नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
अनुकुल प्रकाश – नयाँ परिभाषा प्रेमको (गजल)
(चितवन)
नयाँ परिभाषा प्रेमको, बुझाएर गयौ !
आशा अभिलाषा जीवन्को, टुटाएर गयौ !!
मन्मा बसन्तको भर्खर, आगमन थियो ,
वरा! मनडाली भाँचेर, सुकाएर गयौ !!
गाँस्नु रैन रैछ पिरती, हैसिएत मेरै
आँखो अन्धो थियो मनको, खुलाएर गयौ !!
भनी बाँच्नुपर्छ तिमीले, ‘साथबिना मेरो’,
मर्नुभन्दा ठुलो सजाएँ, सुनाएर गयौ !!
लुट्यौ लुट्नुसम्म आखिर, प्यासीनै’छ अनु,
खुशी नै’छु धोको तिमीले, पु-याएर गयौ !!
धर्मराज अर्याल – मोफसलमा छरपस्ट कविताहरू
(मधुपर्क २०६६ मंसिर)
अचेल मोफसलतिर
मौलाएको छ कविताको खेती
कवि मनहरूले चेतनाको दियो बालेर
अन्धकार विरुद्ध लडिरहेका छन्
चराजस्तै उन्मुक्त भएर
कवि मनहरूले
गाउँघरमा बास बस्न थालेका छन्
कुनै सिमाना छैन भावनाको
कुनै अन्तिम गन्तव्य छैन चेतनाको
जीवनका आरोह अवरोहहरूमा
दुःख सुखको साथी बनेको छ कविता
भारी बिसाएजस्तै
यहाँ मन बिसाउने चौतारी हुन्छ
त्यहाँ विभिन्न रङका
छन्दभङ्ग उन्मुक्त कविताहरू
तँछाड मछाड गर्दै
मनका प्रदेशहरू चहार्छन्
गोठाला दाइ र
गोठाल्नी दिदीको घाँसेगीत
आफैँमा एउटा जीवन्त कविता हो
अचेल कविहरू
यस्तै कविता लेखिरहेछन् मोफसलमा
शहरका कंक्रिट बस्तीहरूमा नभेटिने
आत्मीयता र न्यानो मायामा
यहाँ कविताहरू लुटुपुटु गरिरहेका छन्
स्वार्थरहित
पवित्र मायाको खेती गर्छ मोफसल
यही मायाको डोरीमा बाँधिएर
कविहरू निरन्तर गरिरहेछन्
कविताको खेती ।
असारे भाकाको गीत गाएर
धान रोपाइँ गरे भर्खरै किसानहरूले
कोमल मनहरूले
खेतको आलीमा उभिएर
उन्मुक्त कविताहरू सुनाए
जीवन र जगत्का
सुख र दुःखका
अनगिन्ती कविताहरू
अझै छरपष्ट छन् मोफसलमा
आऊ र त्यसलाई
टपक्क टिप कवि मनहरू ।
गाउँ गाउँमा खेती हुँदैछ कविताको
आऊ गोडमेल गर
स्याहार, संहाल
किनकि मोफसल पनि नेपाल नै हो ।
तर
गणतन्त्र घोषित नेपालको राजधानीले
मोफसललाई अझै माया गर्न जानेन
कहिल्यै आफ्नो ठानेन
यौटै नेपालभित्र पनि
किन होला भिन्न दृष्टि ? भनेर
मोफसल गुनासो गरिरहेछ ।
मोफसलमा अचेल
कविताको उर्वर खेती हुँदैछ
सुखमा नमात्तिने
र दुःखमा नआत्तिने बानी भएको कारण
यहाँका मानिसहरूमा
एक प्रकारको सन्तुष्टिबोध देखिन्छ
अँध्यारो चिर्दै
अग्रगमनको लागि
राजमार्गहरू निर्माण गर्दै
वर्तमानलाई हत्केलामा सजाएर
सुन्दर भविष्यको खोजीमा
लम्किरहेको छ मोफसल निरन्तर ।
परजीवी हुन छाडेको
आफ्नै सीप र पौरखमा रमाउने
स्वाभिमानी नेपालीजस्तै
चेतनशीलहरूको बस्ती भएको छ
अचेल मोफसलको मेरो गाउँ
आली आलीमा
डाली डालीमा
मनका मयूरहरू नाचिरहेछन् यहाँ
वियोग र वेदना
अनि हर्ष र विस्मातका कुरा
जीवनचक्र समान भएका छन् ।
कतार, मलेसिया र साउदी अरबका
निराश निराश चिठ्ठीहरू पढेर
वृद्ध बाआमाका अनुहारहरू
औंसीको रातझैं अँध्यारो हुन्छन् जब
त्यतिबेला
परदेशिएकालाई घर र्फकन आग्रह गर्दै
कविहरूको एक जमात
निरन्तर पेचिला कविताहरू
लेखिरहेछन्, संप्रेषित गरिरहेछन् ।
अभाव र मानवीय पीडाका
यावत कथा-व्यथाहरूबीच पनि
मेरो गाउँ
सूर्योदयको घामझैं मुसुक्क हाँसिरहेछ
हिलोमा कमल फूलेको कुरा
मेरो गाउँले राम्रोसँग बुझेको छ
त्यसैले मोफसललाई नहेप
ऊ विस्तारै विस्तारै शहरतिर आइरहेको छ ।
– भरतपुर १०, चितवन
महेश रेग्मी – तथाकथित म
(मधुपर्क माघ, २०६७)
म आफ्नै तस्बिर च्यात्छु
आफनैविरुद्ध उभिन्छु
र,
आपत्ति जनाउँछु
आफ्नो जन्मदिनलाई
मलाई पीडा छ
देशलाई केही दिन नसकेकोमा
देशको लाज ढाक्न नसकेकोमा
तथाकथित Continue reading “Mahesh Regmi – Tathakathit Ma”
बि. जे. बान्तवा राई – फोहोरी उन्माद….!
यहाँ खुशीका नाममा गन्तब्य भुले पछि
ब्यथा बोकी भौतारिन्छन नतमष्तक जवानीहरु
सिंङ्गै नदी निल्दा सम्म अतृप्त छन
ति अग्ला हिमगिरीले नछेकिने कहानीहरु
फोहोरका डंगुर झैं बनाउदै जान्छन आफ्ना जिबनीहरु
यहाँ कागजको कुनै औचित्य छैन,
क्षणिकतामै पोतिन्छन लिलामी दस्तावेजहरु
सडकहरुमा यत्रतत्र रंग बिहिन अनी
सबै मस्तिष्कमा घृणित छापाखाना बनेर
कति गहन अनी बहन गर्छन आफ्नो
अदम्य शाहसहरुलाई ति चार पर्खालको
बिचमा कालो रातको सहारा लिएर
भबिस्य सिङ्गो नाङ्गिन्छ उज्यालोमा
पछुतोको निलडाम अनी बदनामीको दाग भएर
त्यसैले बैंशले मात्तिएका ए कुखुरे हो
आफ्नो फोहोर फाले पछि कन्टेनरको
मुख बन्द गर, तिमीहरुको फोहोरको
गन्धले यहाँ शहरहरु बस्तीहरु सबै
दुर्गन्धित भएका छन, अनी स्वास लिनै
धौ धौ परिरहेछ, यहाँका गल्लीहरु
त्यसैले यो तिमीहरुको उन्मादिलो बाहिरै
पोखिहिंड्ने फोहोरी जवानी मेटासिड पिएर
मेटाइदेऊ, तिमी मर्दा फेरी फेरी
तिम्रा फोहोरी उन्मादले यहाँ ठाउँ जमाउने छैन।
रुपेश राई – चियाको स्वाद
चरा साँझमा
तिमी सुत्छौ, वाध्यता अघाएर। अनि
सपना सुत्न नपाइ,
भाले डाकमा। तिमी उठ्छौ।
उठ्छौ तिमी आफैलाई लोबार्न। प्रत्येक औँलाहरूले।
के पायौ र? चियाको बोटमा।
फिका स्वाद!! बाहेक।
निमोठेका छौ
वर्षौंदेखि, त्यही औँलाले मुनाहरू। विचरा!!
लाखेस् भन्न पनि सक्दैन/प्रतिवाद गर्न
पनि, तिम्रा औँलाहरू/वाक्येहरू।
निचोरेका छौ
वर्षौँदेखि, त्यही औँलाले भस्रङ्गहरू। विचरा!!
भयो भन्न पनि सक्दैन/परिवर्तन गर्न
पनि, तिम्रा जिब्राहरू/स्वादहरू।
स्वादहरू तिमीले पाएका,
फिका चियामा, प्रश्न जन्मेर आउछ।
के, साच्चै स्वाद त्यसमा छ?
छ। गर्वले तिमी भन्छौ।
पसिनाका फ्लेबर भरिएका भस्रङ्गहरूमा!!
अराजकताका बास्ना छरिएका मुनाहरूमा!!
वैद्यनाथ उपाध्याय – दृश्य
अचानक
नाटकको दृश्य बदलिए जस्तै
बदलिन्छन घटनाक्रमहरू
मैले सोचेको
चाहेका धेरै सपनाहरू
आकार लिन नपाउँदै
फेरिए जम्मै उर्वर प्रदेशहरू
ठूल्ठूला आशाका
पहाडहरूले थिचिएर
विशृंखलताको पैह्रो लागेको
यो समय
जताततै अराजक शंखनाद!
रचनात्मकताको
एक मुट्ठी बिउ छरेर
सुनौलो फसलको
अपेक्षामा रित्तिएको समय
कस्तो दृश्य यो
आशंकाहरूले नजर धमिलिएको बेलामा।
“मेरो मायाँलाई थिचोस अझै अझै”
जुन कुराको डर थियो, त्यहीं नै भयो आखिर
तिमी मेरो भाग्यमा थिएनौ नै, बनेको तकदिर
भगवानको सायद तेहीं थियो, निर्णय र मन्जुर
अब त रह्यो मात्र मेरो, साथमा तिम्रो तस्विर
तिमी Continue reading “Mina Bantawa ‘Mridu’ – Mero Maya Lai Thichos Ajhai Ajhai”
बिष्णु कुमार बस्नेत – अभाव
अभाव
तिम्रो हो
या, मेरो मनको भ्रम
एक्लो महसुस गर्दैछु म ।
नोस्टाल्जिक हुँदै आफैमा
हराउदै जादैछु म ।
तिमी हुँदा पनि एक्लो नभाको हैन,
तिमीले चोट पनि नदिएको हैन,
तर पनि
मन केवल तिमीलाई खोज्दैछ ।
केवल तिम्रो बाटो हेर्दैछ ।
र,मपनि । । ।
लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा – पागल
जरुर साथी म पागल !
यस्तै छ मेरो हाल ।
म शब्दलाई देख्दछु !
दृश्यलाई सुन्दछु !
बासनालाई संबाद लिन्छु ।
आकाशभन्दा पातालका कुरालाई छुन्छु ।
ती कुरा,
जसको अस्तित्व लोक मान्दैंन
जसको आकार संसार जान्दैन !
म देख्दछु, ढुङ्गालाई फूल !
जब, जलकिनारका जल चिप्ला ती,
कोमलाकार, पाषाण,
चाँदनीमा,
स्वर्गकी जादूगर्नी मतिर हाँस्दा,
पत्रिएर, नर्मिएर, झल्किएर,
बल्किएर, उठ्दछन् मूक पागलझैँ,
फूलझैँ- एक किसिमका चकोर फूल !
म बोल्दछु तिनसँग, जस्तो बोल्दछन् ती मसँग
एक भाषा, साथी !
जो लेखिन्न, छापिन्न, बोलिन्न, बुझाइन्न, सुनाइन्न ।
जुनेली गङ्गा-किनार छाल आउँछ तिनको भाषा
साथी ! छाल छाल !
जरुर साथी म पागल !
यस्तै छ मेरो हाल !
तिमी चतुर छौ, वाचाल !
तिम्रो शुद्ध गणित सूत्र हरहमेशा चलिरहेको छ
मेरो गणितमा एकबाट एक झिके
एकै बाँकी रहन्छ !
तिमी पाँच इन्द्रियले काम गर्छौ,
म छैटौँले !
तिम्रो गिदी छ साथी !
मेरो मुटु ।
तिमी गुलाफलाई गुलाफ सिवाय देख्न सक्तैनौ,
म उसमा हेलेन र पद्मिनी पाउँछु,
तिमी बलिया गद्य छौ !
म तरल पद्य छु !
तिमी जम्दछौ जब म पग्लन्छु,
तिमी सँग्लन्छौ जब म धमिलो बन्छु,
र ठीक त्यसैका उल्टो !
तिम्रो संसार ठोस छ ।
मेरो बाफ !
तिम्रो बाक्लो, मेरो पातलो !
तिमी ढुङ्गालाई वस्तु ठान्दछौ,
ठोस कठोरता तिम्रो यथार्थ छ ।
म सपनालाई समात्न खोज्दछु,
जस्तो तिमी, त्यो चिसो, मीठो अक्षर काटेको
पान्ढीकीको बाटुलो सत्यलाई !
मेरो छ वेग काँडाको साथी !
तिम्रो सुनको र हीराको !
तिमी पहाडलाई लाटा भन्दछौ,
म भन्छु वाचाल ।
जरुर साथी ।
मेरो एक नशा ढिलो छ ।
यस्तै छ मेरो हाल !
अभिश्राप तँलाई त्यो ईश्वरको
कुकुर !
विष्टा खान्छस तँ मान्छेको
तँलाई त्यही ईश्वरको वरदान
धन्य तँ
त्यो मान्छेभन्दा महान् छस्
गुनी छस्
इमानी छस्
विष्टा खान्छस् त के भयो
निष्ठा छ तँभित्र
विष्टा Continue reading “Shiva Prakash – Manchhe Manchhe Jasto Chhaina”
मैले पाएको उपहार कसैबाट
अर्धाङ्गिनीलाई नभनी तिमीलाई दिएँ
तिमीले मबाट पाएको उपहार मलाई नभनि
आफ्नो प्रेमीलाई दियौं
प्रेमीले तिमीबाट पाएको सौगात
तिमीलाई नभनी आफ्नो प्रेमिकालाई दियो
उसले पनि अर्को बाठो प्रेमीलाई
त्यहि उपहार चढायो
त्यो बाठो प्रेमीनै मेरी श्रीमतीको नाठो रहेछ क्यारे
घुमीफिरी त्यहि उपहार श्रीमतीबाट
प्यारो लोग्ने भएकोले मैले पाएँ
शायद त्यसैले होला प्रेम अन्धो हुन्छ भन्छन्
कसैले नदेख्ने भएकोले नै
एउटा हुदाहुँदै पनि अर्कोसंग गर्छन् ।
जर्मनका धावैमा होस्
वा बर्माको घेरामा
मलायाका रबडका वनमा होस्
या नेफा र लद्दाखका पराई लडाइँमा
ती जो मरे
विना कुनै स्वार्थ
विना कुनै अर्थ
व्यर्थ
तीतरा, बट्टाई र भक्कूको राँगोजस्तै
अरुको हा…हा….हामा Continue reading “Bhupi Sherchan – Titara Battai Ra Bhakku Ka Rango Ko Santanharu Prati”
टंक सुब्बा – विभाजित छन् आकासहरु
आकांक्षहरु
थोपारेर आफ्नै उजाड छातीमाथि
एक डंगुर
बा“धिएका छौं हामी समयसंग
सम्मोहनमा
न्यानो आभाषले नछुट्ने गरी
थुम्थुम्याउछौ दुःख सुखलाई
समयको आलिभरी
फोडिरहेछौ दुःखको पहाड
कर्तव्यको आवादी खेतहरु बिराउन
असारमासको रोपाहार झैं
हस्याङ्ग फस्याङ्ग गर्दै
धरतीको वक्षस्थलमा
रोप्दै छौं विश्वासहरु
समयको पाखाभरी
खण्डित जीवनका कालखण्डहरु
कुल्चदैं प्रतिवद्घताले
बोकेका छौं आखाभरी
भविष्यका सुन्दर प्रतिविम्वहरु
आस्थाको खलेगराबाट
आत्मसाथ गर्दा जीवन
भोग्न बाध्य हुन्छौं व्यवधानको उत्तारचढावहरु
अब यहा जीवन मुहर्तलाई
जुनसुकै परिवेशबाट
इतिश्री किन नगरौं
संसार हो त्यो मानवताको
देश हो त्यो बन्धुत्वको
तर यहा विभाजित छन् आकासहरु
उस्तै जिजीविषाहरु उभिएको
ब्रम्हाण्डमाथि
उस्तै मान्छेहरुको शीरमाथि
मुरारी पराजुली – मेरो विमति
सहस्र अँध्याराको ओढारबाट
निस्किदैन जबसम्म ऊ
र मिल्क्याइँदैन मुकुट उसको
मेरो विमति
तिम्रो सत्तासँग भइरहनेछ
र तिमीहरुले पहिनिरहेका
स–साना श्रीपेच विरुद्ध पनि
मेरो वितृष्णाको बज्र बजि्ररहनेछ
र जतिन्जेलसम्म उसको छाया
हाम्रो घरवार उजाडेर ठड्याइरहेको
उसको दरबारमा भइरहनेछ
मेरो विमति
जतिसुकै तिम्रो गालामा रंग चढे पनि
मेरो लोकतन्त्रको शिर ठाडो हुन सक्दैन
मेरो आस्थाको नूर उठ्न सक्दैन
मैले साफ–साफ भनिसकेको छु
अब पनि उसको लगौंटी धुन
मैले नामञ्जुर गरिसकेको छु
र प्रशस्तीमा भुरा नानीहरु बटुलेर
उसको गाना गाउन्न भनेको छु
मैले तिमीलाई
हाम्रो रोजाइ चिन भने
कहिल्यै तिमीसँग मेरो सुख मागिनँ
मैले तिमीलाई
हाम्रो भोगाइ बुझ भने
कहिल्यै तिमीसँग सत्ताको स्वाद मागिनँ
यसैगरी तिमी निदाइरहन्छौ भने
एकनास मुर्कट्टा आसनमा
हाम्रो खिलापमा आफ्नो आनन्द साट्छौ भने
मेरो विमति
तिम्रो सिंहासनसँग भइरहने छ
यतिन्जेल
मात्र हाम्रो प्रहार
नारायणहिटीसँग थियो
अब तिमीले बुझे हुन्छ
हाम्रो प्रहार
सिंहदरबारसँग पनि हुनेछ
हाम्रो निशाना
तिम्रा कल्कीमाथि पनि खनिनेछ।
आज धेरै दिन पछी उस्ले
पछाडि फर्की हेर्यो
कालो बादल पछ्याउदै रैछ
दिनको उज्यालोमा रमाइरहेको उ
कालो रातले दिन को अस्तित्व थिचेको पायो
जब उस्ले आज जीवनको खाता पल्तायो
सन्ततिको भविस्य बनाउन गांस काटी काटी
दोउडिराखेको उ
बुडा आमाबाबुको आसुँले
डुबाइ सक्न आटेछ उस्लाई
बल्ल थाहा पायो आज
जब उस्ले आज जीवन को खाता पल्तायो
आम्दानीभन्दा धेरै रिण को भार भेछ
न त तिर्न सक्यो पुर्खा को लगानी
न त भर्न सक्यो ममतामा मा लागेको घाऊ
बुढ्योउली को सहारा बनी
बेखबर दोउडी रह्यो आकाश नै छुन्छु भनी
बाटो टाढा छुटी सकेछ
आज खाता पल्टाउदा खेरी
भोउतारी रह्यो एता र उता
तेरो र मेरो को युध्ह भुमी
शिथिल जिर्न शरीर माथि
मृत्यु को कोटा परिसकेको
बल्ल चाल् पायो
जब खाता खोल्यो धेरै दिन् पछी
आज आँखा बन्द गरी
सुन्यता मा झर्न खोज्यो
सुस्ताएको चिसो मुटुमा
रोएका फुल का पत्ता हरु
बेखबर टाँसिएको पायो
आज फेरी खाता हेर्यो
सुन्य सुन्य र सुन्य मात्रा पायो
अमर नेम्बाङ लिम्बू – एउटा साँझको अवसान
जिन्दगीको यो गोधुली साँझमा
फ्लिक्कर फोटो जस्तो देखिने
म बाँच्ने धरतीको यो कोलाजभित्र
जिन्दगीका थुप्रै पानाहरू
पल्टिसकेका रहेछन् यहाँ।
केवल लर्खराइरहेका छन्
मेरा झ्यालढोकावरिपरि
क्यान्भासमा कोरिएका
अस्थिपञ्जर रेखाचित्रहरू जस्तै
दिवंगत आफन्त र मित्रहरूका
धूमिल स्म्रितिका अवशेषहरू।
धेरै टाढा डाँडाँमा पुगिसकेका
सूर्यका असंख्य पहेंला रश्मीहरू
फर्केर पस्तैछन् मेरा झ्यालढोकाभित्र
अटेसमटेस गर्दै
कागहरूका आवाजसँगै
बास बस्न ओर्लिरहेको
गरुङ्गो रातको समाचार लिएर।
घोर एकाकीपनले लपेटेको
यो उदासिलो साँझमा
टुक्राटुक्रा भएर विलीन भएको
पाउँदैछु म आफैलाई यो महाशून्यतामा।
लाग्छ आजको यो साँझ
बिस्तार बिस्तार मर्दैछ
नजीकै बासिरहेका
झ्याउँकिरीहरूका आवाजसँग मिसिएर।
यसरी नै मैले जिएको एउटा संसार
हेर्दाहेर्दै मेटिसकेको छ यहाँ ।
केवल भावनामा ,
केवल कल्पनामा र
केवल सम्झनामा मात्र
बाँच्नुपर्ने छ त्यो संसार अब मैले यहाँ ।
बसन्त मोहन अधिकारी – नझारनु यी कहिल्यै तिमी आँशुहरु
नझारनु यी कहिल्यै तिमी आँशुहरु ।
देउ मलाई आँशु म झारी दिन्छु बरु ।
नदुखाउँनु त्यो तिर्मो टाँउको कहिल्यै
देउ तिर्मा पिडाहरु रोई दिन्छु अरु ।
यी फूलै फूलले ढाकुन् तिर्मा बाटोहरु
यो काँडा बिज्ने बाटो भरी मै यात्रा गरु ।
देखेर मिठो सपना कल्पनामा डुब्नु
यो जिउँदै जल्ने चितामा म मात्र परु ।
जन्म जन्म सम्म तिमी हाँस्दै बाँचि राख
बरु सधै भरी रोई म बसन्त मरु ।
उसले पूर्णशक्तिका साथ
एउटा पुरानो कर्द
फ् पेटमा जाकिदियो
र मृत्यु प्राप्त गरयो
अब उसलाई शब्दहरूको, स्वरहरूको
र दृश्यहरूको पीडा खप्नु पर्दैन
उसले यही चाहेको थियो
वर्षौंदेखि उसलाई
शब्दहरूले, स्वरहरूले, Continue reading “Rajab – Drishya, Shabda Ra Swarko Rajya Ma”
धैर्यशील मनमायाको धैर्य
फुट्न फुट्न खोजेर पनि फुट्दैन
एकनास चलिरहेका छन्
उसका हातहरु
सिमेन्टीको घोलमा पसिना मिलाउँछे
मनको भयानक आँधीबेरीमा
विवश छे मनमाया
डकर्मीको अश्लील ठट्टा पचाउँदै
छातीभरि उर्लिरहेको Continue reading “Lakshmi Mali – Manmaya”
राजव – बटर टोष्ट र विद्वानहरू
कतिपय विद्वानहरूको
बाइपास सर्जरी गरिएकोछ
कतिपयका धमनीहरुको
पुन्रनिकाश गरिएकोछ
कतिपयलाई सर्जरी कक्षमा पु-याईएकोछ
विद्वानहरू प्राय:
हृदयघातले ग्रस्त छन्
सबको हृदय
सर्जिकल ग्याँगहरू संचालन गर्छन्
प्राय: विद्वानहरु
आ-आफ्ना मस्तक
ग्याँगहरूलाई सुम्पेर
मस्त छन्
विद्वानहरुसँग हाल
फालेका बटरटोष्टका टुक्राहरू
खाने मुख मात्र बाँकी छ