठाउँ
पुरानो त केवल म मात्र रहेछु
हिजो पनि येही थिए म, भोलि नि हुनेछु
छैन कुनै गन्तब्य मेरो
न त सुरुवात छ, न त अन्त्य मेरो

मुटु पनि छैन
छैन कुनै आवाज नै
केवल छन् त यी आँखा
जस्ले देख्चन कहानी हरेक बर्गका
केवल छन् त यी आँखा
जस्ले देख्चन कहानी हरेक बर्गका

म देख्छु फोहोर टिप्द्दै हिड्ने ति बालबालिका
टप्प परेर इस्कूल जाने भोलिका कोपिला
जीवन कस्तो उमेर एयूटाई , फरक ति समस्या
म देख्छु भाईसाथी संगै हास्दै चहलपहल गरेको
अनि उता हेर्छु, देख्छु भोक ले एयूटा भाई रोएको
म देख्छु लाखौ कमाउने ति सयोउ मान्छे
अनि सय रुपैया मा दिन काट्ने ति लाखौ मान्छे

जब रात पर्छ, म जागेकै हुन्छु
म सुन्छु रातमा डराउँदो आवाज एक्लै हिड्ने नारीको
घर नभई मेरै साहारामा रात काट्ने ति बैनीको
जीवन कस्तो, उमेर छुट्टै तर समस्या उस्तै
उनको मनमा मर्दको डर
अनि ति बैनी को मनमा, सानो घर को रहर

म देख्छु कयौउले अन्तिम सास लिएको
अनि कोसैले पहिलो चोटी सास फेरेको
म देख्छु थरीथरी का गाडी
म देख्छु मान्छे का ठुला सपना को भारि
म देख्छु जैले हुने त्यो रुवाबास
सुग्न्छु नसामा चुर भएका ठिटाको बास

अनि सोच्छु
पुरानो त केवल म मात्र रहेछु
सबैको सोच बद्लियेछ
मानबताको त के कुरा
म त केवल एयूटा बाटो हुँ
न त कुनै गन्तब्य छ मेरो

Indira Gautam – Pratibimba

प्रतिविम्ब

आकाश वदलिँदै जान्छ
एक मुठि खुसी फ्याँकेर
मेरो घरको मझेरीमा
मिठो सपनाको लहलहाउँदो
रहरका बालीहरुमा।
एका बिहानै भित्तामा
आएर अल्झेको हुन्छ
म जस्तै अरुले पनि
त्यही भित्तोलाई नियाल्दै
झुन्डाएका तस्बिरसँग
रहर जन्माएका होलान्।

हिजो आज डर लाग्ने गर्छ
परिचित प्रतिविम्बसँग  पनि,
ती चञ्चल नेत्रले
मलाई गिज्याएको  लाग्छ
मलाई डोहोराएको भान हुन्छ
जम्मै कोठाको आवरण उतारि
अर्को आकृति अर्कै रंगमा
ढालि दिन मन लाग्छ
आँसुमा बगेको गाजल जस्तै
नैराश्यले फेरि बगाउँछ।

हेर्दा हेर्दै एउटा पछि अर्को
प्रतिविम्बले उद्धोषित गर्छ
कहिले निष्ठुर बनेर
कहिले आतंकी भएर
वैद्युतिक तरंगको गतिमा
महाव्याधि झै
परमाणु र एटम बम भएर
विस्फोट हुन मन लाग्छ
ह्रदय देखि तरंगित पारी
क्रान्तिको बिगुल फुक्न
अनुप्राणित गर्ने अनुभूति
जन्माउँछ प्रतिविम्बले
कहिले अगि कहिले पछि हुँदै।

Alisha Dhakal – Man Ma Udan

एलिशा ढकाल – मनमा उडान

यो चिसो गोधूलि साँझमा
मन्द हावाको मातमा
अस्ताइरहेको सुर्यको प्रकाशमा
लुकामारी खेल्दै
रमाइ रहेछन् यी चराहरु
निलो रङ्गले पोतिएको
यावन्त आकाशलाइ
आफ्नै नाम गरेर
समुन्द्रमा पौडीएझै
पौडी रहेछन् यो हावामा
बगिरहेछन् हावाको दिशामा
कुनै सांस्कृतिक गितमा नृत्य गरे झै
नाचिरहेछन् चाल मिलाएर, ताल मिलाएर
प्वाँख फिजाएर स्वतन्त्र भै
कुनै पहाडमा झै
उकाली ओराली गरिरहेछन् यो हावामा
लाग्छ, स्वतन्त्र जीवन बाची रहेका यी चराहरुको जिजीविषा कहिलै सकिदैन होला
आकाशमा
उडिरहेका, नाचिरहेका, खेलिरहेका, रमाइरहेका चराहरु
अन्ततः मेरै मनमा अवतरित हुन आउछन्

Kumar Kafle – Writ Dayar

कुमार काफ्ले – रिट दायर

न्यायमूर्ति!
प्रेम विश्वास हो कि घृणा
शक्ति भौतिक हो कि आध्यात्मिक
नारी श्रेष्ठ हो कि पुरुष
छोरा ठीक कि छोरी
देह शाश्वत हो कि आत्मा
बुद्ध ठूला कि क्राइष्ट
मोहम्मद पैगम्बर कि नारायण
राम राम्रो कि काम
नाम ठिक कि दाम?

महाशय!
गर्न हुने र नहुने
भन्न हुने र नहुने
ठीक र वेठीक
सत्य र झूटो
देह र आत्मा
नारी र पुरुष
छोरा र छोरी
स्वदेश कि परदेश
रीति कि कुरीति
कुन उचित कुन अनुचित
दुधको दूध पानीको पानी
छुट्टयाइपाँऊ!

महामहिम!
कुखुरा कि अण्डा
भाले कि पोथी
प्रेम कि यौन
विश्वास कि घृणा
सम्मान कि गुलामी
प्रकृति कि परमेश्वर
मान्छे कि पशु
अग्लो कि होचो
धर्म कि कर्म
कुन पहिलो कुन दोस्रो
कुन अब्बल कुन दोयम
सत्य निष्ठापूर्वक प्रमाण पुर्याई
छानबिन गरिपाँऊ!

श्रीमान्!
म सम्माननीय अदालतमा
रिट दायर गर्दैछु
विश्वास छ
तहाँको इजलासले
मेरो यावत्
अनुत्तरित प्रश्नहरूले
न्याय पाउनेछन्
र फेरिफेरि यस्ता प्रश्नहरूले
मेरो मथिङ्गल रन्थन्याउने छैनन्।

ओखलढुंगा

Basu Shashi – Parkhal Lagayepachhi Dherai Thok Bahira Parchha

वासु शशी – पर्खाल लगाएपछि धेरैथोक बाहिर पर्छ

पर्खाल लगाएपछि धेरैथोक बाहिर पर्छ
यद्यपि यो हो कि
पर्खाल राम्रो पनि बन्न सक्छ,
त्यसमा लहरहरू लाग्छन्,
यद्यपि यो हो कि
पर्खालभित्र जे–जति पर्छ त्यो आफ्नो हुन्छ,
सुरक्षित रहन्छ,
पर्खाल सायद नभई हुन्न
मानौँ देवता हो त्यो
किन्तु पर्खाल पर्खाल मात्रै हो
त्यो आकाशमा पुग्न सक्दैन
र भित्रै पस्नेहरू त त्यसलाई उक्लने पनि हुन्छन्
र पर्खाल, त्यो भत्कन पनि सक्छ

परन्तु अचेलका सहर–सडक जो बालबच्चाका लागि काम लाग्दैनन्
र अचेल मानिसले जो मानिसहरूबाट आफूलाई बढ्ता अलग्याउनुपर्छ
पर्खालमाथि चाहे जतिसुकै खेद प्रकट गरूँ
म त्यसलाई लगाउँछु
(पर्खाल सायद सबभन्दा अप्रिय आवश्यकता हो)
सायद यो जमानामा हामी पर्खालको जरुरत मिटाउनलाई
पर्खाल लगाउँछौँ
हामी पर्खालका विरुद्ध पर्खाल लगाउँछौँ
(तर) लगाउँछौँ, लगाउँछौँ
यद्यपि पर्खाल लगाएपछि धेरै कम भित्र पर्छ
(हुन त सब थोक सबभन्दा बढ्ता चाहिने युग पनि यही हो)
पर्खाल, लोग्नेमान्छेजस्तो पर्खाल,
टाउको लगेर ठोक्न पनि हुने पर्खाल ।

Jiba Raj Ghimire – Pahad Aba Pahad Jasto Chhaina

जीवराज घिमिरे – पहाड अब पहाडजस्तो छैन
(नेपाल साप्ताहिक ३८२)

पहाडले आफ्नो छातीमा खोपेर
मोटर गुडाएछ
पहराले आफ्नो कोखामा कपेर
गाडी चलाएछ
ठूलाठूला गिद्धे पहराहरू अब
निरर्थक छैनन् पहाडमा
तारेभीर पनि Continue reading “Jiba Raj Ghimire – Pahad Aba Pahad Jasto Chhaina”

Peshal Acharya – Firad Patra

पेशल आचार्य – फिरादपत्र

मान्छे भन्दा ठूलो द्रोह
यहाँ अर्को कुनै छैन
मान्छे भन्दा अर्को ठूलो
यहाँ कुनै सन्ताप छैन
चिहानबाट
फटाफट उठिरहेका छन्
हिटलर
मुसोलिनी
दादा इदि आमिन
पोलपोर्ट
र विन लादेनका
नयाँ संस्करणहरू,

सर्पहरु
घरमा पालेर
शान्ति नखोजौं कृपया
वनमा
बाघहरु बढेका छन्
दावानल
चम्केको छ वनमै
गुँड भत्किएर
एक जोडी चरी
बिलखबन्दमा छन्,

फिरादपत्र कहाँ हाल्ने
अदालतमा
या मनमा ।

Peshal Acharya – Dristikon

पेशल आचार्य – दृष्टिकोण

संसारमा
बुझ्नु भन्दा सजिलो र
नबुझ्नु भन्दा गाह्रो
अरू केही हुँदैन,

अनुकूल वस्तुहरू
अप्रतिम खुसीका
उच्छवास छर्छन्
क्रियात्मक प्रतिक्रियामा
प्रतिकूलका पहेलीहरू
अगम्य पीडाका
पर्वत ठड्याउँछन्,

सृष्टि
रोटेपिङ्झैँ
घुमिरहेको छ
अनवरत
हामी चढ्छौं
उत्रन्छौं
पालो पर्खन्छौं
एकर्कामा
रिस
आरिस
रस
विरस
सबै हुन्छौं
जीवन चलायमान
नदीझैँ
डुङ्गा
सललललअ
चिप्लिरहेको छ
गतिवान् पानीमा
क्रमशः उत्ताल ताल
बजाउँदै
नाच्दै गाउँदै
पानीमा पो जीवन छ ।

Majhaghare Mahilo – Timro Samjhana

माझघरे माहिलो – तिम्रो सम्झना

तिमीले बार्दलीमा लगाएकी मनीप्लाण्ट
आँगनीमा फूलेका ढकमक्क चमेली र गोदावरी फूल
करेसाबारीको बोडी र तिमीलाई औधी मनपर्ने तीतेकरेली
नीलो र वैजनी रङ्गले रङ्गाएको हाम्रो घरको कम्पाउण्ड ।

मूलद्धारमा तिम्रै हस्तलिखित “सुमन ंसुम्नीमा”

भान्सामा हमेसा बजिरहने सेन्टीमेन्टल ट्रयाक्
झुण्डयाइएका फ्राइपेन, स्पोन, फक, कफीकप, प्लेट तथा मोमो उसिन्ने भाँडो
अनि तिमी र मैले पालैपालो पहिरिने किचेन एप्रोन ।

बैठक कोठामा सजाएकी जरायोको सिङ
सट्डाउन गर्न बिर्सिएको कम्प्यूटर अनि लत्रिएको माउस ।

ड्रेसिङ टेबलको ऐनामा तिमीले पुछेकी गाजल, लिपिस्टिकका दागहरु
कपाल कोर्ने थाँक्रो जुन माइतीबाट दाइजो ल्याएकी थियौ,
केही इलास्टीकहरु
चिम्टी र नरिवलको तेल
अनि तिमीले नियमित दल्ने गरेकी अत्तरको बट्टा
उफ् ! अझ तिमी मग्मगाइरहेछ्यौ ।

तकीयामुनिको अनवाण्टेडका चक्कीहरु अनि केही बेलुनहरु
सुत्नु एक्कैछिन् अघि तिमीले ओछ्याउने सेतो सुतीको टालो
गलैँचामाथि छरिएका सुन्तला र अनारका बोक्राहरु
स्टील आलमारीभित्रको तिम्रो कलेजी रङ्गको स्वीटर
जज्ञमा पहिरिएकी लगनको साडी–ब्लाउज
सिँदूरको बट्टा र पोते अनि मेरो दुबोको माला र सूट टाई
तिमी नै भन ओ प्रियशी
यी यावत् वस्तुहरु जसले मलाई हमेशा तिम्रै मात्र झ–झल्को दिने गर्दछ
अब म के गरुँ ?

एकान्तमा एउटा सानो बगैँचा र करेसाबारी सहितको चिटिक्क एकतले घर
भनेजस्तो जागिर
एउटा छोरो या छोरी
भन्ने गथ्र्यो बारम्बार
यी तिम्रा जायज मागहरु
क्रमशः पूरा गरीदिएकै त थिएँ नि
छोरो बाहेक
ओ सखी
मेरी प्राणप्यारी
भो अब बक्न सक्तिनँ यहाँ भन्दा

यद्यपि
आज तिमीलाई श्रद्धाञ्जलि
मेरो एकर्लौटी समवेदना पेस्नुछ
स्वीकार मेरो लाखौँ हिक्क–हिक्क आवाजहरु
चार दिवालभित्रको छटपटि
छातीमा बजारिएका कैयौँ मुड्कीहरु
स्वीकार मेरो चिथोरिएको शरीर अनि अनुहार
लुछिएका जगल्टाहरु
स्वीकार मेरो छाती चिरेर निकालेका रगतका फाल्साहरु
मलाई जीवित बनाई राख्ने यै फोक्सोभित्रको मुट्ठीदुएक श्वासप्रश्वास
अब स्वीकार मेरो पार्थिव शरीर
जो डङरङ लडेको छ, त्यै स्यानो चिटिक्क घरको आँगनीमा
बस् यत्ति टक्र्याएको छु समवेदना भनेर
तिम्रो असामयिक निधनमा ।

Diwakar Adhikari – Hami Sabai Ustai

दिवाकर अधिकारी – हामी सबै उस्तै

अस्ती उस्तै,हिजो उस्तै, उस्तै आज भोली पनि
शुन्यतामा हरौँदैछौँ कुहिरोको काग बनी
सँधै उस्तै पुरानै छन ज्ञान गुनका वचन पनि
अस्तित्वमै हराउँछन बगरको ढुँगो बनी

कहाँ केले छेकेको छ सिर्जनाको मूल पनि
कुन चिजले छोपेको छ बुद्दिलाई बिर्को बनी
चुरोटको धुँवा सँगै मदिरा र माँस पनि
हामीलाई डोर्याउँछन उस्तै बनिराख भनी

मिठा मिठा बातहरु सुन्दरी र सुरा अनी
मगजमा बस बस्छन एकान्तका साथी बनी
छिटोछोटो सबै खोज्छन समयको माग भनी
बुद्दी बिनै गुमाउँछन अगाडिको भाग पनि

नेताहरु भाषाण गर्छन् बिदुरका मित्र बनी
नाम लिन्छन विर पुर्खा भ्रिकुटी र सीता भनी
सुधालाई पाउ पार्छन चरणका दास अनी
आफ्नो काल बिताउँछन फरियाका आश बनी

आद्र्शका कुरा गर्छन् लाटो देशको गाँडा बनी
चर्को आवाज घन्काउँछन रित्तिएका भाँडा पनि
कोही भन्छन ढिलो भयो लौन केही गरौँ भनी
कोही बस्छन जवानीमा बिताएका रात गनी

सँधै त्यसइ कराउँछन सन्ध्याबासी सारौँ बनी
आँफैँ पाउ समाउँछन आफ्नैलाई झारौँ भनी
आफ्नै आफ्ना दाउ हेर्छन आफ्नैलाई मारौँ भनी
मिलिजुली रातारात बाँडिचुँडी खाउँला भनी

किन किन हिजोआज सुस्ताउँछु उदास बनी
विश्वमान चित्रबाटै हराइनेपो हो कि भनी
आफ्नालाई आफ्नो भन्न लजाइने पो हो कि भनी
आफ्नो छोडि अर्काको मन पराइने पो हो कि भनी।।

Nibha Shaha – Mansara

निभा शाह – मनसरा

पसिना बगेर मात्र
दुनियाँ बदलिने भए
भरियाको दुनियाँ
उहिल्यै बदलिसक्थ्यो मनसरा
रगत बगेर मात्र
दुनियाँ बदलिने भए
जनताको दुनियाँ
उहिल्यै बदलिसक्थ्यो मनसरा
जबकि रगत-पसिनाले नै त
बदलिने हो दुनियाँ
तर किन बदलिएन मनसरा ?
कहिल्यै आगो भर्भराएको सुन्यौ मनसरा ?
आफूले चिरेका दाउरा
अरुले बालेपछि
आगो आफ्नो हुँदैन मनसरा
आगो आफ्नो नहुनेको
उज्यालो आफ्नो हुँदैन मनसरा
उज्यालो आफ्नो नहुनेको
दुनियाँ बदलिँदैन मनसरा
आगोको आवाज सुन्यौ मनसरा ?
आगो बोलिरहेछ मनसरा-
आफूले खोरिया खनेको खेत
अरुकै नाममा दर्ता भएपछि
माटो आफ्नो हुँदैन मनसरा
माटो आफ्नो नहुनेको
पेटभरि अन्न हुँदैन मनसरा
पेटभरि अन्न नहुनेको
दुनियाँ बदलिँदैन मनसरा
आगो भर्भराएको सुन्यौ मनसरा ?
आगो बोलिरहेछ मनसरा-
आफूले बोकेको बन्दुक
अरुले नै कासन गरेपछि
सत्ता आफ्नो हुँदैन मनसरा
सत्ता आफ्नो नहुनेको
दुनियाँ बदलिँदैन मनसरा
आगो बोलिरहेछ मनसरा
आगो भर्भराएको सुन्यौ मनसरा ?

(श्रमिक महिला दिवस १०० वर्षपुगेको उपलक्ष्यमा लेखिएको यो कविता विश्वभरिका श्रमजीवी मनसराहरुमा समर्पित ।)

Kishor Kunwar – Tyandrole Pani Aljhinu Hunna

किशोर कुँवर – त्यान्द्रोले पनि अल्झिनु हुन्न

बस्ती-बस्ती शहर-शहर
आक्रोशले रक्तिम भएका छन्
तीसौँ वर्षसकुनी हुँदैरहेकाहरु
यत्रो विशाल जनतालाई
मुठ्ठी बराबर देखिरहेछन्
मातेर आफ्नैजातिको रगतले
मैमत्त छन् यी रक्त पिपासु बाघहरु ।

सक्तैन स्वयं ब्रम्हाण्ड सृष्टिकर्ताले पनि
समयको प्रबल बेगलाई रोक्न
उठ्नै नसक्ने गरी ढल्दैछन्
मातेका षडयन्त्रकारीहरु
तर
होशियार बन्ने बेला छ यो
त्यान्द्रोले पनि अल्झिनु हुन्न
सुर्यको लाली छचल्किसक्यो
अलमलिएर बस्नु हुन्न ।

Homnath Pathak – Baadal (Nepali Bal Kabita)

होमनाथ पाठक – बादल

कहिले बन्ने हात्ती घोडा, कहिले बन्ने रूख
लहराउँछौ जताततै कति ठुलो मुख

गर्जिन्छौ मेघ बनी, बनी दिन्छौ वर्षा
उफ्रिन्छौं बालकहरू, हामी हुन्छौ हर्ष

जताजता हावा चल्छ, त्यतै बहि दिन्छौ
चम्किदिन्छौ बिजुली भै हाम्रो सातो लिन्छौ

कहिले बन्छौ सेतो हात्ती, कहिले बन्छौ कालो
लुकमारी खेल खेल्ने, अब हाम्रो पालो

गर्मीमा शीतल दिन्छौ, छेकी घामलाई
अन्नवाली स्वाहा पार्छौ असिना पो भई

Bishnu Neupane – Chhimeki

विष्णु न्यौपाने – छिमेकी

मेरो करेंसो नजिकै छ साथी
आत्मा छ घाती अपराध माथि ।
आचार छाडी अतिचार जोड्छ
गाली नमीठो अविराम छोड्छ ।।
(१)
उठ्तै बिहानी पख मुर्मुरिन्छ
सर्किन्छ आफैं अनि जुर्मुरिन्छ ।
चाहिन्न ठूलो कसुरादि केही
पोखिन्छ ठाडै अपराध देही ।।
(२)
बच्चा कुदोस् त्यो निहुँ नै बनिन्छ
हे¥यो खडा भै अब झन् खनिन्छ ।
बोल्दै नबोलौं पनि क्रोध भर्छ
बोल्दैन कस्तो भनि रोष छर्छ ।।
(३)
कालो मसी के अझ त्यै छ कालो
राँगो सरीको भयको भँगालो ।
तर्साउने भैकन हिँड्छ जैले
रोएर बाँच्ने म छु एक ऐले ।।
(४)
देखेर रुन्छन् सब बाल मेरा
झम्टन्छ रोए पनि चाल हेर ।
ए भाइ ! यस्तो नगरौं न भन्दा
खाइन्छ आफैं दस–पन्ध्र डण्डा ।।
(५)

कस्तो दिनैमा घर यो किनेंछु
आफ्नो जवानी, पसिना छिनेछु ।
जुन् आँसु मेरा परिवार झार्छन्
आगो उकेली अझ राप ताप्छन् ।।
(६)

यौटा दरिद्री मन हाँस्न सक्छ
रोएर आफैं पनि बाँच्न सक्छ ।
हाँसो म कल्पौ, कुन आस भित्र ?
ज्वाला छुटेको हर श्वास भित्र ।।

Ramesh Jung Sijapati – Bichalit Manche

रमेशजङ्ग सिजापति – विचलित मान्छे

त्यही मान्छे हो
वर्तमानमा देखिएको
विगतको पहिचान हराएको
बोली वचन र आस्थामा विचलनपछि
देखिएको यथार्थ रूपलाई भन्न करै लाग्यो
स्वयम् आफैंँमा विचलन आएको मान्छे ।
यसरी नै क्रमशः
भूत, वर्तमान र भविष्यमा पनि
कर्तव्यबाट चुक्दै जाने हो भने
मान्छेको विचार, अनुशासन, व्यवहार र चरित्रमा
युग सुहाउँदो पहिचान नरहे कहाँ रहन्छ र ?

विक्षरण अवस्था हेरेर
गौरव त मान्न सकिन्न
स्थान भ्रष्ट भएको व्यक्तिको कर्मबाट
खिन्नता आउनु स्वभाविक नै हो ।

विचलित मान्छेको मनोदशा बुझेपछि
सङ्कल्पित आस्था, निष्ठा, सदाचार र विचारमा
खिया लागेको मनलाई
जति नै सजगतापूर्ण
स्वसजित राखे पनि
यथार्थमा देखिएको मुहारलाई
चिन्न अप्ठ्यारो नहुने हुँदा
मानवताको भ्रम फैलाउनु
मिथ्या सिवाय केही नभएको
एउटा सिङ्गो त्यो मान्छेलाई
जो संवेदना युक्त छ
समय संस्कारसँगै त्यसले आफूलाई
परिष्कृत नगर्नु स्वभाविक रूप हो
फरक-फरक भाव भङ्गीमा
फरक ठाउँमा फरक सवाल रहनुको अर्थ
विचलित मनोदशा अँगाल्नुको रहस्य
नै जुलुङ्गो बन्नु हो ।

सानोठिमी, भक्तपुर