नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
त्यो कोमल फूलमा बस्छ
नङ्ग्रा बोकेको भवँरो।
गौरी भाउजुले गाइरहेकी त्यो भद्दा गीतको
कम्मर भॉंचिएको जीउ
सधैँ
पग्लिएको आँखाको चेपबाट हेर्छ
रत्ने दाज्युको बैंश।
मान्छेको शरीर प्लास्टिककै त हो
जो आगोले खुम्चिन्छ।
आगोले के छोड्छ ढुङ्गालाई
हिँउ त कोमल हुन्छ
न सुन कठोर हुन्छ।
आगो?
आगो न कोमल हुन्छ न कठोर हुन्छ।
त्यो फूलमा लागेको आगो देख्छ भवँरा
गीतको झिल्काले ढड़्छ रत्ने दाजु।
जब पग्लनु पर्ने समय हुन्छ
त्यसलाई कुनै बॉंधले रोक्दैन।
मनोज बोगटी – रिङटोनको देश
-हेल्लो…
-क्याफेमा?
-ओके, ल ल…
***
मल्टिकलर्ड हेल्लोहरूको
माकुरी जालबीच
मच्चिँदै हल्लिरहेको रङहीन आवाजलाई
जीउ जोगाउन साह्रो
यो रिङटोनको देशमा।
गणतान्त्रिक हेल्लोहरूको कमर्सियल कलरट्यूनभित्र
बिलाइरहेछ
रायोको साग उम्रिने गाउँको सातो।
कति छिटो उभियो हँ
हेल्लोहरू कै ईंटाले
गाउँको ढुकढुकी।
बाख्रा खान पल्केको चितुवा बस्ने डॉंड़ामा
टावर बस्छ
त्यसले बाख्रा मात्र खॉंदैन
मान्छे पनि खान्छ।
कति छिटो पुग्यो निर्माण र पतनको सङ्घारमा
गाउँको अर्ग्यानिक संस्कार।
न अक्षर न आवाज
न गोर्खाको रह्यो
न बङ्गालीको, बिहारीको न अङ्ग्रेजको
हिन्दु ईशाई न शिखको।
यो ग्लोबल भाषाको रक्सी पिउन पल्केदेखि
लोकगीतहरू
शोकगीत जस्तो बज्न थालेको छ।
कसैसित रहेन आवाज
आफ्ना आवाजहरूको रङ बसेन अनुहारमा।
आवाज र अक्षरहीन संवेदना
फना उठाएर घिस्रिरहेछ
एलसीडी ग्लोबमा।
बिहानै आइपटले गाउने
भजन
गाउँभरि डुल्छ। बिजुली छ भने मात्र पूजा हुन्छ।
भजनको भॉंच्चिएको जीउभरि सल्बलाइबस्छ
उपभोक्तावाद।
घर-घरको छाना हुँदै
सर्दै आइरहेछ
असम्वेदित् सलह सभ्यता
मल्टिकल्चर्ड झण्डा बोकेर।
स्कुसको जरा र फर्सिको मुन्टा
कुखुराको सुलीले बॉंचेको डल्ले खुर्सानीको सम्झना
आह!
अझ पनि
कति बल्झिन्छ शहर पसेको गाउँलाई।
आह!
कति साह्रो पर्छ अचेल
आँगनका दुबोहरू टेक्दै-टेक्दै
नागबेली बाटो ओहोर-दोहोर गर्नु
गाउँ फर्केको शहरलाई
फिता चुट्टिएको चप्पलमा।
ठूलो मल्टिकलर्ड झोला भिरेर
रिङटोनहरूको फेरी बजाउँदै आइपुग्छन्
अम्बानीहरू
घरै दैलोमा।
कति गाह्रो छ अहिले वेदलाई लाज राख्नु।
ग्रन्थबाट एलसीडीमा घुस्रिएका मन्त्रहरू
ट्याटु खोपेको पाखुरा देखाउँदै बस्छन्।
सेल्फोनिक मनको भित्ताबाट उप्किदै झर्छ र मर्छ
संवेदनाहरू
एसएमएसको लिलिपुट अक्षरहरूले लेखिन्छ जीवनको नयॉं संस्करण।
( उः अर्जुन
एसएमएस गर्दैछ।)
एलसीडीभरि पोखिएको पुरूष
थाहा पाउँछे उर्मि।
असंवेदित् अनुहारको छॉंया दलेको नयॉं किताब पढ़ाउन
कसले ठड़ाएका हुन्
गाउँको चिसो हावा बग्ने डॉंड़ा-कॉंड़ा
टावरे स्कूलहरू?
हेर्नुहोस् त
देशको माटोको रानीमासुमा नै मुख गाड़ेर
घाउ नै घाउ बनाइरहेका छन्।
कस्तो टोक्ने
इकोनोमिक डॉंठहरू हुन् ती।
छोरीले सिकरभित्र बिस्तारोस्वरमा आइलबयू भनेको सुन्दा
बाहुनी बोजुले किन खोतलेका होलान्
पुराना चिठ्टीको त्यो पोको?
कसरी छुट्टियो नि संवेदनाको नाता पनि
ढिलो नढिलो ढुकढुकिने लामो केश पाल्ने चिठ्टीलाई
फर्किएर पनि हेर्दैन सबैतिर चिरिएको जिन्स लगाउने त्यो एसएमएसले।
सबै आ-आफ्नो झण्डा बोकेर बस्ने त्यो ग्लोबलभिलेजमा
कसैले मोइ पार्छ कि
यो संक्रमणको तिर्खा मेट्ने।
ए सॉंच्ची
पाठक तपाईं कुन दलको?
रिलायन्स कि एयरटेलको ?
मनोज बोगटी – कुवाको स्वर
१.
मलाई तिम्रो कुवा मनपर्यो
तिमीले त्यहॉंबाट कराइरहेको पनि मन पर्यो।
मैले मन पराएर तिम्रो कुवा संसार हुँदैन
के गर्छौ
मैले मन पराएर तिम्रो कुवा जीवन हुँदैन।
तिम्रो स्वर पनि राम्रो छ
संगीत पनि राम्रो छ
लय पनि राम्रो छ।
सप्पै राम्रो छ
के गर्छौ
सुन्ने स्पेस फराकिलो छैन
कुवाको भित्ता छेड़्दैन।
तिमी त्यहीँ बसेर फुल्लिनू
र त्यहीँ फुट्नू।
तर याद राख तिमी फुट्दा निस्कने आवाज
कुवा बाहिर उछिटिनेछ
त्यो आवाजले सुनाउने छ सबैलाई
कुवाको मर्म र मृत्यु।
के गर्छौ
त्यतिबेला तिमी नै हुनेछैनौं।
भ्यागुतालाई भन्ने कुरा यो भन्दा ठूलो हुँदैन।
२.
कुवाभित्र पसेर नहेरेको भए
मैले यो अक्षर पाउने थिइनॅं
यो साहस पाउने थिइनॅं।
कुवाबाहिर ननिस्किएको भए
कुवा निर्माता चिन्ने थिइनॅं।
कुवा नायक चिन्ने थिइनॅं।
त्यो सर्जकलाई चिन्ने थिइनॅं
जसले लेख्यो तिम्रो निधारमा
उचाल्नै नसक्ने दुर्भाग्य।
र भोग्न पाउने थिइनॅं
जीवनको यो जटिल अर्थ।
३.
कुवा, भ्यागुता र मबीचको नाता
अब त ठम्याइसक्नु भो की?
माट्टैसरिको हातमा बज्छ मोबाइल फोन
फोनबाटनै सुनाउँछ लालेलाई परदेशमा बोलेको छोरोको आवाज
फोनको नयॉं रिङटोन बज्दा लालेले कान हल्लाउँछ
लालेले बुझेको छ खेतमा उम्रेका नयॉं अक्षरहरू
खेतमा मोबाइल बज्न थाले पनि
उम्रन छोड़ेको छैन कृषकको सपना
अझै पनि बीऊ काड्छे हरिमाया
हर्के अझ पनि हली नै छ।
लालेहरूको पुर्ख्यौली हड्डी कुहिएर बनिएको खेतमा
उम्रने अक्षर पढ़ेर हुर्किएको देश कसको अनुहार?
खेतमा कुलो हाल्ने ठेलाभन्दा अग्लो छैन अमेरिका।
खेतमा उम्रने तोरीको फूलभन्दा सुन्दरी छे ऐश्वर्य राय?
बाङ्गोटिड़ो बाटोभन्दा ठूलो व्यामायल कहॉं छ?
सयबर्षे बूढ़ो चश्माबिना पनि देख्छ
आफ्नो अनुहारको चाउरी ऐनामा।
यही गोठ हो
संसदभवन
जहॉं अचेल
दूध फाट्न थालेको छ
मही बिग्रन थालेको छ।
घिऊ जस्तो नीतिहरूमा कीरा पर्न थालेको छ।
गोठमा धूपबत्ती गर्न नजान्ने गोठालोहरू पठाएपछि
गोठको देउता बिग्रेको छ।
किसानहरू जुलूसमा छ
हामीलाई हाम्रै अनुहारको छाला चाहिन्छ
हामीलाई हाम्रै माटोको चिहान चाहिन्छ।
अक्षरहरू खेतलाई पढ़ाइरहेछ
टेक्नोपोलिटिक्स।
खेतमा लेखिएका लालेहरूको इतिहासलाई
किनारीकृत गर्ने लेखकराज्यका
रसायनिक मन्त्रीहरूको बिरूद्ध
कोदोको बाला जस्ता मुठ्ठीहरू उठाउन सिकाइरहेका
ती अक्षरहरूले पनि बोकेका छन्
च्यातिएका बाजेका अनुहारहरू।
मनोज बोगटी – आँखाक्षर
उसका आँखाहरू
अक्षरहरू हुन्।
ती अक्षरहरू जब भुँइमा खस्छन्
मीठो कविता बज्छ
घरमा।
घर स्वर्ग बन्छ।
त्यो संसारको सबैभन्दा मीठो सङ्गीत
जसले थामेको छ जीवनको गह्रौं गरिमालाई।
तिम्रो संवेदनामा काठ पस्दै गइरहेछ।
••
अब कुनै पनि शरीरबाट उड़ेर जानेछ लाजको सह
मरूभूमि मात्र हुनेछ शरीरको बालुवा।
तिर्खा-तिर्खा-तिर्खा
तृप्तिको हाहाकारमा बॉंच्ने छ संवेदना।
•
मृत्युको त्यो कालो भयले खोल्न सक्दैन
आँसुको ताला
प्रेमको त्यो कोमलता
सुक्नेछ
फूलमा।
-त्यसपछि कहिल्यै पुनरावृत हुनेछैन सृष्टिको वचन।
•
म तिम्रो खस्रो ओंठ छोएर भन्नसक्छु
त्यसलाई कोमलताको मातको सुगन्ध आउँदैन।
कति पातलो छ तिम्रो मनको पाप्रा
जहॉं आमाको मृत्युको एक थोपा शोक अड़िन सक्तैन।
तिम्रो आँखाको सुरूङबाट छिर्ने
संसारको वासनाको त्यो सौन्दर्य
कुनै कम्पनीको ब्राण्ड जस्तो टॉंसिएको छ
शहरमा उभिने होर्डिङहरूमा।
•
त्यो यान्त्रिक यौनको गर्मीमा
भटाभट मर्दैछ अनुभूति।
तिमी नै भन
च्याटिङमा आउने
टुक्रिएका अक्षरहरू
तिम्रा स्वास्नीको ठूल्ठूलो सासभन्दा अर्थपूर्ण छ?
••
तिम्रो संवेदनामा काठ पस्दै गइरहेछ।
मनोज बोगटी – स्पेस
अघि हिँड़्नेहरूको पाइलाको धुलोले
ड्याम्म छोपेको छ
स्पेसको बाटो।
पुरानो बाटो भत्काएको भ्रमको
मीठो निद्रालाई
विचारको अँध्यारो कोठामा सुताउनेहरू
ब्यूँझिएको रिहर्सलको बतास चल्छ
बतासमा Continue reading “Manoj Bogati – Space”
भिज्न दिनू आँखालाई
आँखा भिज्दा
मन मलिलो हुन्छ।
जहॉं उम्रन्छ
हॉंस्ने आकांक्षा।
तिमीलाई थाहा छ
मनको आगो जब आँखाबाट निस्कन्छ
कसरी जल्छ मर्यादा
कसरी डढ्छ स्वर्ग।
भिज्न दिनू आँखालाई
आँखा भिज्दा नै जीवन भरिलो हुन्छ
जहॉं फुल्छबॉंच्ने भरोसा।
पीड़ाको कुनै आकार हुँदैन
तरै पनि मनको कत्रो पाखा ओगट्छ यसले
पीड़ा फुट्दा त्यही पाखामा पैह्रो जान्छ।
पैह्रो गएको पाखामा
खड़ेरी मात्र उम्रन्छ।
अहो!
आँखामा खड़ेरी लाग्नु कत्रो अनिकाल हुन्छ।
भिज्न दिनू आँखालाई।
एफ्रोदाईतको
नग्न फोटो मुन्तिर
लागेको छ आगो ।
त्यो तातेको आनन्दस्थानमा छ
ठूल्ठूलो सास ।
पहाडको रंगहरु बिग्रिएको छ
वर्खा लागेको छ पोखरीमा ।
निभ्दै गैरहेको दुईटा जून छ
अनुहारको रातो आकाशमा ।
निद्रा होईन त्यो पीडा त्यो
सृष्टि कम्पन छ ।
निःशब्द ओठभिर
चर्को उठेको तिर्खा सल्केको छ ।
दुर्गन्धहरुको सुवास फैलिएको कोठामा
दौडिरहेको छ तरंग
बिजुलीको नांगा तार भएर ।
बत्ति जलेको छैन ।
भित्र ऊ / बाहिर म
ढोका खोलेको छैन ।
वारि तिर्खा
पारि पोखरी
पुल लागेको छैन ।
… अझसम्म पनि
सिञ्चेलले
आफ्नो अनुहारको रङ देख्न सकेको छैन।
त्यहॉं टल्किएको छ
कान्तिहीन घामको पुरुषत्व।
तरूणी चियाका पातहरूका
फैलिएका अङ्गालो देखेर पनि
उत्तेजित हुन नसकेका
घामका जुङ्घाका रेखीहरू जस्ता लाग्ने युवा किरणहरू
निभ्दै गइरहेछन्।
आँगनमा गजधम्म बसेको छ
खड़ेरी।
*
•युवाहरूको माथ्लो ओंठमा
जुङ्घाका जस्ता किरणहरू प्रष्ट छन्
जसले बोकेका छन्
बलजफ्ती
गह्रौं स्वाभिमानको नरकंकाल ।
रातो माटोमा चिप्लिने खेल्दा-खेल्दै
हुर्किएका ती युद्धहरू।
प्रत्येक युद्धको अनुहार माटोसित मिल्छ।
माटोले जो लुकाएको छ
युद्धहरूका उज्याला ती सपनाहरू
छातीमा।
खेत जोत्दा-जोत्दै ढलेका
ती पसीनाहरूको सम्झनामा
हल्लिबस्ने लुङदरको टुप्पोमा
बस्न सजिलो छ गिद्धलाई।
खड़ेरीको मौसममा
सपनाहरू
गर्भपात गर्दै बस्छन्।
माटोको आँखालाई
रतन्धो सङ्गीत सुनाउँदै बस्छ
समय।
•अझसम्म पनि
झरेका ती टोपीहरूको सम्झना लुकाएर बॉंचेको
देउरालीमा
ब्वॉंसोहरू आउँछन्
नन्दीग्रामको निम्ति कुन्नी के-के लेख्छन्
दार्जीलिङतिर फर्किएर।
त्यहींबाट शब्दहरू
आफु लुटिएको वैराग गाउँछन्।
त्यो गीतलाई विद्रोह हुरीले आङमा बोकेर
गाउँ पुर्याउँछ।
सबैले नै सुन्छन्
मृत्युवाचकले सुनाएको
आफ्नै अनुहारको समाचार।
छाम्दै बस्छन् गाउँहरू
सिमाना लुटिएको अनुहारको डील डॉंड़ा।
औंलाहरूले छाम्छन्
भॉंच्चिएका घाउका टुक्राहरू
जो
अक्षरहरूका पाप्रा भएर छन् निधारमा।
कस्तो कहाली उठेको छ
गाउँहरूको गाउँमा
अँट्दैन त्यो
देशको चश्मामा।
*
•नयॉं जिल्दमा आएको छ अहिले
छातीहरूको संस्करण
जसको पृष्ठैपिच्छे
कालो अनुहार पारेर बोल्नै नसक्ने गरी बसेका छन्
लुते शब्दहरू।
आफ्नै अनुहार थेग्न नसकेको पीड़ा गाउँदै
सर्कस देखाउन सधाइएको हात्ती जस्तो
कुन्नि कुन इमान्दारिता देखाइबस्छन् शब्दहरू।
अझसम्म
के के भन्न नपाएको
गाउन नपाएको
के के खोल्न नपाएको
मादलको धिङताङ थुनिएको छ
छात्तीमा।
कस्सैले देख्दैन त्यो(?)।
शब्दहरूका ती काला अनुहार पछिल्तिर लुकेको अँध्यारो विम्ब
अझसम्म झरेको छैन
भूँइमा।
अहो!किन फर्केनन एकसाथ
क्राइष्टलाई अङ्गालो मार्दै हाम्रो कृष्ण?
*
•कृष्ण जस्तै काला रातहरू जो
कालै काफन ओढ़ेर छन्
अन्धकारबाट आफुलाई बचाउन।
सन्त्रासित छन्
असुरक्षाको साइरन बजिरहने
झॉंक्रीहरूको देशमा
हाम्रा उज्यालाहरू।
कुनै जोखाना टिप्न नसकेको बाध्यता
बल्झिबस्छ जहिलेसुकै
चुहुने छानुमुनि बॉंच्दै आएका
बोनबोहरूको गाउँमा।
उज्यालो जति चुहिसकेको कागज जस्तो सेतो
उभिन्छ
कञ्चनजङ्घा
समयको साक्षी दिन।
किन टिप्न सकेनन् त्यसलाई क्यामेरामा
कालो गगल्स टाउकोमा झुण्डाएर आएका
आफ्नै राज्यका टुरिष्टहरूले?
*
•आतंगवादी अन्धकारहरूबाट लुकाएर अचेल
घाम जस्ता सयपत्रीहरूले
पर्चा बॉंड्न थालेका छन्
गाउँमा।
(घाम लाग्छ अब ?)
के के लेखेका होलान्
घाउहरूले
जब दुख्नै छोड़ेपछि।
रगतले लेखेको देश
मुट्ठीमा बोकेर
बॉंच्दै आएका ती कोपिलाहरूले
जब हॉंस्नै पाउँदैन।
धेरै वर्ष ओथ्रा बसेका सपनाहरू
अब फुट्ने हुन् कि!
जब देश हिँड़ेर गाउँ आउन सक्तैन
तब देश विकलाङ्ग कि गाउँ?
जब कि गाउँले बाटेको दोरीले नै
बॉंधिएको छ देश।
*
•सुनाखरीको छातीमा लागेको
धोकापूर्ण कॉंड़को तीखोबाट
चुहिरहेको छ
इतिहासको रङ।
त्यही रङ छालामा दलेर
बॉंचेको छ
लालुपातेको पातमा आमैको आँशु।
*
अन्धकारको सुरूङ खन्ने
मिर जफरका औंला काट्न
हातमा लिएका छन् सिरूपाते
शब्दहरूले।
शब्दहरूको पनि धार पलाएको छ।
धेरै वर्षको भूमिगत यापन पछि
कविताको पाखुरामा पनि बल पलाएको छ।
कविताले त्यो कोमलतालाई गालेर
तयार पारेको
चट्टान छाती
अहिले
गाउँका सबै युवाहरूको कमिजभित्र लुकेको छ।
•
उज्यालिँदै आएको छ
गर्भवती हिमालको निष्कलंक अनुहार।
आँगनको डीलबाट नै टॉंगिएको तारमा
पहरा बसेका फाटेका चौबन्दी-फरियाहरू
गाउँदैछन्
अनुहारको नयॉं गीत
…. आइज घाम यो माटोको घाउ सुकाइदे
रोइरहेको टिस्टाको पीर गहमा लुकाइदे।
•
चुल्ठोमा गुरॉंसका सपनाहरू खिलेर
हत्केलाका घाउहरू कोट्याइरहेका छन्
बस्तीका फुटेका खालीखुट्टाहरू।
ओंठको रातो रङ त्यो
लिपिस्टिकको हो र
लालुपातेको?
केशको त्यो पहेंलो-सेतो रङ
गार्नियरको हो र
चमेलीको?
(मल्टिकलर्ड विज्ञापनहरू गाउँ चढ़ेकै थिएन जब।)
जतिबेला चियाका पातहरूले
आफ्नो मौसम मागेको थियो
सुन्दरता मागेको थियो देशलाई।
कुलैनका फुलहरूले
वसन्त मागेको थियो देशलाई।
पहाड़को ओंठमा जुन खड़ेरी झरेको थियो
एक लहर मुस्कान मागेको थियो।
बड़रको रूख अनि दार्मी गाईको थुनले
ती ओंलाहरू मागेका थिए
जसले लेख्न सक्थ्यो
नेपाली अक्षरमा माटोको सुवासलाई।
माटोको सुवास जो
बज्न चहान्थ्यो शिरको टोपी हल्लाउँदै
मचुङ्गाको धुनमा।
-त्यो सपना मात्र थिएन
आँखाहरूले अनिंदो बसी-बसी ओथ्राएको
विपनाको एक-एक चिङ्ना थियो।
हुन त सपनाको कुनै भूगोल हुँदैन
इतिहास हुँदैन।
सपनाको रङ पनि हुँदैन, आकार पनि हुँदैन
त्यसैले सपनाको घर पनि हुँदैन।
•
एवोर्सन गरिएका सपनाहरूको पनि
एउटा पहाड़ै छ।
जहॉंबाट बग्छ
एउटा आत्महारा दुर्गन्धको विरक्त गीत।
•
पर्खिरहेछन् अझ्झ
सड़कहरू
टोपीहरूका कलिला पदचिह्नहरू।
वसन्तहरू
गुप्तवासमा छन्
सुनाखरीहरूलाई रातो फरिया सिउँदै।
शिशिरहरूले आँगनको डील-डील
रोपेका छन्
बाबरी फुलको बोट।
( कुन पर्व आउँछ अब ?)
लाटा गाउँहरू भने
खबरकागज लिन शहर पसेका छन्
बुढ़ी आमालाई
उसको अनुहारको समाचार सुनाउन।
(अखबारका शब्दहरू जो
कॉंपिरहेका छन्।
खाममा थुनिएका
जवान छोरोको मृत्युको सूचना हातमा बोकेर।
शब्दहरू
यसरी कठोरिँदै आएको कति भयो?
गाउँहरूको सपना
कति चोटी खसिसकेको छ गुलाबको फुलबाट
भुईंको धूलोमा।
अलिखित छ सपनाको इतिहास।
(किन गाउटग्रस्त छन् शब्दहरू?)
•
लुती चियाको पात
ओड़ेको घुम अलिकति उचालेर हेर्छे
कञ्चनजङ्घामाथि चिच्याइरहेको
कालो बादलको अनुहार।
क्रोध हो कि त्यो
ग्लानि हो कि!
नबुझेर चियाका फुलहरू अलमल्ल पर्छिन्
छोरा-छोरीलाई
त्यही अन्योलता सुनाएर
सुताउँछिन्।
चियाका फुलहरूले सपनामा देख्छन्
आँगनसम्मै आइपुगेको घामलाई।
मलेरिया लागेको कुलैनको पहेंलो पात
रातभर आमा1 पढ़ेर बस्छन्।
उज्यालो भइसक्दा सुकिसकेको हुन्छ
हत्केलाको रगत।
खण्डहर जस्तो कुलैन फ्याक्ट्री
लेखोकेको एकोहोरो आवाज
रातभरि फैलिबस्छ
चेतनाको सिमाना छुन।
पुनारावृत भइबस्छ
यो कथा
गाउँले सभाहरूमा।
•
बस्तीहरू सब्जी बेच्न शहर झर्दै गर्दा
बन्दको चपेटमा परेका सपनाहरूको बिल्लिबॉंठ
बाटैमा सुनाउँछ
आधा बाटोबाट नै फर्किएका लुते विपनाहरूले।
खेत, बारीको आङमा
कतिवर्षदेखि खोप्दै आइरहेको छ
आतंककारी राजनीतिको शिलालेख।
हात्तीको खुट्टा जस्तो बलियो हुकूमको डरले
भुटेका मकै र डल्ले खोर्सानीहरू गुनासो साट्छन्
खेतालापातमा।
गाउँलाई सेप्टिक जस्तै दुख्छ लाटो घाउ।
नदुख्ने घाउको त भाषा नै हुँदैन।2
लाटो हुनु भाषा नहुनु त हो।
दुख्दा-दुख्दै पनि नदुखेको हुनु
कसले सिकायो घाउहरूलाई?
घाउ हुनु दुख्नु हो र?
•
घाउहरू फुटाएर निस्किएका छन्
अक्षरहरू। अहिले।
घाउका रङहरू टल्किएको छ
रगतको उज्यालोमा।
घाउ फुटेको आवाजले
ब्यूँझिएका छन्
शहीद वेदीहरू
शब्दहरू
घाउ च्यातेर आएका छन् बाहिर।
आमाको काख भोग्न नपाएका ती बालखा सपनाहरू
यसरी चर्किएको छ
निस्कन तयार छ विपनाको अनुहार।
त्यो शब्दको अनुहार
सयपत्रीसित मिल्छ
चौबन्दीले पोको पारेर राखेको मानचित्रसित मिल्छ
जुन मानचित्र फाटेको चौबन्दीबाट
निस्कन खोजेको युगौं भयो।
27 जुलाईहरूले चुटेका नीलडामहरूसित नै
बॉंचेको
बाजेको धुलो लागेको सपना
शहीदवेदीलाई ढोगेर जो निस्किएको छ अब।
त्यो प्रत्यागमन
बाइबल, महाभारत वा कुरानको
कुनै स्वैरकल्पना होइन।
•
टिस्टाको पानीले अनुहार धोएर आएको सपनाको विम्ब
शहीदको आमाको मनको गॉंठोसित मिल्छ।
•
भर्खर उम्रन थालेको मकैको बोट
छोएर आएको हावाले
के को सुगन्ध छर्छ?
अब मैदान उत्रेका शब्दहरूले लेख्छन् यसलाई।
•
दिनहरू अहिले
अँध्यारो ज्याकेट खोलेर बसेका छन्
टिस्टा-सुनकोशको बगरैबगर।
रातहरू
मनभरि पीरको रङ दल्दै बसेका छन्
समयको क्यान्भसमा
टल्किएको कञ्चनजङ्घा लेख्न।
•
एकान्तमा
सितार बजाउँदैछ
गाउँहरू सुन्छन्।
माटोको सतहबाट बगेर आउँछ
अनुहारको गीत।
सुकेका खेतका ओंठहरूमा भन्किएका
हरिया झीङ्गाहरूको जुलूस छ।
•
घाउहरूको पीढ़ागीत सुन्दै अझ पिउँदैछन्
मीरजफरहरू
चियाको पातबाट चुहेको गाउँको रगत?
•
गाउँका घाउहरू टेक्दै आउने
पर्यटकहरूको ह्याण्डिक्यामले समात्न नसकेका जीवनका विम्बहरू
एक्लै फुल्छ, झर्छ। यो जङ्गलमा।
टिस्टाले दुवैतिर बाटेकी किनाराबाट
मग्मगाएर आउने
इन्द्राणी र गङ्गामायाहरूको काखीको गन्ध
मीठा मात्र लाग्छन् बजियाहरूलाई।
बिहानै कचेरा पुछ्दै पहरामा बसेको
कञ्चनजङ्घाको बाङ्गिएको टोपीको फोटो खिच्छन् मोराहरू।
•
आफ्नो दूधको मूल्य तोक्न नसकेकी
बज्यैहरूका चाउरीहरूमा
लुकेर बसेका लाटा शब्दहरू
चौरस्तामा बज्ने घोड़ाको टापबाट निस्कन्छ
अनि बतासेको लुपमा हराउँछ।
कति राम्रो कथा हगि यो?
•
वद्माश गणतन्त्रले पट्टी बॉंधेको छ टाउकोमा
युग जस्तै लामो पालेको छ केश
र बगलीमा छ छुरी।
निर्धाहरूको आङमा नीलडामहरूको घर बढ्दै जान्छ
घाउहरूको गाउँ बढ्दै जान्छ।
सातो हराएका छिप्पट शब्द
चुपचाप बारी खनिबस्छ
हातमा बीऊ नबोकी।
अहो!
किन उज्यालिँदैन शब्दहरूको झोपड़पट्टी?
डॉंड़ामा समय खपेर बसेको चिलाउनेको रूखपछि
लुकेर हेर्छ जुनघाउहरूको लुब्दो इतिहासको वंश।
•
जुन इतिहासमा युद्ध छैन
माटोको सुवास पनि छैन।
खुकुरीले लेखेको तासपत्ताको इतिहास
भत्किँदो रहेछ हगि?
•
हुरीहरू आफ्ना नहुँदा रहेछन्
हुरीको विश्वास नहुँदा रहेछन्।
हुरीमा विश्वासको कुरा नै पो के कुरा र हगि?
•
जब घाउ फुटाएर बाहिर आए शब्दहरू
छातीको आँखामा चमक आएको छ।
कानून लगाउन सकेन सरकारले
शब्दहरूलाई।
सरकारले
हिमाललाई टल्किनबाट रोक्न सकेन
टिस्टालाई बग्नबाट छेक्न सकेन।
पहाड़हरूको बीच भएर बग्ने कुइरोलाई
गोली ठोक्न सकेन।
हिमालबाट झर्ने झरीमा
जहिले पनि मुसा जस्तो भिज्छ सरकार।
च्यातिएको अस्तव्यस्त चियाबारीको चोली
पसीना पुछ्दा रङ हराएको कुलैनबारीको टोपी
भोक्कै टोयट्रेनमा ओहोर-दोहोर गरिरहने
तिनीहरूका सपना भन्दा ठूलो
हुनै सकेन
सरकारको राजनीति।
•
1986 को हातबाट लगाइएको कोर्राको दागसितै
जवान भएका घायल ती कलिला अक्षरहरूसित
किन आह्रिस गर्छ सरकार?
गोलीले भेटेका शहीद अक्षरहरूको सपना फुलेको
किन रिस् गर्छ सरकार?
आखिर
हिलोमा झरेको बीऊ उम्रन्छै-उम्रन्छ
हिलो खुनकै होस् न चाहे।
•
बले-बिरेको अनुहारको चाउरीमा
घाम लागेको
मन नपराउने सरकारको त्यो कालो अनुहारको ब्ल्याकबोर्डमा
चमेलीले जुन मानचित्र कोरी
त्यसलाई नै अनुत्तीर्ण किन बनाइयो मुख्यमन्त्री?
वार्षिक परीक्षा नजिक पठाइएका पाठ्य पुस्तकबाट नै बटुलिएका अक्षरहरूले
जुन आवाज लेखियो
अब त्यसलाई मेट्न सक्छौ र राज्य सचिव?
•
चियाका पातहरूले गीत गाएको
मन पर्दैन सरकारलाई
भाइचुङ भोटिया मादलमा नाचेको
मन पर्दैन सरकारलाई।
टोपीले
पसीना होइन
भाग्य पुछ्दै बॉंचेको इतिहासले
घर बनाएको मन पर्दैन सरकारलाई।
सरकारले हिमाललाई सपना देख्न त रोक्न सकेन
विपना देख्न पनि रोक्न सक्तैन।
आमाको फरिया च्यातिन्छ, तर
फरियामा लुकाएर राखेको सपना च्यातिन्न।
हिमालको मन
पैह्रो पीढ़ितहरूलाई बॉंड़िने प्लास्टिक होइन
जो सरकारको षड्यन्त्रले च्यातियोस्।
हिमालको मन हिमाल नै हो जहॉं
सबैभन्दा पहिले चुम्छ
इमानको घामले।
सरकार सयपत्रीको फुलसित हारेको छ
सुनाखरी र धुप्पीसित हारेको छ
अरू त के
कुइरो र जाड़ोसित हारेको छ
खोल्साको पानी र रूखसित हारेको छ।
सरकार त डॉंड़ा जत्रो अग्लो पनि छैन
झर्ना जस्तो सङ्लो पनि छैन।
•
…. हुन त सपनाको कुनै रङ हुँदैन
सिमाना र आकाश पनि हुँदैन।
शहीदले भन्दा पनि धेरै मृत्युलाई
छातीमा सहेकी आमाको सुकिसकेको स्तनले मागेको सुरक्षा
शहीदले भन्दा पनि धेरै रगतआँखाबाट झारेकी
उजाड़ सिउँदोमा कञ्चनजङ्घा थामेकी
बुहारीको अपुताली कोखले मागेको मूल्य
सपनाका यी नै रङहरूले त लेखेर राखेको छ
आँखामा।
बॉंच्ने उत्साहमा नै त
सपनाहरू अस्तित्वमा छन्।
मृत्युको सपना हुँदैन।
सपना आफैमा कति घायल छ।
सबै घायल सपनाहरूले
बुद्धको काख पाउँदैनन्।
सपनाको कुनै कविता नै हुँदैन
आकार र आयतन हुँदैन।
•
कविता नै नभएको
आमाको अनुहार
र सिउँदो कस्तो हुन्छ?
शब्द नै नभएको
बाबुको छाती कस्तो हुन्छ?
नाती-नातिनीको निधार कस्तो हुन्छ?
कारागारमा बसेका
सपनाहरूले
झेलेका छन्
विपनाको तिर्खालाई।
(माटो नहुनु, कारागार भन्दा ठूलो हो र?)
•
निधारले उन्यू फुलाएको धेरै भयो।
बुढ़ो कृषकको आँखा फुला परिसकेको छ।
पसीना फुलेको छैन।
पसीनाले पनि माटो पायो भने मात्र
उम्रन सक्छ फुल्न सक्छ।
पसीनाको सुवासको लोककथा
पसीनाको दुःखहरूको आदिकथा लेख्ने
कविलाई पनि त चिहान चाहिन्छ।
जसको आँगनमा पसारिएर युगौंदेखि पुरानो इतिहासको घाउ
अझ चाट्दैछ
कुकुर समय।
•
घामखैनी माड्दै बस्छ
चिसोमा कक्रिएर मरेको अँध्यारो छेउमा।
अन्धकारको निम्ति
जुनकिरीहरू आए, गए।
आफै लाई मात्र बाटो देखाउने जुनकिरीहरूको
विश्वासमा
औंसीहरूले कहिल्यै देखेनन् रामको उज्यालो अनुहार
न देखे उज्यालोको रामराज्य।
अँध्यारो भनेको
कालो मात्र होइन।
कालो र सेतोबीच युद्ध नै हुँदैन।
•
दुख्न जान्यो भने मात्र
घाउ, घाउ हुन्छ।
नदुख्नेलाई छाती के हो?
दुख्नु भनेको मर्नु होइन
दुख्नु भनेको
सम्हालिएर बॉंच्नु हो
हिँड्नु हो।
लड्यो भन्दैमा लक्ष्य भाग्दैन।
लड्नुहरूको अधिकार हो लड्नु
जीवनमा।
जीवनमा लड्दै नलड्नुलड्दै नलड्नु के हो जीवन?
रून जान्यो भने मात्र
आँशु, आँशु हुन्छ
हार्नु जान्यो भने मात्र
युद्ध, युद्ध हुन्छ।
दुख्न घाउ चाहिन्छ
घाउलाई छाती।
•
घाउका रङहरूले टल्किएको हिमालले
साउँ अक्षरले लेख्न थालेको छ आफ्नो अनुहार।
(यो इतिहासमा गन्हाउने रगत
ती नै कलिला अक्षरहरूका हुन्।)
घाउहरूले भाषा पाएको छबोल्न सक्छन्
अब संविधानलाई सिकाउने छन् अधिकारको पाठ।
आँगन-आँगनमा भेला भएका छन्
गाउँभरिका ठेलाहरू।
धेरै वर्ष नबोलेका गन्हाउने सासहरूले
रङ पाएको छ।
भुकुल्ले बिहानी खेलिरहेछ माटोमा।
•
अहिले कमसेकम शहीदवेदीको टुप्पोमा बसेर
काग कराउन त छोड़ेको छ।
•
अहिले जुन तरङहरूको भेल उर्लेको छ
त्यसको कुनै सिमाना छैन।
त्यो भेल मुट्ठीमा बोकेको गीतले
के-के भत्काउँछ अब।
गीतलाई रिस् उठ्दा
कत्रो भूकम्प हुन्छ भने
देश पनि ढल्छ।
बॉंध नै फुटेपछि
शब्दको आँधी उठ्छ।
शब्द फुट्दा
कस्तो पैह्रो चल्छ भने
कारागार नै पुरिदिन्छ।
त्यो आँधीले मुट्ठीमा बोकेको आवेगले
के-के बिगार्छ अब।
•
माटो नहुनेलाई
कृष्णचुँढ़ाको बिजनको माने हुँदैन
न कॉंस फुलेको थाहा हुन्छ।
जब गीत लाटो बन्छ
गाउँ लाटो हुन्छ
लाटा गाउँहरूको हात समातेर
कति माथि उठ्छ र देश।
देशको माया अझ बजाउँछ रामसिंह
अनि गाउँछे लता।
नलेखिएका इतिहासको दस्तावेज बोकेर
शब्दहरूले
ती नै गाउँहरूको गाथा सुनाइरहेछ अहिले
देशलाई।
•
अहिले आफ्ना अनुहारको मानचित्रमा
छर्किरहेछन् विद्यार्थीहरू
घाउका रङहरू।
मनोज बोगटी – समाचारको शिर्षक छैन। अहिले
अलैंचीको बोटमा ल्यापल्याप टॉंस्सिन्छ
बाजेको
सड़िएको सपनाको छाला।
छालारङ सर्छ दानातिर
फूलको सुगन्ध
गाउँले थाहा पाउँदैन
शहरले थाहा पाउँछ।
अलैंची टिप्ने हातमा, औंलामा लागेको काया पखाल्ने
साबुन बनाउँछ रामदेव साहु।र चड्छ पहाड़ एकवर्षदेखि थुप्रिएको राल।
हातभरि अलैंचीको दाना
पेटभरि कोदो
र संसारभरि त्यसको मूल्य केवल लुट।
अलैंची फुल्यो कि
सुरमानको पुरानो डायविटिज चल्मलाउँछ।
कमाण्डरको हुटमा बसेर डाक्टर देखाउनु गएको उसको विश्वास
नीलो अनुहार पारेर फर्किन्छ।
उसिनेको सुप पिउँदा त्यो कति कालो भइसकेको हुन्छ।
घरभित्ताको ध्वॉंसोलाई थाहा होला।
अलैंची फल्यो कि
दोकानको रातो खाताले हल्ला गर्छ र सातो लान्छ
जसबहादुर गुरूङको पौरखी नौनारीको।
धोती समातेर घरै आइपुग्ने
मुरलीधरलाई थाहा छ
कति चोटमा ढल्छ
अख्रॉंट चिलाउनेको रूख।
अलैंची टिप्यो कि हरहर्ती तिर्खा लाग्छ महाबीर भैयालाई।र छाम्छ शेर्पेनीको गाग्रोको कम्मर
र देखाउँछ झण्डु वाम
जहॉं दुखेको हो त्यी दल्न सिक्छे गुरूङनी
र बद्नाम हुन्छे सुब्बेनी।
बोराकोबोरा खप्परहरू भरेर फर्किन्छ ट्रक
बस्तीको खाल्डाखाल्डीमा हल्लिँदै।
अलैंचाको दाम यसपाली पनि खस्कियो
बस्तीको पेटपेटमा।
त्यो पाखा कति रात्तै
होइन कति रित्तै
त्यसपछि पो आउँछ दशैं।
म हेर्दैछुत्यही विल्डिङनेर थियो
बाजेको घर
जहॉं अहिले रमेश अग्रवालको राशिन दोकान छ।
र त्यही पाखा हो हाम्रो अलैंचीबारी
जहॉं पस्नअघि पढ्नुपर्छ-
भित्र पस्नु मनाही छ।
म अहिले शहरमा उनीहरूकै समाचार लेख्दैछु।
समाचारको शिर्षक छैन। अहिले।
मनोज बोगटी – गाउँ नआएको सडक
गाउँ पुग्दैन सड़क।
गाउँमा जहिलेसुकै चिप्लो बाटो पुग्छ
सॉंघुरो र खाल्डाखुल्डी भएर।
लड्दै हिँड्छ सह त्यहॉं।
सड़क गाउँ पुगेको भए त बिल्डिङ पुग्थ्यो होला।
बिल्डिङ Continue reading “Manoj Bogati – Gaun Naayeko Sadak”
मनोज बोगटी – नाक
यसपालि पनि कुहियो त्यसको नाक।
त्यसको वरिपरि उडिबस्ने झीङ्गाहरूले
वर्षौंदेखि देख्दै आएको सपना
त्यसको नाकैमा बसेर फुल्यो।
दुर्गन्धदेखि रमाउने झीङ्गाहरू
हेर न गिज्याउँदै गाइरहेको
बिजय गीत।
गीतले त वर्ग छुट्याउँदैन भन्थे
तर झीङ्गाहरूले जुन गीत हातमा बोकेको छ
त्यसले उनीहरू कै झण्डा बोकेको छ।
त्यसको नाकमाथि बसेर
तिनीहरूले गाउने गीतमा
हाम्रो मादल छैन
त्यसैमा सन्तोष छ त्यसलाई।
त्यसको कुहिएको नाकलाई छोएर आउने हावा
हतियार बोकेर गाउँ पसेको छ।
दुर्गन्धहरूको सेनापतिले
रूख छप्कायो, खोला छप्कायो, पहाड नै छप्कायो
टोपी छप्कायो, टोउको छप्कायो र झर्यो इतिहासको सिरान गाउँमा
अनि पालैपालो अक्षर छप्कायो।
टाउको गेंडिएका अक्षरहरू, विचरा…!
वाक्यविहीन भए
त्यसपछि ध्वनिले पनि छोड्यो साथ।
हन, एउटा युगै पो लडिबस्यो मूर्दा जस्तो
सयपत्रीको पेदमा।
निक्कै समय ह्वास्स ह्वास्स आइरह्यो
औपनिवेशिकता।
खडेरी लाग्यो
बीऊ पनि बॉंचेन।
त्यत्तिबेलै गयो बिजुली
निक्कै ढियो घर पस्यो त्यो।
त्यो आउँदा
अक्षरहरू फेदैबाट टुसाउँदै थिए
नाकमा मासु भरिँदै थियो।
अचानक गयो पैह्रो
डॉंडा नै झर्यो
कता पुरियोपुरियो नाक।
कस्तो हॉंस उठ्दो हुन्छ नी यो
नाकको फेन्टसी?
पसीनाहरू दिनभर काम गर्न आउँछन्
माटोसित खेलेर फर्कन्छन्।
पसीना माटोजस्तो गन्हाउँछ
माटो पसीनाजस्तो गन्हाउँछ
त्यो गन्धमा बॉंच्छ
बस्तीको भोक।
भोकहरू गीत गाउँछन्
हो हो माले हो हो -हरूको
स्मारकपत्र हातमा बोकेर।
हरेक शताब्दीले माटो दिएर पालेका भोकहरूले लेखेर पठाएको
सहुलियतहरूका अपीलपत्रको आँगनमा बसेर
आउने भोटकै समीक्षा गर्दैबस्छन्
नीति निर्माता मन्त्रीहरू।
खेत र ग्रामपञ्चायत
सँगै बसेको
ग्रामसंसदबाट
न्यायपालिकाको मृत्युको खबर ढुक्कैले सुनाउँछन् मण्डल बाजे।
पसीनाहरूलाई पनि भोक लाग्छ
भोक लागेको देखाउँदैनन् तिनीहरू।
ठण्डा महीनाको छुट्टी बिताउन आएका
शहरे पढ़न्ते छोराहरूलाई
अनौं थमाएर सामुहिक स्वरमा भन्छन् पसीनाहरू-
“…जोत्नू अब तिमीहरू आफै तिमेरका अक्षरहरू…”
खेतको धानबाली अनि उनीहरूको होमवर्क
दुवैले
टाउकोभरि उठाएका छन्
ऋण र दायित्वको एक थाक नयॉं संस्करण।
सरकार भत्किँदै बनिएको कति भयो
खेत जोत्ने हलो फेरिएन
न फेरियो खेत भिजेको हेर्ने सपना झुण्ड्याएर
आँखामा नै चर्किएको बूढ़ाबाको मोटो चश्मा।
हेर्नू,
यसपालिको भोट पनि खड़ेरीले नै जित्यो।
मनोज बोगटी – पठन- २
ई-अक्षरहरू डाउनलोड गरेर
कागजमा हेर्दैछु म
प्रिन्टरबाट निस्किएको मेरो पाठको आजको आँखा।
मलाई यत्ति चाहिएको हो
आज बुझ्ने
डा. गोबिन्दराज भट्टराईको पोस्टमोर्डन लिटरेचर-माथिको लेख।
विचार ठुन्का-ठुन्का भएर छरिएको
एक्स् रे हेरेर
पाठकलाई लागेको रोग चिन्नु अघि
मेरो स्वतन्त्रतामाथि भइरहेको हस्तक्षेपले औंली उठाउँछ।
तक्निकीको पछिपछि कुद्ने कविले
गरेको उत्पादनको वकालत
कम्पनीको विज्ञापन हो कि उसको कला?
मेरो नाममाथि हुन नसकेको तर्क
उसको दाममाथि हुन्छ।
गाईको थुन निचोर्ने औंला
अमूल मिल्कको प्याकेट निचोर्दै गर्दा
कविता पढ्ने पाठकले
विज्ञापन पढ्छ?
प्रकृति र विज्ञानसँगसँगै कुम मिलाएर उभिएको छ अघिल्तिर
मैले दुइमा एकलाई राम्ररी चिन्न सकिन भने
विश्वको सबैभन्दा इमान्दार अन्धो हुन्छु म?
आज पनि
घरमा पढ़ेको चेतनभगतको किताबको रिव्यू
नेट-मा पढ़ें मैले।
मनोज बोगटी- आरोप
तिमीले समातेर मात्र मेरो हात बलियो भएको होइन
किन भने हात समातिन्न।
हात समातेर राख्न सकिन्न
फुस्किन्छ
समात्नु र फुस्कनुको घर्षणले जन्मिन्छ
आरोप।
आरोप पनि आफ्नै सृजना हुन्छ
जसलाई कसैले स्वीकार्दैन।
एकदिन तिमी भन्दा पनि बलियो हुन्छ आरोप
र तिमीलाई जित्छ।
जसलाई कसैले स्वीकार्दैन।
जब आरोपहरूको जनसंख्या बढ्छ
उसले आफ्नो संस्कृति माग्छ
सुरक्षा माग्छ
चिन्हारी माग्छ।
आरोपको सुरक्षामा कानून बनिन्छ
लेखिन्छ संविधानमा आरोपको अधिकार।
आरोपलाई पनि बॉंच्ने अधिकार छ।
आरोप अन्तिम उपाय हो
आफूलाई चिनाउने।
जब आरोप ठूलो र तिमी सानो बन्छौ
तब औपनिवेशिक प्रपञ्चले धार पाउँछ।
को सुन्तुष्ट छ आरोपसित?
तिम्रो आरोप
यसरी बॉंच्छ।
आरोप रङ हो
मैले तिमीलाई दलें
तिमीले मलाई दल्यौ।
वा हुन सक्छ यसको विपरित।
आरोप अक्षर हो
तिमीले मलाई लेख्यौ
मैले तिमीलाई लेखें।
वा हुनसक्छ यसको विपरित।
आरोप छैन भने
गति छैन।
यसकारण तिम्रो आरोपसित मलाई गुनासो हुँदैन।
तिमीले पठाएको आरोपलाई
मैले पिरामा बसाएँ, बुझाएँ, खुशी पारें
अनि तिमीलाई नै फर्काएँ।
सुन्यौ, आरोप दास हुनसक्छ
अन्तमा नाश हुनसक्छ।
जुनदिन आरोपको चेतना यसरी ठोक्किएररै पलाउँछ
त्यही दिनदेखि
जीवनको परिभाषा हराउँछ।
एति सुनिराख
आरोपको आफन्त हुँदैन।
अनि म तिम्रो आफन्त हुँ।
मनोज बोगटी – छाती
छातीको मोहर लागेको ईमानदारिताको दाम हुँदैन।
बुझ्यौ?
दाम हुँदैन।
ईमानदारिता किन्न सकिन्न
तर बेच्न सकिन्छ।
किन्नै नसकिने ईमानदारिता बेच्न आउने कम्पनीका सेल्सम्यानहरू
छ्यापछ्याप्ति छन् गाउँभरि।
दैलोमा नै उभिएर भन्छन्,
यसको गणवत्ता सोझै अनि सस्तोमा ग्राहकमा पुगोस् भनेर मिडलम्यान राखेनौं
यसकारण सस्तो छ। किन्नुस्।
घरघरको यो सेवा कम्पनीको पोलिशी हो।
बजारमा पाइन्न।
हर्कबहादुरले त्यो पनि किन्यो
सबै छक्क परेका छन्।
यत्रो महङ्गो ईमानदारिता कसरी किन्यो त्यसले?
मनोज बोगटी – प्रश्नको अर्थ
सुनको थैला र कविता
एकै हुन् बा?
बूढ़ो किसानको हत्केलाको ठेला
उसको छोरोको पेट हो
अनि उसको निधार चाहीँ तिम्रो किताब।
तिम्रा
कलिला क,ख-हरू
गाउँहरू हुन्
शब्द जिल्ला,वाक्य राज्य
अनि कविता चाहीँ तिम्रो देश।
धानका गेंड़ाहरू
तिम्रो आमाका आँखाहरू
जहॉं अग्लिएका छन्
सपनाका हिमालहरू
अनि तिम्रो विपना चाहीँ त्यसको आरोही।
यही गाउँको हावा
देशको सास।
तिमी त्यो सासको गहिरोमा जबदेखि डुब्नसक्ने हुनेछौ
त्यसबेला
तिम्रो प्रश्नबाट भुर्र उड़्नेछ
दुइ पखेटा अर्थ।
सुनको थैला र कविता
एकै हुन् बाबु?
मनोज बोगटी – ढुङ्गा
ढुङ्गा-1
उसको कठोरता
तिम्रै आँखाको दोष।
ढुङ्गा
कसैको घड़ेरी हो
घर हो, मन्दिर हो, शहर हो
ढुङ्गा कसरी कठोर हुन सक्छ?
ढुङ्गा पनि फुट्छ
तिम्रो मन जस्तै
विचार जस्तै
विश्वास जस्तै।
कति धेरै अन्तरविरोध र असन्तुष्टी छ तिमीसित
ढुङ्गामा केही छैन, शान्त छ।
तिमीले सिक्नुपर्ने यही थियो।
ढुङ्गा-2
खोलाको ढुङ्गामा छल्किने पानी
अथवा खोलाको जिन्दगानी।
ढुङ्गाले
जीवनको फिँजफोकाको कथा भन्छ
नबुझेर तिमी भने रोइरहन्छौ।
ढुङ्गा-3
तिमी यति माथि छौ
यति माथि छौ
ढुङ्गालाई नै टेकेर छौ।
यो पक्का हो
तिमीले जस्तो
ढुङ्गाले विश्वासघात गर्दैन।
ढुङ्गा-4
पर्खालजस्तो अनुशासन अर्को छैन।
पर्खाल नहुनु हो
तिमी मारिन्थ्यौ।
पर्खालको दर्शन नबुझेरै मारिन्थ्यौ।
मर्नुबाट जोगाउन दह्रोसित उभेको पर्खाल नै तोड़्न चहान्छौ?
पर्खालले तिमीलाई तोड़्न रोक्दैन।
ढुङ्गा-5
देउरालीको
तीनचुले ढुङ्गा
सत्यम्, सुन्दरम्, शिवम्।
हेर्न सिक।
ढुङ्गा-6
खिड़्की फुटाउन ढुङ्गा हान्छौ कि रिस्?
छानामाथि ढुङ्गा बज्रन्छ कि आह्रिस्?
ढुङ्गाको के दोष
तिम्रो पो दोष।
ढुङ्गा-7
ढुङ्गा कुटेेरै जीवन बनाउँछौ
ढुङ्गा ढोगेरै पानी चढ़ाउँछौ
तिमीलाई
तिम्रो भन्दा पनि धेर
ढुङ्गामाथि विश्वास छ।
ढुङ्गा-8
भातमा ढुङ्गा लाग्दा
नरिसाउनु मायालुसित।
यस्तो घटना
चपाएरै खानेहरूसित घट्छ।
ढुङ्गा-9
तिमी ढुङ्गाको नकल गर्न सक्तैनौ।
ढुङ्गा-10
ढुङ्गाले गह्रौं हुन सिकाउँछ
बलियो हुन सिकाउँछ।
बॉंच्न सिक्दा
निधार फुट्छ
खिड़्की फुट्छ
घर फुट्छ।
ढुङ्गाले होसियारीसित सिक्न सिकाउँछ।
नसिक्नेलाई
मन्दिरको पनि अर्थ छैन
मूर्तिको पनि अर्थ छैन।
अर्थ नहुनु कला नहुनु त हो
आफै नहुनु त हो।
नसिक्नेलाई
ढुङ्गा मात्र हो
पोष्टर टॉंसिएको छ समयको निधारमा।
टाइमपासहरू पढ्दैछन्
आफ्नै अनुहारको पुरानो बिसङ्गति।
समयलाई
चप्पलले टेकेर उभिएको त्यो आदर्शको छाती छोएर
भुइँमा झरेको छ विशाक्त हावा।
त्यही हावाले बोकेको खस्रो चिच्याहटले छ्याप्प भिजेको भुँइ फुटाएर
उम्रिएको बिरोधपदक्षेपको छिप्पट अक्षर
दह्रो छाती गरेर उभिएको छ पोष्टरमा।
पोष्टर भनेको कुनै गोर्खाको समसामयिक अनुहार त हो
जो कञ्चनजङ्घा जत्रो अग्लो भएपनि देख्दैन
अन्धो संविधानले।
पोष्टर भनेको यही भीड़को फिङ्गरप्रिन्ट त हो
जसले सधैँ थ्याप्चेको तोक्चे हालेको छ डरछेरूवा देशलाई।
पोष्टरमा कति धपक्क बलेको छ
चिन्हारीको घाउ।
कति बलियोगरी उभिएको छ
किनारमा उम्रिएको नेपाली अक्षर।
एउटा दह्रो मर्यादा हुने गरेको इतिहासलाई
बलैले उचाल्दै आएको सत्यको पानीफोका
हत्केलामा नै फुटेपछि
आह! कसले टॉंस्यो हँ त्यो पोष्टर?
नव-उपनिवेशकारी बोराको भित्तामा?
पोष्टरको कुनै संवेदन हुँदैन
कुनै आत्म हुँदैन
कुनै जात हुँदैन
पोष्टर र वर्तमानले एकैचोटी सासमा लिने
त्यो विष्मयकारी हावा
कत्ति जोड़ले चलेको
हर्नू गोर्खाहरूको खण्डहर स्वाभिमान उख्लिनेगरी हल्लिएको!
त्यो हावाको आँखामा देखिने रङ
कुन दलको हँ
त्यसको नाइके को?
एउटा त्रसित वर्तमान टेकेर उड़ेको परेवा
यसपाली पनि फर्किन्छ -फर्किन्न।
छातीको टॉंक खुल्लै राखेर
मर्यादा र स्वाभिमानलाई स्तन जस्तै देखाउने
सेलेब्रेटी राजनीति
देह धन्दा गर्दै गाउँ पस्छ।
त्यसको फिलाभरि पोखिएको स्वप्वदोषहरूलाई
रोटीमा दलेर बॉंड्छ
भोका भविष्यहरू जो पेट बॉंधेर बसेका छन्
कुच्चिएको थाल जस्तो निधार बोकेर
राजनीतिको कामुक भाषामा
कति छिटो साटिन्छ
मान्छेको मर्यादा।
सालाहरू
ती नै थालहरूबाट आत्मदाह गर्दै हाम्फालेका अक्षरहरू
पोष्टर टॉंस्दैछन्
हेर्नू
आफ्नै मरूभूमि छातीमा
लौ, हेर्नूनी फेरि
पोष्टरमा
पढ्दैछन आफ्नै खिल्लीहरू
किनारा परेका अर्थहरूले।
पोष्टरको त्यो ठूलो ऐनामा टल्किएका
जायज मागहरूको चहकले
हेर्नू नी कसरी चिम्लिएको छ
सरकारको आँखा।