Narayan Tiwari – Upahar Sasurako Faisala Hajurbaako

नारायण तिवारी – उपहार ससुराको फैसला हजुरबाको
(गोरखापत्र)

हाम्रो समाजमा बिहेको माग राख्ने चलन नभए पनि मागी बिहेमा केही न केही पाइहालिन्थ्यो । केही नभए पनि एकसरो लुगाफाटो र सुत्नलाई एउटा खाट र डसना सिरक कतै नजा ! तर मैले मागी कोइन ‘भागी’ बिहा गरेको थिएँ । अर्थात् ‘प्रीति’ बसेर अभिभावकको मन्जुरीबिना केटी भगाएको थिएँ । जातपात केही नमिल्ने भएर होइन धनसम्पत्ति नमिल्ने भएर । अर्थात् उनीहरू धनी थिए र म पढेलेखेको भएर पनि गरीब ।

पछि त चलिहाल्छ नि । चल्यो, आउने जाने चल्यो । पढेलेखेकै भएकाले भनौँ न ससुरालीमा मेरो पानी चल्यो र मेरो सिक्का पनि चल्यो । सासु-ससुराले माया गर्न थाले, इज्जत गर्न थाले । संयुक्त परिवारमा बसेका मेरा ससुराका अरू भाइहरू पनि थिए । अर्थात् मेरा काका ससुराहरू । उनीहरूमध्ये काइँलाले मलाई घुरेर हेर्थे । माइलाले व्यङ्ग्य वाण चलाउँथे । साहिँलाले अलि अलि माया गरेजस्तै गरे पनि मौकाका खसाएर कुरा गर्थे ।

“ज्वाइँ ! तपाईंलाई एउटा मोटरसाइकल किनिदिएको छु ।” ससुराले सुनाउनु भएको थियो ।

मनमनै खुसी भए पनि मुखले भनेका थिएँ – “मलाई किन चाहियो र ….?!”

“तपाईंलाई नचाहिए पनि मेरी छोरीलाई चाहियो नि, उसलाई राखेर कुँदाउनु होला ….” म हाँसिदिएको थिएँ ।

मोटरसाइकलको चर्चा धेरै चल्यो । भित्रभित्रै लड्डु फुटिरहेको थियो मेरो पनि र मेरी श्रीमतीको पनि । मोटरसाइकल चलाउन नजाने पनि ‘सिकिहालिन्छ नि कुन ठूलो कुरा हो’ भनेर म रमाइरहेको थिएँ ।

दसैँ आउन आँटेको थियो । ससुराले फोनमा फेरि जिस्क्याउनु भयो – “ज्वाइँ ! चलाउन सिक्नुभो के ? यसपल्ट दसैँमा मोटरसाइकल लिएर जानुहोला … !”

यस्तैमा दसैँ आयो । मुटु ढुकढुक गर्यो । जोई-पोइ मोटरसाइकलको सपना ओढ्दै लाग्यौ दसैँमा ससुराली …!

ओसरैमा देख्यौँ – नयाँ मोटरसाइकल .. । मोटरसाइकलतिर देखाएर ससुराले भन्नुभयो – “यो ज्वाइँलाई मोटरसाइकल !”

त्यतिबेला त कोही बोलेनन् तर दसैँभरि कसैले मलाई घुरेर हेरे, कसले वयङ्ग्य वाण प्रहार गरे । कसैले खसाएर कुरा गरे ।

-“ज्वाइँलाई त साइकल चाहिन्छ, साइकल ! कहाँको मोटरसाइकल …!”

-मोटरसाइकल भनेर मात्र हुन्छ, धान्न सक्नुहुन्छ ज्वाइँले यसको खर्च ?”

-“मोटरसाइकलको त मलाई आवश्यकता छ । म ज्वाइँलाई नयाँ गेयरवाला साइकल किनिदिउँला !”

यो भारी छ, ज्वाईं सक्नुहुन्न ! दुब्लो पातलो मान्छेलाई त साइकल नै ठीक हुन्छ, कहाँ मोटरसाइकल !”काका ससुराहरूको बचनले घोच्नुसम्म घोचे । ‘मैले मागेकै थिइन किन दिने भनेको ?’ स्वाभिमान माथिको प्रहारलाई मनले भित्रभित्रै प्रतिरोध गर्यो । प्रकटमा बोली फुटेन ।

आखिर संयुक्त परिवारमा काकाहरूकै पहिलो हक स्थापित भयो । हजुरबाले फैसला गरिदिनुभयो -“यो मोटरसाइकल जेठाले ज्वाइँलाई किनिदिएको भए पनि काइँलाले लैजा, काइँलालाई अफिस जान खाँचो छ ।

अनि सुन् काइँला ! तैले ज्वाइँका लागि एउटा राम्रो साइकल १० दिनभित्र किनिदिएस्…!”

मेरा आफ्ना सासु ससुराले मेरो आँखामा हेरे र शिर निहुर्‍याए । म आफू छातीमा अपमानबोधको पीडा झेल्दै थिएँ । अकिति आफैँद्वारा उत्पेरित लालस र धेरैजति भावनालाई उचालेर पछारिदिने ससुराली व्यवहारबाट मर्माहत हुँदै श्रीमतीका अनुहारमा पुलुक्क हेरेँ । ऊ आँखा रसिलो पार्दै मलाई नियालिरहेकी थिई ।

Suman Bagale – Asar 17 Gate Nabina Ko Bihe

असार १७ गते नबिनाको विहे

परदेशमै भएपनि मैले आफनो गाउघर आफनो मातृभुमी र परिवारलाइ चट्क्कै माया मार्न भने सकेको छैन । आफनै देशमा दश नङग्रा ख्याएर स्वभिमानी नेपाली बन्छु भन्दापनि अल्लाघरे पल्लाघरे साइला माइलाले डलर दिराम साउदी रियलको धनले टिनको छानो हालेर घरमा सोलार जोडदा मेरा परिवारलाइपनि डाहा लागेछ कि कसो हो धनविरे दलाललाइ भनेर खाडी मुलुक धपाइदिए । मन नमान्दा नमान्दैपनि साथीसँगी पानी पधेरो सदाबाहार हरियाली शितल हावा बहलाउने वन जँगल र गँगासरी बग्ने मस्र्याङदीलाइ चटक्क माया मारेर म लागे परदेशतिर ।

हिजोआज म खाडीको मरुभुमीमा लम्पसारिएको छु । पचास साठी डिग्री घामको रापले डढेर कालो फुस्रो भएको छु । अनुहारहरु सबै फुटेका छन् । पलास्टिक बोतलको पानीले तिर्खा मेटाएपनि आत भरिएको छैन । तातो बालुवामा रवरको बुटसँगै चाल चाल्दा पैतला छिया छिया भएको छ । सिमेन्टीका बोराले हात थिचेर अहिले राम्रोसँग चलाउनपनि भएको छैन सोझो हिसावले भन्नुपर्दा म अपाङग भएको छु । आजभोली औला अली राम्रोसंग चल्न थालेका छन् । हातका ठेलाहरु हल्लाभएपनि मरिसकेकाछन् । पहिले पहिले त हातमा मुठी मार्नपनि औलाहरु बाउडिन्थेँ । दिन गन्नपनि दुइहातको साहारा लिनु पथ्र्यो । महिना मर्यो कस्ले छिटो र धेरै दाम पठाउने होडबाजीले गर्दा मन लागेको खान र लाउनपनि मन मरिसकेछ । कुनै महिना अतिरिक्त समय काम गर्न नपाएको बेलामा अवश्य नै घरमा थोरै पैसा जान्छ । थोरै पैसा घरमा पुग्यो भने दाजु भाउजु र आमाको घरमा कलह मचिन्छ नानाधरी कुरा सुनेका मेरा परिवार रण्डीबाजी गरेर पैसा सकाइस भन्ने आरोप मलाइ नै लगाउछन् । दाजु बाउ नभएपनि बाउको कुनै कमी हुन दिइन अहिले कमाउने भएपछि पैसा लुकाउन थाल्यो भन्छन् भने भाउजु कि छुटिएर बस्नलाइ हो भनि मलाइ नै प्रश्न सोध्न थाल्छीन् ।

मलाइ नपुग्दो केहि थिएन । दाइ भाउजु छुटिएपनि हजुरबाबाले जोडनु भएको थोरै भएपनि मोतीसरी धानका बाला झुलाइ मानामुरी फलाउने गैह्री खेत मेरै हो कुडुलेमा तोरी बहलाउने लामा गरा मेरै थियो । आफनो पाखुरा बजारेर दुइ छाक टार्न पुग्ने नै थियो । किन चाहियो टिनको छानो रानीबनको खरवारी मेरै थियो । किन चाहियो सोलार मेरै तारी भैसी र फुर्के काले हल गोरुका गोवरबाट मेरै घर उज्यालेा थियो । सलसल सुसाउदै बग्ने दरौदी र मस्र्याङदी मेरै हिम श्रृखलाका थिए । आपत विपत दुःख अडचन्पर्दा देवी मनकामना कालीका माइ छिक्केश्वरीलाइ सुनाउथेँ उनीकै श्रद्धाभक्ति यो जिवन अर्पेको थिएँ । वन पखेरामा मेरै गाइ भैसी चर्थे वन्यजन्तु डाफे मुनाल कोइली चरी नाच्दैडुल्दै रमाउथे । सँक्रन्ती र एकादशीमा लाग्ने मेलामा खैचडी र मादलुको तालमा मेरै स्वर शोरठी र मारुनी भाकामा धन्कीन्थे । इष्टमित्र नातागोता सबै मेरै थिए । हेर त असारपनि सकिन लागेको छ पोहोर साल मुखीया बा भन्दै हुनुहुन्थ्यो बलरामले मेलो सजिलो बनाइदिएर रोपारहरुले छिटै मेलो सकाए अब आउने असारमापनि मेरो मेलो जसरी भएपनि आउनु पर्छ है । विचैमा कुरा काटथ्यो मोतीले नबिना मेलामा आएपछि त यसको भाउ नै बेग्लै हुन्छ सबै गलल्ल हास्थेँ । मेरो अनुहार रातोपिरो देखिन्थ्यो । पहेलो पटुकी कम्मरमा बाधि दुइ चुल्ठी बाडेकी पुतली हातका चुरी छिनछिन बजाउदै विउ रोपेर कोइलीको भाकामा असारे गित गाइदिदा सबै हलीहरु गोरु छोडेर हिलो छेप्ने निहुँपारी उतै तिर आर्कषित हुन्थ्यो मलाइ भने डाह चल्थ्यो । ३० डिग्रीको घाम यो ज्यानमाथि पर्दापनि घाम भयो बलाराम भन्दै छाहारीमा बस्न बोलाउथी । म नजिकै गएर उनीले छानेका गहुँको जाडले प्यान्टेभुडी टुनुक्क पार्थेँ । पड्केमुलको पानीले धित मरुन्जेल तिर्खा मेट्थ्यु । पछाडीबाट कुलोको पानीले झसङगै हुने गरी छ्याप्दा मुर्छा परेर हास्दथी मेरी काली नविना । म अझै घुर्की लगाउदै हुन्थाँ । रिसाएको भनि उल्टै मलाइ नै फकाउथी । कस्तो निश्चल माया थियो ।

डलरको दर भाउ हेरेर अस्ती पैसा पठाइ हिजो घरमा फोन गरेँ । असारपनि सकिन लागीसकेको छ । यसपाली पानी समयमा नर्पनाले आजभोली काम गर्ने मान्छेको भाउ बढेर छोइ नसक्नु छ । मेलोको चटारो छ । किन ढिलो पैसा पठाएको भन्दै प्रश्न गर्न थाल्छन् । नम्बर सम्बर दिएर फोन राख्ने तरखरमा थिएँ । एक छिन पख खुशीको खबर छ सुन्न चाहान्छस् भने । यो दुखेको शशीर उस्तै उसैमाथी मानसिक पिडाले भरिएको मेरो मनलाइ खुशीको खबर सुन्छस् भनेपनि कहा पछि हटथ्याँ र । उत्कुष्टताका साथ कान ठाडो बनाएँ । त्यो खानीखोलाको गोरे कङगालको छोरी नविना तसँग मायापि्रती छ भन्थे नि गाउले ले । त्यसको यहि १७ गते विवाह हुदैछ । पल्ला गाउको मस्टरको छोरा विनोदसँग । खुव तैले मलाइ माया गर्छे नविनाले मसँग बिबाह भएन भनि अन्तै कतै विबाह गर्दिन भनेकी छे भन्थिस् नि लोप्पा ख्वाइदिइ तलाई । ठिक्क भयो हामीलाइ घुडो भएको थियो । पिर नगर आजभोली खै किन हो धेरै दुव्ली नराम्री भएकी छे तलाइ नविना सुहाउदैनथिइ पनि । अब त पैसा कमाएको छस् नि अलि धनीबाउकी एक्ली छोरीसँग विहे गर्नुपर्छ । बरु एक दुइ फोटा पठाए यता त आउदा सम्म केटिको बन्दोबस्त गर्नुपर्छ त्यस्तो कँङगालको छोरीसँग विहे गर्नु हुदैन भनि फोन राखिदिएँ ।

मन गरुङगो भयो । खासै कुनै त्यस्तो प्रतिकि्रया जनाउन मन लागेन । किन कि यो हुनु नै थियो । रोक्नपनि सकिन । म आफु नर्गिय जिवन विताइरहेको बेलामा नविनालाइपनि मैले आफनो दुखमा मिलाएर उसको जिवनपनि कष्टकर बनाउन चाहिन । गएको महिनामा नै माग्न आएको थियो विनोद । नविनाले गत महिनाको चिठीमा लेखेकी थिइन् । विनोदको उच्च खानदान राम्रा पारिवारिक वातवरण देखेर नै मैले नविनालाइ हात बढाए हुन्छ भनि चिठी पठाइसकेको थिएँ । विनोदको घर एक स्वर्ग हो भने मेरो घर नर्ग भन्दा कम छैन । हुन त म लाक्षी नमर्दा पुरुषको नाममा कलङकको पात्र बनेको छु अहिले आएर । किनकी मलाइ मेरै परिवारले घोडा बनाएको छ र समाजले मलाइ अपाङग बनाएको छ । यति कुरा थाहा हुदा हुदैपनि म हारिरहेको छु । यदि मेरो बाबा भइदिएको भए मैले यो सहन पर्ने थिएन कि यो मेरो मन बुझाउने बाटो बनेको छ । लाग्छ बाबालाइ मेरो यो गति हेर्न नपरोस भनेर नै यमदुतले चाडै नै बोलाएका होलान्।
म त नविनाको विहे प्रति एकदम खुशी छु । नविनालाइ विश्वास लाग्दैन होला विश्वासपनि कसरी लागेास मुटुको टुक्रा चुडिदा तैपनि । के नविनाको खुशी मेरो खुशी होइन र विनोद नविनाकॊ उज्वल भविश्य हो म त उनीलाइ माया गर्ने एक दुखी मात्र हुँ जो मरेरपनि बाचेको छ र बाचेरपनि मरे सरह छ । अब उनका हातले दाउरा घास गर्नु पर्दैन । कुनै मेलापात गएर जिविकोटार्नु पर्दैन । न त पिढुँमा भारी न थाप्लोमा नै लाम्लो पर्नेछ । विदेशमा श्रीमान् छ कसो होला के होला भन्ने पिर हुनेछैन । मस्र्टनीको बुहारी विनोद जस्तो महामानवको श्रीमति भएर महलमा जिन्दगी विताउनेछिन् । मसँग आएर के पाउथिन् र । मात्र मेरा पलासको फुल जस्तो माया । जसको नाम मात्र फुलको छ न कुनै रुप र सुगन्ध नै छ । मेरो माया नविनालाइ त्यस्तै हो । सबै थोक माया मात्र होइन । जसरी हागाँ विगु विना रुखको शोभा हुदैन त्यसरी नै आधारभुत परिपुर्तिविना मायाको पनि शोभा अनि अश्त्तित्व हुदैन । चुलिदै गएको उनीको वैशलाइ कुठराघात गरि रोक्न सकिन र पिडादायी खुशी दिन चाहिन । नविना प्रति कुनै गुनासो हुने छैन र नविनाले मेरो चिन्ता गर्नुपर्दैन यसमा नविनाको कुनै गल्ती छैन । गल्ती न नविनाको थियो न त मेरैपनि सारा गल्ती त मेरो भाग्यले र मेरॊ सोझोपनले गरिरहेको छ । अरुलाइ देाश दिएर म चोखो बन्नपनि सक्दिन । गर्मीले अस्ती भर्खरै पाल्पाको साथी ह्दयघात भएर सुतेको ठाउबाट उठदै नउठि यमलोक पुग्यो ।

आफन्त र साथी भाइको सहयोगमा उसको मृत्ा शरिर पाच महिनामा बल्लतल्ल मातृभुमीमा पुग्यो । खै अब मपनि धेरै बाच्दिन होला । छाति पोलीरहन्छ खोक्दापनि रगत आउछ । खाना मिठो हुदैन । शशिर सुकेर विसैली भइसकेको छ । मात्र नविनाकॊ पिर थियो उनीकोपनि राम्रो घरबार हुने भएपछि मलाइ सब थोक बाट सन्तुष्टि मिलेको छ । मलाइ अब जिन्दगीको कुनै मोह छैन । माया मारेर या माया घटाउन यो भनेको जस्तो लाग्छ होला नविनालाइ तर यो यर्थात हो जुन मैले यहा भोगीरहेको छु । म अब नविनालाइ कुरा लुकाउन सक्दिन । यो जुनीलाइ यस्तै भयो अर्को जुनी जन्मजात तिम्रो हुनेछु । अहिलेका सारा व्याथा कथाहरु अर्को जुनीलाइ साक्षी राख्दै दुइ पन्छी बनेर जस्तो सुकै बाधा अडचन आएपनि सँगै जिउला यो जुनीका अधुरा सपनाहरु पुरा गरैला अलविदा नबिना तिम्रो सुखद दम्पत्यको मँगलमय शुभकामना । सदा खुशी रहनु । तिम्रो सिउदो सजाएको सुन्न पाउँ । म अब जिउदो फर्कन्छु कि फर्कन त्यो चिन्ताको विषय भएन् । यदि कतै यतैबाट यमलोक पुगेँ भने म क्षितिजबाट तिमीलाइ हेर्नेछु ।लाजले घुम्टो नछोपे ल ।
समाप्त ।

– आँबु खैरेनी तनहुँ ।

Bimal Nibha – Afimachi

विमल निभा – अफिमची

काठमाडौ, आश्विन २२ –

‘रे रामचन्दर
खिसियाइल बन्दर
मठिया के छुछुन्दर
रे रामचन्दर…।’

हामी केटाकेटी उसलाई चारैतिरबाट घेरेर उभिन्थ्यौं ।

ऊ फुटेको टाउको उचालेर हेर्थ्यो । त्यहाँबाट रगत भलभली बगिरहेको हुन्थ्यो । अर्धनग्न शरीरभरि पनि स-साना घाउ नै घाउ हुन्थे । अनगन्ती घाउ ।

‘का भइल रामचन्दर ?’ हामी (कराउन छाडेर) भन्थ्यौं ।

आफ्नो गालाको रगत गमछाले पुछेर ऊ हामीलाई ठूलठूलो आँखाले (ख्याउटे अनुहारमा दुई आँखा भने असामान्य किसिमले ठूला) हेर्थ्यो । त्यहाँ भयङ्कर क्रोध हुन्थ्यो ।

हामी डराएर भाग्थ्यौं ।

ऊ अलखियामठमै बस्थ्यो । त्यहीँको भण्डारामा खान्थ्यो । र धुनीछेउ साधु-सन्न्यासीहरूसँग बसेर साँझको चिलिम तान्ने गर्थ्यो । तर गाँजाभन्दा अफिमको बेसी सौखिन थियो । त्यसैले सबै उसलाई ‘अफिमची रामचन्दर’ भन्थे । यही नामले ऊ टोलभरि प्रसिद्ध थियो । उसको पूरा नाम कसैलाई थाहा थिएन ।

घुँडासम्म पुगेको धर्के अन्डरवेयरको इँजार तुर्लुङ्ग झुन्ड्याएर हिँड्ने रामचन्दर टोलमा हास्यको पात्र थियो । असाध्यै दुब्लो-पातलो शरीरमा यामानको टाउको । कुनै लठ्ठीमा हाँडी राखेको जस्तो । कालो हाँडीका दुवै गाला भने भित्रसम्म धसिएका थिए । कहिलेकाहीँ आधा बाहुको थोत्रो गन्जी लगाउँथ्यो । धेरैजसो मयलले कट्कटिएको नाङ्गो जीउमा यताउता डुलिरहन्थ्यो । कपाल जिङ्रिङ्ग । रामचन्दरलाई नुहाएको कसैले देखेको थिएन । ऊ पानीले मुख धुनसम्म असाध्यै गाह्रो मान्थ्यो ।

‘रामचन्दर नुहाउने हो ?’

‘…………. ।’

‘ननुहाएको कति भयो ?’ टोलवासी उसलाई जिस्क्याइरहन्थे ।

‘………… ।’

‘यो वर्षभरिमा एकपटक पनि नुहाएको छस् या छैनस् रामचन्दर ?’

रामचन्दरका दुई खोपिल्लाभित्रका ठूलठूला आँखा चम्किरहन्थे ।

‘एकलोटा पानी आफ्नो जीउमा खन्याउने हो भने पाँच रुपियाँ दिन्छु ।’ उसलाई नोट देखाइन्थ्यो ।

‘………. ।’

‘नोट नलिने रामचन्दर ?’

‘भाग चुतियाहरू… ।’ ऊ एक्कासी जंगिन्थ्यो ।

अलखियामठ पछाडि बाँसको घना झ्याङ थियो । त्यहीँनेर गएर अफिमची रामचन्दर बेस्सरी उफिन्थ्यो । भुइँमा लडीबुडी हुन्थ्यो । आफैंले मुड्की तानेर आफैंलाई बङबङ हिर्काउँथ्यो । ढ्याङ्ग पछारिन्थ्यो । र यताउताका ढुङ्गामा ठोक्किएर घाइते हुन्थ्यो ।

यस्तो महिनामा दुई-तीनचोटी हुने गर्थ्यो ।

घटीबढी पनि हुन्थ्यो ।

बीचमा अफिमची रामचन्दर एक-डेढ वर्षसम्म गायव थियो । एक बिहान मठियाको बाँस झ्याङनेर एकतमासले उफिरहेको देखापर्‍यो ।

‘रामचन्दरले यो के गरेको हो बमबम ?’ एकदिन हामीले बमबम (अलखियामठका मुख्य साधुलाई यसैगरी सम्बोधन गरिन्थ्यो) सँग सोध्यौं ।

‘तिमीहरूलाई किन चाहियो ?’ बमबमले हप्काए ।

‘होइन बमबम, भन्नोस्, यो रामचन्दरले यस्तो किन गर्छ ?’ हामीले जिद्दी गर्‍यौं ।

‘रामचन्दरले कुस्ती लडेको हो ।’ बमबम मुस्कुराए ।

हामीलाई चकित पाएर बमबम फेरि मुस्कुराए । अनि जोडले उद्घोष गरे- बमबम… । र हामीतिर हेरेर मधुर स्वरमा भने, ‘केटाकेटी भएर यस्तो पचडामा नपर, जाऊ, आ-आफ्ना घर जाऊ ।’

एकदिन अफिमची रामचन्दरकै पछि-पछि लागेर अफिम खानथालेको धनीरामको छोरो बाहुनले (सबैले बाहुन-बाहुन भन्दाभन्दै नाम नै बाहुन भइसकेको) मलाई सुटुक्क बतायो, ‘रामचन्दरले भूतसित कुस्ती लडेको हो ।’

‘भूतसित कुस्ती… ?’ मेरो स्वरमा आश्चर्य थियो ।

‘भूत नदेखिने भएकोले रामचन्दरले एक्लै कुस्ती लडेको जस्तो देखिएको हो ।’

‘हो र बाहुन ?’

‘अब म पनि भूतसित लड्ने विचार गरिरहेछु ।’ बाहुन गम्भीर थियो ।

धेरैपछि थाहा भयो, अफिमची रामचन्दरले भूतसित कुस्ती लड्नुपर्ने कारण अफिम नै थियो । अफिम खान नपाएर छट्पटी भएपछि ऊ यस्तो गर्थ्यो । र घाइते शरीर लिएर घर-घर डुल्थ्यो । यो बदमास भूतलाई मैले लडेर रोकिन भने टोलभरि उपद्रो गर्छ भन्थ्यो । अनि पैसा माग्थ्यो । सबै उसलाई अलिअलि चन्दा दिन्थे । यसैको ऊ अफिम किनेर खाने गर्थ्यो । अफिमची रामचन्दरको भूतसित कुस्तीको यही रहस्य थियो ।

आज अफिमची रामचन्दर अलि बढी नै घाइते देखिन्थ्यो ।

ऊ मठको केही उँचो स्थानमा रहेको पक्की इनारछेउ (आश्चर्य) उदास मुद्रामा बसेको थियो ।

‘रे रामचन्दर
खिसियाइल बन्दर
मठिया के छुछुन्दर
रे रामचन्दर… ।’

हामी सबै केटाकेटी सधैंझैं उसलाई घेरेर उभियौं ।

उसले क्रोधविहीन ठूलठूलो आँखाले हामीलाई हेर्‍यो ।

‘का भइल रामचन्दर ?’ हामीले एकसाथ भन्यौं ।

अफिमची रामचन्दरले केही नभनेर आफ्नो ताजा घाउ सुमसुम्याउन थाल्यो ।

(Source of this story: कान्तिपुर)

Anmol Mani – Rato Diary

अनमोल मणी – रातो डायरी

प्राविधिक कारणले उडान केही घण्टा डिले भएको सूचना प्रस्थान-कक्षमा प्रसारण भयो। यात्रुहरू चलमलाउन थाले। उठेर घुँडा तन्काएपछि म फेरि बेन्चमा बसेँ। पुस्तक हातमै थियो। अचानक उसलाई कुनाको बेन्चमा देखेँ। खैरो झोला बोकेको उसले दायाँतिर टाउको घुमाउँदा हाम्रा आँखा जुधेका थिए।

ऊसितको यो मेरो चौथो भेट थियो।

पहिलो भेट झ्ण्डै सात वर्षअघि लमजुङको भार्तेमा भएको थियो। सुदूरगाउँको एउटा थोत्रो स्कूलको कोठामा साँझ् पत्रकार सम्मेलन थियो। त्यहाँ उसले दह्रोसँग आफ्नो कुरा राखेको थियो, “क्रान्तिमा सानातिना कारबाही सामान्य हुन्- बाँचे राज्य मरे एउटा ज्यान भनेर क्रान्तिमा होमिएकाले देशको मुक्तिका लागि जे पनि गर्न सक्छौं…।”

घाँटीका नसा फुलाएर उसले बोलिसक्दा पटट्ट ताली बजेका थिए। सञ्चारकर्मीको रूपमा मैले उसका भनाइ टिपँे। दोस्रो पटक इलामको क्यान्टोनमेन्टमा भेट्दा उसको अनुहारमा पहिलाको जस्तो चमक थिएन। हातमा भएको रातो डायरी उचाल्दै उसले भनेको थियो, “किताब लेख्दैछु सर, यसमा धेरै कुरा आउने छन्।”

त्यसको केही समयपछि क्यान्टोनमेन्ट नफर्केर समाचारको विषय बनेको ऊ एकाएक मेरो पत्रिकाको अफिसमा टुप्लुकियो। उसलाई क्यान्टिनको टेबुलमा पुर्‍याएपछि मलाई थाहा भयो, ऊ आफू राजधानीमा भएको कुरा सकेसम्म गोप्य राख्न चाहन्थ्यो।

“आखिर सब भ्रम रहेछ”, कालो चियाको सुर्की लिएर ऊ बोलेको थियो, “मस्त महानगरमा छिरेपछि क्रान्ति सेलाउने रहेछ। नेतृत्वले सारा सपना चकनाचूर पारिदियो।”

ऊ सशङ्कित र केही आत्तिएजस्तो देखिन्थ्यो। घरी-घरी दायाँबायाँ हेर्दै चनाखो भएजस्तो गर्थ्यो। उसले क्यान्टोनमेन्टमा बस्नुको औचित्य सकिएर हिँडेको खुलायो। अमिलो स्वरमा भन्यो, “बन्दुक बोकेर, मान्छे मारेर कुनै क्रान्ति गरिएनछ। भविष्य सकियो, दुःखहरू ज्यूँकात्यूँ रहे।”

किसान बाउआमाले रोक्दारोक्दै जङ्गल पसेको, स्कूलमा आगो सल्काएको सम्झेर पछुतो मानिरहेको थियो, ऊ। सोचमग्न हुँदा भृकुटी तन्काउँथ्यो। चुप लाग्दा पनि ठ खुल्ला रहन्थे, चल्थे। “त्यतिवेला”, खोकेर घाँटी सफा पार्दै बात अगाडि बढायो, “रात-रातभर गोली चलायौं, ग्रिनेड फाल्यौं। प्रहरी चौकी, दूरसञ्चार, गाविस भवन उडायौं। मान्छेहरू चिच्याउँथे, जमिनमा ढल्थे। भुईंमा पानीको मूल फुटेसरी रगत बग्थ्यो।”

उसका मनमा राजमार्गमा भारी ट्रक हुँइकिए झैं पश्चात्तापले वेग मारिरहेको थियो जसलाई धान्ने ब्रेक अब ऊसित छैन। ऊ बालुवाको मुट्ठीजस्तो क्रमशः फुस्किँदैछ। दुस्साहसले उसलाई कमजोर बनाएको छ। सदा झैं म उसका मुटुछुने कुरा टिपिरहेको छु। ऊ बोल्दै गयो, “मलाई शान्ति र सद्भाव चाहिएको छ जसमा सबै मिलेर बाँच्न सकुन्। झोलुङ्गे पुलको लट्ठा छिनाउँदा, स्कूलमा बिष्फोट गर्दा, पाता कसिएको शिक्षकलाई बन्दुकको कुन्दाले हान्दा मैले कहिल्यै यस्तो दिन देख्नुपर्ला भनेर सोचेको थिइनँ।”

मैले चिया थप्ने कुरा गर्दा उसले अलि कडा मगाउन भन्यो।

“एकपटक हामीले थापेको विद्युतीय धरापमा घर फर्किंदै गरेका स्कूले केटाकेटी परे। एउटी सानी नानीको ज्यान गयो। राति उसको घरमा पुग्दा आमा चाहिँ बेहोस थिइन्। ती तिनै आमा थिइन्, जसका श्रीमानलाई सुरक्षाकर्मीले मारेको धेरै भएको थिएन।” उसले बीभत्स अनुहार बनायो।

कडा चियाको सुर्कोसँगै पुनः मुख खोल्यो, “सुराकी ठानिएको शिक्षकलाई पाता कसेर स्कूलमै सेर्‍यौं। विद्यार्थीले कोकोहोलो गरे। त्यसवेला मेरो मन अलिकति पनि विचलित भएन। किन होला, सर?”

ऊसँग नभएको उत्तर मसँग थिएन। मौनता उसैले तोड्यो, “विपरित विचार राख्ने सबै दुस्मन लाग्थे। तिनलाई सिध्याउनुपर्छ भन्ने हुन्थ्यो। अहिले लाग्छ, जीवन उज्यालो रहेछ। मैले मृत्युको अँध्यारो बाटो रोजेको थिएँ”, ऊ दार्शनिक जस्तो भयो, “म उज्यालो र सुरक्षा चाहन्छु। बूढीआमा, श्रीमती र छोराका अगाडि मन भएको मान्छे हुन चाहन्छु। पार्टीको छापामार होइन स्वतन्त्र मान्छे बन्न चाहन्छु। व्यर्थैमा मुट्ठीभर नेताको भर्‍याङ बनिएछ।”

उसले मारिएका र बेपत्ता भएका सहकर्मीहरूको पनि सम्झ्ना गर्‍यो। “तिनका परिवार उकेरा ढलेको सिमी जसरी इलाएका छन्, किन? मसित यसको उत्तर छैन। तिनका श्रीमती, छोराछोरी र बाउआमाका अगाडि पर्ने आँट अब मसित छैन। हिजो मारिएकाहरूको परिवार र चन्दा असुलिएकाहरूबाट लुकी-लुकी हिँड्नुपरेको छ।”

उसले कालो झोलाबाट रातो डायरी झिक्यो। खरर्र पाना पल्टाएर फेरि झोलामै राख्यो। त्यसमा उसको मनको भारी छ जुन प्रकाशित भएपछि मात्र हलुङ्गो हुनेछ। तीन घण्टामा चार कप कडा चिया र पाँच खिली चुरोट तानेर ऊ बाहिरियो। यो भेटमा पहिलो पटक मैले फ्रन्ट पेजमा जाने उसको समाचार लेखिनँ।

आज अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आँखा जुध्दा ऊ असजिलो मान्दै मतिर आयो। मलाई खुल्दुली भइरहेको थियो, सोधेँ, “तपाईं कता?”

उसले हात मिलायो जसमा पहिलाको जस्तो जोड थिएन।

“खेतबारी छैन, यता काम पाउन धेरै पढिएन। दुई वर्षका लागि सेक्युरिटी गार्डको काम मिलेको छ। म त मलेसिया हिँडे सर!”

“अनि डायरी नि?”

त्यसलाई चाहिँ च्यात्न, जलाउन नसकेर महानगरपालिकाको कन्टेनरमा फालिदिएँ सर!”

हिमाल खबरपत्रिका पूर्णांक २७३

Shiva Prakash – Upahar

शिव प्रकाश – उपहार
(Source: nepaliman.blogspot.com)

‘आइ हेट माइ फादर, हि इज ग्रीडी! आइ लभ यू शाइवा, आइ लभ यू! यू आर असम!’

साइकल पाएपछि केभिन तीन हात उफ्रियो। सायद जीन्दगीको सबैभन्दा खुशीको दिन होला आज, उसको!

‘शाइवा, तिमीले जति यसलाई आफ्नो सोच्यो त्यति उसको साख्खै वाउले पनि कहिल्यै साचेन।’

क्यारोलिनाले मलाई साइकल पसलभित्रै बेस्सरी ‘हग’ गरी। आजको उसको ‘हग’ सामान्य थिएन, कताकता असहज महशुस भएता पनि सहज हुने प्रयत्न गरेँ। अमेरिकीहरुका लागि ‘हग’ सामान्य जस्तै भएता पनि मन परेको मान्छेसँग मात्र गर्छन। तर हामी जस्तो पूर्वीय सभ्यता र सँस्कारमा हुर्केको मान्छेका लागि अझै पनि ‘हग’ सँस्कार सहज हुन नसकेकोले होला, मलाई आज निक्कै असहज अनुभूत भयो, सायद क्यारोलिनाको रुप, स्वरुप र यौवनले गर्दा पनि होला! मैले क्यारोलिनाका हात सुम्सुम्याउँदै उसको भावुक अनुहारमा हेरिरहे उसले पनि मेरो आँखामा उसका आँखा विछ्याइरही ।

क्लारोलिनको अनुहारमा मैले उसलाई एकपटक फेरि पढेँ – अमेरिकीहरु सम्पन्न भएर पनि कति असम्पन्न छन्। यिनीहरुसँग सबैथोक भएर पनि लाग्छ केही छैन। हुन त नभएको हैन तर उपयोग गर्नमात्र नजानेको हो। नाथे दूइसय डलरको साइकलका लागि केभिन सधैं निराश थियो। नौ वर्षको वालकललाई दूइसय डलरको साइकल किनिदिन न बाबु तयार छ न आमा। बाबु आमा भएर पनि नभए जस्तो।

केही दिन अघी केभिन रोएको मैले देखेको थिएँ। मैले क्यारोलिनालाई सोधे – ‘केभिन किन रोएको?’
‘उसले साइकल मागिरेहेको छ।’ ‘अनि किनिदिए भै हाल्छ नि’ – मैले सामन्य जवाफ दिएँ तर क्योरोलिनले अलि असामान्य उत्तर दिदै भनी – ‘यो उसको बाउँको दायित्व हो। मलै त यिनको लालनपालन गर्ने हो, फेरि मैले कहाँबाट ल्याउने दूइसय डलर! आइ अम ब्रोक!’ अमेरिकीहरुको सामन्य स्वभाव हो । म रित्तिएको छु अर्थात ‘आइ अम ब्रोक’ भन्नु।
अनि उसको बाबुले दिंदैन? अलि कडा स्वरमा भनि – ‘दिदैन केही दिदैंन, अदालतले तोकेको भन्दा एक पैसा पनि दिंदैन। उ धेरै पैसा कमाउँछ तर पाए अझ लिन्छ। उ अति कण्टक छ, अर्थात म उसलाई नीच पनि भन्छु। त्यसैले केभिन चार वर्षको हुने वित्तिकै मैले उसँग डिभोर्स गरेकी हुँ । यसको बाउलाई सम्झ्यो कि मलाई अझ रिस उठ्छ। ‘आइ अल्सो हेट हिम!’ क्यारोलिनाले पहिले पनि बेलाबेलामा आफ्नो पूर्वपतिका बारेमा थोरबहुत कुरा गरेकी थिई।
क्यारोलिनाको जवाफ सुनेर म नाजवाफ हुन्छु। सोच्छु, यत्रो पैसा कमाउने मान्छे आफू दिनको सयौं डलर खर्च गर्छ तर आफ्नो छोराका लागि एकपटक दूईसय डलर खर्च गर्दैन । सयौं डलरको चिठ्ठा खेल्छ तर छोरालाई भेट्न जाँदा कहिल्यै एक प्याकेट विस्कुट लिएर जाँदैन। दिनहुँ आफू वियर पिउँछ तर आफ्नै सन्तानका लागि उ अदालतले तोकेको भन्दा एक सुको खर्च गर्न चाहदैंन! खै माया, ममता, स्नेह! त्यस्तो बाबु के बाबु? बच्चाको भरणपोषणका लागि अदातलले तोकेभन्दा सुकोमाथि केही नगर्नु भनेको त सरकारलाई कर तिर्नु जस्तो मात्र हो। केभिन त उसको सन्तान हो। तर के गर्नु यिनीहरुको सोचाइ र सँस्कार नै यस्तो भएपछि!
क्यारोलिनाको पनि राम्रै जागिर छ। स्टेट अफिसर छे। उसले पनि गर्न सक्थी, जाबो एउटा साइकल! तर उ पनि उही हो पैसा भएपछि चिठ्ठा नखेली हुन्न। चिठ्ठा अमेरिकीहरुका लागि नराम्रो लत हो। कहिलेकाँही खाना खान हिँडेको मान्छे चिठ्ठा खेलेर रित्तिएपछि भोकै बस्छ तर खेल्न छोड्दैन। धेरैमा छ यो समस्या। क्यारोलिना पनि पैसा भएपछि निकै उडाउँछे चिठ्ठामा तर साइकल किन्न सक्दिन। नसक्ने हैन नचाहेको हो। नचाहनुको कारण उसको लोग्नेको व्यवहार पनि हो। उ सोच्छे बच्चाको रहर पुरा गर्ने कर्तव्य उसको हो, मैले त हरदम स्याहर गरेकै छु। लोग्नेसँगको रिसले पनि उ केही गर्न चाहन्न । तर त्यो निर्दोष वालकको के दोष?
पैसा खर्च गर्नु पर्दा उनीहरुका लागि आफ्नै सन्तान पनि पराय जस्तो हुन्छ। दुईसय डलर उनीहरुका लागि ठूलो हुन्छ। त्यसैले त यहाँको बाबुआमाप्रति छोराछोरीको दायित्व नै केही नभएको जस्तो छ। समाज त छ तर सुकेका रुखहरुको र्जंगल जस्तो छ समाज! बाबु आमा विरामी परे भने एम्बुलेन्स बोलाउनु भन्छन्, कतिपय छोराछोरी जाँदैनन्। बाबुआमा भोकै भए पनि कति छोराछोरीलाई त्यसको वास्ता हुदैन। त्यो एउटा सँस्कार बनिसकेको छ। बाबुआमाबाट आफूले जे सिक्छ, आफ्ना छोराछोरीलाई पनि उसले त्यही सिकाउँदै गएको छ।
मैले टिटूलाई पाँचवर्षको उमेरमा छोडेर आएको, नदेखेको छवर्ष भै सकेको थियो। नौ वर्षको केभिनमा मैले एघार वर्षको टिटु देखेँ। यसका इच्छा र मेरो छोराको इच्छा उस्तै हुन सक्छन्। आफूसँग भएर पनि यिनीहरु आफ्ना वालकको इच्छाको कदर गर्दैनन्। मसँग त थिएन र हिजो नहुदाँका अवस्थामा मैले टिटूका धेरै इच्छाहरुलाई मारेको छु। उसले पनि आफ्ना इच्छाहरुको हत्या गर्न मलाई सघाएको छ। उसकी ठूलीआमाको छोरो(दाइ)का खेलौना देखर टिटू लोभ्भिएको, ति खेलौनातिर टुलुटुलु हेरेको अनुभूत मैले केभिनमा गरे। सोचे, केभिनका साथीसँगीहरुले साइकल कुदाएर रमाइलो गरेको देख्दा उसको मन सायद खैलौनाप्रति लोभ्भिएको टिटूको मन जस्तै हुन्छ होला। दाईका खेलौनातिर टुलुटुलु एकोहोरिएका टिटुका आँखा जस्तै एकोहोरिन्छन् होला केभिनका आँखा पनि उसका साथीका साइकलतिर!

अहिले पनि टिटूलाई के चाहिन्छ छोरा भनेर सोध्यो भने केही चाहिन्न बाबा भन्छ। हुन त अब ठूलो र बुझ्झकी पनि भइसक्यो तर हिजो जति बेला उसका रहर र इच्छा उभित्र सल्वलाउँथे त्यतिबेलो मैले ति सबैको वध गर्न लगाएँ। विना प्रतिकार उसले आफ्ना वालसुलभ इच्छा तथा रहरहरुको वध गर्यो। वालक हो पक्कै भित्रभित्रै खुशी भने थिएन। तर पनि उसले असल वालक हुनुको परिचय दियो, आफूभित्रभित्रै रोएरै भए पनि। मेरो लागि अहिले केभिन एउटा क्यानभास हो। टिटूका ति अवस्थाहरु मेरो मनको भावनाको कुचिले त्यो क्यानभासमा उतारे, अनि म निष्कर्षमा पुगेँ – आज मैले जे गरे ठीक गरे, केभिनलाई नै भए पनि साइकल किनेर टिटुको इच्छाको पुरानो रिन उ उपर चुक्ता गरेँ।
यस्तै यस्तै सोच्दै म चुपचाप ड्राइभ गरिरहेको छु। देब्रेहात स्टेरिंगमा छ, दाहिने हात क्यारोलिनाको हातसँग खेलिरहेछ।

‘शाइवा, किन चुपचाप छौ? आर यु ओके!’ क्यारोलिनाले झस्काउँछे मलाई। ‘शाइवा, किन यत्रो महँगो साइकल तिमीले यसलाई किनिदियौ? वास्तमा तिमी कति उदार छौ, तिमीले कति महानता देखायौ! आखिर कारण के हो?’

मैले छोटो उत्तर दिए – ‘क्यारोलिना, मैले केभिनमा टिटू देखेँ! अनि मेरो गाडी दूर्धटना हुँदा तिमीले पनि त सहयोग गरेकि छौ नि। ईन्सोरेन्स कंपनीसँग तिमीले ‘डिल’ गर्यौ, मेकानिक्ससँग तिमीले ‘डिल’ गर्यौ।’ मैले टिटूको बारेमा उसलाई अघि अघि पनि बताएको थिए।

मेरो हातलाई उसले पटक पटक चुमी। माम्मा! माम्मा!! केभिनले क्यारोलिनालाई जिस्क्यायो।

गाडीबाट साइकल उतार्ने वित्तिकै केभिन साइकल लिएर साथीहरुसँग खेल्ने चौरतिर हुइँकियो। क्यारोलिनाले भित्र जाउँ भनी। बाहिर मौसमा अलि गर्मी नै थियो।
उसले फ्रिजबाट दुई क्यान वियर निकाली र चियर्स गर्दै लामो ‘हग’ गरी। मैले क्यारोलिनासँग त्यस्तो अनुभव कहिल्यै गरेको थिइन, जस्तो आज गरे। म कताकता क्यारोलिनाभित्र हराउँदै गएको हलुका अनुमान मलाई भइरेको थियो।

‘शाइवा, हिँड अर्को कोठामा।’

क्यारोलिनाले मलाई उ सुत्ने पलङमा बसाइ र भनि – ‘तिमीले केभिनलाई दिएको उपहारको बदलामा म एउटा उपहार तिमीलाई पनि दिन चाहन्छु, तर तिमी त्यसलाई स्वीकार्न सहमत हुनु पर्छ।’

‘मलाई स्वीकार्य छ, तर के हो त्यस्तो?’

‘नो थिङ, जस्ट ह्याभिङ् फन’ भन्दै कम्वल तानी र आफू पनि छोप्पिइ अनि मलाई पनि छोपी।

‘तर क्यारोलिना म त विवाहित हुँ र मैले तिमीले जस्तो डिभोर्स पनि गरेको छैन।’ मरो यथार्थलाई मैले पुन प्रस्ट्याएँ।
मलाई थाह छ साइवा, तिमीले धरै पटक भनिसकेको छौ।

‘तर हामी त असल मित्र मात्र हौं हैन र?’ मैले भने।

हो, शाइवा! मित्रतामा केही कुरा असम्भव पनि त छैन। तिमी असल मित्र भएकोले नै यो उपहार म तिमीलाई सुम्पदै छु र केभिनले तिमीबाट उसको प्रिय वस्तु उपहार पाउनुको कारण पनि यही हो। एक पटक मात्र भए पनि म यो उपहार तिमीलाई सुम्पन चाहन्छु र तिमीले स्वीकार्छु भनिसकेका छौ। कम अन, शाइवा …………………..!

केही क्षण पश्चात क्यारोलिनाले मलिन स्वरमा भनि – धन्यवाद शाइवा! मेरो उपहार स्वीकारेर मित्रता निभाएकोमा पुनः धन्यवाद!

बोस्टन, अमेरिका