नेपाली कथा

Krishna Kusum – Divorce [Nepali Story]

कृष्ण कुसुम – डिभोर्स (नेपाली कथा)

‘नमस्कार !’ एकाएक नमस्कारको आवाजले झस्कायो र हेरें । अगाडि दुबै हात जोडेकै स्थितिमा मूर्तिवत् खडा थिई ऊ । बाहिरको मौसमजस्तै अँध्यारो चिर्न सोधें ‘बस किन आयौ एकाबिहानै ?’ उसले भनी, ‘एउटा लडाईँ लड्नुप-यो । कस्तो लडाइँ ?

स्वतन्त्रताको । अधिकारको लडाइँ । ऊ पनि एउटी महिलावादी नेतृ नै हो भन्नेसम्म थाहा थियो तर कुन पार्टीकी हो थाहा थिएन मलाई । अनुमान लगाएँ – माओवादी रै,छ र आन्दोलनको कुरा गर्दैछे ।

त म के गरुँ ? सहयोग । आजभोलि माओवादीहरु पनि यसैगरी सहयोग माग्न आइरहेका हुन्छन्

राष्ट्रियताको आन्दोलन गर्न भनेर । त्यसैले आफ्नो अनुमान पूरापूर मिलेको ठानें । अब अलि सतर्क भएँ र जिज्ञासा राखें– के सहयोग खोज्दैछौ मसँग ?

एउटा मुद्दा लडिदिनु पयो मेरो पक्षमा । एकै सासमा बोली ऊ, मेरै लोग्नेको विरुद्धमा । म अन्यौलमा परें । मैले सोचेभन्दा बिल्कुलै फरक कुरा सुन्दा । एउटा वकिलको घरमा एकाबिहानै कुनै वादी प्रतिवादी आउँदा खुसी लाग्नुपर्ने हो पेसाको हिसाबले । तर खुसी हुन सकिन । घोर अचम्ममा परें । अचम्ममा पनि किन नपर्ने र ? प्रेम विवाह गरेको ३,४ बर्षको अवधिमा एउटी महिला आफ्नै श्रीमान्को विरुद्ध मुद्दा लड्ने तयारीमा छे । त्यही पनि विदेशमा रहेको मान्छेसँग ।

भनें –मुद्दा लड्न मिल्दैन । तिम्रो श्रीमान् त विदेशमा छ कसरी लडछौ ? हैन आइसक्यो, उसले बताई । एक महिना भो र्फकेको । उसलाई भन मैले भेट्न खोजेको छु । म उनीहरुको सम्बन्ध सुधार्न मनसायमा बोलें । पछि भेट्ने शर्तमा ऊ फर्किई । हुन त मैले आफ्नै खुट्टामा बञ्चरो हान्दै थिएँ । एउटा आफ्नो हातमा आएको मुद्धा नलडी मिलापत्र गर्न खोज्दैछ । काम नहुँदा परिवारको छाक टार्न तर पनि पैसा नै मात्र ठूलो हो भन्ने लागेन मलाई । मानवता भनूँ वा संवेदनशीलताले जित्यो फेरि एकपटक । १(२ पटक मैले यसैगरी मुद्दा लड्न आएकालाई मिलाएर पठाइसकेको छु यसअघि नै । त्यसैले मेरा अरु साथीहरु समय समयमा जिस्काउँथे –तपाईं म्यारिज व्युरो खोलेर बस्नुपर्ने मान्छे, छोडिदिनोस् यो वकालत गर्ने पेशा ।

दुई दिनपछि आयो उसको श्रीमान् मेरो घरमा । ऊ विस्तारै बिरालोको गतिमा भित्र छि¥यो र टुसुक्क छेउमा बस्यो । टिभी हेर्दै थिएँ त्यो बेला म । आधा घन्टाको बहस नसकिउन्जेल मैले उसलाई खास केहि रेस्पोन्स गरिनँ । बीचमा अलिअलि याद गर्दै थिएँ उसको गतिविधि । त्यो आधा घन्टाको समय बिताउन उसलाई यति छटपटि भयो कि मानौं त्यो आधा महिनाको समय हो । विवशताको भारीले थिचिएर उठ्न नसकेको जस्तै थियो उसको शिर । टि.भी.मा आइरहेको बहस सकिएपछि यसरी लामो सास फे¥यो कि लाग्थ्यो ठूलै समस्याबाट उम्किएको होस् । टि.भी. बन्द गरेर ऊतिर ध्यान केन्द्रित गरेँ । अब भने अलि चहकिलो अनुहारले आशातीत नजर डुलायो मतिर ।

सोधें, कैले आयौ विदेशबाट ? ‘एक महिना भो ।’ बिहे गरेको तीन वर्ष भो । दुई वर्ष त विदेशमै बितायौ । अब आउनासाथ डिभोर्स चाहियो हैन ? अलि कठोर ढंगले प्रस्तुत भएँ म । हैन म डिभोर्स चाहन्न । तिम्री श्रीमती चाहन्छिन् डिभोर्स त । आफ्नो स्वतन्त्रताको रक्षा गर्न रे । तिमीले त अरुको स्वतन्त्रता लुट्न पाएकै छौ किन चाहन्थ्यौ त ? कागती निचोरेको जस्तै भयो उसको अनुहार । मलिन स्वरमा भन्यो, मेरो केही गल्ती छैन । डिभोर्स गर्न चाहन्न । र, एक्लो बाँच्न पनि सक्दिन म । म वास्तविकता जान्न उत्सुक भएँ । सोधेँ, के कारणले विग्रह आयो तिमीहरुमा ? बढी माया गर्दा र बढी बुझक्कड बन्दाको परिणाम हो यो । यत्ति बोल्यो र टोलायो एकछिन । जे कुरा नि ठिक्क हुनुपर्दो रहेछ । फेरि मुख फो¥यो– मेरो माया अलि बढी नै भएछ सायद ।

बढी मायाले त सम्बन्ध झन् गाढा हुनुपर्ने हैन र ? के हावादारी कुरा गर्छौ ? हावादारी हैन, कुरा त्यस्तै छ । स्पष्ट भन । किन जिब्रो चपाउँछौ ? हो हजुर मैले प्रेमपूर्वक श्रीमतीलाई दिएको उपहारले नै मलाई यो गतिमा पु¥यायो ।

अचम्म ! के दियौ र त्यस्तो उपहार जो तिमीभन्दा प्रिय भयो तिम्री श्रीमतीलाई ? सेक्सटोयज । उत्तरमा बोल्यो । ह्वाट ? एस, सेक्सटोयज । म अघिल्लोपटक नेपाल आउँदा ल्याइदिएको थेँ । मेरो अनुपस्थितिले नपिरोलोस् भनेर ।

अब धारावाहिक रुपमा प्रस्तुत भयो ऊ, तीन–चार वर्ष अघिदेखिको प्रेमलाई बिहेमा बदल्यौं । अब खाने मुख एउटा मात्र रहेन, एउटाबाट दुइटा भइसकेको थियो । शहरको महंगीको उकालो लाग्दै गरेको ग्राफलाई थेग्न सक्ने कमाई भएन मसँग । एक दुई वर्षपछि त छोराछोरी पनि होलान् झन् कसरी गर्जो टार्न हो ? यस्तै सोचाइले सताइरहन्थ्यो । घरपरिवारबाट कत्ति पनि सहयोग थिएन । आखिर परिवारसँग विद्रोह गरेर गरेको विवाह न पायो हाम्रो । त्यसैले विवाह गरेको एक बर्षमै उनलाई एक्लै छोडेर विदेश भासिएँ, भविष्यको खुसीको लागि भनेर ।

अझ भावुक बन्यो । उसको स्वर गहिरो इनारमा ढुंगा खसाले जस्तै भासिँदै गयो, एकसाँझ दुई जना यही र यस्तै विषयमा कुरा गर्दै थियौँ । यसरी कमजोर नबन अमन । अभावसंग÷समस्यासंग भाग्ने हैन । डराउने र हडबडाउने पनि हैन रत्ति पनि । जुध्नुपर्छ बुझ्यौ ? म छु नि तिम्रो साथमा किन चिन्ता लिन्छौ ? केही समय दुःख गरौं नियति नै यस्तै रहेछ भने किन सुस्ता गर्ने ? केही न केही उपाय चलिहाल्ला नि ।

बरु साथीभाइहरुसंग सरसापट गरेरै भए पनि एक दुई वर्ष विदेशतिर जाऊ । म त तयार छु तिम्रो खुसीको लागि तिमीबाट टाढिएर बस्न पनि । आखिर जिन्दगीभर खुसीले बाँच्न पाइन्छ भने केही समयको पीडालाई हाँसेर पचाउन किन आनाकानी गर्ने ? उनको यस्तो सल्लाहले पनि ऊर्जा थप्यो ममा । मन मुटु यतै छोडेर शरीर मात्र लिएर गएको हुँ पराई ठाउँमा ।

अनि ? समाज र परिवारको चुनौती सहेर गरेको घरजम, नवविवाहित यौवन अवस्थाकी श्रीमतीलाई छाडेर आउँदाको विछोडको पीडा साह्रै गाह्रो भो सहन । हरक्षण, हरपल मन भने नेपालमै हुन्थ्यो मेरो । यसै कारण गएको एक वर्षमै दुई महिनाको छुट्टी लिएर नेपाल फर्कें । साथमा केही पैसा थियो र श्रीमतीका लागी विदेशी गिफ्ट पनि । विदेश रहँदा जुनुको अनुपस्थितिले खुब पिरोलेको थियो मलाई । त्यसैले उनको मर्म पनि यही हो भन्ने लाग्यो । त्यही बुझाईले उनलाई सहज होस भनेर त्यतिबेला नै ल्याइदिएको हुँ ‘सेक्सटोयज’ ।

मैले विदेशबाट ल्याएका सबै पैसा र उपहारका सामानहरु आएकै समयमा तुरुन्तै जुनुलाई सुम्पें । तर यौटा चिज चैं ‘सरप्राइज गिफ्ट’ दिन लुकाएर राखें । जाने अघिल्लो रात ‘जुनु तिम्रो लागि मैले विदेशबाट स्पेशल गिफ्ट ल्याइदिएको छु । लौ लेऊ तिम्रो उपहार’ भन्दै त्यही सेक्सटोयस दिएँ । सुरुमा एकछिन त अलमलिइन् उनी । पछि सम्झाएँ ‘आखिर चाहना मार्न सकिन्न, म बुझ्छु तिम्रो विवशता । कम से कम हामी एक अर्काप्रति इमानदार हुनु प¥यो । सब ठिक हुन्छ कि कसो ? यसरी विदा भएको थिएँ । अघिल्लो पटक घरबाट । ‘ओहो कति राम्रो सोच, कस्तो असल बुझाई तैपनि समस्या के मा ?’ मैले अघि नै भनें नि, फेरि प्रसंग जोड्यो उसले ।

त्यही सरप्राइज गिफ्ट नै बन्यो हाम्रो सम्बन्ध बिगार्ने कारण । विदा सकिएर गएपछि दैनिकजसो भएको फोनको कुराकानीमा खुब खुसी पाउथेँ म उनलाई । झन् बढेको थियो प्रेम, विश्वास र समर्पण एक अर्काप्रति । म तिनछक्क परें ‘प्रेम, विश्वास र समर्पण बढ्नुको परिणाम कसरी डिभोर्सको चाहना हुन सक्छ ! भनें ‘तिमीले भनेको प्रेम, विश्वास र समर्पणका कुरा झूट कि तिम्री श्रीमतीको डिभोर्स गर्ने चाहना झूट ? त्यही त हजुर भन्दै छु नि, किन सुन्थ्यो र मेरो कुरा । थप प्रस्ट्याउन थाल्यो, पोहोर आउँदाको पैसाले एक टुक्रा घडेरी किनिछिन् जुनुले । यसपालि ल्याएको पैसाले सामान्य व्यापार गर्न प्रयोग गरौंला भन्ने सोची अब विदेश नजाने मनसायले आएँ । खुब उत्साहित थिएँ म । हाम्रो सपना थोरै भए पनि साकार भो भनेर । आएको चारपाँच दिनमै सबै सपना धुमिल भए मेरा । सोचेको सुख कता हरायो कता ? एक्कासि आँधीवेहरीले उडाएर लगेजस्तो पो भए ती सब कुराहरु । चट्याङले लथालिङ्ग बनाए जस्तो हुन लाग्यो भविष्यका योजनाहरु ।

‘के भो र चार पाँच दिनमै त्यस्तो ?’ कसरी भनु हजुर यस्तो कुरा ? हुन त सबै कुरा यसैले नै बिग्रेपछि कि लुकाउनु ? कलह सुरु भो आएकै भोलिपल्टबाटै । दुई÷चार दिनपछि उग्र रुप लियो । आएको रात व्यापार व्यवसाय, सन्तानलगायतका विषयमा भविष्यका योजना बनाइयो । एक वर्षपछि आफ्नो प्रिय मान्छेसँग भएको भेट, एक अर्काको न्यानो अंगालोमा बेरिदा आफैंलाई भुलेर हराइयो । भोलिपल्ट विहानै मैले एउटा नमिठो कुरा सुन्नु प¥यो । उनी मप्रति असन्तुष्ट थिइन् । यो कुरा मुखै खोलेर भनिन्, ‘अब त जुन प्लेजर मैले भाइव्रटरबाट पाएकी थिएँ । त्यो तिमीबाट पाउन सकिन । अब मलाई पहाडले थिचेजस्तो भयो । संसार सबैतिर अँध्यारोले मात्र ढाकेजस्तो भयो । भर्खर मार हानेको खसीजस्तो छटपटाइरहेको थिएँ । एकदम अशान्त थियो मन । त्यहीबीच मेरो दिमागमा झिलिक्क आइडिया फु¥यो र तत्कालै केन्द्रीय परिवार नियोजनको परामर्श हटलाइनमा फोन गरें । त्यसपछि समस्या समाधान होला भनेको त समस्याको शुरुवात बल्ल पो भयो त हजुर ।

‘कसरी नि ?’ सेक्सटोयस विगारी दिएपछि खुब रिसाइन् । मैले उनको स्वतन्त्रता लुटें रे । इच्छा र चाहना मार्नप¥योे रे । भनिन् ‘तिम्रो खुशीको लागी आफ्नो स्वतन्त्रता र खुशीको बली चढाउन सक्दिन अमन ।’ यसरी नै उठेको हो विवाद हामीबीच, जुन हजुरसम्म आइपुग्यो । तर म विलकुल तयार छैन डिभोर्स गर्न र एक्लै जीउन । म मेरो प्रेम गुमाउन चाहन्न । म चाहन्छु डिभोर्सपेपरमा मेरो होइन, मिलापत्रमा उनको हस्ताक्षर गराई सहयोग गर्नु हुनेछ ।

हुन्छ । केही उपाय गरुँला । तर दुई÷चार दिन समय देऊ मलाई । मैले आश्वसनको भाषा बोलें । ठूलो आशा बोकेर फक्र्योे ऊ । केही दिनपछिको एक दिउँसो न्यूरोड खिचापोखरीतिर हिँडदै थिएँ । एक्कासि कुनै नारी स्वरले बोलायो । यताउति फर्केर हेरें । बोलाउने व्यक्ति उही थिई जुनु ।

‘कता गएर ?’ ‘यहीँसम्म ।’ दि कण्डम हाउसतिर फर्केर हल्का मुस्कुराउँदै बोली ‘एउटा सामान किन्नु थियो र आकी ।’ उसको हातमा झुण्डिएको सामान नियालें । थाहा पाएँ । त्यहाँबाट कृतिम यौनाङ्ग किनेर फर्किन लाग्दै थिई । मैले सामान नियालेर हेरेपछि केही असहज मान्दै प्रसंग बदली ‘के भो मेरो कुरा ? म अब धेरै कुर्न सक्तिन । आजै फाइनल होस यो कुरा ।

निर्देशन दिएझैं गरी बोली । मैले तुरुन्तै उसको श्रीमानलाई फोन गरेर मेरो घरमा बोलाएँ र उसलाई पनि संगै लिएर गएँ । ‘के चाहन्छौ ?’ मैले दुबै जनालाई पालैपालो प्रश्न गरें ।’ ‘प्रेम, विश्वास र समर्पणसहितको सुदृढ सम्बन्ध’ अमन बोल्यो । तिमी नि ? जुनुतिर संकेत गरे । ‘स्वतन्त्र जिन्दगी । त्यसको लागि डिभोर्स । ऊ त डिभोर्स चाहँदैन नि । सुनेनौ अमनको कुरा ? सुनें तर मेरो पनि त कुरा सुन्नु भो होला नि ? किन सधैं पुरुषको कुरा मात्र सुनिन्छ ? र ओझेलमा पारिन्छ हामी नारीका कुरा ?

उल्टो मलाई नै प्रतिप्रश्न गरी । मैले केही नबोल्दै फेरि बोल्न थाली, म आफ्नो जिन्दगी स्वतन्त्रतापूर्वक जिउन चाहन्छु । हो हामीले प्रेम विवाह गरेका हौं र मैले उसका हरसुखदुःखमा साथ दिन्छु भनेको पनि हो ।

(स्रोत : श्री रुपरेखा)

Bindesh Magar – Parikshan

विन्देश मगर – परीक्षण

“जय नेपाल विजय जी ।”

“जय नेपाल ।” भन्ने उत्तर दिदै म प्रकाशलाई बस्न अनुरोध गर्छु । प्रकाश मेरो समकक्षी साथी डिएसपी हो । उसको र मेरो चिनाजनी र मित्रता क्याम्पस पढ्दा कै हो । सिआइबीमा सँगसँगैको भर्ती, एउटै शाखा र हाल पनि एकदम मिल्ने साथी भएकोले ऊ मेरो कार्यकक्षमा आइरहन्छ । आज पनि बिहानै ऊ मेरो अफिसमा आएको छ ।

“के काममा व्यस्त हो आजकल ?” उ मलाई सोध्छ ।

“अहिले त्यस्तो कुनै नयाँ विशेष अप्रेसन त छैन तर हिजो मात्रै सोल्टी होटलबाट फर्केको । त्यहाँ एक जर्मन पर्यटकको निगरानी गर्न गएको थिएँ । खासै त्यस्तो शंकास्पद कुरा भेटिएन । तीन दिन सोल्टी होटलको खानपिन र बसाइ भो । बस् उपलब्धी त्यति भो ।”
केको लागि खटाइएको थियो र तिमीलाई ?”

“इन्टरपोलले जर्मनीमा एक व्यक्तिको हत्या गरी फरार भएको हत्यारा भएको आशंकामा निगरानी गर्न मलाई त्यहाँ खटाइएको थियो । त्यति महँगो फाइभ स्टार होटलमा हामी जस्ताको त्यसै बास कहाँ हुन्छ र ? जे होस् यसपाली चैं पहिलो पटक तीन दिन त्यहाँ बासै बसियो ।”

“अनि त्यो जासुसी क्यामेरा परीक्षण भयो ?”

“त्यो परीक्षणै नगरी त पठाइएको पक्कै होइन होला तर यहाँ एकैचोटी परीक्षणै नगरी मिसनमा प्रयोग गर्नु भन्दा पहिला परीक्षण गरेर मात्रै मिसनमा प्रयोग गर्नु बेस होला । ठिकै छ म परीक्षण छिटै गर्छु ।”

प्रकाश चिया गफ गरेपछि आफ्नो कार्यकक्षतिर लाग्छ । म त्यो जासुसी क्यामेरा हेर्दै त्यसको परीक्षण योजना बनाउन थालेँ । जासुसी क्यामेराको आकार कमिजमा लगाउने टाँक जत्रै थियो । यसले आवाज सहितको भिडियो यसको प्रणालीसँग जोडिएको कम्प्युटरमा दिइरहन्छ । यसलाई कुनै विदेशी सरकारबाट सहयोग स्वरूप पठाइएको थियो । मेरो कार्यालयमा तीन सेट आएको थियो । मैले यसको परीक्षण आफ्नै घरमा गर्ने विचार गरेँ । यो सानो गहनामा लगाउने पत्थर जस्तै भएकोले यसलाई महिलाले कानमा लगाउने झुम्कामा जोड्ने निधो गरेँ । सुन पसलमा गएर यसको प्रकारसँग मिल्ने पत्थर भएको झुम्काको मोडल रोजेँ । जोडीमा एकातिर जासुसी क्यामेरा र एकातिर सक्कली पत्थर बनाएर सुनको झुम्का बनाउन अर्डर दिएँ । नभन्दै हप्तादिनमै मैले भने र चाहे अनुरूपकै सुन्दर गहना बन्यो । यसलाई जन्म दिनको अवसर पारेर श्रीमतीलाई उपहार स्वरूप दिएँ ।

मेरी श्रीमती पनि त्यस्तै औशत खालकै महिला थिइन् । जो श्रीमान्ले महँगा गहना दिँदा आफूलाई निकै भाग्यमानी ठान्छिन् अनि श्रीमान्ले त्यो कहाँ बाट कति र कसरी दुख गरेर ल्याएको छ त्यो बारे वास्ता गर्दिन ।

घरमा छोरी अनि श्रीमती, श्रीमतीको जीउमा टाउको, टाउकोमा कान, कानमा सुनको झुम्का, झुम्कामा जासुसी क्यामेरा, क्यामेरामा भिडियो, भिडियोमा कम्प्युटरबाट मेरो निगरानी । म यसैगरी कार्यालय र अन्य कामका लागि बाहिर रहे पनि रेकर्ड गरिएको भिडियो निगरानी गरिरहन्थेँ ।
माफगर्नुस् मित्र मैले आफ्नी प्यारी श्रीमती माथि शंका लागेर निगरानी गरेको थिइनँ । म त मात्र त्यस जासुसी क्यामेराको सफल हुँदै गरेको परीक्षण गरिरहेको थिएँ । आमाछोरी दुवै बोर्डिङ जान्थे । एकजना पढ्न र अर्को पढाउन । छोरी पढाउने र आमा पढ्ने चाहिँ हैन किनकि मैले भनिहालेँ मेरी श्रीमती औशत महिला नै थिई । जो साधारण बोर्डिङ स्कुलकी साधारण शिक्षिका । अनि छोरी पनि साधारण छोरी नै थिई जो साधारण बोर्डिङ्का साधारण विद्यार्थी थिई यति भनेपछि तपाईंले बुझिसक्नुभयो होला मेरो साधारण परिवारको बारेमा ।

म घरीघरी घरबाट टाढा भएकोले श्रीमतीको कानमा रहेको जासुसी क्यामेराले पठाएको भिडियो हेर्ने गर्थेँ । यसै गरी केही दिन र हप्ता बित्यो ।
त्यस्तै एकदिन, मेरी श्रीमतीको बोर्डिङ्का प्रिन्सिपल समर पनि उनीसँगै घर आए । त्यो जासुसी क्यामेराबाट तिनीहरूलाई हेरिरहेको म अचानक बेहोसजस्तै भएँ । मेरा पाँचै इन्द्रीयहरूले अचानक काम गर्न छोडेको थिए सायद् । मेरा कार्यलयको अरू सहायकहरूले उठाएपछि म केहीबेर मै बिउँझिएछु । मैले अलि विश्वास नलागेकोले फेरी त्यो भिडियो दोहो¥याएर हेरेँ । कम्प्युटर बिग्रेको थिएन, क्यामेरा पनि बिग्रेको थिएन । मेरो आँखा पनि ठिकै थियो बिग्रेको थियो त –त्यहीँको क्रियाकलाप ।

म त्यस्तो अभागी श्रीमान् थिएँ जो लाइभ पोर्नमुभी हेरिरहेको थिएँ । आफ्नै श्रीमतीको परपुरुष सँग । समरसँग मेरो साधारण चिनजान मात्र थियो । मेरी श्रीमतीको हाकिम भएकोले । उसका बारेमा श्रीमतीले थप कुरा उनको क्याम्पस पढ्दाको साथी भएको कुरा गरेकी थिइन् । आज यस भिडियोबाट थाहा भयो तिनीहरू पहिलादेखि कै प्रेमी प्रेमिका थिए ।

बिचमा समरको अर्कै केटीसँग बिहे भयो । त्यसको केही वर्षपछि सीमाको मसँग । तिनीहरू अहिले पनि एक अर्कालाई प्रेम गर्छन् । पहिलेकै जस्तो गरी प्रेमी प्रेमीका बीच हुने क्रियाकलाप स्वरूप शारीरिक सम्बन्ध कायम गरेका थिए ।
अब मलाई अचानक ज्वरो बढेर आयो, टाउको पनि दुखेर आयो । आखिर सीमाले किन यसो गरी ? मैले उसको खुसीको लागि के चाहिँ गरिनँ र ? आखिर किन मलाई यसरी विश्वासघात गरी ? समरलाई त्यतिधेरै माया गर्ने भए मसँग किन बिहे गरिन् त ? कि म नभएको कारण मेरो अनुपस्थितिको आवश्यकता परिपूर्ति मात्रै गरिन् ? सबै प्रश्न उत्तर विहीन थिए –मेरो सोचाइमा । अब मेरी प्यारी श्रीमती श्रीमतीबाट धोकेबाज, विश्वासघाती, निष्ठुरी र यस्तैयस्तै शब्दले पुकार्नु पर्ने पात्र थिइन् ।

अब के गरूँ केही निर्णय लिन सकिएन । उनीहरू दुवैसँग जोडले रिस उठेर आयो । धेरै तनावका बीच मैले उनीहरू दुवैलाई मार्ने योजना बनाएँ । मैले रिसको झोँकमा समाधान नै यही देखेँ । अब म उनलाई कसरी मार्ने भन्नेतिर सोच्न लागेँ । मनमा अनेक किसिमका तर्कना आउँथ्यो । कहिले के सोच्थेँ ? कहिले के ? कहिले आफैँले बनाएको योजना ठिक लाग्थ्यो कहिले बेठिक । यसैकारण म कार्यालयको काम, मिसन, अनुसन्धान कुनै कुरामा ध्यान दिन नसक्ने भएँ । मैले धेरै प्रकारका अपराध पनि अनुसन्धान गरेको अनुसन्धान विभागको गुप्तचर भएकाले मलाई हत्या गर्न कुनै धेरै मेहनत गरेर योजना बनाउनु पर्दैनथ्यो । जे भए नि म मेरी श्रीमतीको हत्या गरेरै छाड्ने सोचमा पुगेँ । धेरै सोच्दा सोच्दा, रुँदारुँदा, तनाव व्यहोर्दा व्यहोर्दा मेरो मन, शरीर, दिमाग पुरै गलेर सिथिल भइसकेको थियो ।

अकस्मात मेरो मोबाइलको घन्टी बज्यो । मैले उठाउन खासै रूचि लिइनँ । फेरि बज्यो हेरेँ सिमाकै मोबाइल नम्बर स्क्रिनमा थियो । पहिला म फोन उठाऊँ कि नउठाऊँ ? म कन्फ्युज भएँ । फेरि फोनको घन्टी बज्यो ।

“धोकेबाज, विश्वासघाती” चिच्याउन मन लागेको थियो तर चिच्याइनँ । विस्तरै मधुर स्वरमा “हलो” भनेँ ।

“बाबा गुडमोर्निङ ।” उताबाट मधुर बालसुलभ बोली सुनियो ।

“गुडमोर्निङ छोरी । कतिबेला उठ्यौ ?”

“अघि नै उठेको बाबा । अब मामु र म हजुरसँग नबोल्ने ।” छोरीले दङ्ग्याउँदै घुर्की लगाई ।

“किन र छोरी ? बाबाबाट के बिरानी भयो र त्यस्तो बोल्नै नहुने ?”

“अब हजुरले म पास भएपछि हामीलाई लिएर घुमाउन लाने भन्नु भएको थियो । हजुरले त मेरो रिजल्ट पनि सोध्नु भएन घर पनि आउनु भएन ।”
तनावग्रस्त भएको मेरो दिमागलाई छोरीसँगको फोनवार्ताले ठन्डा तुल्याएको थियो । मैले आफ्नी श्रीमतीलाई मार्न बनाएको योजना र छोरी अनि उसको भविष्य सम्झिएँ । अकस्मात् मेरो गालाबाट आँसुको थोप्लो दौडेर भुइँमा खस्यो । म केही बोल्नै सकिनँ ।
उताबाट फेरि आवाज आयो “बाबा । हजुर किन नबोल्नुभाको ? मैले बोल्दिनँ भनेँ भनेर हो ? त्यसो भए अब बोल्ने क्या बाबा । ….किन नबोल्नुभाको बाबा ? सरी बाबा मैले फेरि हजुरको चित्त दुखाएँ ।”

अब छोरी मलाई फकाउन लागेकी थिइन् । म रोएको मेरी छोरीलाई के थाहा ? मलाई फकाउँदै गरेकी मेरी छोरीलाई म चाँडै दुई चार दिनमै घर आउने कुरा गरेर फकाएँ अनि छोरी म चाँडै घर आउने कुराले खुसी हुँदै फोन राखिन् । छोरीको सुन्दर भविष्य अनि सीमालाई मार्ने योजना यी कुराले मेरो मनलाई रणभूमि बनाएको थिएँ । धेरै सोचेँ, रोएँ अनि आफैँलाई धिक्कारेँ अन्तमा मैले हत्या योजना पूर्ण रूपमा क्यान्सिल गरिदिएँ ।

एकहप्ता विदा लिएर म घर आएँ । घर आइपुग्दा अबेर भइसकेको थियो । सीमा भने मलाई नै पर्खिरहेकी थिइन् । सुत्ने बेलामा मस्त निद्रामा सुतिरहेको छोरीको अनुहार हेरेँ अनि सीमाको कानको झुम्का पनि म त्यत्तिकैमा टोलाई बसेछु । सीमा भने भन्दै थिई यो जासुसी जागिर पनि कस्तोकस्तो अरूले केमा जागिर खाको भनेर सोध्दा नि सही उत्तर दिन नमिल्ने सोझो मान्छेलाई पनि यसरी टोलाउने बनाउदो रहेछ ।

ओख्रेनी, रामेछाप ।

– शनीबार, 22 मङ्गसीर, 2070

Punya Kharel – Thutaa

पुण्य खरेल – ठुटा

उनको सबैले बोलाउने नाम ठुटा हो । उनी त्यस्तै साढे चार फुट अग्लो होलान् । उनका हातगोडा मोटामोटा, डबल नारीको भन्छन् नि मान्छेहरु, हो त्यस्तै । कुनै रुखको टुप्पो भाँचिएर वा काटिएर रहेको छोटो, मोटो भाग ‘ठुटो’ भनिन्छ । सायद ‘ठुटा’लाई त्यही उपनाम दिएको हो कि ! सानैदेखि उनी अलिक अजिर, अलिक ज्याद्रो, अलिक निडर, बलियो । अब त सोर सत्र वर्षका भए । हेर्दा लाग्छ उनी बञ्चरो चलाउनकै लागि, कुटे–गैंती चलाउनकै लागि जन्मिएका हुन् कि ! हलो जोत्नकै लागि जन्मिएका हुन् कि भन्नु जस्तो ! ढाकर बोक्नकै लागि जन्मिएका भन्नु जस्तो । स्कुल पढ्ने उनको आर्थिक अवस्था थिएन । न उनका बाबुआमाले फिससिस तिरिदिन सक्थे, न नयाँ लुगा किनिदिन सक्थे, न त कलमकापी नै किनिदिन सक्थे ! यो त्यति बेलाको कुरा हो, जति बेला निर्वाहको साधन कुटो, कोदालो, बञ्चरो, हँसिया, खुर्पा, खुकुरी, डोको, ढाकर आदि मात्र थिए ।

एक दिनको कुरा हो, उनी धरानबाट एक मन नून, एक टिन मटितेल ढाकरमा बोकेर घर आइपुगेका थिए । त्यो सबै नून र मटितेल सुब्बा जगतमानले किनेर लगे । नून एक रुपियाँ मानोका दरले र मटितेल डेढ रुपियाँ बोतलका दरले हिसाब गर्दा नूनको चालीस रुपियाँ र मटितेलको अठ्ठाईस रुपियाँ गरी अठसठी रुपियाँ ठुटाका बाबु धनवीरले लिए । त्यस दिन आराम गरेर घर बसेको ठुटा अर्को दिन जगतमानकै खेत जोत्न गोरु धपाएर बेंसीतिर जाँदै थिए । अर्को दिन उनी बञ्चरोले जगतमानको पाखाको चिलाउने रुखको फेदमा हान्दै थिए । त्यो निकै ठुलो रुखको फेदबाट दुई जोर हला पनि निकाल्नु थियो भने यो सालभरिलाई दाउरा पनि चिर्नु थियो ।

बिहानभरि ठुटाले बञ्चराले चिलाउनेका फेदमा चोट पारे । खाना खाने बेला भयो, दिन ढल्कियो, सिधा उभिएको चिलाउनेको त्यो अजङ्गको रुख अहँ ढलेको छैन । ठुटाले रुख कतापटि लड्ला ? अनुमान गर्न काट्न छाडेर अलिक पर्तिर माथि, तल्तिर, उत्तर, दक्षिण गएर हेरे । जगतमानले पनि कतापटि लड्ला त्यो रुख भनेर त्यस रुखको टुप्पो, त्यसका हाँगाबिंगा नियाल्दै हेरे । ठेकान गरेर यतैपटि लड्छ भन्न सकिने अवस्था थिएन ।

अरु त अलिक परपर उभिए पनि फेद काट्ने मान्छे वडो सतर्क हुनुपथ्र्यो । भर्खरै, यस्तै ठुलो रुख ढाल्दा बाबुछोरा नै रुखले किचिएको कुरा गाउँलेका कानभरि थियो । त्यसैले ठुटा डराएका पनि थिए । जगतमान पनि सतर्कतासँग त्यहीं हेर्दै थिए । जगतमानकी श्रीमती खाजापानी लिएर आइपुगिन्– “ए ठुटा ! आऊ खाना ल्याएँ !” ठुटालाई बोलाइन्, “आऊ सुब्बा पनि !” लोग्नेलाई पनि बोलाइन् ।

“होइन यो रुख त त्यत्रो काटिसक्यो ठुटाले, छिनाउन लागि सक्यो ! तैपनि ढल्दैन ! छक्कै पा¥यो त यस रुखले !” जगतमानले भने ।

“मलाई त यति बेलासम्ममा दुई तिन गिँड छुट्याइ सक्छु जस्तो लागेको थियो ।” ठुटाले भने ।

“अब हावाले पनि लडाउनु सक्छ ! यतापटि पनि ढल्नु सक्छ ! अलिक पर, उत्ता बसुङ् !” जगतमानले भने ।
अलिक पर्तिर यस्सो रुखका पत्करहरु मिलाएर रुखको लम्बाइभन्दा पर्तिर बसे । भुटेका मकै, साँधेको गुन्द्रुक, दुईदुई बटुका छनुवा ल्याएकी रहिछिन् ! जगतमानले भने त्यहाँ खाएनन् । रुख ढालेपछि घरमै गएर खाने कुरा गरे ।

ठुटा खाजा खाँदै थिए । सररर हावा चल्यो । हावा अलिक जोडले चल्यो । हावा झन्झन् चम्कियो । त्यही बोल ठुलो आवाज गरेर गाउँ नै थर्काउँदै रुख ढल्यो । टाढाटाढाका चराहरु अकासमा बतासिए । गाउँ वरपरका मान्छेका कान चट्काला भए । खाजा खाइसकेर ठुटाले त्यस चिलाउनेका फेदबाट नापेर एकएक जोर हलोका लागि दुई गिंड टुव्रmाएर बाँकी भाग दाउराका लागि गिंड्दै, चिर्दै दुई दिन र आधा दिनमा त घर जत्रो दाउराको रास ठड्याइ दिए । पाँच रुपियाँका दरले साढे बार रुपियाँ हुन्थ्यो ठुटाको बनी, तर जगतमानले पन्ध्र रुपियाँ ठुटाका हातमा राखिदिए ।

अर्को दिन फेरि ठुटा पर्तिर काशिनाथका बारीको बाँझो पल्टाइ दिँदै थिए । अझ अर्को दिन लयप्रसादका लागि नून मटितेल लिन ढाकर र तोक्मामा सजिएका थिए ।
यी दृश्यहरु हेरिरहेका जगतमानका मनमा के भूत पस्यो ! उनको हुर्केको छोरो खसेको तीन वर्ष भएको थियो होला ! ठुटाप्रति उनमा त्यसैत्यसै संवेदना जाग्दै त थियो । तर व्यक्तिएको थिएन । उनलाई ठुटाले धरानबाट लयप्रसादको नून र मटितेलको भारी कहिले लिएर आइपुग्छ ? हतार लाग्यो । उनले ठुटाले ढाकर बोकेर आउने बाटो चियाउँदै एघार वटा दिन बिताए । बारौं दिनका दिन परको त्यो वरडाँडाबाट केही ढाकरहरु वडो गलेको जस्तो गरी यतातिर तेर्सिए । त्यसमध्येको अलिक होचो ढाकर ठम्याउन खोजे उनले । ढाकर उतिकै अग्ला जस्ता देखिन्थे । लयप्रसादको घर त्यतै बाटामास्तिर थियो । तर ती ढाकरहरु लयप्रसादका तिर लागेनन् । यतैयतै बाटैबाट आए । बुझे जगतमानले त्यो कुनै पनि ढाकरमुनिको मान्छे ठुटा होइन ।

बारौं दिन गुज्रिन लाग्यो । घाम डाँडामा बस्न आँटे । यस्तै बेलामा घामलाई उछिन्दै वरडाँडामा दुई वटा ढाकर झुल्किए । एउटा ढाकर त भुइँमै हिंडेको हो कि झैं होचो थियो । साँच्चै त्यो ढाकर लयप्रसादको घर ताकेर उक्लियो । जगतमानलाई अलिक ढुक्क भयो । ठुटालाई भेट्न उनलाई हतार लाग्दै थियो ।

ठुटा नून र मटितेल लयप्रसादलाई आज जिम्मा लगाएर अर्को दिन त पल्लाघर गुमानसिंको घर बनाउन ढुङ्गा फुटाउने र ओसार्नेमा मस्त छन् । ‘यो ठुटाले काम गर्न पनि कति सकेको ! नगलेको पनि !’ जगतमान यसै बोल्ने निहुँमा त्यतै गए र गुमानसिंलाई भने– “अनि त्यतिको राम्रै घर हुँदाहुँदै के पो आँट्यौ हौ भाइ ?”
“होइन, राखन धरन, ढिकीजाँतो, बाख्राको खोर, टाट्नो कति थोक चाहिने हो हो ! एउटा मतान बनाउँ भनेर दाइ !” गुमानसिंहले भने ।

अनि हाओ ठुटा ! हिजै पो नून लिएर धरानबाट आइपुगिस् होइना ? एक दिन पनि थकाइ नमारी ! बलियै हो हाओ जीउ तेरो !” जगतमानले ठुटालाई भने ।
“के गर्नू ? बढाउ ? यो पापी भुँडीले पो यस्तो पा¥यो । भाइबुइनी छन् अझै काम गर्न नसक्ने, खान चाहिँ उतिकै चाहिने ! बाबुआमा पनि त्यस्तै ! के गर्नु र अनि काम नगरी धरै छैन नि बढाउ ! गरिबले गलें भन्नु पनि पौंदेन, जोरो आयो भन्नु पनि पौंदेन नि बढाउ !”

“एक छिन भरै बेलुका घर फर्किन्दा मेरा घरमा निस्की है ल ठुटा !” जगतमानले भने ।

“अहिले भन्दा हुन्थेन, बढाउ ?” ठुटाले सोध्यो ।

“हुनु त किन नहुनु ? तैपनि अब अहिले काम गर्दै छस् ! काम सकेर छुट्टी भोएपछि आइजा न भरै तिर ! ल ?”

साँच्चै भरे कामबाट छुट्टी लिएपछि ठुटा बडो जिज्ञासु बन्दै जगतमानका घर पुगे । जगतमान घरबाहिर खाटमा ठुटा आउने बाटो हेरिरहे जसरी साँच्चै हेरिरहेका थिए ।
ठुटाले अघि काम गर्दा फुकाएको अस्कोट त्यतिकै हातमै चेपेर गएका थिए । सिकुवामा रित्तै रहेको मुढा तानेर बसे– “बढाउले किन बोलाउनु भाको थियौ ? के काम थियो ?” बोले पनि ।
“होइन, ठुटा छोरा ! मेरो त्यो पर्दिपे खसेदेखि अलिक मलाई पिर प¥यो । मलाई के भयो के भयो ? तैंले त्यो मुटु फुट्ने गरी काम गरेको देख्ता पनि मलाई नराम्रो लाग्यो हौ ठुटा नानी ! मैले तेरो बढिआमालाई पनि केही भनेको छुइना ! उसलाई भनें भने त ऊ त ड्याङ्ङै रुई जान्छ हौ ! अनि म उसलाई मेरो मनको कुरा अहँ भन्दिना !”

“अन्त …” जगतमानले भित्री गोजीबाट सयसयका १५ वटा नोट निकाले र ठुटाको हात तानेर हातमा राखिदिँदै भने– “यो मैले तँलाई खर्च दिएको ! तैंले याँ जत्ति मुटु फुटाएर गरे पनि पेटभोरि खानु पनि पुग्तैना, आङभोरि लाउनु पनि पुग्तैना ! अन्त, तँ यो खर्च लिएर जा ! धरान–विराटनगर जा ! काठमान्नु जा ! तँ यस्तो निरोगी, विर छस् ! त्याँ गोएर कमा हौ ! मलाई त तैंले मुटु फुटाएको देख्ता ‘पर्दिपे’ जस्तै लाग्यो । पर्दिपे र तँ सँगसँगै खेल्थ्यौ ! अन्त, तँ पनि त छोरै त होस् नि ! नि ?”

ठुटा जिल्ल प¥यो । साँच्चै त्यो पन्ध्र वटा सयसयका नोट दिएकै हुन् कि, ख्याल ठट्टा गरेका हुन् कि ? बा फेरि तानेर हाँस्तै आफ्नै गोजीमा हाल्छन् कि ? उसकै हातमा ती नोट रहिरहन्छन् कि ? उसका मनमा कुरा खेले । उसको कुनै वक फुटेन ।

जगतमानले फेरि भने– “तँ भाग्य खोज् ठुटा नानी ! यो तँलाई रिन दिएको होइन । तँलाई खर्च दिएको । तैंले जतन गर्दा काठमान्नुमा एक वर्ष खान पुग्छ तँलाई !”
ठुटा जगतमानका घरबाट आफ्ना घर जाने बाटामा आए । ऊ अघि गुमानसिंहका घरमा काम गर्दै गर्दाको भन्दा भिन्न स्थितिमा थिए । ३ दिनको हाजिरा १५÷– रुपियाँ गोजीमा हुँदा त मन सन्किएर उड्ने जस्तो हुने उनका हातमा आज दस महिनामा भेला हुने बनीको एक मुष्ट रकम थियो । ठुटा अहिले हावामा हिड्दै थिए कि जमिनमा ? ऊ बुझ्दैनथे । जे भएपनि यो रुपैयाँले उनलाई भित्रैबाट बिथोलेको थियो । उनको अब भोलिदेखिको दैनिकी के हो ? लयप्रसादको बाँझो जोतिदिन जाने कि नजाने ? उनले पर्सिका लागि भनेर भाका राखेको गैराघरेको दाउरा चिर्न के गर्ने ? निकोर्सी नि त ? पैयूँबोटे ठुलदिदीले सारै ढिपी गरेर घर छाप्न साइत निस्केको भनेकी थिइन्, बुधबार पर्छ अरे त्यो दिन, भिनाजु पनि नभएकी एकली ठुलदिदी ! अब उनले ती भाका बन्दोबस्तहरु के गर्ने ? के गर्ने यो पन्ध्र सयको ठुलो पैसा ? बाबुआमालाई दिने कि ? केही दिने र केही बोकेर साँच्चै ‘भाग्य खोज्न’ बाटा लाग्ने कि ? सोचाइ र चिन्तनको यस्तो घच्चारोमा उनी चेपिए कि के भन्नु र !

उनका मनमा झुलुक्क एउटा बिचार झुल्कियो– ‘आठ सय रुपियाँ आमाका हातमा राखिदिने र सात सय रुपियाँ बोकेर भाग्य खोज्न साँच्चै बाटा लाग्ने ।’ हिड्दा हिड्दै घर पुग्नै लाग्दा उनको मनले खम्बिर ग¥यो, त्यही कुरा । अब उनी एक दिन पनि ढिलो गर्दैनन्, देउता जस्ता लाग्ने जगतमान बढाउले भनेको कुरा पनि मान्छन् र आमाबाबुको गर्जो टार्ने बाटो पनि गर्छन् ।

साँच्चै ठुटा घरबाट हिडे । जगतमानले साँच्चै वल्लोघर पल्लोघर ठुटाले मुटु फुट्ने गरी काम गरेको फेरि देखेनन् । आफ्नो पर्दिपेको साथी ठुटालाई फेरि कतै देखेनन् । महिना दुई महिनापछि त जगतमानका मनमा पर्दिपेको नक्सा र ठुटाको नक्सा फ्युजन भएछ कि क्याहो, उनलाई एकै पो भयो, पर्दिपे सम्झिँदा ठुटाको नक्सा नै आँखामा नाच्न थाल्यो ।
ठुटाको कुनै चिठी चफेटो आएन । ठुटाका आफ्नै बाबुआमा पनि निकै छट्पटाए । जगतमानसँग आव्रmोसित पनि भए । उनले त्यो पैसो दिएर छोरो कता परदेश भासियो, बिलायो भनेर पिरिए । कसैकसैले ‘काठमान्नुमा भेटें ! ए गफाडी भएछ, साएपहरुसँग पो हिड्छ अरे !’ भनेर सुनाउँथे ।

“घरमा आउने कुरा गरेन ?” सोध्थे ।

“दसैंमा आउँछु भन्थ्यो” भनेर जवाफ पाउँथे ।

एउटा दसैं, अर्को दसैं गर्दै नौ–दस वटा दसैं बिते तर ठुटा घर आएनन् । हुँदाहुँदै पन्ध्र वर्ष बिते । ठुटाका बाबुआमा बुढाबुढी हुँदै गए । ठुटापछि उनको भाइले बाबुआमालाई दुखसुख स्याहार्दै छन् ।

पन्ध्र–सोर वर्षपछिको कुरा होला । जगतमान गाउँको अध्यक्ष भए । उनलाई काठमाडौं जाने आउने काम सामान्य जस्तै भयो । काठमाडौंमा पुग्दा त्यता सडकमा ‘कतै ठुटालाई देख्छु कि ?’ आसा पनि हुन्थ्यो । उनलाई पर्दिपे र ठुटा साँच्चै पर्याय जस्तै भएका थिए । पर्दिपे त मरेर गएकै हो के भेटिनु र ! तर ‘ठुटालाई भेट्न पाए त !’ जगतमानका मनको

एउटा कुनामा अतृप्त क्षुधा बसिरहेको थियो ।

शिक्षा मन्त्रालयमा जानु थियो उनले । ट्याक्सीमा केशरमहल गए । केशरमहलमा आफ्नो काम सिध्याए । बाहिर निस्कँदा आफूले ल्याएको ट्याक्सी त हिडिसकेछ । त्यसकारण बाहिर गेटसम्म आएर गेटको पश्चिम छेउमा ट्याक्सीको प्रतीक्षामा उभिए । उनी सडकमा रित्तो ट्याक्सी आउला र रोकेर डेरा जाउँला भन्ने प्रतीक्षामा थिए । अचानक एउटा सुट लगाएको खाइलाग्दो मान्छे, उनले चिनेचिनेको जस्तो, होचोहोचो मान्छे भुट्भुटे एकाछेउमा उभ्याएर हेलमेटसँगै उनका अगाडि उभियो र भन्यो– “बढाउ जस्तै लाग्यो र पो !”
जगतमानलाई त्यो आवाजले एक्कासि भावुक बनायो । उनका आँखाबाट बलिन्द्र धारा सलल्ल बगे । पर्दीपे खस्ता पनि लोग्ने मान्छेले रुनु हुँदैन भन्ने लागेर उनी रोएका थिएनन् । उनकी सुब्बेनीले त्यत्रो घात गरेर रुँदा आँसुलाई भित्रभित्रै पचाएथे । आजु ‘ठुटा’का अगाडि आँसुले उनलाई लज्जित जस्तै बनायो– “के पो भैगयो हौ !” उनले आँसु पुछे र “ठुटा नानी हो ?” वक फुटाए ।

“हो त बढाउ अनि ! कताबाट यहाँ आइपुग्नु भयो ? जाउँ ऊ पर्तिर ठमेलमा बस्छु म ! जौं उतै !” ठुटाले भने ।
“अनि घर पनि पो बनाइस् कि हौ काठमान्नूमा ?” जगतमानले पत्यार नलाग्ने उत्तरको अपेक्षा गरे ।

“यसो दुःखसुख बस्न हुने ५–६ कोठाको किनेको छु बढाउ ! जौं घरतिरै !” ठुटाले आग्रह दोहो¥याए ।

“हाओ ! अन्त, म त पर धरहराको छेउमा, त्यो एभरेस्ट हुटेलमा पो डेरा गरेर बस्तैछु हाओ ! डेरामा पुगेर अब भोलितिर त गाउँ फिरुङ् कि पो भन्दैछु । अन्त, तँ त हाओ घरमा खावर पनि नगरी, चिठी चफेटा पनि पठौंदैनास् ! तेरो बाबुआमा त झन्नै हाओ … ! मलाई झन्नै काँच्चै खायो नि हाओ ! तँ त बाँचेकै र’छ नि हाओ ! थुक्क मोरा ! त्यो पर्दिपे बज्या पनि मरिनगको भए त नि ?” जगतमान फेरि भावुक बने ।

“ए बढाउ पनि ! यत्रो वर्षपछि पनि त्यस्तो शोक मानिरहनु … ! जौं उ मेरो भुट्भुटेमा पछाडि बसौं ! म लैजान्छु !” ठुटाले भने ।

“लाखे है ! पर्खी है ! म तँलाई राम्ररी हेर्छु हौ ! हाओ हो रैछ हाओ ! यी तेरो चिउँडोमा खत छ ! तेरो दाहिने हात देखा त ! यी ! नारीमा यत्रो खत छ यी ! ठुटा नै हो रछ ! तेरो बञ्चरो चिर्ने हात, अनौ जोत्ने हात, तोक्मा बोक्ने हात … हौ … ! त्यही हात कि अर्कै हाओ यो भुट्भुटे कुदाउने ? हाओ ! काठमान्नुको भैगोइस् नि ! अनि तेति तेरो धनवीरे बाबु, आमालाई किन रुवाउँछस् हाओ अन्त ? त्यति नाथु, पाल्नु सक्छस् नि यति भुट्भुटे कुदाउनु सक्नेले ! ल्याइजा न हाओ बाबुआमालाई ! …” केके केके भन्न थाले जगतमान ।

ठुटाले तानेर ल्याए भुट्भुटे छेउमा ‘बढाउ’लाई, अनि आफू चढेर पछाडि बस्न आग्रह गरे । “हाओ अन्त लडाइगोइस् भने ?” जगतमानले भने ।

“लडिन्दैन होला नि त बढाउ !” ठुटाले भने र खिरिर्र ठमेलको यस्सो दखिनपटि एक झिमिकमा घर पु¥याए ।

“यो घर तँ आफैं बनाइस् कि हाओ नानी ? अब त ‘ठुटा’ भन्नु पनि अप्ठेरो पो लाग्यो हौ !” जगतमानले भने ।

“बढाउ ! मेरा दुईटा बाऊ, एउटा बाउ ‘धनवीर’ र अर्को बाउ ‘बढाउ’ जगतमानलाई देखाउँदै ठुटाले भने– “धनवीरले जन्माए, हुर्काए ! तर बढाउ ! तपाईंको त्यो सयसयका नोटको बिटो, मेरा आँखामा आज पनि छ, “भाग्य खोज्न जा !” भनेर तपाईंले पठाएको, त्यो साँझ ! हो बढाउ ! तपाईं मेरो अर्को बाउ ! म आजसम्म त्यहीं हलै जोतिरहेको हुन्थें, मेरो बाबु धनवीर जस्तै, पल्लोघर च्याँसेकाका जस्तै, तल्लो घर टाउके तुम्बा जस्तै ! त्यहीं कुवाको व्याङ भर तीं घोप्टो, नेप्टो, चेप्टो भर हुन्थें । हुन त यहाँ अरुहरुका हेर्दा मैले क्यै खालो सारेको छैन, अरुहरुको हेर्दा त म के हुँ र ! तर ती गाउँका च्याँसेकाका–टाउके तुम्बालाई हेर्दा नि …” ठुटाले भने ।
“अनि बुहारी ल्याइस् कि नानी ?” जगतमानले सोधे ।

“छैन बढाउ ! पैला, तपाईंले भन्याजस्तो बाबुआमालाई त ल्याऊँ ! अनि मात्रै बुहारी ल्याउँला भन्ने सम्झेको छु बढाउ !” ठुटाले भने ।
जगतमानले घरको यो कोठा, त्यो कोठा, भान्साकोठा, चर्पी, माथि तल हेरे । छक्क परे । अनि हाओ नानी जादु गरेर पो कमायौ छौ नि ! हाओ यो जतिको घरको दाम कति पर्छ हौ ? घरै किन्यौ कि घडेरी किनेर बनायौ हौ ?”

“घर आफैं बनाउन त एकलो मान्छे, कताको जिली कताको गाँठी बढाउ ! किनेको हो पश्चिम श्याङ्जाको एक जना पौडेलसँग !” ठुटाले भने ।

“हाओ नानी छोरा ! ग¥यौ छौ हाओ ! म त खुसी, खुपै खुसी भैगोएँ हाओ ! तर त्यो तिम्रो बाबुआमालाई ल्याऊ है ! सुख् देऊ है !” भन्दै ठुटाले कमसेकम आज एक दिन त बसौं भनेर ढिपी गर्दागर्दै जगतमान हिडे । उनी हिड्दै गर्दा उनको अनुहार धेरै भावुक बनेको थियो ।

करिब ६ महिनापछि होला, ठुटा गाउँमा गए । जगतमान बढाउलाई पनि एक जोर लुगा लगेर ढोगे । अनि बाबुआमालाई तीर्थ गराउँछु, म्यूजियम देखाउँछु, चिडियाखान देखाउँछु, बालाजु, बुढानीलकण्ठ देखाउँछु भनेर अलिकति खर्च भाइलाई पनि दिई राखेर बाबुआमा लिएर आए काठमाडौं । ठमेलको त्यही घरमा लिएर आइपुगे । बाबुआमालाई यता हातमुख यसोरी धुने, यता दिसापिसाब यसोरी गर्ने, यसोरी सुत्ने बेला झूल टाङ्ने, यता बिजुली यसोरी बाल्ने, यसोरी निभाउने, यसोरी झ्याल खोल्ने, लगाउने केके केके सिकाए । बाबुआमालाई बिहानै चिया आउँथ्यो । खाना पकाउने, चिया खाजा पकाउने एउटा केटो थियो ।

“काँ बस्ने ?कस्को छोरा हौ नानी ?” धनवीरले भान्से केटालाई सोधे ।

“मेरो घर त सुर्खेत हो हजुरबुबा !” भान्से केटाले उत्तरा गरे ।

“सुर्खेत भनेको आठराई कि फेदेन कि ? कता पो पर्छ हौ नानी ?”

“सुर्खेत त पश्चिम हो हजुरबा !”

“ए ! त्यसो भनेपछि तेर्थुम् नै रछ ! ताल्जुङबाटु तेर्थुम् त पश्चिमै त हो !”

“यहाँबाट पश्चिम हजुर्बा ! ताप्लेजुङबाट पश्चिम भनेको होइन । यहाँबाट ताप्लेजुङ जति टाढा छ त्यति नै टाढा पश्चिम पर्छ मेरो घर” भान्से केटाले भने ।

“हाओ …! अन्त कसोरी चिनाजानी ग¥यौ हौ ? हाम्रो ठुटा पनि काँकाँको मान्छे चिन्यो हौ ? ल हौ राम्रो मिल ! झगडा नगर ! नबाझ है हाओ ! ठिकै छ हाओ !” धनवीरले आशिर्वचन पनि दिए ।

दस–पन्ध्र दिन, मैना दिन बसेपछि धनवीरले छोरालाई भने– “हाओ जेठा ! अन्त हामीलाई त धेरै अल्मल्याई गोइस् नि हौ ! अब तँ त गाउँ जाँदैनास् ! अन्त हाओ ! तेरो आमालाई, मलाई कैले पु¥याउँछस् हाओ ?”

“अब यतै बस्ने नि ! केको जानू गाउँतिर बित्थामा ! अब यतै तपाईंको बुहारी ल्याऊँ ! ब्या गरौं ! अनि अब यतै बस्ने नि ! बुहारीले भाततिउन दिन्छ ! तुङ्बा बनाउँछ, हालिदिन्छ ! खाने बस्ने नि ! यीं बिजुली छ, यीं टिभि हेर्ने, घुम्ने, यीं बस्ने !” ठुटाले भने ।

“थट् ! कस्तो कुरा गर्छ हाओ यो केटा त ! अनि याँ त पोखरी डाँडा पनि छैना, बडहरे काका, बाँसघारी डाँडाघरेहरु खोइ हौ ? अनि हाओ केटा ? म यहाँ सप्पै देखिसक्युङ ! तँ यहीं रतिइस् ! तँ यहीं बस् ठिकै छ ! तँ सक्तैनस् हामीलाई पु¥याउन भने, हामीलाई गाडी चढाइदे हाओ ! तेरो भाइको न्यास्रो त आँखैमा बसेको छ ! तेरो आमा त सपनामा पनि “कान्छा ! कान्छा !” भनेर कराइ पठाउँछ हाओ !”

ठुटाले बाबुआमालाई रत्याउन के सकोस् ! जन्मीहुर्की गरेको, सप्पै दाजुभाइ, इष्टमित्र भएको प्यारो गाउँ, त्यही गाउँका डाँडाखोल्सा, कान्लाकरेंसासँग स्मृतिका सबै अक्षर टाँसिएका छन् । मर्दाखेरि ड्याम् ! ड्याम् ! बन्दुक पड्काउँदै लाने च्यानडाँडो गाउँमै छ । धनवीर २४ घण्टामा साढे तेइस घण्टा आफ्नै गाउँमा हुन्छन् । आधा घण्टा यहाँ । अनि कसरी टिक्थे काठमाडौंको त्यो ठमेलमा ! उनी हतारिए, “छिटोछिटो हामीलाई पठा केटा !” भनेर करकर गरे । नभन्दै ठुटाले हवाइ जहाजको टिकट ल्याएछ ३ वटा । बाबुआमालाई घर पु¥याउने पक्का गरेछ ।

अर्को दिन ताप्लेजुङको सुकेटारमा एघार बजे हवाइजहाजबाट ओर्लिएर, साँझ बुबाआमालाई घरमा लिएर पुग्यो । कान्छो भाइ मुसुक्क हाँस्यो । दुई–तीन दिन बसेर ठुटा फिर्ता आयो काठमाडौं ।

Anna Dhungel – Safal Prayas

आन्ना ढुङ्गेल – सफल प्रयास

उपस्थित आदरणीय दिदी–बहिनी, हामी नारी घरको चार किल्लाभित्र मात्र सीमित भएर बस्ने होइन । विश्वका कैयौं विकसित मुलुकहरूमा तपाई–हामीजस्तै नारीहरूले पुरुषले पनि गर्न नसकेका काम गरिसकेका छन् । नारी आफैंमा कमजोर कदापि हुन सक्दिनन् । समस्त नारीवर्गलाई हाम्रै पुरुष प्रधान देशले कमजोर पारिरहेको छ । जस्तो कि नारीहरूले आ–आफ्नो घरभित्रैबाट आन्दोलन सुरु गरेर कतिपय क्षेत्रमा पुरुष समान अधिकार सम्पन्न भइसकेका छन् । हामीहरू पनि आफ्नो हक र अधिकार सुनिश्चित गर्नका लागि लगातर रुपमा लड्नु पर्ने बेला आएको छ । आदरणीय दिदी बहिनी हो, अधिकार भन्ने कुरा मागेर पाइ“दैन, अधिकारलाई खोसेर लिन सक्नु पर्दछ ।

म यस मञ्चमा पुरुष वर्गको मात्र विरोध गर्न चाहन्न । कतिपय ठाउ“मा महिलाबाटै महिलाको हिंसा भएको पनि देख्न सकिन्छ । कृपया हामी यस्तो पात्र बन्न तिर भने अग्रसर नहोऔं । महिलाले महिलाकै अधिकार खोस्ने, आ–आफ्ना घरभित्र सासू र बुहारीबीचको लडाइ“, देउरानी र जेठानी बीचको लडाइ“, नन्द–भाउजु बीचको लुछाचुडी यी र यस्ता कार्यलाई निरन्तरता दि“दै आफू पछाडि पर्ने काम आजैबाट छाडेर नारी हकहित र समान अवसरका लागि लगातार सुधारका कृयाकलापहरूको थालनी गरौं । कार्यक्रम हलभित्र निकै ठूलो तालिको गडगडाहट सुनियो । जति तालिहरू बज्दै जान्थे कोपिलाको स्वर झन् झन् चर्किदै थियो । तीजको विशेष अवसर पारेर गरिएको कार्यक्रममा– मञ्चमा बसेर भाषण गर्ने क्रममा हामी नारीहरू विवाहपूर्व असल पति र विवाह पछि आफ्ना पतिको सुस्वास्थ्य एवं दीर्घायुका कामनाका साथ निराहार भगवान शिवजीको व्रत बस्छौं । तर, एक्काइसौं शताब्दीका हामी नारीवर्ग खै त अझै सचेत भएका ? हरितालिका तीजमा प्रत्येक नारीले पानी पनि नपिइकन बस्ने कठोर व्रतले सबैका पतिको मति सुध्रिएको होला त ? कि आयु नै थपिएको छ ? हो, हामीले चाहे जति नै अन्याय र अत्यचार सहनु किन नपरोस् तै पनि आफ्ना पतिको लागि कठोर ब्रत गर्ने गर्दछौं तर हामीलाई जति माया गर्नु भन्ने पति भनाउनेहरूले आफ्ना श्रीमतीको लागि कहिल्यै ब्रत बसेको थाहा पाउनु भएको छ ? खै त हामीहरूका लागि हाम्रा पतिहरू कहिल्यै पनि ब्रत बस्दैनन् नि ? हामीहरू भने किन बस्ने ? जुन पतिको व्यवहारले हामी नारीको मन छिया छिया बनाइरहन्छ उसका लागि ब्रत बस्नुको अर्थ के ? के वर्षदिन एकदिनमा निराहार व्रत बसेर सबै लोग्ने मानिसहरू हामीले भनेजस्तै हु“दाहुन् त ? आदरणीय महिला दिदीबहिनिहरू, मैले तपाईहरूलाई ब्रत किन बस्नु पर्ने ? तीजको व्रत बस्नै पर्दैन भनेर हाम्रो धर्म संस्कृतिको उल्लंघन गर्न खोजेको भने होइन, मैले त समाजमा नारी वर्गको उठानको लागि थोरै भए पनि जागरुक हुनु पर्ने कुरा मात्र तपाईहरू सामु व्यक्त गरेकी हु“ । अर्को कुरा, अधिकार र समानताको नारा उराल्ने मात्र पनि होइन, त्यसलाई कसरी व्यवहारिक बनाउने भन्नेतर्फ पनि समस्त नारीवर्गले ध्यान पु¥याउन जरुरी छ ।

चाडपर्वका नाममा हामीले समाजमा विकृति भित्रन दिनु हु“दैन । महिनौं दिन अगाडिदेखि विभिन्न पार्टी प्यालेसमा तडकभडकका साथ आयोजना गरिने तीज कार्यक्रमले पनि सकारात्मक प्रभाव पार्ला भन्ने मलाई लाग्दैन । न कि आवश्यकता भन्दा बढी गरगहनाको प्रदर्शनीले नै यसको महत्वलाई बढावा दिन्छ । अरुको देखासिकी गर्ने बानी कतिपयमा नभएको पनि होइन । आधुनिकता भन्दैमा चाहिने भन्दा बढी ढर्रा देखाएर चाडपर्वको अवमूल्यन गर्ने कामलाई कृपया मौलाउन नदिऔं । तालिको आवाज झन झन् बढ्दै गयो । तालीले दिएको हौसलाले कोपिलालाई म के भन्दैछु भन्ने कुराको अत्तो पत्तो नै हुन छाडिसकेको थियो । तालिवालाहरू स्वरमा स्वर मिलाए जस्तै गरी तालि बजाउनैमा व्यस्त देखिन्थे । कार्यक्रम हलको चारै कुनाबाट जोर जोरका साथ
तालीको आवाज सुन्न सकिन्थ्यो । हामी नारीहरू पनि पुरुषभन्दा कम छैनौं । यस समाजले हामीलाई पुरुष सरह समान व्यवहार गर्न सिक्नु पर्दछ । हामीले जसरी आफ्नो पतिलाई आदर र सम्मान गर्छौ त्यसैगरी हामीलाई पनि हाम्रा प्रत्येका सकारात्मक कार्यका लागि उनीहरूले सम्मान गर्नुपर्दछ । प्रत्येक घरमा एउटा बाबुले छोरीप्रति गरिने व्यवहार, दाजुभाइले दिदीबहिनीप्रति गरिने व्यवहार र श्रीमानले श्रीमतीप्रति गरिने व्यवहार हामीले सम्मान पाउनै पर्छ । अनि मात्र हामी पुरुष सरह समान भएछौं भन्ने कुराको प्रमाण हुन्छ ।

श्रीमान्ले अपमानित गर्दै अश्लील शब्दको प्रयोग गर्दछ भने हामीले उसलाई सधै“ भरी हजुर, हजुर भनिरहनु पर्छ भन्ने त छैन नि ? उनीहरूले हामी नारीवर्गलाई पशुवत व्यवहार गर्दै सधैंभरि कुटपिट गर्दछन् भने हामीले यस्तो अत्याचारलाई सहेर बसिरहनु पर्छ भन्ने त छैन
नि ? हामी पनि आ–आफ्नो क्षेत्रबाट आफूले सकेको प्रतिकार किन नगर्ने ? सभामा उपस्थित आदरणीय दिदीबहिनीहरू हो तपाईंहरू पनि यस्ता क्रियाकलापबाट कतै पीडित त हुनु भएको छैन ? तपाईहरू पनि पुरुषबाट गरिने यस्ता दुव्र्यवहारको सिकार त हुनु भएको छैन ? यदि हुनुहुन्छ भने कृपया कुनै संकोच नमानी हाम्रो संस्थामा खबर गर्नुहोला । हामी तपाईंहरूको सधै साथमा रहनेछौं । नारी हकहित र समानताका यस्तै चर्का चर्का भाषणका बाबजुद कोपिलालाई महिला नेतृ बनाएको छ ।

देशैभरि तीजको रमाइलो भइरहेको छ । पहिला–पहिलाका वर्षहरूमा वर्षको एकदिन मनाइने तीज पर्व विगत केही वर्षयतादेखि महिनादिन अगाडिदेखि मनाउने चलन सुरु भएको छ । विभिन्न संघसंस्थाहरूले पनि तीज पर्व मनाउन थालेका छन् । आजको यस तीज विशेष कार्यक्रमको भव्य सामरोहका बीच महिलाहरूका हकहित र समानताको लडाईं लड्दै आएको महिला नेतृ कोपिलाई अधिकारिक सम्मान गरियो । साथसाथै सभामा उपस्थित सबै महिलालाई तीजको दर खुवाउने कार्यक्रम पनि सम्पन्न भयो । आफूलाई गरिएको सम्मानले कोपिलाको का“धमा अझ बढी जिम्मेवारी थपिएको बोध भयो । उनले आफ्नो संस्थाले आजसम्म उठाउ“दै आएका नाराहरूलाई जसरी पनि सफल बनाउ“छु भन्ने बचनबद्धता उपस्थित सबैका सामू व्यक्त गरिन् । कार्यक्रमको समाप्तिपछि त्यहा“ उपस्थित महिलाहरूले सोही कार्यक्रम हलमा भोलिपल्टका लागि नाचगान गरी रमाइलो गर्ने निधो गरे र सबै आ–आफ्ना घरतिर लागे । कोपिला पनि आफ्नो घरतिर लागिन् । सा“झ परिसकेको थियो । हतार–हतार उनले बेलुका लागि खाना तयार पारिन् र आफ्नो श्रीमान कामबाट आउने प्रतीक्षामा बसिन् । रातको दश बजिसक्दा पनि उनको श्रीमान त्यसदिन घर आएनन् । न त उनले आफू घर नआउने जानकारी नै दिएका थिए । रात छिप्पिदै थियो । कोपिलाले आफ्नो श्रीमान्को मोबाइलमा घण्टी बजाइन् । उनको फोनको घण्टी बज्नासाथ उनका श्रीमानले मोबाइल अफ गरे । उनका लागि श्रीमानको यस्तो व्यवहार कुनै नौलो थिएन । पटक पटक उनले यस्ता कठिनाइहरू पार गरिसकेकी थिइन् । कोपिला पनि दिनभरीको भाषणले निकै थकित देखिन्थिन् । भोलिपल्टको कार्यक्रममा रमाइलो गर्नुपर्छ भनी साथीहरूबीच भएको सहमतिलाई मध्यनजर राख्दै उनी छिटो छिटो काम सकेर सुत्न गइन् । भोलिपल्ट विहानैदेखि सुरु हुने भनेको नाचगान कार्यक्रममा कोपिला पनि त्यही अनुसार तोकिएको स्थानमा गइन् । आ–आफ्ना घरको चुल्हो चौको सकेर विस्तारै विस्तारै महिलाहरू जम्मा हुने क्रम जारी थियो । दिउ“सोको १ बजिसकेको थियो । गीत गाउनेहरू गाउने, नाच्नेहरू नाच्ने, वरीपरी बसेर ताली पड्काउनेहरू आफ्नै सुरुमा ताली पड्काउ“दै निकै रमाइलो र उल्लासपूर्वक नाचगान गरिरहेका थिए । त्यसै बीचमा पछाडिबाट कसैले ठूलो स्वरमा कोपिला भनी बोलाएको आवाज सुनियो ।

एकैछिनमा त्यस भिडभाडबाट एक्कासी कोपिला गायब भइन् । कार्यक्रम हलको अलि परको पर्खालको एक कुनामा दुईजना मानिस देखिए । हल निकै ठूलो भएकाले ती कुनाको मानिसको अनुहार भने सहजै नियाल्न सकि“दैन थियो । त्यहा“ उपस्थित महिलाहरूले ती दुईजना अरु कोही नभएर कोपिला र उनका श्रीमान हुन् भन्ने अनुमान भने सहजै लगाए । कोपिलाका श्रीमान दिउ“सै रक्सीले मातेर आफ्नौ शरीरलाई पनि धान्न नसक्ने गरी लरखरि“दै आएका थिए भने कोपिला उनलाई साहारा दि“दै घरतिर लैजादै थिइन् । घरमा पुगेर श्रीमानलाई बेडमा सुताइदिइन् । आजभने उनलाई खपिनसक्नु भयो । रातभरि घर नआएको र दिउ“सो सबैजनाले देख्ने गरी उनको यस्तो हालत देखेर उनलाई साह्रै रिस उठ्यो र भनिन्–आफ्नो शरीर नैधान्न नसक्ने गरी के खाएको ? खानै पर्छ भने पनि कम से कम आफू सम्हालिन सक्ने गरी त खानू नि ? के हो यस्तो चाला ? सधै“ सधै“को यस्तो चाला हो भने म पनि ………………….. । कोपिलाले आफ्नो कुरा टुङ्ग्याउन नपाउ“दै उनका श्रीमान्को चर्केको स्वर सुनियो– के गर्छेस् त जैरीले ? मलाई खुब धम्की दिन्छेस् ? खाए“ त खाए“ मेरै कमाई खाए“, तेरो बाउको त खाएको छैन नि ? भन्दै उनीमाथि मुक्का बर्जान थाले । एकछिन अगाडिसम्म आफ्नो शरीरलाई अड्याउनै नसकेर श्रीमतीको साहारामा घरमा आइपुगेका श्रीमान अहिले उनैलाई पिट्न थाले । श्रीमानले रक्सी पिएर आएको बेला दोहोरो कुरा गर्नु भनेको आफ्नै ज्यानले दुःख पाउनु हो भन्ने पनि उनलाई राम्रैस“ग थाहा थियो । त्यसैले उनी चाहेर पनि केही नबोली मौन भइन् । दिनहु“ रक्सी पिएर लरखरि“दै घर आउनु र श्रीमतीस“ग हरेक कुरामा निहु“ खोजेर झगडा गर्नु अनि कुटपिट गर्नु कोपिलाको श्रीमानको दैनिकी जस्तै थियो । पहिले पनि श्रीमानको यस्तो व्यवहार सहन नसकेर शरण माग्न कोपिला धेरैपटक आफन्तको गएकी थिइन् ।

आफन्तबाट पनि सहानुभूतिको व्यवहार पाउन सकिनन् । अब यसरी सधैभरि कति भागी भागी हिंड्नु भन्ने सोचेर श्रीमानले रक्सी पिएका बेला आजकल उनी घरको वरपर लुकी छिपी बस्ने गर्दछिन् । आफ्नै श्रीमानबाट पाएको यस्तो अमानवीय व्यवारबाट छुटकारा पाउन उनका मित्रजनहरूले सम्बन्ध विच्छेद गरेर आनन्दपूर्वक जीवनयापन गर्ने सल्लाह पनि दिएका थिए । कहिले काही“ त उनलाई साथीभाइले दिएको सल्लाह निकै उत्तम उपाय हो भन्ने लाग्दथ्यो । यस्तो रातदिनको यातना सहनुभन्दा त सम्बन्ध विच्छेद नै गर्नु पर्छ जस्तो पनि नसोचेकी होइनन् । आजको रात पनि कोपिला निदाउन सकिनन् । आफ्नो लोग्नेले आफूप्रति गरेको व्यवहार सम्झ“दा सम्झ“दै बिहान पो भइसकेछ । आज पनि उनी हतार हतार आफ्नो नित्यकर्म सकेर आफूजस्तै पीडित महिलाहरूको हक, हित र अधिकारका लागि खोलिएको संस्थामा पुग्छिन् । उनले आफूले भोगेको यातना त छ“दैछ तै पनि आफूजस्ता कैयौं यातना भोग्नेहरूलाई भने उनले सहयोग गरेर यस्ता यातनाबाट छुटकारा दिलाएकी छिन् । उनलाई अस्ति आफू सम्मानति भएको अनि त्यस सम्मान कार्यक्रमम आफूले दिएको बचन, भोलिपल्टको नाचगानको रमाइलो कार्यक्रम अनि आफ्ना श्रीमानको सहनै नसक्ने व्यवहारको एकैपटक सम्झना आयो । नारी हकहित र समान व्यवहारका लागि मञ्चमा जतिसुकै भाषण छा“टे पनि व्यवहारमा उनी नेपाली समाजकी नारी थिइन् ।
उनको मन मस्तिष्कमा नेपाली संस्कृति जीवित थियो । उनले आफूलाई श्रीमानले गरेको दुव्र्यवहारको अन्त्य पनि एक दिन अवश्य गर्नेछु भनेर अहिलेको अवस्थालाई कुनै परवाह नगरी आफूले वचन दिएको काम पूरा गर्नुपर्ने सोची नारी हकहितका लागि लडिरहिन् । त्यसैको परिणाम आज समाजमा सम्मान पाएकी छिन् । आज समस्त हिन्दू महिला दिदीबहिनीहरूले आफ्नो पतिको सु–स्वास्थ्य र दीर्घायुको लागि भगवन् शिवजीको पूजा आराधना गरी निराहार ब्रत बस्ने दिन । कोपिला बिछ्यौनाबाट जुरुक्क उठिन् र भित्तामा झुण्ड्याइएको घडीतिर आ“खा लगाइन् । यतिखेर बिहानको ५ बज्न लागेको रहेछ । झ्यालको पर्दा यसो उघारिन् र बाहिरतिर हेरिनन् । बाहिर मानिसहरूको गाइ“गुइ“ आवाज सुनिन थालिसकेको थियो । उनी नुहाउनका लागि बाथरुमभित्र छिरिन् । नुहाइसकेर उनी पूजाको सामग्री मिलाउन लागिन् । त्यतिबेलासम्म बाहिर उज्यालो भइसकेको थियो । उनी हतार हतार हातमा पूजा सामग्री बोकेर नजिकैको शिव मन्दिरतिर लागिन् । कोपिला त्यहा पुग्दा अरु महिलाहरू पुजा साम्रारी लिएर पहिलानै पुगिसकेका रहेछन् । सबै मिलेर रमाइलो गरी स“गै पुजा गरे । पण्डित बाजेले कोपिलालाई टिका लगाउदै–लौ नानीको ब्रत सफल होस्, तिम्रो श्रीमानको आयु वृद्धि होस्, स्वस्थ रहुन्, पण्डित जी यस्तै यस्तै भन्दै गए । कोपिलाको मनभरि भने अर्कै पीडा थियो । उनी केही नबोली त्यहा“बाट जुरुक्क उठेर घरतिर लागिन् । घरमा श्रीमान मूढो लडेझैं लडिराखेको थियो । उसलाई हिजोको रक्सीको मातले अझै पनि छाडेको थिएन । कोपिलाले शान्तभावमा सोचिन् । म र मेरो संस्थामार्फत् धेरै दिदीबहिनीले राहतको सास फेरेका छन् म आफू भने यस्तो अवस्थामा बा“चिरहेकी छु । यस समस्याबाट मुक्त हुन केही न केही त उपाय गर्नैप¥यो । केही बेरपछि उनका श्रीमानको निद्रा खुल्यो । उनी श्रीमानका नजिकै गइन् र भन्न थालिन्– तपाईले हिजो साथीहरूको बीचमा म प्रति जुन व्यवहार देखाउनु भयो यसले म निकै दुःखी र लज्जित पनि छु । तपाईको यस्तै यस्तै क्रियाकलापले मैले गर्दै आएको कामप्रति पनि समाजले प्रश्नचिन्ह खडा नगर्ला भन्न सक्ने अवस्था छैन । यदि आजकै दिनदेखि तपाईले आफूबाट भए गरेका गल्तीलाई स्वीकार्दै का दिनमा आफूबाट यस्ता क्रियाकलाप नहुने बचन दिनुहुन्छ भने त ठीकै छ होइन भने म तपाईंस“ग जीवन बिताउन सक्ने छैन । म तपाईस“ग सम्बन्ध विच्छेद गरेर स्वभिमानले स्वतन्त्र भएर बा“च्न चाहन्छु ।

कोपिलाको कुरा सुनिसकेपछि उनका श्रीमानको मनमा पश्चातापको घण्टी बज्यो । उनले सोचे ओ हो मैले यतिका दिनसम्म त सा“च्चिकै गलत व्यवहार पो गर्दै आएको रहेछु । यो भन्दा बढी म हाम्रो सम्बन्धलाई बिर्गन दिने छैन । उनले भने त्यसो होइन कोपिला, मलाई माफ गर देखि म यस्तो व्यवहार गर्ने छैन । कृपया सम्बन्ध विच्छेदको कुरा नगर । श्रीमानका मुखबाट यति सुन्नासाथ कोपिलाको अनुहारमा खुशी छायो । उनलाई लाग्यो आज भने बल्ल आफ्नो समस्याबाट पार लाग्ने लक्षण देखियो र उनले भनिन– तपाईंलाई मैले मात्र विश्वास गरेर पनि त भएन नि हिजो म जसरी सामूहिक रुपमा अपमानित भएको थिए“ त्यसैगरी तपाईले पनि सामूहिक रुपमा माफी माग्नु पर्छ र का दिनमा यस्ता गल्ती नगर्ने बचन दिनुपर्छ । कोपिलाका कुरामा उनी सहमत भए । कोपिला पनि आफ्ना श्रीमानलाई लिएर साथीहरूले रमाइलो गरिरहेको तीज कार्यक्रम स्थलमा पुगिन् । कोपिला आफ्ना श्रीमानका साथ ह“सिलो अनुहार लगाएर कार्यक्रम स्थलमा आएको देख्दा साथीहरू सबै अचम्मित भए । कोपिलाका श्रीमानले सबैका सामू आफूले कोपिलाप्रति गरेको अपमानजनक व्यवहारका लागि माफी मागे । आजैका दिनदेखि आफू सही बाटोमा लाग्ने र यस्ता गल्ती जीवनमा कहिल्यै पनि नदोहो¥याउने बचन सार्वजनिक रुपमा दिए ।

नया“बानेश्वर
– शुक्रबार, 15 कार्तिक, 2070

Prem Nepali – Paalo Janata Ko

प्रेम नेपाली – पालो जनताको

१
रंगेलीपाटनमा मानिसहरुको विचित्रको जमघट थियो । गाउ“ गाउवाट राता झण्डा वोकेको गाउ“लेहरु जिन्दावाद र मुर्दावादको नारा घन्काउदै भेलामा आई पुगेका थिए । भतभति पोल्ने घाममा पसिनाले चिप्लिकै भिजेका गाउ“लेहरु ठेलम ठेल गर्दै सभामा वसेका थिए । घरदेखि एक घण्टा पैदल हिडेर दीनवन्धु शर्मा श्रीमति लिएर नेताहरुको भाषण सुन्न मानिसहरुको घुच्ची सहदै सभामा आईपुगे । पसिनाले चिप्लिकै भिजेका उनी नेताले के भन्छन भनेर कान ठाडो वनाए । ‘जनविरोधी यो शाषनले गरि खान दिएन । निरकुंश शाषकलाई घु“डा नटेकाएसम्म मुक्ति मिल्दैन’ मञ्चका नेताले कुर्लदै भने ‘तपाईहरु हामीलाई साथ दिनुहोस, हामी तपाईलाई मुक्ति दिनेछौं ।’
पाटनलाई एकैछिनमा लाठी र वन्दुक वोकेका प्रहरीले चारैतिरवाट घेरा हाले । ‘अव जेल पर्ने भईयो, कुटाई खाने भईयो’ सभामा खैलावैला मच्चियो । सवै जना भाग दौड गर्न थाले । प्रहरीले केहि नेता र कार्यकर्तालाई समात्यो । सभामा नेताको भाषण सुनेर तालि वजाउन पुगेका गाउ“लेहरुले प्रहरीको गालि लाठि खाए ।

प्रहरीको पिटाईवाट वन्दुक पार्टीका शिर्ष नेता छविलाल पनि घाईते भए । टाउको र खुट्टामा चोट लागेका उनलाई पुलिसले गिद्वले चल्ला समाएजस्तै गएर लादै थियो । जनताले कुखुरले झम्टेजसरी प्रहरीलाई भगाएर छविलाललाई छुटाउन सफल भए । सभास्थलतिर खतरा भएपछि आकासे पार्टीका कार्यकर्ताले छविलाललाई दिनवन्धुको घरमा लगेर लुकाए । ज्यानभरी लाठी र वुटको चोटले छविलाल मरणासन्न भए । दीनवन्धुले नेतालाई आमाले वच्चालाई हेरचाह गरेजस्तै सेकताप गरे । छिमेकीको घरवाट दूध घिउ ल्याएर खुवाए । दशैंमा छोरा आउ“ला र काटेर खुवाउँला भनेर राखेको रातो भाले पनि ठुला नेता भनेर छविलाललाई नै खुवाए ।
दिनरात स्याहार सुसार पाएपछि छविलालको रुपरंग फेरियो । हस्टपुष्ट र तन्दुरुस्त भए ।
‘आमावुवा हजुरको सेवाले मैले नया“ जीवन पाए’ विदा हुने वेलामा छविलालले मलिन अनुहार वनाउ“दै भने ‘कुनै वेला सम्झेर मलाई सेवा गर्ने मौका दिनु भएमा धन्य हुने थिए ।’

२

तानाशाही सरकार विरुद्व देशभर आन्दोलन आगो दन्कियो । ग“ाउ, शहर, हिमाल, पहाड, तराई सवैतिरका जनता ज्यानको वाजि थापेर सडकमा उत्रिए । पुलिसले असिनाले चुटेजस्तै लाठीले चुट्यो । अंश्रुग्या“स हान्यो, डम्म कुहिरो लागेजस्तै आ“खा भतभति पोल्ने धु“वाले ढाक्यो । सास फेर्न गाहे भयो । तर खरवारी सल्किएको चैतको डडेलो जस्तै फैलिएको आन्दोलनको आगो रोकिएन । जति गर्दा पनि केहि सिप नचलेपछि प्रहरीले गोलि वर्षायो । आकासमा चट्याङ्ग परेजस्तै भयानक आवाज गुन्जियो । राता झण्डा वोकेका जनता रुख ढलेजसरी सडकमा पल्टिए । रगतको खोलो वग्यो । साम, दाम, दण्ड, भेद जुनसुकै उपाय गर्दा पनि आन्दोलन थामिएन । वरु झन झन उर्लदै आन्दोलनको आ“धीले दरवार नै लपेटेर लैजाने लक्षण देखियो । राजाले जनता सामु घु“डा टेके । रेडियो, टिभीमार्फत राजाले जनताको नासो जनतालाई सुम्पिएको घोषणा गरे ।

३

रंगेली पाटनमा फेरि जनताको जमघट भयो । राता झण्डा वोकेका, अविर घसेर रातै अनुहार भएका । सवैको ओठ र चेहरा हा“सोखुसीले धपक्क वलेको थियो । जनताले जीतको गित गाईरहेका थिए ।
जनताको जित भो । अव जनताका सन्तानले नै शाषन चलाउने भए । त्यति मात्र कहा“ हो र राजाको शाषन अन्त्य हुने रे, देशको शाषक पनि जनताले चुनेकै हुने रे । जनताको खुसीले भूईमा खुट्टा थिएन । दीनवन्धु पनि वुढेसकालमा भएपनि खुसी देख्न पाईने भो भनेर दङ्ग परे ।

रंगेलीपाटनको उतरतिर भव्य मञ्च वनाईएको थियो । ध्वजा पताकाले मञ्च झकिझकाउ पारिएको थियो । ठुला ठुला सोफा राखिएको थियो ।

‘नमस्कार’
आदरणीय जनसमुदायहरुमा हार्दिक अभिवादन’
एउटा पातलो जीउडाल भएको युवाले हसिलो जोसिले स्वरमा सम्वोधन गरे । सभाका सहभागिहरु ध्यान दिएर सुन्न थाले ।
युवकले फेरि उस्तै स्वरमा नेताहरुलाई पालै पालो मञ्चमा वोलाए । जनसभातिर नमस्कार गर्दै नेताहरु मञ्चमा विराजमान भए ।
देशमा आमूल परिवर्तनको लागि ज्यानको वलिदान दिने शहीदहरुको सम्झनामा सवैले एक मिनेट शिर झुकाएर मौन धारण गरे । ।
‘धन्यवाद’ सन्नाटा भंग गर्दै एक लिखुरे युवाले भने । नेताहरुलाई भाषण गर्न पालै पालो वोलाए । देशमा अव जनताको शाषन आएकोले सुख, शान्ति, समृद्वी छाउने वताए । जनसभामा परर तालि वजाए । अन्तिममा शिर्ष नेता छविलालको पालो आयो । पातलो जीउडाल । झुस्स दाह्जिुंगा । शिरमा ढाकाटोपी, आ“खामा पावरवाला चश्मा लगाएका छविलाल माईक अगाडि उभिएर नमस्कार गर्दै भने
‘अन्ध्यारो कालो रात हटेर विहानी भएको छ । तपाईको घरमा पालेका वाख्रा, कुखुरा राति राति मारेर खाने वाघ र व्वाँसा जस्ता शाषकहरुले तपाईहरुको श्रम, पसिना चुसेर कंकाल वनाउन पाउने छैनन । तपै हामीले मिलेर गाँउ पसेको स्याल जस्तै तिनिहरुलाइई लखेटेर यो देशवाट भगाएका छौं । अव तपाई हामी मिलेर हजारौं शहीदले देखेको सपना साकार पार्न देशको मुल कानुन संविधान वनाउनुपर्छ । यस्तो अवसर मिल्नुमा सवैभन्दा ठुलो योगदान हाम्रै पार्टीको रहेको छ । त्यसैले तपाईहरुले हाम्रो पार्टीको चुनाव चिन्ह् वन्दुकमा भोट दिएर हामीलाई जिताउनुहोस । हामी तपाईहरुलाई जनमुखि संविधानसंगै विकास र शान्ति दिनेछौं । तपाईको घरदैलोमा पानीको धारा खस्नेछ । मोटर कुदनेछ । पढनलाई स्कुल र उपचार गर्न अस्पताल गाउमै खोलिदिनेछौं । छोराछोरीलाई जागिर लगाईदिनेछौं । घर घरमा विजुली वालेर यो ग“ाउलाई पनि शहर जस्तै झिलिमिलि पारिदिन्छौं ।’

छविलालको भाषण सुनेर जनता चिनीमा लठिएको मौरी झै मन्त्रमुग्ध भए । छविलालको पार्टीलाई जिताउन तन, मन, धनले भ्याएसम्मको उपाय गरे । कतिले अरुले टाउको फुटाए, आफ्नो पनि फुटने गरी कुटाई खाए । ‘वन्दुक’ चिन्हमा आफुले पनि छाप लगाए । अरुलाई पनि फकाएर, तर्साएर, लोभ्याएर लगाउन लगाए । चुनाव सकियो । रेडियो, टेलिभिजन, अववार, अनलाईन सवैले देशका धेरै ठाउँमा छविलालको पार्टीले छलाङ्ग मारेको खवर दिए ।
आफुले मत दिएको पार्टीले जित्दा जनता निकै खुसी भए । अव पेटभरी खानलाई, राम्रो लगाउनलाई दशैं कुर्न नपर्ने भो । विरामी पर्दा ऋणधन खोजेर रातारात शहरमा जान नपर्ने भो । वनपात गरेर समय फाल्ने केटाकेटीहरु स्कुलमा पढन पाउने भए । गाउँमा पनि शहरमा जस्तै सुविधा पाइने भो । ग“ाउलेहरु कल्पनामा डुवे । आपसमा अविर दलेर खुसी साटा साट गरे ।

४

रंगेली पाटनमा विजय महोत्सवको आयोजना गरियो । गाउ“लेहरु आपसमा अविर दलेर वधाई र शुभकामना साटे । रातै झण्डा, रातै अनुहार एकले अर्कोलाई चिन्न धौ धौ प¥यो । संसारभरीको सवैभन्दा ठुलो सुख छोप्न पाईने भो भनेर जनताको जमात पाटनमा उर्लियो । बर्षाभरी रुझ्दै र भिज्दै लगाएको धान पाकेर पहेलपुर भईसकेको थियो । गोठका चौपाया घा“स, पानी खान नपाएर भोक भोकै कराउन थाले । तर गाउँलेहरुले सवै काम ठप्प छाडेर ढोकामा चुकुल ठोकेर सभामा सहभागि भए ।

ध्वजापताकाले सजाईएको मञ्चको पछाडितिर पार्टीका ठुला नेता र शहीदको तस्वीर टांगिएको थियो । विचमा आरामदायी सोफाहरु राखिएको थियो । अविर र मालाले रंगिएर चिन्नै नसकिने भएका एक कार्यकर्ता माईक अगाडि उभिए । फेरि आसन ग्रहण । शहीदको सम्झनामा मौनधारणा गरियो ।
मतदाता नामावलीको नामभन्दा अत्याधिक मत ल्याएका छविलालको वोल्ने पालो आयो । अनुहारभरी रातो अविर लगाएर खादा, फुलमालाले ढपक्कै ढाकिएका उनले कुम हल्लाउ“दै माईक समाते । आफुलाई मत दिने पार्टीका कार्यकर्ता, मतदाता सवैलाई मुरीमुरी धन्यवाद दिए । प्रसन्न मुद्रामा उनले भने ‘मैले जित्नु भनेको तपाईहरुकै जित हो । अव गाउँमा विकासको ढोका खुल्यो । वाटो, अस्पताल, विद्यालय, विजुली, पानीको धारा सवै वने भनेर सम्झनुहोस । तपैका होनहार छोराहरु दश वीस हजार कमाउन अव विदेश जानुपर्दैन । यहि लाखौं कमाउन पाउनेछन ।’ उनको वोलिपिच्छे जनताले परररर तालि वजाए ।
दश गाउ“का जनता खुसी भएको सभामा दीनवन्धु खुसी नहुने कुरै भएन । उनले पनि जोडजोडसंग तालि वजाए । छविलालले आफुलाई चिनेर वोलाउ“छन कि भनेर घरी घरी उठेर मञ्चतिर हेर्थे । तर पछिकाले छेकियो वस्नुहोस भनेकाले खिस्स हा“स्दै वस्थे ।
दिनभर घाममा टट्टिएर सा“झपख विकासको सपना देख्दै गाउ“लेहरु घरतिर फर्किए । छविलाल कार्यकर्तासहित राजधानीतिर हानिए । वहुमत ल्याएको आकासे पार्टीले सरकार वनायो । छविलाल मन्त्री पनि भए । आफुले जिताएको पार्टीको सरकार र नेता मन्त्री भएको खवर सुनेपछि गाउ“लेहरु अव विकास पक्का हुने भो भनेर खुसीले दङ्ग परे ।

५

प्रधानमन्त्रीवाट सपथग्रहण गरेपछि छविलाल मन्त्रालयको आरामदायी कुर्सीमा गएर थचक्क वसे । अगाडी ठुलो टेवुलमा देशको झण्डा, पृथ्वीको ग्लोव राखिएको थियो । जाडोमा तातो र गर्मिमा चिसो आउने एयर कण्डिसन आउने कोठा थियो । मन्त्रालयमा मात्र होईन, निवासमा समेत विहानदेखि वेलुकीसम्म भेटघाट गर्न आउनेहरुको धुईरो ।
वरपर सुरक्षाकर्मी राखेर करोडौंको झण्डावाल गाडिमा सवार । दामी पोशाक । पाच तारे होटलमा पार्टी । विकासको ठेक्कापट्टा र कर्मचारीको सरुवा वडुवा । शहरका हुनेखानेसंगको उठवस । काम गरिदिए वापत सुटकेश भरी भरी आउने रकमको विटो । पत्रिका, टेलिभिजन जतासुकै उनकै भाषण र तस्वीर । संविधान वनाउन पुगेका उनको पार्टीका नेताहरु सत्ताको स्वादमा झुल्लिए । गाउँका जनतासंग गरेका वाचा वन्धन सवै विर्सिए ।
छविलालको पार्टीले मात्र मस्ती गरेको अरु पार्टीका नेताहरुलाई मन परेन । पहिला सत्ताको स्वाद चाखिसकेका उनीहरुलाई औडाहा भयो । हामीले सरकारमा वस्न पाउनुपर्छ भनेर हानथाप गर्न थाले । कहिले कुन पार्टीको नेताको नेतृत्वमा, कहिले कुन पार्टीको नेताको नेतृत्वमा मिलिजुली सरकार वनाउने र भत्काउने खेलमा उनीहरु व्यस्त भए । शहीद र जनताको सपना साकार पार्ने संविधान वनाउनतिर ध्यानै दिएनन । नेता र कार्यकर्ताको चाकडी गर्नमा छविलाल खप्पिस थिए । जुन पार्टीको अगुवाईमा सरकार वन्दा पनि महत्वपूर्ण मन्त्रालयमा उनी आसिन हुन्थे ।
सत्तामा वसेपछि पहिला हावा नभएको वेलुन जस्तै चाउरिएका छविलाल फकेर फुटन लागेको वेलुन जस्तै भए । त्यतिमात्र होईन, उनका आसेपासे कार्यकर्ता र आफन्त पनि पुष्टिए ।
वर्षदिनमा उनले राजधानीको मुटुमा करोडौंको महल वनाए । ठाउ ठाउमा जग्गा किने । आफन्त, साली, जेठान, साला र कार्यकर्तालाई जागिर खुवाए ।

५

दीनवन्धुकी श्रीमति दमकी विरामी थिईन । अलिकति हिडेर वोल्यो कि स्या स्या भईहाल्थ्यो । गाउँमा अस्पताल छैन, शहर जाउँ खर्च छैन । विचरी घरमै व्यथा पालेर वसेकी थिईन । छविलालले भाषण गर्दा गाउँमा अस्पताल खोलिदिन्छु भन्दा सवैभन्दा वढि उनै खुसी भएकी थिईन । तर बर्षौ वित्यो गाउँमै अस्पताल खुल्ला र उपचार गराउँला भन्ने उनको चाहना सपना
नै रहयो । न अस्पताल, न विद्यालय, न मोटरवाटो केहि पनि खुलेनन । व्यथाले उनलाई झनै च्याप्दै लग्यो । अस्पताल नगए ज्यान पनि नरहने भो । दुःख पर्दा भगवानलाई सम्झने दीनवन्धुले नेता छविलाल र उनले जाने वेलामा भनेका कुरा सम्झिए ।
‘शहरमा नेता भएपछि खान र वस्न समस्या भएन । सके अस्पताल पनि उनैले लगेर उपचार गरिदिन्छन होला’ दीनवन्धुले श्रीमतिलाई भने ‘लौ हिड वुढी शहरतिर जाउँ र नेतालाई भेटौं ।’ परदेशको ठाउँ के कसो हुन्छ भनेर गोठका वाख्राहरु वेचे र थैलीमा तीस हजार रुपया“ हालेर शहर झरे ।
धुवाँधुलो, गाडि, मान्छेहरुको भीड छिचोल्दै उनीहरु शहरको नाम चलेको अस्पतालमा पुगे । डाक्टरले जे भन्छन त्यही गरे । यसोउसो गर्दा थैलीको २५ हजार रुपयाँ सकियो । ‘अव यस्तै हो भने घर फर्कने भाडा पनि नरहने भो’ दीनवन्धुले पुम्पुरोमा हात राख्दै भने । छविलाललाई भेटेर सहयोग माग्न जाने सल्लाह गरे । झोला वोकेर दुवै सोध्दै खोज्दै मन्त्री निवासमा पुगे । गेटमा वन्दुक वोकेर सिपाही थिए । मन्त्रीलाई भेटन आउनेहरुको जमघट थियो ।
‘कस्लाई भेट आएका हौ तिमिहरु?’ गेटको प्रहरीले सोधे ।
दीनवन्धुले दुई हात जोडेर आफ्नो परिचय दिदै कारण खुलाए । प्रहरीले दुवैको नाम, थर, ठेगाना टिपेपछि सोधेर आउँछु भन्दै भित्र पसे । पहिला तिनै प्रहरीले छविलाललाई मर्नेगरी पिटेका थिए । समातेर जेल हाल्छन कि भनेर छविलाल प्रहरीलाई छल्न जंगल जंगल हिड्थे । अहिले तिनैले सुरक्षा दिएका देखेर दीनवन्धु र श्रीमति दङ्ग परे ।
‘मन्त्री ज्यूले भनिवक्स्या आज समय छैन रे भोलि विहानै आउनुहोस रे’ अघिको प्रहरी वाहिर निस्किएर भने । आफुहरु आएको खवर दिएपछि छविलाल आफै लिन गेटसम्म आईपुग्छन भन्ने सोचेका दीनबन्धुको अनुहार डम्म वादल लागेजस्तो देखियो । दुवैजना चुपचाप होटलतिर फर्किए ।
भोलिपल्ट फेरि विहानै उनीहरु मन्त्री निवास पुगे । तीन घण्टा कुर्दा पनि पालो पाएनन । दीनवन्धुको धैर्यको सिमा टुटयो । भित्रपस्न जोडतोड गर्न थाले । प्रहरीले सम्झाउँदा नमानेपछि हान्नलाई लाठी उचाल्यो । वुढो मान्छे देखेर हानेन । वाहिर हल्ला खल्ला मच्चियो । हुत्तिदै पसेका दीनबन्धुले भित्र देखे–दुवो, फूल, पोखरीले सजिसजाउ वगैचा । अग्लो महल । नोकरचाकर । चिप्ला मोटरकार । वगैचाको कुर्सीमा झकिझकाउ पोशाकले सजिएका रातोपिरो अनुहार भएका मानिस । माहुरीले रानोलाई घेरेजस्तै सवैले उनलाई घेरिरहेका थिए । दीनवन्धुले भीडको अनुहारमा नजर दौडाए । तर गाउ“मा देखे, भेटेको छविलाललाई देखेनन ।
हल्लाखल्ला सुनेर के भो ? भन्दै एकजना मोटो मानिस आएर प्रहरीलाई हकारे । ‘हैन हजुर मैले त रोक्दै थिए, हजुरलाई भेटन आको भन्छन’ प्रहरीले सफाई दियो ।
‘हैन कस्लाई खोज्नु भा को, कहावाट आउनु भा को ? के काम छ ? तपाईहरुसंग भेटन मलाई टाईम छैन’ मन्त्रीले झर्किदै भने । गाउ“मा भेटेका छविलाल नेता ख्याउटे, झुत्रो, झाम्रे थिए । यी त अर्कै छन । पुक्क गाला । गर्भवतीको जस्तो भुक्क वाहिर निस्किएको भूँडी । किमति कपडा । ‘यी त छविलाल हैनन, गल्ती ठाउँमा आईपुगिएछ’ उनले मनमनै सोचे ।
वाहिर निस्केर भित्र भएका सवै कुरा वुढीलाई सुनाए । ‘यत्रो शहरमा छविलाललाई कता खोज्ने ? जुनि वित्छ भएको खर्च पनि सकिएर सडकको वास हुन्छ’ दीनवन्धुले भने । उनको कुरा श्रीमतिलाई पनि ठिक लाग्यो । डाक्टरले लेखिदिएको औषधि वोकेर दुवैजना गाउँतिर हिडे । मोटर गाडि हुईरहेका पिच वाटोको वरपर ठुला ठुला महल, स्कुल, अस्पताल देखेर दुवै जना दङ्ग पर्दै हिडे । ‘हाम्रो गाम पनि यस्तै वन्ने कहिले होला ? भन्दै उनीहरु वस पार्कतिर पुगे ।

६
शहरवाट रातभर वसमा चढेर हिडेको भोलिपल्ट गाउँ नजिकै पुगे । त्यहाँवाट दुई घण्टा डाँडा खोला काटेपछि दिउँसो रंगेली पाटनमा आईपुगे । दुवैजना नजिकैको चौतारामा थकाई मार्न वसे ।
चुनावको वेला मानिसको जमघट हुने रंगेलीपाटनमा सधैजस्तै गाईभैसी चरिरहेका थिए । झुत्रोमैलो कपडा लगाएका, धुलोमैलो ज्यान भएका गोठालाहरु रुखको छहारीमा शितल वसिरहेका थिए । सत्तरी बर्षमा टेकेका दीनवन्धुले जान्दा वुझ्दादेखि नै यो रंगेलीपाटन र यहाँका मानिसहरु उस्तै छन । जिजुवाजेहरु पनि यसैगरी गाईवस्तु चराएर, उकालि ओराली गरेर धर्तीवाट विदा भएका थिए । अहिले तिनका सन्तानपनि त्यसैगरी जीवन विताईरहेका थिए । ति तिनै गाउँलेहरु हुन जो चुनावका वेला
चउरमा वसेर मञ्चमा वस्ने नेताहरुको भाषण सुन्दछन । नेताको विश्वास गरेर जे भन्यो त्यही मान्दछन ।

चुनाव जिताएर राजधानी पठाएका नेता कहिले गाउँमा विकास लिएर फर्कने हुन भनेर गाउँलेहरु वाटो हेर्र्दै वसे । वाटो हेर्दा हेर्दै बर्षदिन वित्यो तर नेताको नाकमुख देखिएन । नेता, मन्त्री छविलाललाई भेटन वेला वेलामा गाउँलेहरु राजधानी धाउथे । जाँदा हाँस्दै पुगेकाहरु फर्कदा निन्याउरो भएर फर्किएका हुन्थे । कारण थियो मन्त्रीसंग भेट नपाउनु । कोहि कोहि त भेटने आशामा एक हप्तासम्म होटलमा वस्दा खर्च सकिएर भोकभोकै फर्किएको भन्दै दुःख पोख्थे ।

७

संविधानको समय सिमा सकियो । फेरि म्याद थपियो तर वनेन । सभासद र मन्त्रीहरु पदमुक्त भए । यसवीचमा धेरै कुरा भए । संविधान वनाउन राजधानी पसेकाहरु कोहि जुवाको खालमा समातिए । कोहि रक्सीको भट्टीमा रमाएका भेटिए । कोहि रातोेपासपोर्ट वेचेर धन कमाउन पल्केका पाईए । सत्तामा वसेर भत्ता खाएर रमाएकाहरु धुरुधुरु रोए । जनतालाई दिएको वचन पुरा गर्न नसक्दा पछुताएर रुने सभासद कमै भेटिए । ‘ठुला नेताले जे भन्छन त्यही हुनेभएपछि हाम्रो केहि चल्दोरैनछ,’ उनीहरु आपसमा गुनासो पोख्दै भने ‘हामी त देखाउने दाँत जस्तै भयौं ।’

दलको अगुवाईमा संविधान सभाको चुनाव हुने छाँटकाँट देखिएन । ठुला दलका नेताले कर्मचारीको अगुवाईमा चुनाव गर्ने निर्णय गरे । शाषन सत्ताको जिम्मेवारी दिए । फेरि संविधान सभाको चुनाव गर्ने घोषणा भयो । गाउँ, शहर जताततै पार्टीका झण्डा र उम्मेदवारका तस्वीर टाँसिए । रेडियो, टिभी र अखवारहरु चुनावको विज्ञापन र समाचारले भरिए । नेताहरुलाई चुनावी चटारोले छोयो ।
उता बर्षाभरी झरीमा रुझ्दै र भिज्दै रोपेको धानवाली पाकेर लहलह झुलेको थियो । गाउँलेहरुलाई यसपालि चुनावको भन्दा पनि धान थन्काउने चटारोले सताएको थियो ।
८
रंगेलीपाटनमा फेरि नेता छविलाल आउने भए । उनका पार्टीका कार्यकर्ताले घरघरै निम्ता वाँड्दै हिडे । काममा व्यस्त गाउँलेले हुन्छ हुन्छ आउँछौै भने । फेरि ध्वजापताकाले मञ्च झकिझकाउ पारियो । दश गाउँपर वोलेको सुनिने गरी माईक फिट गरियो । यसपालि नेता हिडेर हैन, हेलिकप्टरमा आउने भएछन । ‘जुन जोगि आएपनि कानै चिरेका’ भन्दै अधिकांश जनता भाषण सुन्न गएनन । ‘भाषण पनि सुन्दैनौं, भोट पनि दिदैनौं’ उनीहरु अधिकांशको एउटै स्वर सुनिन्थ्यो ।

डाँडापारि आकासमा भुटुटुटु गर्दै हेलिकप्टर उडेको आवाज सुनियो । हेर्दा हेर्दै हेलिकप्टरले आँधिले जस्तै धुलो उडाउदै पाटनको वीचमा वस्यो । हेलिकप्टरको पंखा वन्दभएपछि ढोका खुल्यो । दुलाहाजस्तै ठाँट्टिएका एउटा मानिस ओर्लिए । उनको पछि दुई चार जना ओर्लिए ।
दुलाहाजस्तो ठाँटिएको मानिसले चारैतिर नजर डुलाए । पाटन लगभग खालीजस्तै देखियो । उनको अनुहार कालोनिलो वन्यो । पहिला यहि मैदानमा मानिसहरुको अटाई नसक्नुको भीड लाग्थ्यो । अहिले एक सय पनि छैनन ।
‘यो गाउँका मान्छेहरु सवै वसाई सरेछन कि क्या हो ?’ कुम हल्लाउँदै उनले स्थानीय नेतालाई सोधे । धान पाकेर थन्काउन व्यस्त भएकाले नआएका ती नेताले जवाफ दिए ।
छविलालको कार्यक्रम परिवर्तन गरियो । भाषण छोट्टाएर घरदैलो कार्यक्रम राखियो । जनता नआएपछि भेटन घरमै जानुपर्ने भो ।

कार्यकर्ताहरुको सल्लाह अनुसार जता जनता धेरै छन, उतै जाने कार्यक्रम वनाईयो । शहरको चिप्लो सडकमा चिल्ला मोटर कारमा हुँईकिने वानी परेका छविलाल वारीको कान्लामा हिड्दा भकुण्डो जस्तै दश वल्डाङ्ग खान थाले । कोटमा लागेको धुलो टक टकाउँदै उनी खेत खेतमा पुगे । उमेर अनुसार आमा, वा, दाई, भाई, दिदी वहिनी भन्दै दुई हात जोडेर साईनो लगाउँदै भोट मागे । केही ठाउँमा त हसिया मागेर आफैले धान काटेजस्तो पनि गरे । उनका अघिपछि हिडेका कार्यकर्ता र पत्रकारले रमाईलो मान्दै तस्वीर खिचे ।
फाँटमा दीनवन्धुपनि सकि नसकि काम गर्दै थिए । ‘वा, मलाई चिन्नु भो ?’ दुई हात जोड्दै छविलालले भने ‘म हजुरको नेता, पहिला हजुरकै घरमा वसेको थिए । पहिला पनि भोट दिएर जिताउनु भो । अहिले पनि नभुल्नुहोला, हजुरको आर्शिवाद लिन आएको ।’
शहरमा छविलाल होईन भनेर भ्रममा परेका दीनवन्धुलाई घाम लागेजस्तै छर्लङ्ग भयो । त्यहि छविलाल थियो जसले शहरमा जाँदा उनलाई चिनेनन । त्यतिमात्र होईन, भेटन समय छैन भनेर अपमान गरेर फर्काएको थियो । अतित सम्झेर दीनवन्धुको अनुहार रिसले रातोपिरो वन्यो । ‘जनतालाई ढाँटने फटाहालाई यही हसियाले गर्दनमा छप्केर दुई टुक्रा वनाईदिउ जस्तो’ मनमनै कल्पेर हसिया जोडसंग समाते । फेरि त्यसो गर्न हुन्न भनेर आफैलाई सम्झाए । ‘हजुरजस्तो ठुलो मान्छेलाई पनि नचिन्ने कुरा हुन्छ र ?’ उनले भने । अनि निहुरेर सपसप धान काट्न थाले । गाउँ गाँउ, खेतखेतै डुलेर सवैलाई नमस्कार गर्दै भोट माग्दै छविलाल फेरि हेलिकप्टरमा चढे । केहिवेरमै हेलिकप्टर पाटनको धुलो उडाउँदै शहरतिर हानियो ।

९
खाजा खान लस्करै वसेका गाउँलेहरुले छविलालको कुरा काट्न थाले । ‘त्यस्तो ख्याउटे थियो, अहिले त ढाडिएको जुकोजस्तै भएछ । झुत्रेझाम्रो कपडा लगाउँथ्यो, अहिले त सुटवुटमा सजिएर हिड्दो रहेछ । चप्पल लगाएर उकालि ओराली गथ्र्यो, अहिले त हेलिकप्टरमा उड्ने भएछ । हामी जनता भने सधै जहाँको त्यही ।’ गाउँलेहरुले शहरमा छविलाले जोडेको महल, मोटरकार, सम्पतिको समेत चर्चा गरे । अनि भने ‘विकास ल्याएर गाम र गाम्लेको अनुहार नै फेरिदिन्छु भन्थ्यो, सात पुस्तालाई सुति सुति खान पुग्ने सम्पति जोडेर आफ्नो दुनो सोझाएछ ।’
चार घण्टाअघिसम्म भोट नहाल्ने मनस्थिति वनाएका दीनवन्धु र गाउँलेहरुको सोचमा परिवर्तन गरे । अहिलेसम्म जति झुक्काएपनि अव हराउने र जिताउने पालो जनताको आएको ठहर गरे । ‘सवै काम छाडेर भएपनि सवैजना भोट हाल्न जानुपर्छ है’ छविलाल जस्ता छलकपटिलाई हराउने संकल्प गर्दै सवैले एकै स्वरमा भने ‘असल उम्मेदवारलाई भोट र खरावलाई चोट दिने पालो जनताको ।’

पोखरा, मालेपाटन

– शनीबार, 23 कार्तिक, 2070