नारायण तिवारी – विपरीत
मैले उसको पसलमा प्रवेश गर्दा उसले मुण्टो उठाएर हर्ेदा पनि हेरेन । उसको आ“खाले मलाई देखिसकेको थियो । किनभने मेरो आ“खा निमेषभर उसको आ“खासित जुधेका थिए । मैले साविकझै“ मुस्कान फाले“ । उसले नचाहेर ओठ खुकुलो पार्यो । तर, साविकझै“ मुस्कान फालेन । पहिलेपहिले ऊ दर्ुइ हात जोडेर ‘नमस्कार’ को लेघ्रो तान्थ्यो, “भन्नुहोस् हजुर केके सेवा गरौ“ …†” लाग्थ्यो, साहूनी मृदुभाषी छ, कोमल छ र छ मानवीय व्यवहारयुक्त …† तर, अहिले उसको मुखबाट बोली फुटेन । मैले नै पहल गर्दै अभिवादनस्वरूप एक हात उठाए“ । उसले मरेर एक हात ‘हाफ्’ उठायो ।
उसको पसलमा प्रवेश गर्दा मसित थिए मेरा दर्ुइ लालाबाला र एक श्रीमती … । श्रीमतीले भन्दै थिई, “जाउ“m अरू दोकान पनि हेरौ“ । त्यही सोध्नेकहा“ जानु भन्ने के छ †”
“होइन त्यो दोकानदार असल छ । त्यसकहा“ नै किन्नर्ुपर्छ । फेरि केही रुपिया“ नपुगे यसो उधारो पनि राखिदिन्छ ।” श्रीमती चूप लागेकी थिई ।
श्रीमतीले लहरै टा“गेका लुगाहरूमाथि दृष्टि पुर्याई । छामी । हेरी । केटाकेटीले लुगा छामे ।
होइन यो राम्रो होला
होइन यो राम्रो होला
मलाई त यो मनपर्यो
छिः मलाई त कुनै मन परेन
यस्तै उस्तै कुरा चले । मैले भने“, “यस्तो अरू पनि देखाइदिनुस् न साहूजी ”
“र्एइ, देखाइदे और …।” बोली टर्र्रो पारेर कारिन्दालाई आदेश दियो उसले ।
र्’र्एइ’ नाम गरेको कारिन्दाले एकपटक साहूजीलाई र अर्कोपटक मलाई हेर्यो । सायद ऊ मालिकको टर्र्रोपन बुझ्न खोज्दै थियो । मेरा आ“खामा आफ्ना आ“खा गाडेर मानौ“ सोध्दै थियो, पहिला त तपाईंलाई देख्नासाथ साहूजी भगवान्लाई देखेझै“ गर्नुहुन्थ्यो । आजकाल के भयो – के हाम्रो साहूजीसित तपाईंले झगडा गर्नुभयो –
मैले उसको आ“खैको प्रश्नलाई ओझेलमा पार्दै, प्रसङ्ग अनुकूल पार्दै भने“, “देखाऊ न भाइ † अरू राम्राराम्रा लुगा … ।”
फेरि श्रीमतीले लुगा छामी । हेरी । कति दाम – केरी । केटाकेटीले लुगा छामे । हेरे । रोजे ।
श्रीमतीले मसित खासखुस गरी, “पैसा त घटाउ“दैन होला †”
मैले भने रुन्चे हा“सो हा“स्दै, “सोधन साहूजीलाई” भनेर सुन्नेगरी भने“ । साहूजीले भाउ घटाउ“दैन भन्ने ज्ञान हु“दाहु“दै पनि भाउ घटाइदिए हुन्थ्यो भन्ने रुन्चे चाहना मभित्र समेत उब्जिएको थियो । तर, साहूजीले नसुनेझै“ गर्यो ।
फेरि अचानक बम पड्किएझै“ गरी बोल्यो, “हाम्रो दोकानमा एक दाम हुन्छ । तपाईंहरूलाई लिन मन छ त लेनु, नभए नलेनु … †”
पहिले पहिले पनि मसित श्रीमती यस पसलमा आएकी थिई । उसलाई पनि अनुभूत भइरहेको थियो साहूजीको यो परिवर्तन र आ“खैबाट मलाई ‘व्रि्रँेही’ हुन घच्घच्याइरहेकी थिई । ‘नत्र त…’ आ“खैले भन्दैथिई, “नत्र त यसको बोलीलाई मै ठेगान लगाइदिन्छु … । यसको कर्जा खाएको छ कि क्या हो हाम्ले … ।”
“कर्जा खाएको छैन तर अब खानुपर्ने हुनसक्छ । चूप लाग न † नकराउ न †” म मानौ“ आफ्नो हाउभाउबाट श्रीमतीलाई मत्थर हुन अनुनय गरिरहेको थिए“ ।
“उहा“को दोकानमा एक दाम हुन्छ । दाममा तलमाथि हु“दैन । कसैले ठगिनुपर्दैन । अनि किन जाने अरूकहा“ …†” मैले साहूजीको चाकरीमा यसो भनिरह“दा पनि साहूजीमा लचकता आएन । पसलमा उस्तो भीड नभए पनि अरू पनि एक/दर्ुइ ग्रँहक आउ“दै जा“दै थिए । साहूजी उति ‘बिजी’ नभए पनि बिजी भएको अभिनयमा व्यस्त बनिरह्यो । मैले साहूजीको चाकरीमा व्यक्त गरेका शब्दहरू सुनेर श्रीमतीले ओठ लेप्र्याई ।
ठूल्ठूला भइसकेका लालाबालाले आ-आफ्ना लागि ‘रेडिमेड’ बस्त्र छानी सिध्याए । पसलको नाम नभएको र्’र्एइ’ कारिन्दाले प्याकिङ् गरिसिध्यायो ।
श्रीमतीले आफ्ना लागि ‘ब्रा’ प्याक गर्न लगाई ।
आमा बालाई धोती, कमिज र साडीचोलो जोगबनीमा गएर केही दिनअघि नै किनिसकिएको थियो ।
“मलाई यसपल्ट लुगा चाहि“दैन,” मैले घोषणा गरेको थिए“ ।
“मलाई एउटा सुतीको साडी भए पुग्छ,” श्रीमतीले सन्तोकी भई, “व्यवहार धान्न म हजुरको साथमा नै थिए“, छु र रहिरहनेछु सदार्सवदा” भन्ने किसिमको अभिव्यक्ति दिई नै सकेकी थिई ।
बाह्रौ“ कक्ष्ँामा अध्ययन गर्दै गरेको छोरोले पनि बाबुआमाप्रति सदासयता प्रकट गर्दै घोषणा गरिसकेको थियो, “मेरो पनि लुगा छ“दैछ । मलाई पर्दैन ।”
जागिरबाट निवृत्त भएपछिको यो मेरो पहिलो दसै“ थियो । स्वाभाविक रूपमा जागिरमा रह“दा र नरह“दा आर्थिक अवस्थामा फरक पर्ने नै भयो । मासिक प्राप्त हुने ‘पेन्सन’ ले सबै कुरा धान्न कठिनाइ पर्ने स्वतः सिद्ध नै थियो । कहिले कसैको उधारो नखाने बरु थोरै खाने, तामझाम र उत्ताउलो जीवनशैली भन्दा प्राप्त आयले जे जति पुग्छ खस्रो मसिनो खा“दै सरल जीवन बिताउने बानी मेरो र मेरा परिवारका सबै सदस्यको थियो । भ्रष्ट आचरणपट्ट िनलागी इमानदारीको कमाइबाट दुःखसुख, सकिनसकी जीवन व्यतीत गर्दै थियौ“ हामी । ‘स्वेच्छिक अवकाश योजना’ अर्न्तर्गतको चार साढे चार लाख रुपिया“को प्रलोभनमा फ“सेर असमयमा नै जागिर छोडिदिएको थिए“ मैले । एकमुष्ठ नलिएर मासिक पेन्सन लिने रोजाइ गरेर भने अलिकति राहत महसुस गरेको थिए“ । “स्वेच्छिक अवकाश योजना’ अर्न्तर्गत जागिर छोड्दा प्राप्त भएको अतिरिक्त चार/साढे चार लाख रुपिया“ चार महिनामा नै फुसको घर उढेझै“ खरानी भएको थियो । हुन त पक्की घरमा बस्ने लालसालाई तिलाञ्जली दिन नसक्दा पनि जागिर छोड्न पुगिएको थियो । बाबुआमाको जिन्दगी फुसको झोपडीमै बित्ने भयो, आफ्नो -श्रीमतीसमेत) झोपडीमै बितिरहेको छ र लालाबालाको झोपडीमै जीवन बित्ने होला …† एकैपल्ट हामी तीन पुस्तालाई स्वेच्छिक अवकाशबाट प्राप्त रकमबाट निर्मित ससानो पक्की घरले भने ठूलै मुक्ति यही जुनीमा दिएको छ भन्ने बुझाइले भने हषिर्त बनेकै छु म, आउ“दा दिनहरू र दैनिक जीवनयापन कठिन बन्नेछन् भन्ने भित्री आत्मज्ञान भए पनि … ।
विगत सम्भिmन्छु, पसलेले भनेको, “हजुर † पछि दिनु भए भइहाल्छ नि, नपुगेमा …†”
फेरि सम्भिmन्छु, प्याकिङ् गरेर झोलामा हालिसकेको लुगा पनि झिकेर आफूसित भएको रकमले पुग्ने कपडाजति मात्र लिएर मैले भनेको, “यो मेरो सिद्धान्तविपरीत हुन्छ साहुजी, तपाईं त उधारो दिनुहोला तर म उधारो खान्न †”
तर, अहिले परिस्थिति फेरिएको छ । म भित्रभित्रै कामना गर्दैछु, केटाकेटीको मन नदुखोस्, प्याकिङ् भइसकेको लुगाफाटा फिर्ता गर्नु नपरोस्, हे भगवान् † पैसाले पुगिहालोस् । नभए पनि पसलेले उधारो दिइहालोस् । हे भगवान् † केटाकेटीको चित्त दुखाउनु नपरोस् … †
पसलेले टाकटाक, टुकटुक क्यालकुलेटरमा हात दौडाउ“दै जोड्यो र बिल तेर्स्याइदियो । मलाई चिटचिट पसिना आउन खोज्यो । श्रीमतीले पनि बिल हेरी र मेरो मुख र मेरो हाततर्फहेरी । म दोहोर्याइतेहर्याई पैसा गन्दै थिए“ ।
केही नलागेपछि पैसा साहूजीको हातमा राखी दिए“ र भने“, “साहूजी † अलिकति पुगेन । अर्को महिनाको पेन्सन पाएपछि …†”
मेरो वाक्य पूरा नहु“दै साहूजी बोल्यो, “हु“दैन । उता हर्ेर्नुस् ।” साहूजीले भित्तामा टा“गिएको ‘अक्ष्ँर पोस्टर’ तर्फइसारा गर्यो जहा“ लेखिएको थियो, “उधारो प्रेमको कै“ची हो ।”
मलाई झन् चिटचिट पसिना आयो । छोरा बोल्दैथियो, “मैले भनेको थिए“ नि बुबा † मलाई पर्दैन ।” र, उसले बोकिराखेको उसका लुगाको झोला पसलेको काउन्टरमाथि राखिदियो । मैले मायालु पाराले छोरालाई हेरे“ । आ“खा रसाए । श्रीमतीका आ“खा पनि टिलपिल भएर भरिएका देखिए ।
नौ कक्षामा पढ्ने सानी पुतलीजस्ती मेरी छोरी झोलालाई बेस्सरी अ“ठ्याउ“दै बोल्दैथिई, “नाइ“ म त दिन्न †”
श्रीमतीले छोरीको हातबाट झोला खोसी र भनी, “हि“ड्नुस् जाउ यो पनि फर्काउ” श्रीमतीले आफूलाई संयम तुल्याइसकेकी थिई र परिस्थितिसित जुझ्ने प्रयत्नमा पाइला अघि बढाउ“दै मलाई हौसला दिन थालिसकेकी थिई ।
छोरीले झगडा गरे पनि अर्को पसलबाट अलिक सस्तो पर्ने गरी दुवै जनालाई नै लुगा किनिदिन सकिने हुनसक्थ्यो । सायद श्रीमतीले यस्तै सोची र मैले पनि ।
यसैबीच श्रीमतीले साहूजीको हातबाट साहूजीले गन्दै गरेको हामीद्वारा प्रदत्त रुपिया“ झम्टेर खोसी र प्याच्च बोली, “अवसरवादी …”
“ल हिड्नोस् जाउ” श्रीमतीले हामी सबैलाई घचेडी ।
मैले पसलबाट बाहिर निस्कनुअघि पसलेको आ“खामा आ“खा गाडेर भने“, “उधारो प्रेमको कै“ची भनेर मलाई के देखाउनु हुन्छ हाम्रो बीचमा पनि पहिले कहिल्यै प्रेम थियो र … -”
नेपाल साप्ताहिक
अंक १२९