Tag: Nepali Katha

Baburam Khapangi – Uddar (Nepali Laghu Katha)

बाबुराम खपाङ्गी – उद्धार
(मधुपर्क बैशाख, २०६७)

विनाशकारी भूकम्पको सुरुवातसँगै म बेहोश भएँ । होश खुल्दा कम्मरमुनिको पूरै भाग पर्खालले किचेको अबस्थामा मैले आफूलाई पाएँ । ठूलो कोलाहल मच्चिरहेको थियो । घरहरू एउटै पनि सद्दे थिएनन् । लाशहरू यत्रतत्र छरिएका थिए । जीवित मान्छेहरू अनियन्त्रित पाराले यताउति दौडिरहेका थिए । कोही मजस्तै घरका खम्बा, पर्खाल, छत र अन्य गर्हौँ चीजले थिचिएका, चेपिएका थिए । घाइतेहरू हात पसारेर सहयोगको निम्ति याचना गरिरहेका थिए । तर जीवित मान्छेहरूलाई यस कुराको उति परवाह भएजस्तो लाग्दैनथ्यो ।

नजिकै ‘कुइँ…….कुइँ………’ आवाज सुनेँ । हेरेको त एउटा कुकुरको छाउरो अङ्गभङ्ग भएर बाँचेको रहेछ । केही क्षणमै दुई, चारवटा कुकुरहरू जम्मा भए अनि त्यस घाइते छाउरालाई सुरक्षित स्थलतर्फ घिसारे ।

म भित्र जिजीविषा अनायासै बिउँतेर आयो । सहयोगको निम्ति हात पसारेँ तर सहयोग गर्न कोही आएनन् । सबै धन सम्पत्ति र बहुमूल्य सामान ओसार्नमै व्यस्त थिए ।

केहीबेरपछि दुईजना मान्छे म भएतर्फ आए । म नजिकै आइपुगेपछि चिनेझैं गरेर दुबै मुस्कुराए । मैले सहयोगको पूर्ण भरोसाले दुवै हात उनीहरूतर्फ बढाएँ । ती दुवैले मेरा हात समातेर एकसाथ मेरा हातका घडी र औंठी थुते अनि हेर्दै नहेरी अन्त लागे ।

त्यसपछिको दृश्य मैले हेर्न आवश्यक नै ठानिँन र जबरजस्ती आँखा बन्द गरेँ ।

Suresh Pranjali Sapkota – Yuddha Ki Patra Ko Diary

सुरेश प्राञ्जली सापकोटा – युद्धकी पात्राको डायरी

(सिद्धार्थ आर्ट ग्यालरीको प्रेक्षालयबाट ‘लडाइँमा जनता’को फोटो प्रदर्शनी हेरेर निस्केपछि मेरो मानसमा युद्धकालीन ती समयहरू पुनरावृत्त भएर आउँछन् एकपटक । पछिल्लोपटक युद्ध साहित्यहरू पढिरहेको थिएँ म । भियतनामी युद्धबारे पढेँ । टोल्स्टोयको ‘वार एन्ड पिस’ हिजो मात्रै सकेँ । विश्वयुद्धबारे अघिल्लो महिना पढेँ । आज, एउटा डायरी छ मसँग । यसो भनौँ एउटा ‘भर्जिन टेक्स्ट’ हो यो । यसको पहिलो पाठक म नै हुँ । टीएस इलियटले भोगेको भन्दा अलिकति फरक तर उस्तै युद्धलाई प्रत्यक्ष भोगेकी एउटी पात्रको डायरीका पन्नाहरूउपर विभीषिकाजन्य आँखाहरू दौडाइरहेछु यतिबेला । आधाजति पढिसकेपछि मलाई लाग्यो अब अगाडि पढ्न सक्तिनँ । एक मन लाग्यो यो डायरी मैले फेला नपारेको भए पनि हुने !)

युद्धमैदानः “ठोक् ! ठोक् !!” कमान्डर, आफ्ना मातहतका सिपाहीलाई आदेश दिँदै थियो । त्यो आदेश दिने कार्यसँग उसको कुनै रहर गाँसिएको थिएन । न त कुनै स्वार्थ नै । थियो त केवल बाध्यताको एउटा क्लेश । मध्यरात । माघको पूर्वार्द्ध, चिसोको चरमतामा उनीहरू युद्धजन्य बाध्यता बाँचिरहेका थिए । गोली, बारुदका अहर्निस आवाजहरू । ‘ऐय्या’ ‘आत्था’ र ‘पानी पानी’को कारुणिक र दर्दनाक चीत्कारहरू । यद्यपि, ती चीत्कारहरू ‘एम्युनिसन’को वषर्ासँगै शून्यमा विलीन भएर गएका थिए । मोर्टारको गतिसँगै शिथिल भएका थिए । बस्तीभरकिा कुकुरहरूको एकतमास भुकाइमा आतंकको नयाँ पीडा जन्मिएको थियो । एउटै सीमाभित्र, एउटै आमाका छोराहरू निरन्तर बन्दुकको ‘ट्रेगर’ खिचिरहेका थिए- एकअर्काको छाती ताकेर । यो उनीहरूको नियति थियो । बाध्यता थियो, न कि रहर ! एउटै लाम्टो चुसेका छोराहरू युद्धभूमिमा कर्तव्यपालन गररिहेका थिए । त्यो युद्ध केका लागि थियो, सायद यस प्रश्नको एउटै उत्तर थियो उनीहरूसँग- शान्तिका लागि । युद्ध र शान्तिका विम्बहरू अथाह थिए उनीहरूले बाँचेको जीवनसँग तर लियो टोल्सटोयको भन्दा अलिकति फरक ! यी बाँच्ने उपक्रमहरूमा धेरैपटक कंगो र सेरालियनजस्तै देश दुखेका थिए उनीहरूलाई । अनि, उनीहरूसँग देश दुख्नुको पीडा एउटै थियो । दिनरात भोकतिर्खा नभनी बन्दुकसँग साइनो गाँस्नु नै उनीहरूको जिजीविषा हो सायद त्यो प्रहर । दुवैतिरका धेरै वीर सपुतहरूले वीरगति प्राप्त गरसिक्दा पनि युद्ध मत्थर हुने कुनै छाँटकाँट देखिँदैन । एचडी थरुले भनेझैँ ‘डू अर डाई’को युद्ध सिद्धान्त आत्मसात् गररिहेका थिए उनीहरू । समरस्थलमा निरन्तर माइकिङ् भइरहेको थियो- ‘आत्मसमर्पण गर ।’ यद्यपि, बन्दुक र गोलीको आवाज चली नै रहेको थियो ।

एकातर्फ कोही डोकोमा लासहरू बोकेर दौडाइरहेका थिए, अर्कोतर्फ घाइते सहकर्मीहरूलाई चार हातखुट्टामा झुन्ड्याएर सुरक्षित ठानिने स्थलतर्फ दौडाउँदै थिए ।

अचानक, आवाजहरू निस्तेज हुँदै जान्छन् गोला, बारुद र तोपका । एउटा यस्तो अवस्था आउँछ, जहाँ बन्दुकको कुनै पनि आवाज सुनिँदैन । अलिक अनौठो दृश्य देखिन्छ त्यहाँ । दुवैतिर एकएक लडाकू मात्र जीवित रहन्छन् । त्यसपछि हतियार फालेर आ-आफ्नो ‘सेल्टर’का लागि भाग्छन् उनीहरू । वरपिर िघरहरू देखिँदैनन् । अलिक माथि डाँडाको टुप्पोमा एउटा मात्र घर देखिन्छ ।

घरको पूर्वदृश्य ः त्यस घरमा एउटी बूढी मात्र बस्िथन् । दुई छोराहरू दुवैपट्टकिा सेना भएका थिए, बाध्यताले या रहरले । घर नफर्केको वषौर्ं भइसकेको थियो । बूढीआमा छोराहरूकै बाटो पर्खेर बसेकी थिइन् । त्यसो त एक छोरी पनि जनमुक्ति सेनामा भर्ना भएकी थिई । बूढा बा कहिले विद्रोही त कहिले राज्यका सेनाहरूले दिएको धम्की र यातनाका कारण बोल्नै नसक्ने गरी थलिएका थिए । पछि छोराहरूकै पीरले यस संसारबाट बिदा भए । युद्धको दिन बूढीआमा जेनतेन एक्लो ज्यानलाई खाना बनाएर बसिरहेकी थिइन् । खान मन लागिरहेको थिएन सायद उनलाई । अचानक, गोला, बारुद र बन्दुक पड्केको कर्कश आवाजले बूढी मूच्र्छा पर्छिन् । केही समयपश्चात् होसमा आउँछिन् तर पनि निरन्तरको बन्दुकको आवाजले गर्दा बूढीआमा पागलजस्तै बन्छिन् र घर छाडेर भाग्छिन् ।

‘सेल्टर’का लागि भाग्दै गर्दा, संयोगवश ती दुवै लडाकूहरू त्यही घरमा आइपुग्छन् । जूनको मन्द प्रकाशमा उनीहरूको आकृति धूमिल देखिन्छ । झन्डै १४/१५ वर्षकी एउटी छापामार केटी थिई, निधारमा एउटा तारो भएको रातो रुमाल बाँधेकी । अनुहारभर ित्रासका अवशेषहरू पर्याप्त देखिन्थे । अर्को, सिपाही थियो राष्ट्रको । दुवैको जम्काभेट आँगनमा हुँदा झस्केका थिए अलिकति उनीहरू । कम्ब्याट पोसाक तर निःशस्त्र । चिसो मौसम, शीत पररिहेको थियो एकतमास । त्यसरी नै भोकको आगो दन्किरहेको थियो उनीहरूको पेटमा । दुवैका आँखा जुधे तर शब्दहीन थिए उनीहरू । नियतिको लडाइँ लड्ने दुई प्राणी युद्ध मैदानभन्दा धेरै पर थिए । थकान, भोक र तिर्खाको एउटा तूक थियो उनीहरूसँग यतिबेला । बाँच्नुजस्तो ठूलो कुरा केही पनि रहेनछ जीवनमा । अलिकति सन्नाटापछि, दुवैको आवाज एकैपटक, एउटै निस्कन्छ- ‘सरेन्डर’ ! स्िथति सामान्यतर्फ उन्मुख हुन्छ त्यसपछि ।

सिपाहीलाई त्यो केटी कताकता देखेजस्तो लाग्छ यद्यपि गोपनीयताका कारण केही कुराको सोधखोज हुँदैन उनीहरूबीच । हुनसक्छ, सामान्य परचिय पनि छिपाएका छन् उनीहरूले । मानौँ, छद्म परचिय गराएका छन् एकअर्काबीच । त्यसो नहुँदो हो त…!

‘घरमा को हुनुहुन्छ ?’ बोलाउँछन् उनीहरूले । प्रतिक्रिया शून्य भएपछि भित्रै पस्छन् । देख्छन्, एउटा कुनामा एउटा विस्तरा अनि अर्को कुनामा अगेनामाथि खाना झन्डै एक जनालाई पुग्नेजति, मनतातो । मधुरो टुकी तेल सकिएर निभ्नै आँटेको थियो । सायद उनीहरूसँग भोग खप्नुको कुनै सीमा बाँकी रहँदैन अब । पकाइराखेको खाना बाँडेर खान्छन् उनीहरू । खाइसकेपछि उनीहरूको आभामा मन्द सन्तुष्टिको तरंग देखा पर्छ अलिकति । झन्डै अन्तिम प्रहर मात्र बाँकी थियो रातको, उनीहरूसँग आराम गर्नका लागि । एउटा दोलाइँ माग्छ सिपाहीले र छापामार केटीलाई खाटमै सुत्न इसारा गर्छ । आफू भने भुइँको सुकुलमा सुत्छ । त्यसो त अघि खाना खाने बेलामा पनि एक-दुई गाँस भात बढी नै हालिदिएको थियो छापामार केटीको भागमा । र, भोलिपल्ट उज्यालो नहुँदै आ-आफ्नो बाटो लाग्छन् उनीहरू ।

प्रकारान्तरले, समयको परदृश्य फेरिन्छ । युद्धको अन्त्य हुन्छ । ‘क्यान्टोनमेन्ट’मा बस्छन् विद्रोही लडाकूहरू । युद्धमोर्चाका सेनाहरू ब्यारेक फर्काइन्छन् । संयुक्त राष्ट्रसंघको प्रत्यक्ष निगरानीमा शान्ति प्रक्रियाको थालनी हुन्छ, युद्धस्तरमा ।

डायरीको अन्तिम पृष्ठः ‘…क्यान्टोनमेन्ट’मा हामीलाई राखिसकेपछि प्रमाणीकरणको प्रक्रिया सुरु हुन्छ । प्रमाणीकरणको क्रममा मेरो उमेर १८ वर्ष नपुगेकाले घर फर्काइन्छु म । फर्केपछि स्कुल भर्ना हुन्छु म पुनः आमाले पर्खाइराखेको बाटोले मुक्ति पाउँछ अब । यद्यपि, अर्को पीडा थियो मेरी आमासँग- मेरो दाइको पीडा । दाइ घरमा नआएको पाँच-सात वर्ष भइसकेको थियो । झन्डै, त्यति नै समयमा फर्केकी थिएँ म पनि । दाइ सेनामा भर्ना भएको पनि १२ वर्ष भइसकेको थियो । मैले त झन्डै अनुहार नै पो बिर्सिसकेँ कि क्या हो ! यति लामो समय भइसक्यो । परदृश्य बदलिइसक्यो । देशले नयाँ कलेवर फेरसिकेको छ । दाइ कता होलान् ! के गर्दै होलान् ! अब त बिदा पनि पाउनुपर्ने ! त्यसो त दाइ पनि देशकै निम्ति लड्न गएका हुन् । म पनि त देशकै निम्ति लडेर फर्केकी हुँ नि ! देश र जनताकै मुक्तिका लागि । आमालाई यसरी रुवाएको, यति धेरै रगत बगेको पनि देशकै लागि त हो नि ! आज किन किन मनका सम्पूर्ण कुराहरू डायरीका पन्नामा सिमांकन गर्न मन लागेको छ ताकि मेरो मनमा ती कुराहरूले पुनः प्रवेश नगरुन् । दाइको एउटै फोटो पनि छैन घरमा । युद्धका बेला सबै नष्ट गरनि् आमाले । मन नहुँदा नहुँदै पनि उनको बाध्यता थियो, छोराप्रतिको ममता थियो । त्यसो त मेरा सम्पूर्ण तस्िबरहरू पनि त त्यसै त गरनि् नि आमाले । किन किन दाइको यादले खुबै सताएको छ आज…। – सिमाना’

उपसंहारः आज तिहारको दिन । भाइटीकाको दिनसम्म दाइ आइपुग्ने खबरले फुरुंग छे, सिमाना । एउटी बहिनी जो दाइलाई टीका लगाउने प्रतीक्षामा छे । सायदै याद छ वर्षौंअघि दाइलाई लगाइदिएको टीका । थालीभर िटीका, सयपत्रीको माला अनि मीठा-मीठा परकिारसहित दाइ आउने बाटो पर्खिरहेकी छे सिमाना । तत्क्षण पर गाउँको बाटो हुँदै यतै आउँदै गरेको आकृतिउपर पर्छ सिमानाको आँखा । आमालाई बोलाउँछे । नजर फाल्छिन् आमाले पनि त्यतैतिर । उनलाई पक्का हुन्छ, त्यो आकृति उनकै छोरो धनेको होे । सिमानाको खुसीको कुनै पराकाष्ठा रहँदैन । धने तगारोबाट भित्र पस्नै लाग्दा सिमाना ऊतिर दौडिन्छे तर नजिक पुगेर टक्क रोकिन्छे । आँखा जुध्छन् उनीहरूका । सिपाहीले त्यो छापामार केटीलाई चिन्छ र त्यो केटीले पनि सिपाहीलाई चिन्छे । उनीहरूको वाक्य घाँटीमै अड्किन्छ । सन्नाटा छाउँछ त्यहाँ । दुवैको आँखाको डिलसम्मै आँसु टिल्पिलाइसकेको हुन्छ । आफूलाई थाम्नै नसकेपछि दाइतर्फ हुत्तिन्छे सिमाना । धने, बहिनीलाई अँगाल्छ र फकाउन थाल्छ ।

नेपाल साप्ताहिक ३७०

Usha Sherchan – Narojeka Bataharu

उषा शेरचन – नरोजेका बाटाहरू

सबैको मनलाई यसरी बहलाउनु मेरो रहर नभएर बाध्यता हो भन्ने कुरा यी समाजका ठेकेदारहरूले किन बुझ्नै चाहँदैनन् ? कसलाई पो रहर लाग्ला र आˆनो अङ्ग प्रदर्शन गर्दै आफ्नो खिल्ली आफैले उडाउनलाई ? आफ्नो लिलाम आफैँले बढाबढ गर्नु मेरो रहर नभएर कर हो भनेर बुझिदिने

कसले ? पापी पेटको असहृय ज्वालालाई यी समाजका ठेकेदारहरूले निभाइदिने जिम्मा लिइदिने भए हरेक दिन यसरी आˆनो आत्मालाई बेचेर हिँड्दै पेटको ज्वाला शान्त पार्नुपर्ने आवश्यकता नै पर्ने थिएन होला ? भोकको ज्वाला कति डरलाग्दो हुन्छ भन्ने कुराको ज्ञान मेरो परिवारलाई जस्तो सधैँ अघाउन पाएकाहरूलाई के थाहा ? खुकुरीको चोट त अचानोलाई पो थाहा हुन्छ ।

जतिजति पटक ओछ्यान तताउँछु त्यतित्यति पटक आफू मरेको हुन्छु भन्ने कुरा यी समाज हाँक्न चाहानेहरूलाई के पत्तो ? हरेक साँझ मैले आˆना सपनाहरूलाई आफैँले निर्ममतापूर्वक कुल्चेको हुन्छु । आफ्नो भविष्यलाई आफैँले धराशायी पारेको हुन्छु । आˆना इच्छा आकाङ्क्षाको घाँटी आफैले निमोठेको हुन्छु ।

साँझ पर्‍यो कि अज्ञात भयले मनमा डेरा जमाइरहेको हुन्छ । त्यसै त्यसै कामज्वरो आएझैँ भएको हुन्छु तर जान मन नलागेर पनि जानै पर्ने बाध्यताबाट पञ्छिन पनि त सक्दिन फेरि । अचेल त झन् कतिखेर धरापमा परेको मुसाझैँ रगतपच्छे हुने हो ? आफैँलाई थाहा छैन । जताततै जाल थापेर बसेका हुन्छन्, कतिखेर जालमा माछा परेझैँ परिने हो ? आफ्नो पनि कुनै ठेगाना छैन ।

साँझ परेपछि आˆनो अनुहारलाई लिपपोत गरेर आकर्षक पार्दै र कमभन्दा कम कपडामा आफूलाई सजाएर अरूको आँखालाई आफूतिर तान्दै लोभ्याउनु मेरो नियति भएको छ । यति गरेर तान्न सकिनँ भने आफू त भोकै परियोपरियो मेरै कमाइमा आसि्रत मेरो परिवारको मुखमा माड लाग्ने पनि हो कि होइन ?

हरेक बिहान आफू बाँचेको छु भन्ने आभास हुन्छ भने हरेक साँझ मरेर आफ्नो मलामीमा आफैँ सरिक भएर र्फकने गर्छु ।

कुनै बेला गाँउमा मेरो परिवार पनि आनन्दले भयरहित बाँच्ने गथ्र्यो । कहाँबाट यो अशान्तिको हुरी आयो, हाम्रा सबै खुसीहरूलाई उडाएर लग्यो र मलाई यो घुम्तीमा ल्याएर उभ्याइदियो । मैले सपनामा पनि सोचेको थिइन, समयले मलाई एक दिन यस्तो घुम्तीमा ल्याएर उभ्याइदिनेछ भनेर ।

आम युवतीहरूकाझैँ मेरा पनि थुप्रै सपनाहरू थिए । मैले पनि अरू साधारण युवतीहरूले सोच्नेजस्तै आफूलाई असाध्यै माया गर्ने मायालु पति होस्, आˆनै सुन्दर घरपरिवार होस् । आˆनै सुखी संसार होस् । आफ्नो बेग्लै एउटा सुन्दर दुनियाँ होस् भनेर परिकल्पना गर्थेँ । तर खै ? सोच्दैमा, खोज्दैमा वा परिकल्पना गर्दैमा सबैलाई आफूले खोजेजस्तै, सोचेजस्तै र चाहेजस्तै सबै कुरा कहाँ मिल्दोरहेछ र ? कहाँ पाइँदोरहेछ र ? कहाँ भेटिँदो रहेछ र ?

बुबाले पनि हामी सबैलाई असमयमै छाडेर जानुभयो । छाडेर जानु भयो भन्न पनि कहाँ मिल्यो र ? छोडेर जान बाध्य पारे असत्ति मोराहरूले । ओहो  त्यो क्षण त मलाई सम्झन पनि मन लाग्दैन, त्यसैत्यसै कहाली लागेर आउँछ । जीउका सारा रौँहरू ठाडाठाडा भएर आउँछ अहिले पनि । त्यो अलच्छिनी रातलाई सम्भmयो कि आफैँले आफैँलाई सम्हाल्नै नसक्ने स्थितिमा पुगेर विक्षिप्तजस्तै हुन्छु ।

मैलै आफूलाइजस्तै विषम परिस्थितिमा पनि सम्हाल्न सकिन भनेँ उसैत मेरो परिवार भुमरीमा परेको डुङ्गाकोजस्तै स्थितिमा छ, यदि मैले पनि सम्हालिन भनेँ डुब्ने निश्चित छ । यसरी हरेक दिन आफू मरेर भए पनि मैले मेरो परिवारलाई बचाइराखेको छु भन्ने कुरा समाजका ठेकेदार भनाउदाहरूले किन बुझिदिँदैनन् ? वा बुझेर पनि बुझ पचाउँदै हामीमाथि अनाहकमै बेला कुबेला धराप थापिरहन्छन् ।

कहिलेकाहीँ सोच्छु यस्तो जिन्दगी बाँचेर के काम ? आफ्नो जिन्दगीको डोरीलाई यहीँ नै चुडाइदिउँजस्तो पनि नलागेको कहाँ हो र ? मेरो एउटा ज्यान मात्रै भए कुरो बेग्लै हुन्थ्यो तर मेरो पछाडि लर्कन लागेर बसेका मेरो परिवारको जिम्मेवारीबोधले मलाई त्यसो गर्न पनि रोकिरहन्छ । मेरो अनुपस्थितिले मेरो परिवार बिचल्लीमा पर्ने सोचमात्रले पनि मलाई पिरोलीरहन्छ ।

मजस्ता हजारौँ युवतीहरू छन् जसलाई आˆनो पेसा रहरलेभन्दा पनि बाध्यताले अङ्गाल्न बाध्य छन् । अपवादस्वरुप नगन्य कोही हुन सक्लान्, तर ९९. ९९ प्रतिशत भने मजस्तै लाचार र विवशहरू नै हुने गर्छन् ।

मैले पनि त यस्तो पेसा अपनाउनु नपरोस् भन्ने चाहना नराखेको कहँा हो र ? जागिरको खोजीमा दैलोदैलो नचाहारेको पनि कहाँ हो र ? हजार दैलो चाहार्दा पनि निराशा मात्रै हात लागेपछि मेरो के लाग्यो त ? यस्तो खुल्दै नखुल्ने दैलोको पछि विनाअर्थ भाग्नुभन्दा आशै मार्नु जाति सम्झेँ ।

अनाहकमा मेरो सोझो र इमानदार बुबाले आफ्नो ज्यान गुमाउन परेपछि सुरु भएका हाम्रा दुःखका ताँतीहरू गनेर गनिसक्नु नै छैन, सहेर सहिसक्नु नै छैन ।

यसरी दुःखको अनन्त महासागरबाट हेलिँदैहेलिँदै बल्ल बल्ल किनारा लागेको मेरो पेसाप्रति गिद्धे दृष्टि राखेर कुखुराको चल्ला टिप्न आएजस्तै टिप्न तम्तयार गिद्धहरूको शिकार कुनै पनि क्षण हुन सक्छु म ।

सबैको ढोका ढकढक्याउँदा पनि खुसीहरूले सङ्घार नाघ्नसमेत नपाई फर्केर मैछेउ आएपछि मेरो के नै लाग्यो त ? यसरी मैले कुनै बाटो नभेटेर दोबाटोमै अलपत्र परिरहँदा भोकले ओठहरू कलेटी परेर ढल्ला ढल्ला हुँदासमेत जागिरको खोजीमा हिँड्दा निराशा मात्रै हात लागेपछि या त मेरो परिवारलाई अलपत्रै पारेर सदाको लागि यो धर्तीबाटै बिदा हुनुपर्ने वा समयले जे निर्देशन दिन्छ त्यसलाई पालना गर्नुपर्ने स्थितिमा पुग्दा यी समाजका ठेकेदार भनाउँदाहरू कहाँ हराइरहेका थिए ? अहिले एक्कासि हामीमाथि हमला गर्न जुरमुराइरहेका छन् सबै ।

हामीलाई बेला कुबेला यसरी दुःख दिन जान्नेहरूले हाम्रो दुःखको कारण खोतलेर निवारण गरिदिने भए हामीलाई पनि कति हाइसञ्चो हुने थियो होला ? हामी पनि हाम्रा वरिपरिका अन्य मानिससरह सहज जिन्दगी भोग्न पाउने थियौँ । हामीलाई सही जागीर दिलाइदिएर हाम्रो परिवारको भोको पेट भरिदिने भए पो अर्थ भयो ? नत्र अर्थ न बर्थसँग छापा मारेर हामीलाई खोरमा राख्दैमा समस्या झन्झन् जटिल हुनुबाहेक समाधान हुने होइन क्यारे ?

दिनभर सज्जनको खोल ओढेर हिँड्नेहरू नै साँझ नपर्दै हामीकहाँ आ-आफ्नो खोल मिल्काउँदै निल्र्लज्जताका प्रदर्शन गर्न हिचकिचाउँदैनन् । आफ्नो मरुभूमिजस्तो अनन्त तिर्खा मेट्न हाम्रै कुवा धाउने गर्छन् र धित मरुन्जेल पिएर आ-आˆनो अनन्त तिर्खा मेट्दै तृप्त भएर जान्छन् । भोलि बिहान फेरि तिनीहरूले नै हामीबिरुद्ध चर्को नारा लगाउदै हिँड्न पनि पछि पर्दैनन् निर्लज्ज ब्वाँसाहरू । दोहोरो भूमिका निभाउन खप्पीस यी खलनायकहरूबाटै हाम्रो जिवितता चलिरहेको छ आजसम्म र यो पनि साँचो हो कि यिनीहरूलाई देख्दा र भोग्दा को त के कुरा ? यिनीहरूलाई सम्झदा मात्र पनि कुरीकुरी लागेर आउँछ आफंैँलाई ।

यतिका ग्राहकहरूमध्ये एक जना मात्रै त्यस्ता व्यक्ति छन् जसलाई मैले मान्छेको दर्जामा राखेकी छु, बाँकी कसैलाई पनि मान्छेको दर्जामा कदापि राख्न सक्तिन म ।

ती सज्जन हप्तामा एक दिन मात्र झुल्किन आँउछन् र बाँकी दिनहरू प्रतीक्षामा मात्रै राख्छन् । ऊ मात्रै एउटा यस्तो ग्राहक हो जसलाई मैले अधिरता पूर्वक प्रतिक्षा गरेकिहुन्छु । हुन त यसरी अधीर भएर प्रतिक्षा गर्ने र ऊप्रति आशक्त हुने अधिकार मलाई छैन भन्ने म ठान्दछु र पनि किनकिन ? दिन प्रतिदिन ऊप्रतिको मेरो आशक्तिको पारो बढि नै रहेको आभास पाउँछु । मन भन्ने कुरा पनि कहिलेकाहीँ आफ्नो वशमा कहाँ हुदोरहेछ र ?

ऊ मात्रै एउटा यस्तो ग्राहक हो जसले मेरो बाध्यतालाई फरक दृष्टिकोणले हेरिदिएझैँ लाग्छ, कमसेकम मलाई ।

ऊ आˆनो जैविक आवश्यकता परिपूर्तिका लागि मात्र धाउने भए तापनि ऊ आˆनो धर्मबाट भने कहिल्यै विमुख भएझैँ लागेन मलाई । चाहे त्यो राम्रो काम होस् वा नराम्रो, हरेक कामको आ-आˆनो धर्म, सीमा र मर्यादाहरू हुन्छन् जसलाई उसले सधैँ इमानदारीपूर्वक पालना गरिरहेको छ । त्यसैले त ऊ मात्रै मेरो यस्तो ग्राहक हो जसलाई मैले आˆनो सम्पूर्णता समर्पित गरेर उल्टै आफूलाई तृप्त पार्ने गर्छु । उसले अनौठोसँग मेरो मनलाई कब्जा गरिराखेको छ, कसिलो गरी बाँधिराखेको छ । ऊबिनाको मेरो यो संसार अपूरोअपूरो छ, अधूरोअधूरो छ ।

मजस्ता कयौँ युवतीहरू छन् जो रूपले मभन्दा हजारौँ गुणा राम्री र उमेरले मभन्दा धेरै कम तर जति नै सुन्दर जति नै कम उमेरका भए तापनि उसको रोजाइमा भने सधैं सधैं म नै पर्ने गर्छु । चाख्दै हिँड्न मन पराउँदैन सायद ऊ । उसको माया गर्ने तरिका पनि जङ्गली होइन, शालिनता छ । यसो भनौँ ऊभित्र मानवता अझै जीवितै छ । उमेरले बाध्य पार्ने जैविक आवश्यकतालाई मनपरि ढङ्गले परिपूर्ति गर्न चाहँदैनन् सायद ऊ । त्यसको पनि आˆनो छुट्टै मर्यादा हुने कुरो राम्ररी बुझेको छ उनले ।

म पनि ब्यग्र प्रतीक्षारत हुन्छु उनको आगमनको । जब ऊ भित्र पस्छ अनि मेरो मन पनि धमक्क बलेझैँ लाग्छ । सरासर आएर ऊ सधैँ बस्ने टेबुलमा गएर बस्छ र बियरसँग केही स्न्याक्स मगाएर खान्छ । कुनै पनि साथी लिएर आएको आजसम्म देखेको छैन । सबैलाई प्रायः थाहा नै छ उसको टेबुल हेर्ने माग मेरो मात्रै हो भनेर । त्यसैले उनी भित्र पस्नासाथ मेरा पाइलाहरू अनायासै मोडिन्छ उनी बसेको टेबुलतिरै जस्को प्रतीक्षा अधीर भएर मैले पनि गरिरहेकीहुन्छु ।

ऊ कसको छोरो हो ? के काम गर्छ ? गरिब हो वा धनी ? उसको जीवनको कुनै पाटोसँग सरोकार छैन मलाई । एउटा विशुद्ध ग्राहकको भन्दा बढी चिनारी केही छैन ऊसँग मेरो र पनि उसलाई देख्दा किनकिन जनम जनमको नाता भएझैँ अनुभूत हुन्छ मलाई ।

मेरो मायाको गहिराइबाट अनभिज्ञ ऊ । मैले मेरो संसार उसैलाई कल्पेर सजाउँछु भलै तासको घरझंँै किन नभत्कियोस बारबार । सपना त देख्न पाइयो नि भलै पूरा होस् वा नहोस् । ऊसँग सानो सुखी परिवारको परिकल्पना गरेर मात्र पनि आल्हादित हुन्छु म, रोमान्चित हुन्छु म । फेरि यथार्थको धरातलमा फर्किनु पर्दा भने नराम्ररी लथालिङ्ग हुन्छु ।

जहिले पनि सोच्ने गर्छु- मनका सबै कुरा खोली दिउँ ? कहिले लाग्छ शरीरमात्र होइन मन पनि उदाङ्गो

पारिदिँउ तर धक लागेर खुल्नै सक्तिन म, मन खोलेर भन्नै सक्तिन म । कमसेकम हप्तामा एक पटक भए पनि भेट्न त पाइएको छ । मैले मेरा मनका सबै कुराहरू खोलेरभन्दा त्यो सम्बन्ध सूत्र पनि टुट्यो भने भन्ने अज्ञात भएले फेरी मनका कुराहरूलाई मन भित्रै पोको पारेर राख्ने गर्छु । ऊ फर्केर गएपछि भने आफैँ थकथक्याइरहन्छु पछुताइरहन्छु किन ? भन्न सकिन मनका कुराहरू भन्र्दै आफैँले आफैँलाई धिक्कारिरहन्छु ।

यसरी नै चलिरहेको छ मेरो दिनचर्या पनि । अचेल त रातको एघार बज्नासाथ हाम्रो पसल बन्द भएन भने सिठ्ठी बजाउँदै आइपुग्छन् नूनको सोझो गरी टोपल्ने ठेकेदारहरू, तिनै ठेकेदार भनाउँदाहरू ठूलाठूला राजनीतिक सामाजिक व्यक्तित्वहरू, धर्मका ठेकेदारहरू, धनाढ््य व्यापारीदेखि गल्लीका आवाराहरू सबैसबै क्षणिक तृप्तिका लागि हाम्रै शरण पर्न आउँछन् र फेरि तिनै व्यक्तिहरूले नै हाम्रो खोइरो खन्न थाल्छन् । यी घरीघरी रङ बदल्दै हिँड्ने छेपाराहरूसँग पनि वाक्कै भइसकंँे, आजित भइसकेँ अब त ।

हिजैमात्र हाम्रो छेउको रेष्टुरेन्टमा छापा मार्दा मेरो अति नै मिल्ने साथी पनि परिछे । टिभी च्यानलहरूका लागि ब्रेकिङ न्युज होला तर हाम्रो त जिन्दगी नै ब्रेक हुन्छ भन्ने कुरा सोचिदिने

कसले ? बुझिदिने कसले ? बिचरीले आˆनो दुवै हत्केलाले अनुहार छोप्ने प्रयास गर्दागर्दै पनि क्यामेराको एङ्गलबाट बच्न भने असफल भइरही । सक्ने भए रूखको जरै उखेल्नु नि बरु हामीजस्ता हाँगालाई मात्र काटेर के काम ? फेरि पलाइहाल्छ ।

यसरी समाचारको मुख्य पात्र बन्न विवश हामीलाई यी नै समाजका निर्लज्ज साँढेहरूले नै पारेको कुरा भने ओझेलमा नै पर्ने गर्छ सधंँै । बेकारमा नाङ्लो ठटाएर हात्तीलाई तर्साएझंँै गर्छन् र जनताका आँखामा छारो हाल्ने काम गर्छन् । भोलि तिनै नाङ्लो ठटाउनेहरू नै आएर हाम्रा सञ्चालकहरूसँग हात मिलाउँदै कमिशन तोक्छन् र फेरि हामीलाई त्यही दलदलभित्र जानका लागि बाटो प्रशस्त पारिदिन्छन् ।

समस्या तेर्साउन जान्नेहरूले समाधानको बाटो पनि त खोजिदिनु पर्‍यो नि । आज मेरी साथी खोरभित्र सडिरहेकी छिन् तर उनका सानासाना भाइबहिनीहरूको जिम्मेवारी पनि त उनैको नाजुक काँधमा छ । आफू बेचिनु परे पनि आˆना भाइबहिनीका भविष्य बेचिन नपरुन् भन्ने पुनित उद्देश्य लिनु के अपराध नै हो त ? आˆना भाइ-बहिनीहरूलाई देशको असल नागरिक बनाउने सोच राख्नु के गलत नै हो त ? हामी गलत कि हामीलाई यो बाटोमा उभिन बाध्य बनाउनेहरू गलत ? हामीसँग बाँकी के नै छ र ? हाम्रो आˆनो देह व्यापारबाहेक ?

हाम्रो भएभरको पुख्र्यौली सम्पत्ति सबै हडपेर हामीलाई सडकमा ल्याएर ˆयाँकिदियो । न त हामीलाई पाल्ने हाम्रा अभिभावकहरूलाई नै ज्यूँदो राखे । यस्तो अवस्थामा हाम्रो भन्नु हाम्रो देह मात्रै बाँकी रहेपछि यसलाई बेचेर अरू बाँकिका भविष्य सपि्रन्छ भने त्यसलाई नराम्रो भन्न पनि कहाँ मिल्यो र ? काम पो नराम्रो भो, पेसा पो नराम्रो भो, परिस्थिति पो नराम्रो, भो त हाम्रो उद्देश्य त नराम्रो हुँदैहोइन । कमसेकम यी दोहोरो मानसिकता बोक्नेहरूबाट भन्दा । फर्सि कुहिएजस्तै भित्रभित्र कुही सक्दा पनि असल छु भनेर फोस्रो दम्भ भर्नेहरूका भन्दा ।

त्यसो त हामीले विकृतिमात्रै फैलाएका पनि त हैनौ, समाधान पनि गरिदिएका छौँ । मान्छेको जैविक आवश्यकतालाई परिपूर्ति गरिदिएर समाजलाई बलत्कारको शिकार हुनबाट बचाएका पनि त छौँ । शरीरलाई लाग्ने भोक व्यक्ति विशेषलाई नै थाहा हुने कुरा हो न कि समाज र परिवारलाई ।

हामीजस्ता पेसाकर्मीका लागि समाजले नै कुनै विशेष इलाका छुट्याइदिनुपर्ने हो उल्टै बरु । उनीहरूलाई पनि हाइसञ्चो, हामीलाई पनि हाइसञ्चो । यसो भनेर यो पेसालाई प्रोत्साहन दिनुपर्छ भन्ने आशय भने पटक्कै होइन तर मूल नै नसुकाइकन पोखरी मात्रै पुरेझैँ गर्नुको कुनै अर्थ रहँदैन । यसै पनि कति फूलहरू फुल्नै नपाई कोपीलामै निमोठिन्छन् । फुल्नु त उसको नैसर्गिक अधिकार हो भन्ने कुरा समाजलाई हाँक्न खोज्नेहरूले पनि बुझिदिनु पर्‍यो नत्र फोस्रा आडम्बर देखाएर हाम्रो मूल समस्या समाधान हुने

होइन ? हाम्रो आवश्यकता पूरा हुने होइन ? हाम्रो भोको पेट भरिने

होइन ? कुनै विकल्प नै नरहेपछि बाध्य भएर नै त हामीले यो पेसा अङ्गालेका हौँ ।

बर्सेनि खोलाबाट पानी बगेसरह हाम्रा दिदीबहिनीहरू विदेशी भूमिमा बगिरहन अभिशप्त छन् आर्थिक समस्याबाट पार पाउनका लागि । भोको पेटको असहृय ज्वाला शान्त पार्नका लागि आˆनो जीवन नै दाउमा थापेर परिवारका मुखमा माड हाल्नका लागि । केहीहदसम्म भए पनि बाँकी परिवारमा सदस्यहरूका भविष्य सपार्नका लागि । आˆनो देशभित्रै रोजगार पाएसम्म विदेशी भूमिमा जाने रहर कसलाई हुन्छ र ? देशको माया कसलाई पो लाग्दैन

र ? आफ्नो पढाइको स्तर सुहाउँदो काम पाइने भए यस्तो पेसा कसले अपनाउथ्यो होला र ?

म ठोकुवा गरेरै उद्घोषण गर्नसक्छु कोही पनि स्वास्नीमान्छे आफै रहरले त यो पेसामा लाग्दैलाग्दैन वा जाँदैजाँदैन कुनै न कुनै बाध्यता आवश्यकता वा परिस्थितिका दाश भएरै अङ्गालेका हुन्छन् नचाहँदा नचाहँदै पनि नत्र जिउँदै नर्कमा होमिने इच्छा कसलाई पो लाग्ला र ?

ग्राहकलाई सन्तुष्ट पार्नु पर्दाको पीडालाई त झन् शब्दमा वर्णन गर्न पनि सकिँदैन । सधैं एक जना मात्रै ग्राहकलाई सन्तुष्ट पार्नुपर्ने भए पो त ? कस्ता कस्ता सुकिलादेखि घिनलाग्दासम्म, सज्जनदेखि आवारासम्म, नेतादेखि फटाहासम्मका ग्राहकहरूलाई सन्तुष्टी दिनु पर्दा हरेक दिन मर्ने हाम्रा आत्मालाई देख्ने कसले ?

यतिका ग्राहकमध्ये एउटै मात्र मेरो मनमन्दिरमा बस्न सफल छ उसैको प्रतिक्षामा अन्य दिनहरू गुजार्ने गर्छु । उसैसँग घरजम गरेर बसेको सुखद सपना देख्छु भलै जीवनभर विपनामा अनूदित नहोस् । मैले नजन्माएको छोराछोरीको बुबा उसैलाई सोचेर मैले मेरो नभएको घरपरिवारको मीठो परिकल्पना गर्ने गर्छु । मेरो नभएको घरलाई सजाउने गर्छु । मेरो सपनादेखि बेखबर ऊ मात्र एउटा असल ग्राहक भएर म सामु उपस्थित हुन्छ हरेक हप्ता ।

Hem Nath Ghimire – Punarabritti

हेमनाथ घिमिरे – पूनरावृत्ति

सधैं झैं आज पनि बिहानको नित्यकर्म सकेपछि स्वास्थ्यचौकीबाट मूल सडकतिर ओर्लिएर मायाको चिया पसलतिर लागेँ । स्वास्थ्य शिविरको लागि यहाँ आएको दोश्रो पटकदेखि नै उनको पसलमा गएर बिहानको चिया पिउने बानी परेको थियो । स्वास्थ्यचौकीबाट उनको पसल पुग्न करीब १२-१५ मिनेट हिँड्नु पर्ने हुँदा मलाई बिहानको कसरत पनि हुन्थ्यो । त्यसैले अरु साथीहरू नगएको बेलामा म एक्लै भए पनि जाने गर्थेँ ।

वरपरका सबैले मायाकी आमालाई जेठी भन्ने गरेकोले मैले पनि उनलाई जेठीदिदी भन्थेँ । जे-जस्ता समस्या र छिमेकीसँग तीतो-मीठो जे परे पनि म पुगेको हरेक समयमा जेठीदिदी हँसिलो मुहार सहित मीठो बोलीमा “बाबुलाई सञ्चै छ ?” भनेर सोध्थिन् र मीठो चिया बनाएर दिन्थिन् । उनको त्यो हँसिलो मुहार र काम गराइको फुर्ती देख्दा मलाई अचम्म लाग्थ्यो । यस्तो पीडा र कष्टकाबीच पनि यी जेठीदिदी आफूले काँडाको घोचाइ सहेर अरुलाई फूलको जस्तो मीठो मुस्कान बाँड्न कसरी सकेकी होलिन्, आफूले बिष पिएर पनि अरुलाई अमृतरुपी बचन प्रदान गर्ने शक्ति यिनमा कहाँबाट आयो होला जस्तो लाग्थ्यो ।

तर आज पसलमा पुगेपछि पहिलो पटक यिनैलाई मुर्झाएको देख्दा मेरो मन पनि खिन्न भयो र “के भो जेठीदिदी आज ?” भनेर सोध्दै आफू सधैं बस्ने गरेको ठाउँमा गएर बसेँ । सधैं यति बेलासम्ममा तरकारी, सेल, मासु, अचार र चिया समेत तयार गरेर पाउनाको स्वागतमा मीठो मुस्कान छर्दै बस्ने जेठीदिदीको अनुहार आज फुङ्ग उँडेको थियो भने उता चूलोमा दाउरा समेत जोडिएको थिएन । एकदम मलिन स्वरमा उनले “बाबुलाई चिया बनाउँ है ?” भनेर सोधिन् । म सधैं यहाँ चिया पिउन नै आउँथेँ र कहिल्यै पनि उनले मलाई चियाकोलागि सोध्नु पर्थेन । तर आज मलिन स्वरमा उनले सोधेको देख्दा मलाई लाग्यो आज यिनलाई पक्कै कुनै ठूलो चोट परेको छ र यी होश हराए झैं भएकी छिन् । मैले सान्त्वनाको स्वरमा “जेठीदिदी आज म चिया पिउँदिन, भो दुःख नगर्नुस्” भनेँ र “माया कता गइन् त खै ?” भनेर सोधेँ । मायाको नाम सुन्नासाथ उनी झन् निद्याउरो भएर रुन पो थालिन् । मैले आफ्नो शंका सायद यथार्थमा बदलिएछ भन्ने लख काटेँ । जेठीदिदी छेउमै बसेर गुनासो गर्न थालिन् “बाबु, मैले त्यसलाई कति दुःख कष्ट गरेर हुर्काएँ, अरुको कस्तो बचन सहेर ठूली बनाएँ र स्कूल समेत पठाएँ । अहिले ल हेर्नुस् त, मलाई एक बचन नसोधी, मैले भनेको नटेरेर त्यही तिले डाईबरसित पो हिँडिछ । बाबुलाई थाहै छ मैले जति दुःख गरेर भएपनि त्यसलाई हाईस्कूल पास गराएर गाउँकै स्कूलमा पढाउन सक्नेसम्म बनाउँछु भनेकी थिएँ । तर आज त्यस्ले मेरो मुटु टुक्रा पारेर गई बाबु । मेरो जस्तो कष्ट त्यस्लाई खप्न नपरोस् भनेर सधैं आफैं खटेर भगवानसँग त्यस्को जिन्दगी राम्रो होस् भनेर प्रार्थना गरेँ । जे नहोस् भनेर चिताएको थिएँ, त्यही भयो । त्यो तिलेको घर ठेगान केही छैन रे । अब म के गरुँ बाबु ?” यति भन्दै उनी रुन लागिन् । जीवनमा अनेक दुःख कष्ट ब्यहोरेकी र खपेकी यिनलाई म भर्खरको युवाले के सम्झाउन सक्थेँ र । तैपनि ढाढस दिनको लागि “दिदी के गर्ने, आफ्नो भाग्यमा जे लेखिएको छ त्यही नै परि परि आउँछ, कसैले टार्न सक्दैन । अब चिन्ता लिएर बसेर मात्रै के हुन्छ र । हामीले त अब उसको भविष्य राम्रो होस् भनेर आशीक दिने, सकेको सहयोग गर्ने न हो । चिन्ता नलिनुस् दिदी, तपाईंको दुःखी जीवनमा अर्को एउटा दुःख थपियो, त्यत्ति सोच्नुस् र मलाई मीठो चिया बनाएर दिनुस्” भनेँ । मेरा कुराले मन केही हल्का भएछ क्यारे, उनी उठेर चूलोमा आगो जोरिन् र चियाको कित्ली बसालिन् ।

आफ्नो पढाइ सकेर काठमाडौंको नर्सिङ्होममा डाक्टरको जागीर गर्न थालेपछि हामी ४–५ जना सहपाठीहरू मिलेर जागीरसँगै समाज सेवा पनि गर्ने उद्देश्यले एउटा संस्था खोलेका थियौँ । प्रायः ४–५ महिनाको अन्तरमा उपत्यका नजीकैको गाउँमा निःशुल्क स्वास्थ्य शिविर संचालन गरेर केही मात्रामा गाउँलेहरूलाई सहयोग गर्ने क्रम शुरुगरेका थियौँ । त्यही शिलशिलामा अलि परकै गाउँसम्म सेवा पुर्याउने उद्देश्यले करीब २ बर्ष अघि स्थानीय पक्की सडकले छोए पनि स्वास्थ्य सेवा नपुगेको यस गाउँमा हामी आएका थियौँ । गाउँलेहरूको सहृदयता, यो ठाउँको रमणियता र यहाँको आवश्यकताले गर्दा हामी यहाँ २–३ पटक नै आएर हरेक पटक २ हप्ता जति बस्ने गरेका थियौँ । गत बर्ष मात्रै अन्य गैर सरकारी संस्था र गाउँलेहरूको सहयोग लिएर यहाँ एउटा सानो स्वास्थ्यचौकी स्थापना गरी गाउँलेहरूलाई केही बढी सुविधा प्रदान गर्न सफल भएका थियौँ । त्यही शिलशिलामा नै हाम्रो दोश्रो पटकको कार्यक्रम पछि नै सडक छेउको जेठीदिदीको यो पसलमा म हरेक बिहान आउने गरेको थिएँ ।

यी जेठीदिदी एक्लै थिइन् र आफूले कष्ट गरेर भए पनि छोरी मायालाई डेढ-दुई घण्टा परको स्कूलमा पढ्न पठाएकी थिइन् । शुरुमा यहाँ आएदेखी नै यिनको बोलीचाली र सहृदयताले मलाई तानेको थियो र हरेक बिहान चिया पिउँदै यिनका बिगतका तीता मीठा कहानीहरू दङ्ग पर्दै सुन्ने गर्थेँ । यिनी आफ्नो गाउँको हुनेखाने गनिएको घरकी एक्ली छोरी थिइन् । गाउँका ठूला ठालू भएपनि यिनका बाबु सहयोगी र सहृदयी भएकाले सबैका मान्य थिए । त्यसैले यिनी गाउँले सबैको हाई हाई मै हुर्केकी थिइन् । सबैले यिनलाई माया गरेर फूलमाया मैयाँ भनेर बोलाउने गर्थे । गाउँमा स्कूल नभए पनि बाबुले यिनलाई घरमै अलि अलि पढाएर चिठी लेख्नसम्म सक्ने बनाएका थिए । सबैको हाई हाई मै हुर्केकीले यिनलाई आवश्यकताभन्दा बढी नै उत्ताउलोपनाले छोएको थियो र नजानिदो रुपमा लुकिछिपी गाउँकै हर्केलाई आफ्नो लाली जोवन सुम्पेकी थिइन् । हर्के गाउँको गरीब परिवारमा हुर्केको भए पनि सानैमा घरबाट भागेर बजारतिर गई बरालिँदै बसेको थियो । पछि कताबाट हो गाडीवालाहरूको सङ्गतमा परेर आफूले पनि साहुको गाडी चलाउने भएछ र थोरै तिनै पैसा कमाएर हरेक पटक ४-५ महिनामा गाउँमा आउँदा लाहुरे झैं ठाँटिएर हिँड्ने गर्थ्यो । उसकै अनेक मीठा गफ र लोभ लालचमा फसिन् यी बिचरी फूलमाया । बाबुले सहरमा पढेर उतै राम्रो जागीर गर्ने पल्लो गाउँको मुखियाको छोरासँग यिनको बिहेको कुरा चलाएका थिए । तर यिनलाई किन किन हर्केको देखावटी पिरतीले नै बढी तान्यो र कसैलाई थाहा नदिई एक दिन सुटुक्क हर्केसँग भागेर यो सानो बजारमा आईपुगिन् र फूलमायाबाट जेठी भइन् ।

यहाँ हर्केको एउटा सानो कोठा बाहेक अरु केही थिएन । उसको डाइबरी पेशाले सबै धान्न गारो हुने भएकोले साहुसँग ऋण मागेरै भए पनि जेठीले चियाको सानो दोकान खोलिन् र त्यसमै मिहिनेत गर्न थालिन् । सुरुमा त हर्केले निकै माया पिरतीका कुरा गर्थ्यो, गाडी लिएर टाढा पुगे पनि २–३ दिनमा जसरी पनि फर्कने गर्थ्यो । तर बिस्तारै उसलाई अझ टाढा जानुपर्ने भयो र प्रायः हप्ता दश दिनमा मात्रै फर्कने गर्न थाल्यो । कहिले कहिँ त एक महिनामा बल्ल एक पटक आउने गर्थ्यो । तैपनि उसले जेठीलाई उत्तिकै माया गर्थ्यो र कमाएको पैसा पनि सबै ल्याएर दिन्थ्यो । उता हर्केले गाडीबाट पनि राम्रै आम्दानी गर्दै थियो र यता पसलबाट पनि राम्रो आम्दानी भएको थियो । अब उनीहरूको आफ्नै सानो घर बनेको थियो र त्यहीँ अलि ब्यवस्थित पसल चलाएकी थिइन् जेठीले । यसरी मिहिनेत अनुसार जेठीको जिन्दगी राम्रै बित्न थालेको थियो ।

तर माया जन्मेपछि भने हर्केको घरमा आउने क्रम पनि कम हुँदै गयो र जेठीलाई त्यति पैसा पनि दिन छोड्यो । “पसलकै आम्दानी छँदैछ, आजकाल गाडीमा त्यति कमाउन सकिएन” भन्ने र यस्तै अरु बहाना बनाएर हर्केले जेठीलाई सहयोग गर्नै छोड्यो । छोरी समेत भएपछि जेठीलाई पसलमा धेरै खट्न पनि गारो भएको थियो र आम्दानी घट्ने तर खर्च बढ्ने भएको थियो । उता हर्के भने अब केबल ४-५ महिनामा एक पटक आउने र उल्टै जेठीसँग पैसा माग्ने गर्नथाल्यो । पछि बुझ्दै जाँदा उसले कान्छी ल्याएर अर्कै ठाउँमा राखेको थाहा पाइन् जेठीले । त्यसपछि उनका दुःखका दिन सुरु भए ।

छिमेकीले पनि उनलाई नराम्रो ब्यवहार गर्न थाले र पसलमा ग्राहक पनि घट्न थाले । जेठीलाई अब बिहान बेलुकीको छाक टार्न समेत गारो भयो । सानी छोरी च्यापेर भएपनि पसल राम्ररी नचलेको मौसममा यिनले गाउँलेहरूसँगै मेलापात समेत गर्न थालिन् । आफ्नो भाग्य यस्तै रहेछ भनेर चित्त बुझाउँदै आफूले जति कष्ट गरेर भए पनि छोरीलाई हुर्काइन् र स्कूलमा समेत पठाइन् । माया स्कूल जाने भएपछि यिनले अझ बढी कष्ट गर्नु पर्यो । तर भगवानले यिनको दुःख देखेछन् क्यारे बिस्तारै पसलबाट आम्दानी बढ्न थाल्यो र यिनी फेरि पसलमै व्यस्त भइन् र त्यही आम्दानीले गर्जो टार्न सक्ने भइन् । हर्के पनि यसो ६–७ महिनामा एकपटक झुल्किने र छोरीलाई भनेर हरेक पटक एक दुई हजार दिने गर्नथाल्यो । त्यसपछि यिनले बल्ल फेरि ढुक्कको शास फेर्न पाएकी थिइन् ।

आफ्नो जस्तो दुःख कष्ट छोरीलाई नपरोस् भनेर आफूले जती कष्ट गर्नु परे पनि मायालाई हाईस्कूलसम्म पढाएर आफ्नै खुट्टामा उभिनसक्ने बनाउन उनी तल्लीन थिइन् । मायालाई आफूले गरेको गल्ती तथा दुःखकष्टका कहानी सुनाएर सधैं सजग गराइरहन्थिन् । तर माया भने आमाको कुरा एउटा कानले सुनेर अर्को कानले उडाउने गर्थी । उसको साथी सङ्गत पनि त्यस्तै भएकाले ऊ उत्ताउली पाराकी बन्दै गएकी थिई । दिउसो स्कूल गएपनि बिहान बेलुका ऊ पसलमै हुन्थी र त्यहाँका मुख्य ग्राहक स्थानीय गाडीवालाहरूसँग उसको सङ्गत हुन्थ्यो । जेठीले उसलाई आफ्नै कोठामा गएर पढ् भन्दा पनि ऊ पसलमै आउन र ग्राहकहरूसँग जिस्किन मन पराउँथी । मायाको यो ब्यवहारले जेठीलाई झन् शंका र पीर थपेको थियो र आफ्नो जस्तो हालत उसको नहोस् भनेर सक्दो सचेत भएकी थिइन् ।

मैले पनि मायालाई बेलाबेलामा पढाइमै बढी ध्यान दिन सम्झाउथेँ । तर ऊ भने झर्कंदै उल्टै मलाई गाली गर्थी । “कस्तो यो दाइ त, आफू पनि नजिस्किने अरुसँग पनि जिस्किन नदिने” भनेर मनका कुरा ठाडै बाहिर पोख्थी । म उसलाई आफ्नै पाराले सम्झाउन कोशिष गर्थेँ “हेर माया, यो सबै मैले तिम्रो राम्रो भविष्यको लागि भनेको हो । म त तिमीलाई बैनी भन्छु, बैनीसँग मैले त्यसरी छिल्लिएर जिस्किन सुहाउँदैन । अझ तिमी मान्छ्यौ भने त म तिमीलाई शहर लगेर धेरै पढाउन र उतै राम्रो ठाउँमा बिहे गरिदिन तयार छु ।” तर मेरा कुरा उसलाई बिष जस्तो हुन्थ्यो र उल्टै चर्को डाँकोमा मलाई हप्काएझैं ऊ भन्थी “पर्या छैन कसैको बैनी-सैनी हुन । बैनी त मलाई तिले डाइबरले नि भन्छ नि ! तर ऊ कस्तरी जिस्किएर मीठा कुरा गर्छ ।” यी सोझी केटीलाई के थाहा कि शब्द एकै भएपनि मैले भन्ने बैनी र तिलेले भन्ने बैनी बीचको भावनात्मक अर्थ, सम्बन्ध र उद्देश्यमा कति फरक छ । मैले अझ राम्ररी अर्थ्याउन खोज्दा ऊ झर्केर ठाडै भन्थी “भगाएर लैजाने हो भने जान्छु, तर बैनी-सैनी बन्न त जान्न ।” आफ्नो कुरकुरे बैंशको भावनालाई यसरी उत्ताउलोपनमा छरपष्ट पार्थी ऊ । सायद भर्खर उत्ताउलो बैंशले छोएकोले र अरुको बनावटी मीठा गफ र अनावश्यक लोभ लालचले पनि होला यिनको कलिलो दिमागमा नराम्रो छाप छाडेको थियो । त्यही सङ्गतले गर्दा यिनलाई अभिभावकत्वको शितल छायाँ रुपी हातले अङ्गालेर उज्ज्वल भविष्यतिर लम्किने चाहनाभन्दा पनि बनावटी माया पिरतीको निष्ठूर अङ्गालोमा मसक्क कस्सिएर अन्जान भविष्यको काल्पनिक मीठासपूर्ण खाडलमा हामफाल्ने तिर्सना बढी थियो । त्यसैले एक दूई पटकको प्रयासपछि मैले यिनलाई सम्झाउन छोडेको थिएँ ।

आज तीनै शंका उपशंका सच्चाइमा बदलिएको थाहा पाएर मलाई त्यति सारो अचम्म लागेन । तर यी जेठीदिदीको हालत देखेर भने सारै नरमाइलो लाग्यो । चिया पिइसकेर यिनलाई फेरि एकपटक सम्झाएँ र मनमनै अब फेरि पनि जेठी र मायाको जीवनको पूनरावृत्ति नहोस् भन्ने कामना गर्दै स्वास्थ्यचौकीतिर उकालो लागेँ ।

२०६३ चैत्र १४ गते ।
हेमनाथ घिमिरे,
बाहुनडाँडा ५, लमजुङ ।
(मैमना, अफगानिस्तान)

(होकुदाई बिसौनी, अङ्क ११ मा प्रकासित)

Dr. Benju Sharma – Paribhashit Prem

डा.बेञ्जु शर्मा- परिभाषित प्रेम
(Source: मधुपर्क साउन, २०६७)

रेस्टोराँबाट सडकमा आइपुग्दा छिटपुट पानी र अलिअलि हावा चलेको थियो तर पनि गर्मी हप्प नै थियो । गर्मी हो या शीतल छुट्याउन गाह्रो थियोÙ प्रकृतिमा द्वन्द्व थियो । उर्मिलाका गोडाहरू घरतिर छिटोछिटो दौड्दै थिए, हातमा छाता थिएन । उनी मनमनै सोच्दै थिइन्- कतै पानी धेरै पर्‍यो भने । मनभित्र पनि गर्मी, पानी, हावा सबै एकसाथ बहिरहेको अन्तरद्वन्द्व थियो । ‘म ताक्छु मुढो बञ्चरो ताक्छ घुँडो’ उनलाई लाग्छ उनको जन्म नै विपरीत परिस्थिति भोग्न भएजस्तो, जन्मँदै उल्टो जन्मिएकी उनले सधैँ उल्टै परिस्थितिसँग मात्र जुध्नु परिरहेछ । उल्टो बुनिएको जीवनलाई सुल्टाउँदैमा जिन्दगीको आधा उमेर बितिसकेको छ । जन्मिनासाथै आमा बित्नुभएकोले मामाघरमा माइज्यूलाई आमा भन्दै हुर्किनुपरेको, जे काम गरे पनि माइज्यूको उल्टो हेराइले, गरेको काम जति सबै खराब भनी उल्टो कुरा सुनेर मामाको कुटाइ खाँदै बालककाल बितेको । दिदीलाई माग्न आएको केटोलाई देख्नासाथ ‘भिनाज्यू’ भनेर पुकार्दा, त्यही भिनाज्यूले दिदीलाई मन नपराएर आफूसँग विवाह गरेको, विवाह गरेको केही वर्षमै लोग्नेलाई बाटोमै कसैले छुरा धसेर मारिदिएको, लोग्ने धेरै धनी हुँदाहुँदै पनि लोग्नेको काकाको कुदृष्टिबाट उम्कन घर छोड्नुपरेको र डेरामै सम्पूर्ण जीवन गुजार्नुपरेको, छोरीको सम्पूर्ण जिम्मेवारी लिएर ठूलो पारेर हुर्काउनु, बढाउनु, पढाउनु परेकोÙ विपरीत परिस्थितिले सधैँ उनलाई लखेटिरहेको हुन्छ । यो विपरीत नियति जन्मिदाको कुसाइत हो वा के हो ? उनी मनमनै सोच्दै हिँडिरहेकी हुन्छिन् ।

‘ए कति छिटो हिँडेकी उर्मिला ?’

पछिल्तिर फर्किएर हेर्दा अफिसकी साथी बिना रहिछे ।

‘कहाँबाट ? यति ढिलो किन ?’ ऊ सोध्छे ।

‘अफिस सिद्धिएपछि किनमेल गर्न गएकी,

अलि ढिलो भयो ?’

‘हातमा पोकापन्तरा त केही पनि छैनन् ।’

‘दिदीकहाँ पसेर आ’की ।’

उर्मिलालाई बोल्ने मन हुँदैन । मनभित्र अनेक कुरा खेलिरहेको हुन्छ । बिनाको बाटो छुट्टएिकोले आˆनो बाटो लाग्दा घाँडो पन्छिएजस्तो लाग्छ उनलाई । आज उनलाई राखिएको प्रस्तावले उनी अन्तरद्वन्द्वको खाडलमा खस्न पुगेकी छिन् । आˆनो घरको ढोकाको सङ्घारमा आइपुग्दा उनी लामो सास फेर्छिनÙ एउटा ठूलो भारी बिसाएजस्तै, एउटा त्राण भेटे जत्तिकै, घरभित्र पस्नासाथ छोरी सोध्छे- ‘कुरा के भयो

ममी ?’

छोरीको अनुहार उज्यालो छ, सधैँभन्दा राम्री र सफासुग्घरी भएकी छे । छोरी पनि विवाह गरेर आˆनो घर बसाउन चाहन्छे होली । सधैँ आमामा आश्रति भएर दुःख दिन चाहन्न होली ।

‘किन नबोल्नुभा’को ? के कुरा बिगि्रयो ?’ ऊ फेरि सोध्छे ।

‘होइन केही भएको छैन, म कहीँ पनि जान भ्याएकी छैन । अफिसबाट र्फकदैछु ।’ उनी सहज हुन खोज्दै भन्छिन् ।

‘खाना म पकाइदिन्छु नि त, हजूर थाकिबक्सेको होला ।’

‘मलाई खाना खाने मन छैन, तिमीलाई मात्र पकाउनू ।’

‘किन ? के भो ??’

‘टाउको दुखेको छ ।’

‘म त खाना पकाउँछु, खाने बेलासम्म बिसेक भइहाल्ला नि ।’ भन्दै छोरी भान्सातिर लाग्छे । उर्मिला सारी फुकालेर मेचमाथि ˆयाँक्दै शरीरलाई बिछ्यौनामा लडाइदिन पुग्छिन् । मन तरङ्गित भएको हुन्छ ।

‘त्यो अर्की को नि ?’

‘ती केटाकी आमा ।’ उर्मिला उत्तर दिन्छिन् ।

उर्मिलाले घर सफासुग्घर गर्नमा कुनै कसर राखेकी छैनन् । तीन कोठाकै भए पनि सानो बगैँचा र लन भएको छुट्टै घर, आˆनै एकलौटी भएकोले डेराजस्तो लाग्दैन । मसिनो दूबोको सफा लन वरिपरि फूलहरू छन् । झरेका पातहरू टिप्दै उनी मनमनै सोच्दछिन्, बगैंचा-कोठा सबै आकर्षक र चिटिक्क पारेर राख्दा राम्रो प्रभाव दिनमा मद्दत पुग्छ । बिहानदेखि काम गर्ने कान्छी, उनी र उनकी दिदी यही सफाइमै लागिरहेछन् ।

‘एकदम सफा गरेर सोफाका खोलहरू

धो है कान्छी । नीर पनि राख्नुपर्छ नि ।’ रातो गलैँचामा सेतो सफा खोल्ाले बैठक कोठा आकर्षक बन्छ ।

फूलदानमा रातो गुलाब पातसहित काटेर राख् है । छिटोछिटो गर् है, समय एकदम कम भइसक्यो । म र दिदी त मिठाई बनाउन थाल्छौँ अब ।’

‘घिउ राम्रो छ ? त्यो डाल्डाकोले त मिठाईको स्वाद राम्रो हुँदैन ।’ दिदी भन्छिन् ।

‘डेरीको घिउ छ दिदी ।

छोरी तँ सफासुग्घर भएर नुहाएर बस् । अहिले ब्युटी पार्लर जानुपर्छ । उनीहरूले बनाएको कपाल राम्रो हुन्छ ।’

‘आ पर्दैन । म आफैँ बनाइहाल्छु नि ।’

‘त्यसो भनेर हुँदैन ।’

‘जान्नँ म त ।’

‘तैँले भनेर हुन्छ । यस्तो गतिलो केटो कहीँ मिल्छ । यसलाई त म कुनै हालतमा पनि उम्काउन्नँ ।’

बिहान उठेदेखि हतारो र चटारोले बिहा हुनु कहाँकहाँ विवाहको रन्कोले घरलाई छोइसकेको छ । उर्मिला मनमनै सोच्छिन्, यति राम्रो केटो कुनै हालतमा पनि हातबाट उम्काउनु हुँदैन । छोरी पनि त एमए पूरा गर्न लागिसकेकी छ, त्यति नराम्री पनि छैन तर केटो आफूले सोचेभन्दा गतिलो, धन, सम्पत्ति, रूप, पढाइ, जागिर सबै भएको एक्लो छोरो । गतिलो जीवनसाथी पाउनु भनेको सम्पूर्ण जीवन सुखमय हुनु हो ।

आˆना सबै सारीहरू छोरीलाई सुहाउँछ कि भनी हेर्दा नसुहाएजस्तो लागेर उनले दुई दिनअघि नै आसमानी रङको ओर्कंदा, र्फकंदा सात रङ ˆयाँक्ने इन्द्रधनुषी सारी किनेर, त्यही अनुसारको ब्लाउज अर्जेन्ट अर्डरमा डबल ज्याला दिएर सिलाउन लगाएकी छिन् । यो सारीमा उनकी छोरी ताराजस्तै चम्किनेछे, केटाले अवश्य पनि मन

पराउनेछ । उनी मनमनै सोच्छिन् । एक्लो आमाले हुर्काएकी छोरी भए पनि डब्बल ड्युटी नै गरेर भए पनि, आफूले लाउने-खाने कुरा कटाएर भए पनि, सोखमा पालेकी छोरी भएकीले उसको व्यक्तित्व प्रभावशाली नै छ । आˆनो जीवनको एक मात्र आधार, ऊ नभइदिएकी भए जिउनु कति निर्जन हुन्थ्यो होला । उसको ममताले नै मृत्युको मुखमा पुग्न खोजेकी उनलाई बचाएको हो र प्रतिस्पर्धाको मैदानमा सङ्घर्ष गर्न सिकाएको हो । आˆनो सम्पूर्ण जीवन एक्लो सङ्घर्षमा बितेको अनुभवले पनि छोरीको जीवन सुखमय हुनुपर्छ । केटो योग्य हुनुपर्छ । त्यो समयले ल्याएर उनको सङ्घारमा राखिदिँदै छ । त्यसैले यसको समुचित सदुपयोग हुनुपर्छ भन्ने उनलाई लाग्छ । एउटा ठूलो जिम्मेवारीको भारी बिसाएर, चिन्तामुक्त भएर बाँच्न पाउनु जीवनको लक्ष्य लाग्छ उनलाई Û अब अरू केही बाँकी नरहेको जीवनको अन्तिम लक्ष्य नै के हुन्छ र ÛÛ

‘फलफूल किनेर ल्याएकी छैनौँ ?’ दिदी सोध्छिन् ।

‘लौन नि, ज्या भुसुक्कै बिर्सिएँछु । कान्छी Û ए कान्छी अझै सिद्धिएको छैन ? छिटो गर् न, एकचोटि बजार जानुपर्‍योे । फलफूल ल्याउनै बिर्सिएछ ।’

‘सिद्ध्याउन लागेँ । म ल्याइहाल्छु नि । साँझ ५ बजेपछि आउने होइन र ? के बितेको छ र ।’ कान्छी पल्लो कोठाबाट भन्छे ।

‘समय बित्न कतिबेर लाग्छ र १ बज्न लागिसकेछ ।’

वातावरणमा एउटा उल्लास नाचिरहेको थियो । उर्मिला सोच्छिन्- यो बाहिरी वातावरणले ल्याएको उल्लास हो वा आफैंभित्रको ? लोग्नेको हत्यापछि उनको जीवनको सम्पूर्ण उल्लासकै हत्या भएको थियो । त्यसपछि परिवारले उनलाई पन्छाउन कुनै पनि कसर बाँकी राखेनन् । बरु समाजले केही इज्जत र जागिरले जीवन धान्न दिएको हो । काठमाडौँको सम्भ्रान्त परिवार भन्नु जालझेल, छलकपट र महिलाको मूल्यलाई तृण नगन्ने परिवार हो, यही परिवारभित्रको एक सदस्य बन्न पुगेकी उनी, उनको लागि आˆनो खुट्टामा उभिनु भनेकै एउटा क्रान्ति हो । उनको अस्तित्वलाई सधैँ नकार्ने उनका परिवारको अगाडि उनले शिर निहुराएर कहिल्यै बाँच्न चाहिनन् । आˆनो अस्तित्वलाई पराधीन पारेर जीवन भोग्न कुनै पनि सचेत हृदयले स्वीकार्न सक्दैन । आˆनो पराधीन अवस्थाप्रति सजग हुनु भनेको सचेतताको द्योतक हो । आफूभित्रको त्यही सजगता र सचेततालाई जगेर्ना गर्न र आफूप्रतिको अत्याचारको प्रतिकार गर्न उनले जीवनको धेरै समय खर्च गरेकी छिन् । यो प्रौढावस्थामा आउँदा उनलाई एउटा गहिरो थकाइ अनुभव भएको छ । छोरीलाई जिम्मा लगाउँदा लामो यात्रापछि एउटा थकाइ मार्ने चौतारी भेटे जत्तिकै हलुको र आरामको अनुभव हुनेछ । जीवनको एउटा उद्देश्य पूर्ण हुनेछ ।

‘तिम्रो अझै काम सिद्धिएन ? आफू पनि त तयार हुनुपर्ला ।’ दिदी भन्छिन् ।

‘दिदी पनि लुगा फेर्नुस्, यस्तो गतिले भेट्दा हेप्छन् ।’

‘तिमी नि, तिमी त झन् केटीकी आमा ।’

‘आ, मैले त जे लगाए पनि हुन्छ’ उर्मिला भन्छिन् र फेरि मनमनै सोच्छिन्- उनले आˆनो व्यक्तित्वको प्रभाव त दिनुपर्छ, अलिकति प्रभावशाली त देखाउनै पर्छ । उसै त बाबु नभएकी छोरी भनेर हेप्न खोज्नेछन् । उनी सारीहरू झिकेर हेर्छिन् र गम्भीर रङको चाइनिज सिल्कको मूल्यवान् सारी लगाउँछिन् र हलुका लिपस्टिक दलेर, कपालको जुरो बनाउँछिन् र ऐनामा हेर्छिन् । यसबखत उनी उनको व्यक्तित्व प्रभावशाली र प्रबल भएको अनुभव गर्छिन् । तर उनको सम्पूर्ण ध्यान भने छोरीमाथि नै हुन्छ । छोरीको लुगा लगाइ, कपाल कोराइ, शृङ्गार आदिमा उनी छोरीको निधारमा लुगालाई म्याच गर्ने टीका लगाइदिँदै भन्छिन् ‘बल्ल पो मेरी छोरी पूणिर्माको चन्द्रमा जस्तै उज्यालो भई, कति सुहाएको ।’

यत्तिकैमा तल गाडी रोकिएको आवाजले सबै सजग हुन्छन् । केटो आएको खबर दिन कान्छी आउँछे । उर्मिला तल लिन जान लागेकी हुन्छिन्, ढोकामा करिब ६ फिटको उचाइ भएको, प्रभावशाली व्यक्तित्व भएको, ठीक्कको मोटो, करिब तीस वर्ष नाघिसकेको युवकका साथमा उनकी आमा भन्नुपर्ने उमेरकी महिला आइपुगेका हुन्छन् । सबै औपचारिकता पूरा हुन्छ । स्वागत-सत्कारमा कुनै कमी हुँदैन । अनौपचारिक रूपमा कुराकानी भएर र्फकने बेलासम्म पनि केटा पक्षकाबाट कुनै प्रतिक्रिया देखिँदैन । उर्मिलालाई लाग्छ यत्रो ठूलो निर्णय तुरुन्त लिन पनि त सकिँदैन तर पनि अलिकति हाउभाउबाट त थाहा हुनुपर्ने । उनी केही बोल्न पनि सक्दिनन्, केही सोध्न पनि सक्दिनन् । केही भनुँ जस्तो हुन्छ, उनी झट्ट भन्छिन्- ‘यहाँहरूसँग यो घरको फोन नम्बर छ-छैन ?’ उनी छोरीलाई नम्बर लेखेर ल्याउन लगाएर, दिँदै भन्छिन् ‘यही हो, फोन नम्बर ।’ उनको हाउभाउले बताइरहेको थियो छिटो फोन गर्न ।

‘भोलि या पर्सिसम्ममा हामी फोन गर्नेछौँ’ भनेर फोन नम्बर लिएर केटा मुस्काएर र्फकन्छन् । केटाको मधुर मुस्कानबाट उर्मिला अनुमान लगाउँछिन् केटी अवश्य मन परेको हुनुपर्छ तर दुई दिन उनले कुर्नुपर्ने छ जवाफका लागि । यो स्वाभाविक पनि हो । आफूहरूबीच सरसल्लाह, छलफल पनि त गर्नुपर्ला तर हेरिसकेपछि, कुराकानी गरिसकेपछि जवाफ किन तुरुन्तै दिन नसकेका ? कुनै द्विविधा त मनमा भएको होइन वा तुरुन्तै हुन्न भन्न अफ्ठ्यारो भएकोले त्यसो गरेका हुन् कि ? उनी अन्यमनस्कको अवस्थितिमा पुग्छिन् । जे होस् दुई दिनपछि सबै स्पष्ट भइहाल्छ । उनलाई लाग्छ केटो अलि उमेर भएकै हो, २१ मात्र टेकेकी छोरीका लागि, उनीहरूको बीच करिब १०-१२ वर्षको फरक हुनुपर्छ तर लोग्नेमानिसको लागि १०-१२ वर्षको फरक त्यति धेरै नै फरक पनि होइन । उमेर बढ्दै जाँदा दुई बीचको अन्तरालमा त्यति धेरै ठूलो फरक देखिने छैन ।

‘उर्मिला, अब मेरो काम सिद्धियो आजै घर जानु पर्ला’ दिदी भन्छिन् ।

‘एक-दुई दिन बस्नुस् न, फेरि कहिले भेट हुने हो । साँच्चै दिदी केटाले छोरीलाई मन पराएको, नपराएको कस्तो जस्तो लाग्यो ?’

‘यसै भन्नै नसकिने, मैले त केही अनुमान लगाउनै सकिनँ । उनीहरूले फोन गरेनन् भने, केही दिन पर्खेर, आफैँले भए पनि बुझ्न पठाउनू । केटा त गतिलै लाग्यो मलाई त ।’

‘त्यै त भन्या । के फोन गर्दैनन् होला र ?’

‘के भन्न सकिन्छ र लोग्नेमानिसको मन दसतिर नाचिरहेको हुन्छ । उनीहरूलाई पक्डन जान्नुपर्छ ।’

थोरै समय मात्र लोग्नेसँग बसउठ भएकी उर्मिलाले लोग्नेमानिसको मनको अन्तरकुन्तर छाम्न पाएकी छैनन् । लोग्नेमानिस कस्ता हुन्छन् त्यो पनि त्यति ज्ञान छैन उनलाई । लोग्नेमानिस भन्नासाथ परिवारभित्रका केही अनैतिक लोग्नेमानिस र अफिसमा सँगै काम गर्ने केही औपचारिक लोग्नेमानिसको मात्र सम्झना आउँछ । समाजमा कतैकतै कोहीकोही उनीप्रति आकर्षण देखाउन खोज्ने तर नसक्ने लोग्नेमानिस । यति नै सानो घेराले लोग्नेमानिसलाई दिदीले भनेजस्तै चिन्न सकिँदैन होला । आज फेरि लोग्नेमानिसका बारेमा उनीहरूको मनस्थितिको बारेमा सोच्नुपर्ने बाध्यता उनीभित्र पलाइरहेछ । यो त्यति आवश्यक त थिएन तर परिस्थितिको मझेरीमा उभिएकी उनी, यो सब सोचिरहिछन्, सोच्न बाध्य छन् ।

बिहानको चिया हातमा परेको मात्र हुन्छ, टेलिफोनको घण्टीले उनी सजग भएर एउटा आशा र अलिकति त्रासले रिसिभर उठाउँछिन् ।

‘को उर्मिलाजी बोल्नुभएको ? म उमेश, गुडमर्निङ ।’

‘हजूर, ए उमेशजी । म यहाँकै फोन पर्खिरहेकी थिएँ । नमस्कार ।’

‘साँझ ५ः१५ मा होटल रोज गार्डेनमा किङ्ग्सवेको दायाँ, अलि भित्रपट्ट िछ, भेटौँ न । म प्रतीक्षामा हुनेछु, कुरा त्यहीँ गरौँला अहिले राखूँ,’ भनेर फोन राख्छन् ।

उर्मिलालाई यो सब अनौठो लाग्छ । जे भन्नु थियो टेलिफोनमै भनेको भए हुन्थ्यो वा कुनै मान्छेको हात जवाफ पठाएको भए पनि त हुन्थ्यो । यो आजकलको सभ्यता हो कि रेस्टोराँमा भेट्ने । आफू पुरानो मानिसलाई नयाँ कुराहरू थाहा नहुन सक्छ । कति कुराहरूमा उनले आफूलाई पुरानो अनुभव गरेकी छिन् । यहाँ पनि यस्तै भएको हुनुपर्छ तर जे होस् जवाफ त लिनु छ, भेट्नु त आवश्यक छ । मात्र घर-अफिस गर्ने उनलाई, काठमाडौँका च्याउ उमि्रएजस्ता रेस्टोराँहरू थाहा छैन ।

सोध्दै, खोज्दै पुग्दा, गुलाफ नै गुलाफ फुलेको बीचबीचमा टेबुल र मेचहरू राखेको, मानिसहरू गफ गरिरहेका, खाइरहेका, आँखाले खोज्दै जाँदा कुनाको टेबुलमा कुहिनो अड्याएर, उनी आउने बाटोतिर हेरिरहेका उमेशलाईर् उनी देख्छिन् । त्यहीँनेर पुगेर ‘नमस्कार’ गर्छिन् र बस्छिन् ।

एकछिन स्तब्धता छाउँछ, अनि मेन्यु अगाडि सार्दै उमेश भन्छन्- ‘जुस, ˆयान्टा, कोक र अरू केही ?’

‘हैन केही आवश्यक छैन । त्यति गर्मी लागेको छैन । आज दिन शीतल नै छ ।’

‘तर मलाई गर्मी लागिरहेछ, यहाँको इच्छा अनुसार । केही त पिउनै पर्छ ।’

‘जे यहाँलाई मन पर्छ ।’

उर्मिला कुराको सुरू उमेशबाटै होस् भन्ने चाहिरहिछिन् । उमेश पनि केही भन्न खोजिरहेका जस्ता नै देखिन्छन् तर अलमलिएको जस्तो छिनछिनमा उनी बगैँचाको वातावरण हेर्छन् र छिनमा उर्मिलालाई । उर्मिला मौसमको बारेमा होइन, बगैँचाको बारेमा होइन कुरालाई केन्दि्रत गर्न खोज्दै प्रश्न गर्छिन्-‘मामीको के विचार भयो ?’

‘मामीको के विचार हुनु, उहाँ पुरानो विचारको मान्छे ।’

उर्मिला अलि आश्चर्यको आँखाले हेर्छिन्, यसो भन्नुको आशय के हो थाहा पाउन सक्दिनन् ।

‘म त्यही कुरा भन्न नै चाहिरहेछु ।’ कुरा गर्न अलि सजिलो होस् भन्नको लागि नै यस ठाउँमा भेट्न चाहेको तर कहाँबाट सुरू गरूँ, कसरी सुरू गरूँ’ भन्दै उमेश निधारमा हात राखेर अलि असजिलो मुद्रामा देखिन्छन् ।

होटेलको बेयरा आएर दुइटा जुस राखेर जान्छ ।

‘पिउ”m न’ उमेश भन्छन् ।

दुवै जुस पिउँदै कुरा गर्न थाल्छन् ।

‘हैन त्यस्तो अˆठ्यारो मान्नु पर्दैन, स्पष्टसँग भनिदिनुभए हुन्छ । मलाई त कुरा लुकाएर, बङ्ग्याएर गर्ने भन्दा स्पष्टवक्ता नै मनपर्छ ।’-उनी भन्छिन् ।

अलि अन्कनाउँदै, अलमलिँदै उमेश भन्न थाल्छन्-

‘मैले यहाँलाई पहिलेदेखि चिन्दथेँ । यहाँ पत्याउनुहुन्छ ?’

‘कहाँ ? कसरी ?’

‘टीभीमा यहाँको अन्तर्वार्ता सुन्ने अवसर मैले पाएको थिएँ । यहाँको विषयवस्तुलाई प्रस्तुत गर्ने तरिका, तार्किकता र बौद्धिकताबाट म धेरै प्रभावित भएको थिएँ । त्यस दिनदेखि बाटाघाटामा यहाँलाई देखिन्छ कि भनेर मेरा आँखाहरूले यहाँलाई खोजी हिँड्थेँ ।

अचम्मको संयोग, यहाँलाई देख्दा मेरो मुटु झस्किएको थियो, हल्लिएको थियो । इच्छित वस्तुसँग अकस्मात् जम्काभेटा हुँदा अचम्मै हुँदोरहेछ ।

सामाजिक सङ्घसंस्थासँग पनि यहाँ सम्बद्ध हुनुहुँदोरहेछ हैन ?’

उर्मिला केही कुरा बुझेको र केही कुरा नबुझेजस्तो गरेर जवाफ दिन्छिन्-‘हो ।’

‘श्रीमान् स्वर्गारोहण हुनुभएको कति भयो ?’

‘एउटा युग भयो, २० वर्ष भयो, छोरी त केही महिनाकी मात्र थिई ।’

‘बीस वर्षसम्म एक्लै जीवन बिताउनुभएको ? अर्को जीवन सुरू गर्नुभएको भए पनि त हुन्थ्यो, हुँदैनथ्यो ?’

‘यस सम्बन्धमा सोच्ने फुर्सद नै भएन ।’

‘अब सोच्दा के होला ?’

‘यहाँ छोरीको बारेमा भन्दै हुनुहुन्छ या मेरो…….’

‘एकछिन छोरीको बारेलाई पन्छाएर यहाँकै बारेमा भनौँ न ।’

‘यो के भन्दै हुनुहुन्छ ? म बुझ्नै सकिरहेकी छैन ।’

‘मैले यहाँलाई यस ठाउँमा बोलाउनुको कारण, केही कुरा बुझाउन नै हो ।’

‘मेरो उमेर थाहा छ यहाँलाई ? म ४० वर्ष नाघिसकेकी छु म विवाह गर्ने छोरीकी आमा हुँ ।’

‘ठीक्कै छ । मन परेपछि उमेरले बाधा गर्छ भन्ने कुरामा म विश्वास गर्दिनँ । म यहाँ भन्दा मात्र १० वर्षले कान्छो हुँ ।’

‘म यो के सुन्दैछु । म केका लागि यहाँ आएकी र यहाँ के भइरहेछ ?’

‘बुझ्ने कोसिस गर्नुस् मलाई, मेरो मनलाई । उमेरलाई बीचमा बाधाको रूपमा नल्याउनुस्, प्लिज् ।’

‘यो असम्भव कुरामा किन दिमाग खर्च गरिरहनुभएको छ, मेरो परीक्षा लिइरहनुभएको ?’

‘यो केही पनि होइनÙ मेरो मन बोलिरहेको, मेरो अन्तरात्माको आवाज हो यो । कसले भन्छ तपाईंलाई ४० वर्षको, तपाईंको पातलो र चिटिक्क परेको शरीर, त्यो गोरो अनुहारमा मोहित पार्ने ठूलाठूला आँखा र ती नरम मुलायम ओठहरू, तपाईं २५ वर्षकी मात्र देखिनुहुन्छ । विश्वास गर्नुस् ।’

‘बिन्ती छ, अब अरू नबोल्नुहोस् । म गएँ, म यो सब सुन्नका लागि यहाँ आएकी होइन’ उर्मिला उठेर हिँड्न लाग्दा उमेश भन्छन्- ‘हैन किन त्यसरी हतारिनुभएको ? एकछिन त बस्नुस्, शीतल हृदयले सोच्नुस् । मेरो बाध्यतालाई बुझ्ने कोसिस गर्नुस् । मेरो यो हृदयले मलाई किन यस्तो अर्डर गर्छ, मलाई नै थाहा छैन ।’

‘मेरो अभिसार त्यो होइन ।’

‘तर मेरो गन्तव्यस्थल तपाईंमै पुगेर टुङ्गिन्छ । मेरो इच्छाशक्ति यति प्रवल छ, त्यो पुगेरै छोड्छ ।’

‘भो, भो, म केही सुन्न सक्दिनँ, म गएँ ।’

‘म समयलाई पर्खन तयार छु । सोच्नुहोस्, प्रशस्त सोच्नुहोस् । मानसिक रूपमा तयार हुनुहोस् । अनि फोन पाउ”m या म नै फोन गरुँला ।’

उर्मिला रन्थनिएर रेस्टोराँबाट बाहिर निस्कँदा साँझ झमक्कै परिसकेको हुन्छ । छोरीको विवाहको सपना बोकेर आएकी उनी, र्फकंदा आˆनै विवाहको प्रस्ताव लिएर र्फकनु, यो कस्तो विपरीत, विसङ्गत स्थिति Û केटो कति निर्लज्ज हुन सकेको ? के उसलेे आˆनो मनभित्रको उद्वेलन पोखेको हो त ? वा एक्ली महिला देखेर परीक्षा लिएको हो तर यो परीक्षा जस्तो पनि लाग्दैन । लोग्नेमानिसको जात अचम्मको हुँदोरहेछ । आजभन्दा २० वर्षअघि नै कसैले यस्तो प्रस्ताव राखेको भए सोच्नुपर्ने हुन्थ्यो तर आज, उमेरको यो घडीमा आएर Û ऊ भन्छ आधा मात्र जीवन सकिएको छ, आधा बाँकी छ । हुन त हो पनि ८० वर्ष नाघेर पनि त मानिस बाँचिरहेछन् । यसो हो भने के जीवनको आधा भाग बाँकी छ ?

त्यो भर्खरको केटोको एउटा आवेगपूर्ण भनाइ मात्र हो । उमेर नमिलेका दौत्ारीमा पछि हुँदै जाँदा हृदय पनि टाढिँदै गएको देखिएको छ । आफूभन्दा कान्छो लोग्नेसँग हिँड्ने उसकी साथीलाई सधैँ चिन्ता छ-उसको लोग्नेले भर्खरकी तरुनीलाई आँखा लगाउला भन्ने र आˆनो ढल्कँदो उमेरलाई धानेर राखेर तरुनी बन्ने ।

एउटा अन्तरद्वन्द्वको भुमरीमा अकस्मात् उनी कसरी खस्न आइपुगिन्Ù जुन कल्पना पनि गरेकी थिइनन् । ऊ भन्छ, उसको इच्छाशक्ति यति प्रवल छ, जे चीज उसले चाहन्छ, पाएरै छोड्छ । कस्तो जिद्दीवाल Û उसका भनाइहरू अन्तरहृदयबाटै निस्केका हुन् भने, के ऊ उनलाई हृदयदेखि नै मन

पराउँछ ? उनकी साथी भन्ने गर्थी-‘कसैले साँच्चीकै मन पराउँछ भने त्योसँग राम्ररी जीवन बित्छ तर मन पराउने मान्छे नै पाउन गाह्रो हुन्छ तर कोही छद्मभेशीहरू पनि प्रेम-प्रदर्शन गरेर अभिनय गर्न सफल हुन्छन् । के उमेश सच्चा प्रेमी हो वा छद्मभेशी हो ?Û साँच्चै नै उसले प्रेम गरेको हो भने त उसको प्रस्ताव नकार्दा उसलाई नराम्रो आघात पर्न सक्छ । मानिसको मन दुःखाउनु भन्दा ठूलो पाप अरू केही हुन सक्दैन तर यो सब छुट्याउन सकिने कुनै काँटा पनि त छैन । यदि यो प्रेम निष्कपट, निष्पाप छ भने के यसलाई नकार्न उचित हुन्छ ? छोरी त भर्खरकी छे, उसका अगाडि त थुप्रै बाटाहरू छन्, जुन रोज्दा पनि त भइहाल्छ । अझ दुई-चार वर्ष पर्खंदा पनि केही फरक पर्दैन ।

न फेरि उसको मनमा परिवर्तन आउँछ कि ? छोरीसँग नै कुरा मिल्ने हो कि ? एकचोटि फोनचाहिँ गर्नै पर्छ कि ? उसको मनस्थिति बुझ्नका लागि पनि । आफूले गर्ने निर्णय त के भयो र त्यो त आफैंसँग छँदैछ नि ।

उनी अलिकति सङ्कोच, अलिकति भय, अलिकति कुराको निर्णयमा पुग्न खोज्ने चाहले रिसिभर उठाएर फोन गर्छिन् ।

‘म उमेश बोल्दैछु ।’

उर्मिलालाई के भनूँ कसरी कुरा सुरु गरूँ जस्तो हुन्छ र उनी भन्छिन्- ‘म उर्मिला, तपाईंले आˆनो सोचाइलाई ठीक दिशातिर मोड्नुभयो कि भनेर ।’

‘म जुन दिशातिर निर्देशित छु, त्यो कहिल्यै बेठीक हुँदैन । मलाई थाहा थियो, मेरो प्रेमलाई तपाईँले नकार्न सक्नुहुन्न भन्ने किनकि यो मेरो अन्तरात्माको पुकार हो । हृदयले माग्दा त भगवान्बाट पनि वर पाइन्छ ।’

‘तर मैले यसका लागि फोन गरेकी होइन । तपाईं विपरीत दिशातिर र्फकनुभएको छ ।’

मेरो लागि यो विपरीत हुँदै होइन । मेरा आˆनै सोचाइ छन्, आˆना तर्क छन् । मलाई एउटा परिपक्व जीवनसाथी चाहिएको छ । यौवनको आवेगलाई म महìव दिन्नँ । मेरो जीवन साथीबाट मैले सन्तुष्टि पाउने मानसिक रूपमा हो, शारीरिक होइन । यसैले उमेर मेरो लागि अभीष्ट वस्तु होइन ।

परिपक्व जीवनसाथीबाट म सधैँ ठीक दिशानिर्देशन पाइरहन सक्छु, सधैँ सहयोग पाइरहन सक्छु तर कम उमेरकालाई सधैँ मैले नै डोर्‍याइरहनुपर्ने हुन्छ । अनुभवविहीन उनीहरूलाई सधैँ पहराको, सुरक्षाको जरूरत हुन्छ । मलाई एउटा कोठाभित्र बन्द गरेर राख्नुपर्ने कुनै वस्तु र सामानजस्ती श्रीमती होइन, खुला आकाशमा छोडिदिँदा आफैं सुरक्षित हुनसक्ने आत्मनिर्भर श्रीमतीको जरूरत छ । परम्परागत सोचाइमा ढालिएकी श्रीमती, कहिल्यै मेरो मानसिकताभित्र अटाइन । मेरो फराकिलो सोचाइमा प्रेमको परिभाषा अलग छ, प्रेमको मान्यता अलग छ ।

अब त यहाँले मलाई बुझ्न समर्थ हुनुभयो होला तापनि निर्णय यहाँको हातमा छ । मेरो निर्णय त अविच्छिन्न, अविचलित छ, दृढ छ, अटल छ ।’

उर्मिला केही बोल्नै सक्दिनन् तर पनि उनलाई उसको निर्णय गर्न सक्ने अविचलित सोचाइ मनपर्छ । परिपक्वता मनपर्छ । उताबाट फेरि आवाज आउँछ- ‘बोल्नुस् न, किन ? के भयो ?’

‘म के बोलूँ ? मैले भन्नुपर्ने के हो ?’

‘फेरि म यहाँको फोन पाउने आशा गर्छु । समय जति पनि छ, केही बितेको छैन । ल अहिले राखू’, भनेर फोन राख्छन् ।

छोरी कोठाभित्र पस्दै भन्छे-‘ममी खाना तयार भयो,

खाने होइन ?’

‘हुन्छ, पस्क, म खान आएँ ।’