Maya Thakuri – Paso

माया ठकुरी – पासो

त्यसदिन पनि बोको खोज्न भनी भगतेलाई साथमा लिएर एकाबिहानै घरदेखि निस्केको थियो बमबहादुर ।

बोकाको मोल दिनदिनै बढ्दै गएको थियो तर बोकाको मोल जति नै बढे तापनि बमबहादुरलाई वास्ता थिएन, कारण, बोकाको मोल जति नै तिर्नुपरे तापनि तिर्नको लागि बिजयबहादुर छंदै थियो ।

बोकाको बढ्दो मोल संगसंगै आफ्नो आम्दानी पनि बढ्दै गइरहेको हुनाले निश्चिन्त थियो बमबहादुर ।

बिजयबहादुर पनि बडो गजबको मानिस थियो । वर्षरिमा चारपांच पटक आयो ऊ त्यस गाउंमा, तर ऊ जहिलेसुकै आउंदा पनि बोको काटेर बमबहादुरका इष्टमित्रलाई खुवाउने गर्दछ ।

बोको काटेको दिनमा बमबहादुरको घरमा रातभरि रक्सी र जूवा चल्दथ्यो । खुब खुवाउंदथ्यो बिजयबहादुर रक्सी र मासु बमबहादुरका इष्टमित्रहरूलाई । “बमबहादुरको भतिजो बिजयबहादुरजस्तो मनकारी मान्छे त खोजेर पाइन्न बा”पैसा पनि कति कमाएको रहेछ ⁄ भनूं जति नै खर्च गरे पनि नसकिने ।” गाउंलेहरू बिजयबहादुरको विषयमा कुरा गर्दथे ।
हुन पनि विजयबहादुरसंग बमबहादुरको भेट नहुंदासम्म बमबहादुरको घरेलु अवस्था साह्रै नराम्रो थियो । घरको छानो धरी छाउन सकेको थिएन उसले । उसलाई र उसको परिवारलाई बिहान-बेलुकाको छाक र्टार्न पनि धौ-धौ पर्दथ्यो ।

बमबहादुरकी स्वास्नी हिममायाको नाककानको गहनासमेत जूवामा हारिसकेको थियो बमबहादुरले ।

प्रायः अठार उन्नाइस वर्षम्म विदेशी सेनामा जागिर खाएपछि आफ्नो गाउंमा र्फर्केको बमबहादुरले आफ्नो शरीरमा भएको बल र बैंस जति उतै विदेशमै सिध्याएर आएको थियो ।

रक्सी र जूवा भनेपछि आंखा चिम्लेर अघि र्सदथ्यो बमबहादुर । त्यसै कारण घरमा भएका अलिकता भांडाकुंडा पनि बेचेर सिध्याइसकेको थियो उसले ।

बमबहादुरकी पत्नी हिममाया र उसका तीन ओटा छोराछोरीहरूको दुर्गति थियो । तै हिममाया जांगरिली भएकी हुनाले जसो तसो घर चलेको थियो ।

वर्षा एकपटक पेन्सन बुझनको निम्ति गोरखपुर जाने गरेको थियो बमबादुर तर पेन्सन थापेर घर र्फकंदा बमबहादुरको खल्ती रित्तिइसकेको हुन्थ्यो ।

बमबहादुरको दाइ हुमबहादुर उहिल्यै तन्नेरी छंदै आफ्नो गाउंमा बस्ने सन्तवीरकी स्वास्नीलाई भगाएर विदेश पसेको र वर्षौं बितिसक्दा पनि ऊ गाउं नर्फर्केको कुरा गाउंलेहरू सबैलाई थाहा थियो । सन्तबीरकी स्वास्नीले भएभरका गरगहना र नगदी पैसा सबै कुम्लो पारेर हुमबहादुरसंग पोइल गएकी थिई रे । “मैले भेटें भने ती दुबैको घांटी नछिनाई छोडदिन” भन्दै निकै वर्षम्म कम्मरमा खुकुरी भिरेर हिड्थ्यो रे सन्तवीर, तर पोइल गएकी स्वास्नी र जारको घांटी छिनाउने प्रतीक्षा गर्दा गर्दै केही वर्षछि आफू नै कालको ग्रास हुन पुगेको थियो रे सन्तवीर ।

बमबहादुरले दाजुको भागमा परेको खेत पनि जूवामा सकिसकेको थियो ।

“रक्सी र जूवाले आजसम्म कसैलाई उंभो लगाएको छैन, यो कुलत छोडिदिनुहोस्” आंखाबाट बरबरती आंसु खसाल्दै भन्ने गर्दथी हिममाया आफ्नो पतिलाई तर बमबहादुरले भने स्वास्नीले भनेको कुरालाई टेरपुच्छर लाउंदैनथ्यो ।

एक वर्षघिको कुरो हो, बमबहादुर पेन्सन बुझन भनी गोरखपुर गएको थियो । ऊसंगै पेन्सन बुझन गएका अरू दुइ तीन जना गाउंलेहरू आ-आफ्नो पेन्सन बुझिवरी माघ महिना सकिंदानसकिंदै घर र्फर्किसकेका थिए तर बमबहादुरको अत्तोपत्तो थिएन । बमबहादुर संगै गोरखपुर गएका ती गाउंलेहरू र्फर्केर गाउंमा आएपछि हिममायाले आफ्नो लोग्नेको विषयमा सोद्धा “खै पेन्सन बुझेपछि उनी कतातिर लागे, हामीले भेट्दै भेटेनौं” भन्ने जवाफ पाएकी थिई ।

केही दिनपछिको कुरो हो, हिममाया मनमा अनेक थरीका कुरा खेलाउंदै बारीमा काम गर्दै थिई, एक्कासि “ए आमै आमै ⁄ बा आए । बासंग एउटा कुन्नि को हो मान्छे पनि आएको छ, भरिया पनि आएको छ” भन्दै बमबहादुरकी एघार बषर्ीय छोरी कमली दगर्ुर्दै आमाको छेउमा पुगेकी थिई । “हो र”” भन्दै हिममाया छोरीको पछि पछि घर पुगेकी थिई ।

“ल हेर, भतिजो केटोलाई लिएर आएको छ, । बरा”मेरो कोही पनि छैनन् भनेर टुहुरो जस्तो भएर पर्देशमा बसेको रहेछ” स्वास्नीलाई भेटनासाथ बमबहादुरले भनेको थियो । “यो तेरी कान्छी आमा हो” आफूले भतिजो भनेर चिनाएको केटोतिर हेरेर हिममायातिर्रर् इंगित गर्दै भनेको थियो बमबहादुले । “अनि यी तेरा भाइ बहिनीहरू हुन्” बाबुको साथमा आएको अपरिचित मानिसलाई टुलुटुलु हेरिरहेका आफ्ना तीनैओटा छोराछोरीलाई देखाउंदै फेरि भनेको थियो बमबहादुरले । “मेरो दाइ हुमबहादुरको छोरो विजयबहादुर हो यो” बमबहादुरले फेरि भन्यो ।

विजयबहादुरले हिममायाको गोडामा ढोगेको थियो ।
त्यसपछि बाकस खोलेर स्वास्नी छोराछोरीलाई भनेर ल्याएका कपडा लत्ताहरू हिममायाको हातमा राखिदिएको थियो बमबहादुरले । “यो सबै यो भतिजोले किनिदिएको हो, पर्दैन भो भन्दा

पनि मान्ने हो र”” बमबहादुरले स्वास्नीसंग भनेको थियो ।

बमबहादुरको दाइ हुमबहादुरको छोरो आएको छ अरे भन्ने सुन्नासाथ गाउंका छरछिमेकीहरू सबै थुप्रिन लागेका थिए बमबहादुरको घरको आंगनमा । “के गर्ने, दाइले यहांबाट गएपछि धनसम्पत्ति ता प्रशस्तै कमाएका रहेछन् । पछिसम्म पनि घर र्फर्किन्छु भन्दै थिए अरे तर भाग्यको अगाडि मानिसको के लाग्छ र । दाइ भाउजू दुबै वर्षदिनको फरक पारेर बितेछन् । यस एउटा छोरो बाबुआमा बितेपछि त्यत्रो श्रीसम्पत्ति हुंदा हुदै पनि एक्लो परेछ । भन्न ता दाइले आफ्नो बाबु-बाजेको नाम, गाउं घरको नाम सबै भनेका थिए अरे । यसले त एउटा कागजमा सबैको नाम ठेगाना लेखेर पनि राखेको रहेछ तर कहिल्यै पहाडघर नआएको मान्छे, कता हो कता भनेर त्यसै नीच मारेर बसेको रहेछ । धन्न योसंग भेट हुनु लेखेको रहेछ र मात्रै”” चुरोट बांडदै भनेको थियो बमबहादुरले गाउंलेहरूसंग । “होइन, कसरी भेट भो त काका भतिजाको – कहां भेटनु भो बाबुलाई -” बमबहादुरले दिएको चुरोटको सर्को तान्दै सोधेको थियो चन्ıवीरले । पेन्सन थापेपछि यसो केटाकेटीको लागि कपडा एक दुइ जोर किन्नुपर्यो भनेर बजारमा घुम्दै थिएं म, साह्रै गर्मी लागेको हुनाले एउटा होटेलमा पसेर दही एक गिलास किनेर खांदै थिएं, त्यहीं यो केटो पनि दही खांदै रहेछ । योसंग आंखा जुध्नासाथ मलाई ता किन किन आफ्नो दाइ हुमबहादुरको झझल्को लागिहाल्यो । रोक्नै सकिनं आफूलाई र सरासर यसको अघि गएं र बाबुको नाम, थर सोधें ।” मेरो बाबुको नाम हुमबहादुर हो । म फलानाको नाति हुं । मेरो बाबुको पहाडघरको नाम यो होे’ भनेर सबै खरखरती भन्यो यसले, अनि त मैले पनि “तेरो बाबुको भाइ बमबहादुर मै हुं भनेर भनिहालें बडो गर्वसाथ” भनेको थियो बमबहादुरले ।

विजयबहादुर खुबै हृष्टपुष्ट जिउडाल भएको प्रायः पच्चीस छब्बीस वर्षो खाइलाग्दो युवक थियो । गाउंमा आएको दुइ-चार दिनमा नै सबै गाउंलेहरूसंग मेलजोल बढाइसकेको थियो उसले । आहा ⁄ बमबहादुरको भतिजा त खुबै फरसाइलो रहेछ, त्यतिका रूपियां पैसा कमाएर पनि ठूलो हुनु नपर्ने । मानिस भएर त त्यस्तो पो हुनुपर्छ” विजयबहादुरको मिजासिलो व्यवहार देखेर गाउंलेहरूले आपसमा कुरा गरेका थिए ।

“भोलि मेरो भतिजाले माथि देवस्थानमा बोको चढाउने भएको छ । हजुरहरू सबै जना आइदिनुहोला, बमबहादुरले चन्ıवीर, भगत, लालबहादुर र रिठ्ठेलाई निम्त्याएको थियो ।

“होइन, हजुरको भतिजाको त अहिलेसम्म पनि बिहेबारी भएको छैन भन्ने सुन्छु, के सांच्चै नै बिहे भएको छैन कि क्या हो -” बमबहादुरले निम्त्याएको दिन बोकाको मासु मजासंग चपाएर निलेपछि सोधेको थियो चन्ıवीरले । “के गर्ने, छोराको बिहे गराउने बाबु-आमा नै बितेपछि अरू कल्ले खोजिदेओस् उसको लागि केटी – अब यहां आएको छ यतैतिर एउटी घर खाने खालकी केटी हेरेर बिहे गरिदिउंला भनी बिचार गर्दै छु । हजुरहरूले पनि यसो विचार गरिदिनु पर्ला” चन्ıवीरले उत्तिनैखेर रित्त्याएर राखेको गिलासमा रक्सी थपिदिंदै भनेको थियो बमबहादुरले । “होइन, हजुरको भतिजाले यस्तो गाउंमा जन्मेर हुर्केका केटी बिहे गर्न मान्नुहोला -” चन्ıवीरले रक्सीको गिलास हातमा लिएर भनेको थियो । “खै, हजूरलाई म के भनूं । अस्ति पंधेरोमा नुहाउन भनेर गएको थियो मेरो भतिजा । त्यहीं नै हजुरकी छोरी जमुनीलाई देखेछ । त्यो दिनदेखि ल, काका ⁄ म त्यै केटीसंग बिहे गर्छुनेर मेरो पछि लागेको छ । केटो हजुरले पनि देखिहाल्नुभएको छ । मेरो भतिजा भएको हुनाले उसको घर पनि यही नै हो । हजुरले पनि एक न एक दिन छोरीलाई बिहे गरिदिएर पठाउनर्ैपर्छ भने मेरै भतिजा केटोसंग बिहे गरिदिए त भई गो नि ⁄” बमबहादुरले भुटुवा राखेको दुनो चन्ıवीरको अघि राखिदिंदै भनेको थियो । “कुरो ता ठीकै भन्नुभयो हजुरले, तर पोहोर मात्रै ठूली छोरीको बिहे गरिदिएको हुं । अहिले मसंग फुटेको पैसा छैन छोरीको बिहेमा खर्च गर्नको लागि । खै, कसरी आंटू’ ⁄” भुटुवा राखेकोतिर हात बढाउंदै भनेको थियो चन्ıवीरले । “होइन, त्यसको लागि हजुरले धन्दा मान्नैपर्दैन, हामी छंदै छौं । दोहोरो खर्च लाएर बिहे गरिदिन्छु म मेरो भतिजाको । हजुरले हन्छ’ मात्र भन्नुहोस् न ⁄” हांस्दै चन्ıवीरसंग भनेको थियो बमबहादुरले ।

त्यसको हप्ता दिनपछि जमुनी र विजयबहादुरको बिहे भएको थियो ।

“जमुनी त हुनसम्मकी भाग्यमानी रहिछे । त्यस्तो लायकको धनी दुलहा पाई ।” विजयबहादुरले जमुनीलाई बिहे गरेर गाउंदेखि लगेपछि जमुनीका दौंतरी साथीहरूले आपसमा कुरा गरेका थिए ।

चन्ıवीर र उसकी स्वास्नी पनि विजयबहादुरजस्तो युवकलाई ज्वाइं बनाउन पाएकोमा हर्षे गद्गद भएका थिए ।
विजयबहादुरले जमुनीलाई बिहे गरेर दुइ महिना पनि बित्न पाएको थिएन, एक्कासि छोरीको अकाल मृत्यु भएको समाचार वज्र बनेर खसेको थियो चन्ıवीर र उसकी स्वास्नीको छातीमा । कठैबरा ⁄ जमुनी त बितिछे । हप्ता दिनसम्म अन्धाधुन्ध ज्वरो आएको थियो अरे । “ए’ बरा’ त्यस्तो लाऊं-लाऊं, खाऊं-खाऊं भन्ने उमेरमा कालले पनि कसरी लग्यो होला ⁄” गाउंमा प्रायजसो सबैको मुखमा त्यही एउटै कुरा मात्र थियो ।

जमुनीको मृत्यु भएको महिना दिनपछि विजयबहादुर गाउंमा आएको थियो । “के गर्ने ससुरा ⁄ मेरो भाग्य नै खोटो रहेछ । पानीजत्तिकै पैसा खर्च गरेर पनि हजुरकी छोरीलाई बचाउन सकिनं ।” विजयबहादुरले दुःखपूर्ण स्वरमा भनेको थियो चन्ıवीरसंग । “अब के गर्ने त ज्वाइं, उसले त्यति नै दिन आफ्नो कर्ममा लेखाएर ल्याएकी रहिछे । अब हामी जति नै रोए-कराए पनि ऊ र्फकने होइन ।” आफ्ना आंखाको आंसु हत्केलाले पुछ्दै विजयबहादुरलाई सान्त्वना दिएको थियो चन्ıवीरले ।

“के गर्नु भतिजाको अनुहार देख्दा यो मन त्यसै फाटेर आउंछ । सुत्न, खान सबै बिर्सिसकेजस्तो छ उसले । यस्तै चाल हो भने त बौलाहा हुन पनि बेर छैन । मर्नु र बांच्नु भनेको भगवान्को हातमा हुन्छ, यसरी रातदिन पीर गरेर आफ्नो शरीरलाई हेला नगर’ भनेर कति सम्झाएं तर मेरो कुरो सुने पो । अब हजुरहरूले नै सल्लाह दिनुपर्यो, के गरे ठीक होला?” एक दिन बेलुकीपख भगते र लालबहादुरको अघि रक्सी र कुखुराको मासु राखिदिंदै भनेको थियो बमबहादुरले ।

“मेरो विचारमा त बुबाको अर्को बिहे गरिदिए ठीक हुन्छ किनभने अर्को बिहे गरिदिएपछि मात्र पहिलेकी स्वास्नीको सम्झना बिस्तारै-बिस्तारै धमिलिंदै जानेछ । होइन त लालबहादुर दाइ -” भगतेले रक्सी दुइ घुट्को घांटीबाट छिराएपछि भनेको थियो । “हुन त मैले पनि यही कुरा सोचेको थिएं तर यति चांडै केटी कल्ले देला – स्वास्नी मरेको दुइ महिना पनि नबित्दै दोस्रो बिहे गर्यो भनेर कुरा काट्लान् नि गाउंलेहरूले ” बमबहादुरले लालबहादुरको भागमा मासु थपिदिंदै भनेको थियो । “ए’ मान्छेले भन्न पाएपछि के-के भन्छन्-भन्छन् । त्यस्तो कुरामा पनि लाग्न हुन्छ – आफ्नो सुर पो गर्नुपर्छ । भगतेले ठीकै भन्यो, गरिदिए हुन्छ भतिजाको दोस्रो बिहे ।” लालबहादुरले निकै गम्भीर भएर भनेको थियो । “उसो भए केटी खोज्न अन्त किन जाउं हजुरकी ठूली छोरी लक्ष्मीलाई मेरो भतिजोसंग बिहे गरिदिनुपर्यो ।” बमबहादुरले लालबहादुरले रक्सी पिउंदै गरेको गिलासमा अझ रक्सी थपिदिंदै भनेको थियो । “भर्खर स्वास्नी मरेकी हुनाले धुमधामसंग बिहे गर्न त के मान्ला र मेरो भतिजाले तैपनि एउटा खसी त ढाल्नैपर्ला’ ।” बमबहादुरले कुरा थपेको थियो । “होइन, अहिले यो सब गर्नु हुदैन । मेरी छोरीलाई बिहे नै गर्ने हो भने साटसुट बिहे गर्नुपर्छ ।” लालबहादुरले बमबहादुरसंग भनेको थियो ।

“मेरो भतिजाले दोस्रो बिहे गर्न मान्दै मानेको थिएन ता तैंले दोस्रो बिहे नगर्ने भए मसंग सम्बन्ध नै नराख् भनेपछि बल्ल मान्यो ।” विजयबहादुरले लक्ष्मीलाई साटसुट बिहे गरेर लागेपछि चन्ıवीर र अन्य दुइ-चार जना गाउंलेहरूको अघि बमबहादुरले भनेको थियो ।

“छोरीलाई पनि आफूसंगै लिएर आउनुभएको भए त हुन्थ्यो नि जुवाइं” विजयबहादुरले लक्ष्मीलाई बिहे गरेर लगेको प्रायः तीन महिनापछि ऊ गाउंमा आएर सासूका निम्ति आफूले ल्याइदिएको कोसेली बोकेर उनीहरूलाई भेट्न जांदा लालबहादुरले विजयबहादुरसंग भनेको थियो । “मैले त हजुरकी छोरीलाई पनि साथै लिएर आउन खोजेको थिएं तर डाक्टरले जीउ भारी भएको बेला धेरै उकालो-ओरालो ठीक हुदैन भनेको हुनाले ल्याइनं । अब उसको जीउ हलुङ्गो भएपछि लिएर आउंला ।” विजयबहादुरले ससुरासंग भनेको थियो । “फेरि कहिले र्फकनुहुन्छ त जुवाइं उतातिर -” लक्ष्मीकी आमाले विजयबहादुरसंग सोधेकी थिई । “म त भाकल पूरा गर्न मात्रै आएको हुं । भोलि माथि देवस्थानमा बोको चढाउंछु र पर्सि हिंडिहाल्छु । अं ⁄ हजुरकी छोरीले बहिनीले आउन मन गरी भने साथै लिएर आउनुहोला भनी पठाएकी छ । पठाउनुहुन्छ भने पछि दिदी चाहिं आउंदा संगै आउलिन्’ ।” विजयबहादुरले लक्ष्मीकी बहिनी सरस्वतीतिर हेर्दाहेर्दै भनेको थियो ।

त्यसपछि सरस्वती र उसकी फुपूकी छोरी मैना पनि भिनाजुसंगै लक्ष्मी भए ठाउं गएका थिए ।

एक दिनको कुरो हो । झमक्क सांझ परेपछि विजयबहादुर बमबहादुरको घरमा आएको थियो । “अहो, यस बाजि त पन्ध्र दिन पनि नबित्दै आयौ त -” बमबहादुरले विजयबहादुरसंग अचम्म मान्दै भनेको थियो । “नआई नहुने भयो काका ⁄ भोलि बिहानै गएर एउटा गतिलो बोको खोजेर ल्याउनुहोला ।” भन्दै आफ्नो खल्तीबाट सय-सयका केही नोटहरू निकालेर बमबहादुरको हातमा राखिदिएको थियो विजयबहादुरले ।

“साह्रै हतार परेजस्तो छ नि” हांस्दै भनेको थियो बमबहादुरले ।

त्यसको भोलिपल्ट बिहान भगतेलाई साथमा लिएर पल्लो गाउंमा बोको खोज्न भनी हिंडेको थियो बमबहादुर । “हजुरको भतिजोलाई भनेर मलाई पनि उतैतिर एउटा सानोतिनो जस्तो भए पनि जागिर पाइन्छ कि भनिदिनुपर्यो । यहां बसेर साह्रै दुःख पाइयो । तीन-तीनओटा छोराछोरी छन् जहान ।” बल्लतल्ल भनेजस्तो बोको पाएपछि भगतेलाई बोको डोर्याउन लगाएर घर र्फकंदै गरेको बमबहादुरसंग भनेको थियो भगतेले । “मैले त अस्ति नै सोचिसकेको छु तिमीहरूलाई उतै पठाउनुपर्ला भनेर । उता गयो भने बुहारीले पनि एउटा पसल राखेर धेरथोर जे-जति भए पनि कमाउन सक्छिन् । छोराछोरीले लेखपढ गर्न पाउनेछन् । तिम्रो पनि जागिर हुनेछ । भनेजस्तो कमाइ भएपछि घर र्फर्के त भइगो नि ⁄ यताको घर-जग्गा कसैलाई जिम्मा लाएर गए भयो ।” बमबहादुरले मनमनै केही गन्दै भनेको थियो । “उसो भए म आजै मेरो भतिजासंग कुरा गर्छु कुरा मिलेछ भने यस बाजि नै जहान-केटाकेटी सबै लिएर गए भयो ।” बमबहादुरले केही क्षण विचार गरेपछि भगतेसंग भनेको थियो । “त्यस्तो भइदिए त म नमरुन्जेल हजुरको जय-जय गाउने थिएं ।” मनमनै खुसी हुदै भनेको थियो भगतेले ।

कस्तो मूर्ख बनाएको छु मैले यी गाउंलेहरूलाई को हो को हो चिन्नु न जान्नुको मानिसलाई मेरो भतिजो भनेर चिनाएको छु । मोरो विजयबहादुर पनि सांच्चै नै मेरो भतिजो नै हो कि जस्तो भइटोपल्छ । विजयबहादुर नाम पनि हो कि होइन त्यसको देश खाएर शेष पल्टेको छ मोरो । कहिलेकाहीं म आत्तिन्छु कसैले थाहा पाउंछन् कि भनेर तर त्यो भने आत्तिनै जान्दैन । जे काम पनि बिस्तारै-बिस्तारै बुद्धि चालेर गर्छ । तातै खाऊं छिटै मरूं भनेर हुदैन, दिमाग खियाएर काम गर्नुपर्छ’ भन्छ मोरो । हुन पनि हो, उसले दिमाग नखियाएको भए यत्रो पैसा कहांबाट आउंथ्यो त । ऊ आउन थालेदेखि त मेरो दिन र्फर्केको छ । पैसा त रहेछ नि यो संसारमा सबै भन्दा ठूलो कुरो । पैसा हातमा भए के गर्न सकिन्न र”अं”अब यी भगतेका जहान र दुइओटी छोरीहरूलाई पनि पठाउन पाए भने त”” बमबहादुरले मनमनै धेरै कुरा सोचेको थियो ।

बाटामा हिंड्दा हिंड्दै बमबहादुरले आफूले विजयबहादुरलाई पहिलो दिन भेटेको दिन सम्झन थालेको हुन्छ ।

वर्षदन अघिको कुरो हो । गोरखपुरमा पेन्सन बुझेपछि घर र्फकदा बुटवलको एउटा होटेलमा तीन दिनसम्म बसेर भएभरको पैसा सिध्याएको थियो बमबहादुरले । चौथो दिन रित्तो खल्ती लिएर बिखर्ची भएर बुटवलको ठूलो पुलनेर झोक्रिएर बसिरहेको थियो ऊ । त्यसै बेला एउटा पच्चीस छब्बिस वर्षो युवक आएर उसंग कुरा गर्न लागेको थियो ।

युवकको चालढाल, बोलीचाली निकै रँम्रो लागेको थियो बमबहादुरलाई । त्यस युवकले आफ्नो नाम विजयबहादुर बताएको थियो ।

विजयबहादुरसंग केहीबेर कुराकानी गरेपछि आफू बिर्खची भएर घर र्फकन नसकेको कुरो भनेको थियो बमबहादुरले उसंग ।

“हिड्नुहोस् कुनै चिया पसलमा जाउंm र त्यहीं बसेर कुरा गरौं” विजयबहादुरले बमबहादुरलाई एउटा भट्टमिा लगेर खूबसंग मासु र रक्सी खुवाएको थियो । “मैले भनेको कुरा मान्नु भयो भने पैसाको खेती गर्न सकिन्छ । बुझनुभयो ।” निकैबेरसम्म बमबहादुरसंग कुरा गरेपछि अन्त्यमा भनेको थियो विजयबहादुरले ।

त्यसको पांच दिनपछि बमबहादुरको भतिजा बनेर बमबहादुरको गाउंमा पुगेको थियो विजयबहादुर ।

“भतिजो बाबु बस्नुहोला नि दुइ-चार दिन त यतै होइन र -” त्यतिका बेरसम्म बोको डोराएर चुपचापै हिडिंरहेको भगतेले एक्कासि प्रश्न गरेको थियो बमबहादुरसंग । “हं”के भन्यो -” बमबहादुरको गहिरो सोचाईमा बाधा परेको हुनाले झस्कदै सोधेको थियो । बमबहादुरले । “होइन, भतिजा बाबु दुइ-चार त अझैं यता बस्नुहोला नि -” भगतेले फेरि आफ्नो प्रश्न दोहोराएको थियो । “तिमीहरू पनि ऊसंग जाने भएत बस्नै पर्यो नि” बमबहादुरले उत्तर दिएको थियो ।

बमबहादुर र भगते बमबहादुरको घर पुग्दा झमक्क सांझ पर्न लागेको थियो ।

“बा आउनु भयो बा आउनु भयो, बोको ल्याउनु भयो”” आफ्नो बाबुलाई आंगनमा देख्नासाथ रमाउंदै चिच्याएको थियो बमबहादुरको सात वषर्ीय कान्छो छोरो “बा” म भोलि धेरै पोलेको मासु खान्छुहै है बा”-” छोरी चाहिंले बमबहादुरको नगीचै गएर बोकोतिर लोभिलो दृष्टिले हेर्दै भनेको थियो । ” ल ⁄ यसलाई लैजाऊ र कटेशमा थुनिराखेर आऊ बमबहादुरले भगतेलाई अर्याएको थियो “जा त तीनओटा बटुको मागेर ले तेरी आमासंग । अचार पनि छ कि” सोध” पिंडीमा गुन्ıी ओछयाउंदै भनेको थियो बमबहादुरले छोरोसंग । “ल, बस यतै तिमी पनि” आफूसंगै लिएर आएको चार बोतल रक्सी राखेको झोला आफ्नो अघिल्तिर राखेर त्यसबाट रक्सीको बोतल निकाल्दै खोरमा बोको थुनिओरी पाएको भगतेतिर हेर्दै भनेको थियो बमबहादुरले ।

“खै, भतिजा केटो के गर्दैछ, त्यसलाई पनि पठा यतैतिर” हिममायाले रिकापीमा मूलाको अचार राखेर लौग्नेका अघिल्तिर राखिदिए पछि भनेको थियो बमबहादुरले । “बिहान भात खाएपछि त गै गए नि उनीहरू” हिममायाले सहजरूप मा भनेकी थिई । “बहानै गए”होइन कसको कुरो गर्छर्ेेसले -” हिममायाको कुरो सुनेर अलमल्ल परेको थियो बमबहादुर । “काका र मेरो हिजै कुरो भइसकेकोछ । म बहिनीलाई दश पन्ध्र दिन डुलाएर पछि सरस्वतीसंगै पुर्याउन आउंला, भनेर कमलीलाई लिएर”” “ए रांड के भनेर पठाइस् त्यो चिन्नु न जान्नुको मानिससंग मेरी छोरीलाई -” स्वास्नीको कुरा पूरा नहुदै एक्कासी ठूलो स्वरले चिच्याएर हिममायाको शरीरमा लात्ताले हानेको थियो । बमबहादुरले ।

“कस्तो चिन्नु न जान्नु भन्नुहुन्छ – हजूरकै भतिजा त हो नि । बिनसित्तिमा किन रीस पोखेको होला ममाथि” लोग्नेको व्यवहारबाट दुःखी हुदै भनेकी थिई हिममायाले । होइन, त्यो मेरो भतिजो होइन । फटाहा हो त्यो । केटी बेचेर खाने फटाहा”हे भगवान् अब मेरी छोरीलाई कहां लगेर बेच्ने होला त्यसले । खै ल्या, ल्या मेरो खुकुरी कहां छ – म अहिल्यै त्यसको पछि पछि जान्छु र त्यसलाई भेटें भने त्यसको घांटी छिनाउंछु”” भन्दै दगुर्र्दै टांडमा शिरानमनि राखेको खुकुरी दापबाट थुत्त थुतेर नाङ्गो खुकुरी हातमा लिएर बाहिर अन्धकारतिर दगुरेको थियो बमबहादुर ।
अहिले प्रायः सात वर्षहुनलाग्यो, बमबहादुर बौलाहा भएको । ऊ प्रायः जसो एकोहोरिएर एउटै ठाउंमा बसिरहन्छ । कहिलेकाहिं गाउंमा कुनै नौलो मानिस आयो भने बमबहादुर दगर्ुर्दै जान्छ र त्यस मानिसको कठालो समातेर भन्छ “बोको छ – मोटो बोको, पासो थाप्नु परेकोछ मलाई”पासो”।”

Narayan Tiwari – Upahar Sasurako Faisala Hajurbaako

नारायण तिवारी – उपहार ससुराको फैसला हजुरबाको
(गोरखापत्र)

हाम्रो समाजमा बिहेको माग राख्ने चलन नभए पनि मागी बिहेमा केही न केही पाइहालिन्थ्यो । केही नभए पनि एकसरो लुगाफाटो र सुत्नलाई एउटा खाट र डसना सिरक कतै नजा ! तर मैले मागी कोइन ‘भागी’ बिहा गरेको थिएँ । अर्थात् ‘प्रीति’ बसेर अभिभावकको मन्जुरीबिना केटी भगाएको थिएँ । जातपात केही नमिल्ने भएर होइन धनसम्पत्ति नमिल्ने भएर । अर्थात् उनीहरू धनी थिए र म पढेलेखेको भएर पनि गरीब ।

पछि त चलिहाल्छ नि । चल्यो, आउने जाने चल्यो । पढेलेखेकै भएकाले भनौँ न ससुरालीमा मेरो पानी चल्यो र मेरो सिक्का पनि चल्यो । सासु-ससुराले माया गर्न थाले, इज्जत गर्न थाले । संयुक्त परिवारमा बसेका मेरा ससुराका अरू भाइहरू पनि थिए । अर्थात् मेरा काका ससुराहरू । उनीहरूमध्ये काइँलाले मलाई घुरेर हेर्थे । माइलाले व्यङ्ग्य वाण चलाउँथे । साहिँलाले अलि अलि माया गरेजस्तै गरे पनि मौकाका खसाएर कुरा गर्थे ।

“ज्वाइँ ! तपाईंलाई एउटा मोटरसाइकल किनिदिएको छु ।” ससुराले सुनाउनु भएको थियो ।

मनमनै खुसी भए पनि मुखले भनेका थिएँ – “मलाई किन चाहियो र ….?!”

“तपाईंलाई नचाहिए पनि मेरी छोरीलाई चाहियो नि, उसलाई राखेर कुँदाउनु होला ….” म हाँसिदिएको थिएँ ।

मोटरसाइकलको चर्चा धेरै चल्यो । भित्रभित्रै लड्डु फुटिरहेको थियो मेरो पनि र मेरी श्रीमतीको पनि । मोटरसाइकल चलाउन नजाने पनि ‘सिकिहालिन्छ नि कुन ठूलो कुरा हो’ भनेर म रमाइरहेको थिएँ ।

दसैँ आउन आँटेको थियो । ससुराले फोनमा फेरि जिस्क्याउनु भयो – “ज्वाइँ ! चलाउन सिक्नुभो के ? यसपल्ट दसैँमा मोटरसाइकल लिएर जानुहोला … !”

यस्तैमा दसैँ आयो । मुटु ढुकढुक गर्यो । जोई-पोइ मोटरसाइकलको सपना ओढ्दै लाग्यौ दसैँमा ससुराली …!

ओसरैमा देख्यौँ – नयाँ मोटरसाइकल .. । मोटरसाइकलतिर देखाएर ससुराले भन्नुभयो – “यो ज्वाइँलाई मोटरसाइकल !”

त्यतिबेला त कोही बोलेनन् तर दसैँभरि कसैले मलाई घुरेर हेरे, कसले वयङ्ग्य वाण प्रहार गरे । कसैले खसाएर कुरा गरे ।

-“ज्वाइँलाई त साइकल चाहिन्छ, साइकल ! कहाँको मोटरसाइकल …!”

-मोटरसाइकल भनेर मात्र हुन्छ, धान्न सक्नुहुन्छ ज्वाइँले यसको खर्च ?”

-“मोटरसाइकलको त मलाई आवश्यकता छ । म ज्वाइँलाई नयाँ गेयरवाला साइकल किनिदिउँला !”

यो भारी छ, ज्वाईं सक्नुहुन्न ! दुब्लो पातलो मान्छेलाई त साइकल नै ठीक हुन्छ, कहाँ मोटरसाइकल !”काका ससुराहरूको बचनले घोच्नुसम्म घोचे । ‘मैले मागेकै थिइन किन दिने भनेको ?’ स्वाभिमान माथिको प्रहारलाई मनले भित्रभित्रै प्रतिरोध गर्यो । प्रकटमा बोली फुटेन ।

आखिर संयुक्त परिवारमा काकाहरूकै पहिलो हक स्थापित भयो । हजुरबाले फैसला गरिदिनुभयो -“यो मोटरसाइकल जेठाले ज्वाइँलाई किनिदिएको भए पनि काइँलाले लैजा, काइँलालाई अफिस जान खाँचो छ ।

अनि सुन् काइँला ! तैले ज्वाइँका लागि एउटा राम्रो साइकल १० दिनभित्र किनिदिएस्…!”

मेरा आफ्ना सासु ससुराले मेरो आँखामा हेरे र शिर निहुर्‍याए । म आफू छातीमा अपमानबोधको पीडा झेल्दै थिएँ । अकिति आफैँद्वारा उत्पेरित लालस र धेरैजति भावनालाई उचालेर पछारिदिने ससुराली व्यवहारबाट मर्माहत हुँदै श्रीमतीका अनुहारमा पुलुक्क हेरेँ । ऊ आँखा रसिलो पार्दै मलाई नियालिरहेकी थिई ।

Suman Bagale – Asar 17 Gate Nabina Ko Bihe

असार १७ गते नबिनाको विहे

परदेशमै भएपनि मैले आफनो गाउघर आफनो मातृभुमी र परिवारलाइ चट्क्कै माया मार्न भने सकेको छैन । आफनै देशमा दश नङग्रा ख्याएर स्वभिमानी नेपाली बन्छु भन्दापनि अल्लाघरे पल्लाघरे साइला माइलाले डलर दिराम साउदी रियलको धनले टिनको छानो हालेर घरमा सोलार जोडदा मेरा परिवारलाइपनि डाहा लागेछ कि कसो हो धनविरे दलाललाइ भनेर खाडी मुलुक धपाइदिए । मन नमान्दा नमान्दैपनि साथीसँगी पानी पधेरो सदाबाहार हरियाली शितल हावा बहलाउने वन जँगल र गँगासरी बग्ने मस्र्याङदीलाइ चटक्क माया मारेर म लागे परदेशतिर ।

हिजोआज म खाडीको मरुभुमीमा लम्पसारिएको छु । पचास साठी डिग्री घामको रापले डढेर कालो फुस्रो भएको छु । अनुहारहरु सबै फुटेका छन् । पलास्टिक बोतलको पानीले तिर्खा मेटाएपनि आत भरिएको छैन । तातो बालुवामा रवरको बुटसँगै चाल चाल्दा पैतला छिया छिया भएको छ । सिमेन्टीका बोराले हात थिचेर अहिले राम्रोसँग चलाउनपनि भएको छैन सोझो हिसावले भन्नुपर्दा म अपाङग भएको छु । आजभोली औला अली राम्रोसंग चल्न थालेका छन् । हातका ठेलाहरु हल्लाभएपनि मरिसकेकाछन् । पहिले पहिले त हातमा मुठी मार्नपनि औलाहरु बाउडिन्थेँ । दिन गन्नपनि दुइहातको साहारा लिनु पथ्र्यो । महिना मर्यो कस्ले छिटो र धेरै दाम पठाउने होडबाजीले गर्दा मन लागेको खान र लाउनपनि मन मरिसकेछ । कुनै महिना अतिरिक्त समय काम गर्न नपाएको बेलामा अवश्य नै घरमा थोरै पैसा जान्छ । थोरै पैसा घरमा पुग्यो भने दाजु भाउजु र आमाको घरमा कलह मचिन्छ नानाधरी कुरा सुनेका मेरा परिवार रण्डीबाजी गरेर पैसा सकाइस भन्ने आरोप मलाइ नै लगाउछन् । दाजु बाउ नभएपनि बाउको कुनै कमी हुन दिइन अहिले कमाउने भएपछि पैसा लुकाउन थाल्यो भन्छन् भने भाउजु कि छुटिएर बस्नलाइ हो भनि मलाइ नै प्रश्न सोध्न थाल्छीन् ।

मलाइ नपुग्दो केहि थिएन । दाइ भाउजु छुटिएपनि हजुरबाबाले जोडनु भएको थोरै भएपनि मोतीसरी धानका बाला झुलाइ मानामुरी फलाउने गैह्री खेत मेरै हो कुडुलेमा तोरी बहलाउने लामा गरा मेरै थियो । आफनो पाखुरा बजारेर दुइ छाक टार्न पुग्ने नै थियो । किन चाहियो टिनको छानो रानीबनको खरवारी मेरै थियो । किन चाहियो सोलार मेरै तारी भैसी र फुर्के काले हल गोरुका गोवरबाट मेरै घर उज्यालेा थियो । सलसल सुसाउदै बग्ने दरौदी र मस्र्याङदी मेरै हिम श्रृखलाका थिए । आपत विपत दुःख अडचन्पर्दा देवी मनकामना कालीका माइ छिक्केश्वरीलाइ सुनाउथेँ उनीकै श्रद्धाभक्ति यो जिवन अर्पेको थिएँ । वन पखेरामा मेरै गाइ भैसी चर्थे वन्यजन्तु डाफे मुनाल कोइली चरी नाच्दैडुल्दै रमाउथे । सँक्रन्ती र एकादशीमा लाग्ने मेलामा खैचडी र मादलुको तालमा मेरै स्वर शोरठी र मारुनी भाकामा धन्कीन्थे । इष्टमित्र नातागोता सबै मेरै थिए । हेर त असारपनि सकिन लागेको छ पोहोर साल मुखीया बा भन्दै हुनुहुन्थ्यो बलरामले मेलो सजिलो बनाइदिएर रोपारहरुले छिटै मेलो सकाए अब आउने असारमापनि मेरो मेलो जसरी भएपनि आउनु पर्छ है । विचैमा कुरा काटथ्यो मोतीले नबिना मेलामा आएपछि त यसको भाउ नै बेग्लै हुन्छ सबै गलल्ल हास्थेँ । मेरो अनुहार रातोपिरो देखिन्थ्यो । पहेलो पटुकी कम्मरमा बाधि दुइ चुल्ठी बाडेकी पुतली हातका चुरी छिनछिन बजाउदै विउ रोपेर कोइलीको भाकामा असारे गित गाइदिदा सबै हलीहरु गोरु छोडेर हिलो छेप्ने निहुँपारी उतै तिर आर्कषित हुन्थ्यो मलाइ भने डाह चल्थ्यो । ३० डिग्रीको घाम यो ज्यानमाथि पर्दापनि घाम भयो बलाराम भन्दै छाहारीमा बस्न बोलाउथी । म नजिकै गएर उनीले छानेका गहुँको जाडले प्यान्टेभुडी टुनुक्क पार्थेँ । पड्केमुलको पानीले धित मरुन्जेल तिर्खा मेट्थ्यु । पछाडीबाट कुलोको पानीले झसङगै हुने गरी छ्याप्दा मुर्छा परेर हास्दथी मेरी काली नविना । म अझै घुर्की लगाउदै हुन्थाँ । रिसाएको भनि उल्टै मलाइ नै फकाउथी । कस्तो निश्चल माया थियो ।

डलरको दर भाउ हेरेर अस्ती पैसा पठाइ हिजो घरमा फोन गरेँ । असारपनि सकिन लागीसकेको छ । यसपाली पानी समयमा नर्पनाले आजभोली काम गर्ने मान्छेको भाउ बढेर छोइ नसक्नु छ । मेलोको चटारो छ । किन ढिलो पैसा पठाएको भन्दै प्रश्न गर्न थाल्छन् । नम्बर सम्बर दिएर फोन राख्ने तरखरमा थिएँ । एक छिन पख खुशीको खबर छ सुन्न चाहान्छस् भने । यो दुखेको शशीर उस्तै उसैमाथी मानसिक पिडाले भरिएको मेरो मनलाइ खुशीको खबर सुन्छस् भनेपनि कहा पछि हटथ्याँ र । उत्कुष्टताका साथ कान ठाडो बनाएँ । त्यो खानीखोलाको गोरे कङगालको छोरी नविना तसँग मायापि्रती छ भन्थे नि गाउले ले । त्यसको यहि १७ गते विवाह हुदैछ । पल्ला गाउको मस्टरको छोरा विनोदसँग । खुव तैले मलाइ माया गर्छे नविनाले मसँग बिबाह भएन भनि अन्तै कतै विबाह गर्दिन भनेकी छे भन्थिस् नि लोप्पा ख्वाइदिइ तलाई । ठिक्क भयो हामीलाइ घुडो भएको थियो । पिर नगर आजभोली खै किन हो धेरै दुव्ली नराम्री भएकी छे तलाइ नविना सुहाउदैनथिइ पनि । अब त पैसा कमाएको छस् नि अलि धनीबाउकी एक्ली छोरीसँग विहे गर्नुपर्छ । बरु एक दुइ फोटा पठाए यता त आउदा सम्म केटिको बन्दोबस्त गर्नुपर्छ त्यस्तो कँङगालको छोरीसँग विहे गर्नु हुदैन भनि फोन राखिदिएँ ।

मन गरुङगो भयो । खासै कुनै त्यस्तो प्रतिकि्रया जनाउन मन लागेन । किन कि यो हुनु नै थियो । रोक्नपनि सकिन । म आफु नर्गिय जिवन विताइरहेको बेलामा नविनालाइपनि मैले आफनो दुखमा मिलाएर उसको जिवनपनि कष्टकर बनाउन चाहिन । गएको महिनामा नै माग्न आएको थियो विनोद । नविनाले गत महिनाको चिठीमा लेखेकी थिइन् । विनोदको उच्च खानदान राम्रा पारिवारिक वातवरण देखेर नै मैले नविनालाइ हात बढाए हुन्छ भनि चिठी पठाइसकेको थिएँ । विनोदको घर एक स्वर्ग हो भने मेरो घर नर्ग भन्दा कम छैन । हुन त म लाक्षी नमर्दा पुरुषको नाममा कलङकको पात्र बनेको छु अहिले आएर । किनकी मलाइ मेरै परिवारले घोडा बनाएको छ र समाजले मलाइ अपाङग बनाएको छ । यति कुरा थाहा हुदा हुदैपनि म हारिरहेको छु । यदि मेरो बाबा भइदिएको भए मैले यो सहन पर्ने थिएन कि यो मेरो मन बुझाउने बाटो बनेको छ । लाग्छ बाबालाइ मेरो यो गति हेर्न नपरोस भनेर नै यमदुतले चाडै नै बोलाएका होलान्।
म त नविनाको विहे प्रति एकदम खुशी छु । नविनालाइ विश्वास लाग्दैन होला विश्वासपनि कसरी लागेास मुटुको टुक्रा चुडिदा तैपनि । के नविनाको खुशी मेरो खुशी होइन र विनोद नविनाकॊ उज्वल भविश्य हो म त उनीलाइ माया गर्ने एक दुखी मात्र हुँ जो मरेरपनि बाचेको छ र बाचेरपनि मरे सरह छ । अब उनका हातले दाउरा घास गर्नु पर्दैन । कुनै मेलापात गएर जिविकोटार्नु पर्दैन । न त पिढुँमा भारी न थाप्लोमा नै लाम्लो पर्नेछ । विदेशमा श्रीमान् छ कसो होला के होला भन्ने पिर हुनेछैन । मस्र्टनीको बुहारी विनोद जस्तो महामानवको श्रीमति भएर महलमा जिन्दगी विताउनेछिन् । मसँग आएर के पाउथिन् र । मात्र मेरा पलासको फुल जस्तो माया । जसको नाम मात्र फुलको छ न कुनै रुप र सुगन्ध नै छ । मेरो माया नविनालाइ त्यस्तै हो । सबै थोक माया मात्र होइन । जसरी हागाँ विगु विना रुखको शोभा हुदैन त्यसरी नै आधारभुत परिपुर्तिविना मायाको पनि शोभा अनि अश्त्तित्व हुदैन । चुलिदै गएको उनीको वैशलाइ कुठराघात गरि रोक्न सकिन र पिडादायी खुशी दिन चाहिन । नविना प्रति कुनै गुनासो हुने छैन र नविनाले मेरो चिन्ता गर्नुपर्दैन यसमा नविनाको कुनै गल्ती छैन । गल्ती न नविनाको थियो न त मेरैपनि सारा गल्ती त मेरो भाग्यले र मेरॊ सोझोपनले गरिरहेको छ । अरुलाइ देाश दिएर म चोखो बन्नपनि सक्दिन । गर्मीले अस्ती भर्खरै पाल्पाको साथी ह्दयघात भएर सुतेको ठाउबाट उठदै नउठि यमलोक पुग्यो ।

आफन्त र साथी भाइको सहयोगमा उसको मृत्ा शरिर पाच महिनामा बल्लतल्ल मातृभुमीमा पुग्यो । खै अब मपनि धेरै बाच्दिन होला । छाति पोलीरहन्छ खोक्दापनि रगत आउछ । खाना मिठो हुदैन । शशिर सुकेर विसैली भइसकेको छ । मात्र नविनाकॊ पिर थियो उनीकोपनि राम्रो घरबार हुने भएपछि मलाइ सब थोक बाट सन्तुष्टि मिलेको छ । मलाइ अब जिन्दगीको कुनै मोह छैन । माया मारेर या माया घटाउन यो भनेको जस्तो लाग्छ होला नविनालाइ तर यो यर्थात हो जुन मैले यहा भोगीरहेको छु । म अब नविनालाइ कुरा लुकाउन सक्दिन । यो जुनीलाइ यस्तै भयो अर्को जुनी जन्मजात तिम्रो हुनेछु । अहिलेका सारा व्याथा कथाहरु अर्को जुनीलाइ साक्षी राख्दै दुइ पन्छी बनेर जस्तो सुकै बाधा अडचन आएपनि सँगै जिउला यो जुनीका अधुरा सपनाहरु पुरा गरैला अलविदा नबिना तिम्रो सुखद दम्पत्यको मँगलमय शुभकामना । सदा खुशी रहनु । तिम्रो सिउदो सजाएको सुन्न पाउँ । म अब जिउदो फर्कन्छु कि फर्कन त्यो चिन्ताको विषय भएन् । यदि कतै यतैबाट यमलोक पुगेँ भने म क्षितिजबाट तिमीलाइ हेर्नेछु ।लाजले घुम्टो नछोपे ल ।
समाप्त ।

– आँबु खैरेनी तनहुँ ।

Bimal Nibha – Afimachi

विमल निभा – अफिमची

काठमाडौ, आश्विन २२ –

‘रे रामचन्दर
खिसियाइल बन्दर
मठिया के छुछुन्दर
रे रामचन्दर…।’

हामी केटाकेटी उसलाई चारैतिरबाट घेरेर उभिन्थ्यौं ।

ऊ फुटेको टाउको उचालेर हेर्थ्यो । त्यहाँबाट रगत भलभली बगिरहेको हुन्थ्यो । अर्धनग्न शरीरभरि पनि स-साना घाउ नै घाउ हुन्थे । अनगन्ती घाउ ।

‘का भइल रामचन्दर ?’ हामी (कराउन छाडेर) भन्थ्यौं ।

आफ्नो गालाको रगत गमछाले पुछेर ऊ हामीलाई ठूलठूलो आँखाले (ख्याउटे अनुहारमा दुई आँखा भने असामान्य किसिमले ठूला) हेर्थ्यो । त्यहाँ भयङ्कर क्रोध हुन्थ्यो ।

हामी डराएर भाग्थ्यौं ।

ऊ अलखियामठमै बस्थ्यो । त्यहीँको भण्डारामा खान्थ्यो । र धुनीछेउ साधु-सन्न्यासीहरूसँग बसेर साँझको चिलिम तान्ने गर्थ्यो । तर गाँजाभन्दा अफिमको बेसी सौखिन थियो । त्यसैले सबै उसलाई ‘अफिमची रामचन्दर’ भन्थे । यही नामले ऊ टोलभरि प्रसिद्ध थियो । उसको पूरा नाम कसैलाई थाहा थिएन ।

घुँडासम्म पुगेको धर्के अन्डरवेयरको इँजार तुर्लुङ्ग झुन्ड्याएर हिँड्ने रामचन्दर टोलमा हास्यको पात्र थियो । असाध्यै दुब्लो-पातलो शरीरमा यामानको टाउको । कुनै लठ्ठीमा हाँडी राखेको जस्तो । कालो हाँडीका दुवै गाला भने भित्रसम्म धसिएका थिए । कहिलेकाहीँ आधा बाहुको थोत्रो गन्जी लगाउँथ्यो । धेरैजसो मयलले कट्कटिएको नाङ्गो जीउमा यताउता डुलिरहन्थ्यो । कपाल जिङ्रिङ्ग । रामचन्दरलाई नुहाएको कसैले देखेको थिएन । ऊ पानीले मुख धुनसम्म असाध्यै गाह्रो मान्थ्यो ।

‘रामचन्दर नुहाउने हो ?’

‘…………. ।’

‘ननुहाएको कति भयो ?’ टोलवासी उसलाई जिस्क्याइरहन्थे ।

‘………… ।’

‘यो वर्षभरिमा एकपटक पनि नुहाएको छस् या छैनस् रामचन्दर ?’

रामचन्दरका दुई खोपिल्लाभित्रका ठूलठूला आँखा चम्किरहन्थे ।

‘एकलोटा पानी आफ्नो जीउमा खन्याउने हो भने पाँच रुपियाँ दिन्छु ।’ उसलाई नोट देखाइन्थ्यो ।

‘………. ।’

‘नोट नलिने रामचन्दर ?’

‘भाग चुतियाहरू… ।’ ऊ एक्कासी जंगिन्थ्यो ।

अलखियामठ पछाडि बाँसको घना झ्याङ थियो । त्यहीँनेर गएर अफिमची रामचन्दर बेस्सरी उफिन्थ्यो । भुइँमा लडीबुडी हुन्थ्यो । आफैंले मुड्की तानेर आफैंलाई बङबङ हिर्काउँथ्यो । ढ्याङ्ग पछारिन्थ्यो । र यताउताका ढुङ्गामा ठोक्किएर घाइते हुन्थ्यो ।

यस्तो महिनामा दुई-तीनचोटी हुने गर्थ्यो ।

घटीबढी पनि हुन्थ्यो ।

बीचमा अफिमची रामचन्दर एक-डेढ वर्षसम्म गायव थियो । एक बिहान मठियाको बाँस झ्याङनेर एकतमासले उफिरहेको देखापर्‍यो ।

‘रामचन्दरले यो के गरेको हो बमबम ?’ एकदिन हामीले बमबम (अलखियामठका मुख्य साधुलाई यसैगरी सम्बोधन गरिन्थ्यो) सँग सोध्यौं ।

‘तिमीहरूलाई किन चाहियो ?’ बमबमले हप्काए ।

‘होइन बमबम, भन्नोस्, यो रामचन्दरले यस्तो किन गर्छ ?’ हामीले जिद्दी गर्‍यौं ।

‘रामचन्दरले कुस्ती लडेको हो ।’ बमबम मुस्कुराए ।

हामीलाई चकित पाएर बमबम फेरि मुस्कुराए । अनि जोडले उद्घोष गरे- बमबम… । र हामीतिर हेरेर मधुर स्वरमा भने, ‘केटाकेटी भएर यस्तो पचडामा नपर, जाऊ, आ-आफ्ना घर जाऊ ।’

एकदिन अफिमची रामचन्दरकै पछि-पछि लागेर अफिम खानथालेको धनीरामको छोरो बाहुनले (सबैले बाहुन-बाहुन भन्दाभन्दै नाम नै बाहुन भइसकेको) मलाई सुटुक्क बतायो, ‘रामचन्दरले भूतसित कुस्ती लडेको हो ।’

‘भूतसित कुस्ती… ?’ मेरो स्वरमा आश्चर्य थियो ।

‘भूत नदेखिने भएकोले रामचन्दरले एक्लै कुस्ती लडेको जस्तो देखिएको हो ।’

‘हो र बाहुन ?’

‘अब म पनि भूतसित लड्ने विचार गरिरहेछु ।’ बाहुन गम्भीर थियो ।

धेरैपछि थाहा भयो, अफिमची रामचन्दरले भूतसित कुस्ती लड्नुपर्ने कारण अफिम नै थियो । अफिम खान नपाएर छट्पटी भएपछि ऊ यस्तो गर्थ्यो । र घाइते शरीर लिएर घर-घर डुल्थ्यो । यो बदमास भूतलाई मैले लडेर रोकिन भने टोलभरि उपद्रो गर्छ भन्थ्यो । अनि पैसा माग्थ्यो । सबै उसलाई अलिअलि चन्दा दिन्थे । यसैको ऊ अफिम किनेर खाने गर्थ्यो । अफिमची रामचन्दरको भूतसित कुस्तीको यही रहस्य थियो ।

आज अफिमची रामचन्दर अलि बढी नै घाइते देखिन्थ्यो ।

ऊ मठको केही उँचो स्थानमा रहेको पक्की इनारछेउ (आश्चर्य) उदास मुद्रामा बसेको थियो ।

‘रे रामचन्दर
खिसियाइल बन्दर
मठिया के छुछुन्दर
रे रामचन्दर… ।’

हामी सबै केटाकेटी सधैंझैं उसलाई घेरेर उभियौं ।

उसले क्रोधविहीन ठूलठूलो आँखाले हामीलाई हेर्‍यो ।

‘का भइल रामचन्दर ?’ हामीले एकसाथ भन्यौं ।

अफिमची रामचन्दरले केही नभनेर आफ्नो ताजा घाउ सुमसुम्याउन थाल्यो ।

(Source of this story: कान्तिपुर)

Anmol Mani – Rato Diary

अनमोल मणी – रातो डायरी

प्राविधिक कारणले उडान केही घण्टा डिले भएको सूचना प्रस्थान-कक्षमा प्रसारण भयो। यात्रुहरू चलमलाउन थाले। उठेर घुँडा तन्काएपछि म फेरि बेन्चमा बसेँ। पुस्तक हातमै थियो। अचानक उसलाई कुनाको बेन्चमा देखेँ। खैरो झोला बोकेको उसले दायाँतिर टाउको घुमाउँदा हाम्रा आँखा जुधेका थिए।

ऊसितको यो मेरो चौथो भेट थियो।

पहिलो भेट झ्ण्डै सात वर्षअघि लमजुङको भार्तेमा भएको थियो। सुदूरगाउँको एउटा थोत्रो स्कूलको कोठामा साँझ् पत्रकार सम्मेलन थियो। त्यहाँ उसले दह्रोसँग आफ्नो कुरा राखेको थियो, “क्रान्तिमा सानातिना कारबाही सामान्य हुन्- बाँचे राज्य मरे एउटा ज्यान भनेर क्रान्तिमा होमिएकाले देशको मुक्तिका लागि जे पनि गर्न सक्छौं…।”

घाँटीका नसा फुलाएर उसले बोलिसक्दा पटट्ट ताली बजेका थिए। सञ्चारकर्मीको रूपमा मैले उसका भनाइ टिपँे। दोस्रो पटक इलामको क्यान्टोनमेन्टमा भेट्दा उसको अनुहारमा पहिलाको जस्तो चमक थिएन। हातमा भएको रातो डायरी उचाल्दै उसले भनेको थियो, “किताब लेख्दैछु सर, यसमा धेरै कुरा आउने छन्।”

त्यसको केही समयपछि क्यान्टोनमेन्ट नफर्केर समाचारको विषय बनेको ऊ एकाएक मेरो पत्रिकाको अफिसमा टुप्लुकियो। उसलाई क्यान्टिनको टेबुलमा पुर्‍याएपछि मलाई थाहा भयो, ऊ आफू राजधानीमा भएको कुरा सकेसम्म गोप्य राख्न चाहन्थ्यो।

“आखिर सब भ्रम रहेछ”, कालो चियाको सुर्की लिएर ऊ बोलेको थियो, “मस्त महानगरमा छिरेपछि क्रान्ति सेलाउने रहेछ। नेतृत्वले सारा सपना चकनाचूर पारिदियो।”

ऊ सशङ्कित र केही आत्तिएजस्तो देखिन्थ्यो। घरी-घरी दायाँबायाँ हेर्दै चनाखो भएजस्तो गर्थ्यो। उसले क्यान्टोनमेन्टमा बस्नुको औचित्य सकिएर हिँडेको खुलायो। अमिलो स्वरमा भन्यो, “बन्दुक बोकेर, मान्छे मारेर कुनै क्रान्ति गरिएनछ। भविष्य सकियो, दुःखहरू ज्यूँकात्यूँ रहे।”

किसान बाउआमाले रोक्दारोक्दै जङ्गल पसेको, स्कूलमा आगो सल्काएको सम्झेर पछुतो मानिरहेको थियो, ऊ। सोचमग्न हुँदा भृकुटी तन्काउँथ्यो। चुप लाग्दा पनि ठ खुल्ला रहन्थे, चल्थे। “त्यतिवेला”, खोकेर घाँटी सफा पार्दै बात अगाडि बढायो, “रात-रातभर गोली चलायौं, ग्रिनेड फाल्यौं। प्रहरी चौकी, दूरसञ्चार, गाविस भवन उडायौं। मान्छेहरू चिच्याउँथे, जमिनमा ढल्थे। भुईंमा पानीको मूल फुटेसरी रगत बग्थ्यो।”

उसका मनमा राजमार्गमा भारी ट्रक हुँइकिए झैं पश्चात्तापले वेग मारिरहेको थियो जसलाई धान्ने ब्रेक अब ऊसित छैन। ऊ बालुवाको मुट्ठीजस्तो क्रमशः फुस्किँदैछ। दुस्साहसले उसलाई कमजोर बनाएको छ। सदा झैं म उसका मुटुछुने कुरा टिपिरहेको छु। ऊ बोल्दै गयो, “मलाई शान्ति र सद्भाव चाहिएको छ जसमा सबै मिलेर बाँच्न सकुन्। झोलुङ्गे पुलको लट्ठा छिनाउँदा, स्कूलमा बिष्फोट गर्दा, पाता कसिएको शिक्षकलाई बन्दुकको कुन्दाले हान्दा मैले कहिल्यै यस्तो दिन देख्नुपर्ला भनेर सोचेको थिइनँ।”

मैले चिया थप्ने कुरा गर्दा उसले अलि कडा मगाउन भन्यो।

“एकपटक हामीले थापेको विद्युतीय धरापमा घर फर्किंदै गरेका स्कूले केटाकेटी परे। एउटी सानी नानीको ज्यान गयो। राति उसको घरमा पुग्दा आमा चाहिँ बेहोस थिइन्। ती तिनै आमा थिइन्, जसका श्रीमानलाई सुरक्षाकर्मीले मारेको धेरै भएको थिएन।” उसले बीभत्स अनुहार बनायो।

कडा चियाको सुर्कोसँगै पुनः मुख खोल्यो, “सुराकी ठानिएको शिक्षकलाई पाता कसेर स्कूलमै सेर्‍यौं। विद्यार्थीले कोकोहोलो गरे। त्यसवेला मेरो मन अलिकति पनि विचलित भएन। किन होला, सर?”

ऊसँग नभएको उत्तर मसँग थिएन। मौनता उसैले तोड्यो, “विपरित विचार राख्ने सबै दुस्मन लाग्थे। तिनलाई सिध्याउनुपर्छ भन्ने हुन्थ्यो। अहिले लाग्छ, जीवन उज्यालो रहेछ। मैले मृत्युको अँध्यारो बाटो रोजेको थिएँ”, ऊ दार्शनिक जस्तो भयो, “म उज्यालो र सुरक्षा चाहन्छु। बूढीआमा, श्रीमती र छोराका अगाडि मन भएको मान्छे हुन चाहन्छु। पार्टीको छापामार होइन स्वतन्त्र मान्छे बन्न चाहन्छु। व्यर्थैमा मुट्ठीभर नेताको भर्‍याङ बनिएछ।”

उसले मारिएका र बेपत्ता भएका सहकर्मीहरूको पनि सम्झ्ना गर्‍यो। “तिनका परिवार उकेरा ढलेको सिमी जसरी इलाएका छन्, किन? मसित यसको उत्तर छैन। तिनका श्रीमती, छोराछोरी र बाउआमाका अगाडि पर्ने आँट अब मसित छैन। हिजो मारिएकाहरूको परिवार र चन्दा असुलिएकाहरूबाट लुकी-लुकी हिँड्नुपरेको छ।”

उसले कालो झोलाबाट रातो डायरी झिक्यो। खरर्र पाना पल्टाएर फेरि झोलामै राख्यो। त्यसमा उसको मनको भारी छ जुन प्रकाशित भएपछि मात्र हलुङ्गो हुनेछ। तीन घण्टामा चार कप कडा चिया र पाँच खिली चुरोट तानेर ऊ बाहिरियो। यो भेटमा पहिलो पटक मैले फ्रन्ट पेजमा जाने उसको समाचार लेखिनँ।

आज अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आँखा जुध्दा ऊ असजिलो मान्दै मतिर आयो। मलाई खुल्दुली भइरहेको थियो, सोधेँ, “तपाईं कता?”

उसले हात मिलायो जसमा पहिलाको जस्तो जोड थिएन।

“खेतबारी छैन, यता काम पाउन धेरै पढिएन। दुई वर्षका लागि सेक्युरिटी गार्डको काम मिलेको छ। म त मलेसिया हिँडे सर!”

“अनि डायरी नि?”

त्यसलाई चाहिँ च्यात्न, जलाउन नसकेर महानगरपालिकाको कन्टेनरमा फालिदिएँ सर!”

हिमाल खबरपत्रिका पूर्णांक २७३