Pushpa Baruwal – Dukhad Khabar Surje Bhai Lai

सूर्जे भाइ
ए, सूर्जे भाइ
तपाईले थाहा पाउनु भयो?
मंगललाल चौधरीलाई त मारेछन नि !
आजै, भर्खरै मात्र ।

तपाईँलाई थाहा छैन होला उसको कथा –

ऊ रुग्ण थियो -कहिल्यै प्रतिवाद गरेन
ऊ जीर्ण थियो -कहिल्यै Continue reading “Pushpa Baruwal – Dukhad Khabar Surje Bhai Lai”

Indra Kumar Sunuwar – Nari Ko Mahima

ईन्द्र कुमार सुनुवार – नारीको महिमा

नारी तिमी जननी हौ जन्म दिने
असह्य पिडा सहेर शिशुलाई मातृत्व प्रेम दिने

नारी तिमी चेलिबेटी हौ दाजुभाइ पुज्ने
यमराजलाई बिन्ती चढाई माइतिको रक्षा गर्ने

नारी तिमी प्रेमिका हौ प्रेमको अर्थ बुझाउने
प्राप्तीमा मात्र हैन त्यागमा पनि रमाउन सिकाउने

नारी तिमी जिबनसाथी हौ जिन्दगी भर साथ दिने
प्यारो माइतीघर छोडी आई दुखसुखमा सगै जिउने

नारी तिम्रो महिमा जति नै गाए नि कम छ
नारी दिवशमा मात्र हैन सदैब तिम्रो कदर गर्नु छ

Narayan Shrestha – Exit 20-10

नारायण श्रेष्ठ – एक्जीट २०-१०

निष्कलंक मन लिएर यो चौबाटोमा उभिएँ भने
बाटोहरुले नै मलाई छोप्ने छन्
माया मानेर छिमेकीको आँगन टेकें भने
आफन्तहरुले नै छिर्के हानिदिने छन्
तीर्खा लागेर सियाल ताप्न
या Continue reading “Narayan Shrestha – Exit 20-10”

Ananda Ram Paudel – Barta (Nepali Short Poem)

आनन्दराम पौडेल – वा॒र्ता॒
(Sent To Sanjaal Corps Via Email)

सवै सम्वाद,गोष्ठी
विमर्श,वार्ता र अन्तर्कृयाले
सधैं मुख्य प्रश्नलाइ पन्छाउने गर्छ
यस्तो लाग्छ
गम्भीर विषयबाट ध्यान हटाउनकै लागि
गोष्ठी,वार्ता हुने गर्छ।

Shiva Prakash – Budho Simal

ख्वामित !
छत्तीस वर्ण यो फूलबारी उजाडिदैछ !
उजाडिदो यो फूलबारीलाई
फेरि सिँगार्नु छ, सुरम्य बनाउनु छ
शान्ति सिंचन गरेर रगतले साँधिएको
फूलबारीको माटो पखाल्नु छ
भावनाका बिरुवाहरु रोपेर
यहाँ विश्वासको फूल फूलाउनु छ
आदर्शका बारहरुले घेरेर
निष्ठाका कुटो कोदालीले
यो फूलबारी गोडमेल गर्नुछ ।
तर ख्वामित ! यहाँ त उल्टो भयो
भावनाका विरुवाहरु हैन,
यो फूलबारीमा एउटा भयानक
बूढो सिमल पो गाडियो !
रिसानी माफ होस्, ख्वामित !
हजूरबाट किन यस्तो उल्टो कदम चालियो –
ख्वामित ! म यो फूलबारीको मालिक हैन,
एउटा मामूली मालीमात्र हूँ
ख्वामित ! सानो मुख ठूलो कुरा नठानियोस्
त्यो बूढो सिमल सारेर र्सर्दैन, ख्वामित !
कहिल्यै र्सर्दैन ।
किन भने त्यो बूढो छ, जिरण छ
जतिसुकै शक्तिशाली
मल हाले पनि यो हुर्किँदैन
जतिसुकै कालो लेदो भरिएको
जल हाले पनि यो झाँगिदैन
ख्वामित ! यो बूढो सिमलमा
न त चुरो छ / न मूल जरो छ !
भोलीको हावाको झोक्कामा र्
गर्लम्म ढल्न सक्छ !
त्यतिबेला सायद यसले
भयानक दुष्परिणाम निम्त्याउछ
हजारौं बिरुवाहरु किच्न सक्छ
उजाडिदो यो फूलबारी
त्यसपछि झन् उजाड हुनेछ , ख्वामित !
हो, त्यस पछि झन् उजाड हुनेछ
र , यो बूढो सिमल
मात्र दुष्परिणामको प्रतीक हुनेछ ।
ख्वामित ! यो आदिम रुखले
परम प्रभुत्वका चाहना राखेको छ,
भयंकर रुग्ण स्वरुप भए पनि
असिमित विस्तारको उत्कण्ठा राखेको छ
तर ख्वामित !
कपोलकल्पित शून्यताको फल बोकेको
यो बूढो सिमलमा
म विकृत प्रतिविम्ब मात्र देखिरहेछु
यसमा न सद्भावको पालुवा पलाउँछ !
न भावनाको फूल फूल्छ !
न विश्वासको फल फल्छ !
न आदर्शका हाँगा फैलाउन सक्छ !
न यसले झरीमा ओत दिन्छ ,
न टन्टलापुर घाममा छाहरी !
न यो वर-पीपल जस्तो
श्रद्धा र आस्थाको कल्पबृक्ष हुन सक्छ
न त यसका पात बेलपत्र जस्तो शुद्ध छन्
न त भेडाबाख्राले नै खान्छन्
ख्वामित ! यो बूढो सिमल
न त हजूरको महलको खाँबो नै हुन्छ
न त अग्नि हवन्का लागि
यसको समिधा नै चल्छ !
न त यो कसैको चिता जलाउन नै काम लाग्छ !
ख्वामित ! हजूरको हुकुम नमानौ
मृत्युले मुख बाउँछ
मानौ, आत्माले धिक्कार्छ
हो, ख्वामित ! यो बूढो सिमललाई
मलजल गर्नु भन्दा उखेलेर फ्याक्नु नै वेश हुन्छ ।
ख्वामित ! गल्ति भए सहस्र क्षमा होस्
बूढो सिमल सारेर र्सर्दैन, ख्वामित !
सारेर र्सर्दैन !

हरैंचा/मोरङ , हालः बोष्टन, अमेरिका ।

Kali Prasad Rijal – Abakash Prapta Samaya

कालीप्रसाद रिजाल – अवकाशप्राप्त समय
(मधुपर्क असार, २०६७)

कुनैबेला अरवी घोडाजस्तै
र्फदवाल दौड्ने समय
अहिले आएर
चिप्लेकीराजस्तै
घिसि्ररहेछ !
के भएको होला
यो घामलाई पनि ?
हिँड्दा हिँड्दै कहिले
कुनै Continue reading “Kali Prasad Rijal – Abakash Prapta Samaya”

Gayatri Bhattarai – Shabda

गायत्री भट्टराई – शब्द

शब्दको
विष्फोटमा छताछुल्ल
मनका भावनाहरू
सगबगाएर
फेरी
शब्दलाई
नअङ्गालेकोभए

शब्द
शब्द नरहने
अर्थ
अनर्थ
बन्ने सङ्केत पाइयो ।

< भानुजयन्ती, 2012>

Komal Shrestha Malla – Sabai Lai Chetana Bhaya

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – सबैलाई चेतना भया

पावन,पुण्य,तपो,कर्म र शान्तिभूमी हो
कपिलबस्तु लुम्बिनी नेपालको ।
अमर,महान,जीवन्त गहना हो नेपाल आमाको ।
मेरो बुद्ध, सिद्धार्थ गौतम बुद्ध ।
अहो ! खुलम खुल्ला अन्याय अत्याचार गरेर
कपिलबस्तु लुम्विनी अन्त कतै बन्न,सर्न सक्तैन
ए बिश्व, शान्तिका अनुयायी तिमी साक्षी छौ,
रोकी देऊ मेरो कपिलवस्तु लुम्बिनीको चोरीलाई,
लुट्न,चोर्न,सार्न र मार्न नदेऊ
मेरो कपिलवस्तु लुम्बिनीलाई ।
मेरो सगरमाथा !
सहीद बिभूति र वीर वीरग्ङनाको गाथा
अजय छ, अमर छ, सुन्दर र शान्त छ ।
दक्षिणको उदन्डताको निरन्तरताले
नेपाल आमाका वीर सपूतहरुको हात,काध
र साथ बिस्फोट नहोस, जस्ले तहस नहस गर्नेछ
ए बिश्व तिमीलाइ थाह छ ?
अशान्तिले के के गर्छ ???
मेरो कपिलबस्तु लुम्विनीले सश्त्र अश्त्र बोक्दिनन्
तर
सहनुको अर्थमा
उस्का सन्ततिहरु चुप लागेर बस्न पनी सक्तैनन्
आगो बनेर दन्कन सक्छन,
पानी बनेर उर्लन सक्छन,
पवन बनेर लम्कन सक्छन ।
तिमीलाइ थाहा छ ?
बुद्ध हो नेपाल,
नेपाल हो बुद्ध ।
केबल शान्तिमा हेर्छ,
शान्तिको स्वास फेर्छ,
शान्तिमा बाँच
र सधै शान्तिलाई बचाउ भन्ने गर्छ ।
हो, सत्य हो शान्तिको प्रयोगशाला हो
कपिलवस्तु लुम्बिनी सिङ्गै नेपाल,
माया प्रीत श्नेह,भातृत्व र शान्तीको उदगम
पावनभूमी हो कपिलवस्तू लुम्बिनी नेपाल
अहो ! यो शान्ती
अशान्तीमा बिस्फोट भए के होला ?
ज्वालामूखी आँधी तुफान,आगो भै दन्के के होला ?
अतिबृष्टी रन्के, अनावृष्टी सन्के के होला ?
त्यसैले चेतना जगाई देऊ चोरको ।
कपिलवस्तू लुम्बिनी सबैको साझा हो
नेपाल,नेपाली र विश्व शान्तिको राजा हो ।
शान्ति, केबल शान्तिको थलो
मेरो कपिलवस्तू लुम्बिनी नेपाल
बिस्फोट हुन नपरोस
सबैलाई चेतना भया ।

Sushma Manandhar – Timro Gajab Bhayo (Nepali Gajal)

सुषमा मानन्धर – तिम्रो गजब भयो

सोच्दै थिएँ अचानकै आउनु तिम्रो गजब भयो ।
न पठाउँदै समाचार पाउनु तिम्रो गजब भयो ।

पग्लिन्न भन्थें अब म जत्ति जे गरे पनि तिमीले
मुस्काउँदै उफ् आँखासन्काउनु तिम्रो गजब भयो ।

बिर्सियौ कि त्यो मुखडा सधैं गाइरहने तिमीले
नसम्झाउँदै गीत गुन्गुनाउनु तिम्रो गजब भयो ।

मेरो मनको थाह अझै नपाको हो र तिमीले
विनसित्तै मलाई तड्पाउनु तिम्रो गजब भयो ।

प्रेम मात्र भावनाको आवेग हो भन्ने तिमीले
अर्पिंदै जीवन नै चढाउनु तिम्रो गजब भयो ।

Manoj Bogati – Aarop

मनोज बोगटी- आरोप

तिमीले समातेर मात्र मेरो हात बलियो भएको होइन
किन भने हात समातिन्न।

हात समातेर राख्न सकिन्न
फुस्किन्छ
समात्नु र फुस्कनुको घर्षणले जन्मिन्छ
आरोप।

आरोप पनि आफ्नै सृजना हुन्छ
जसलाई कसैले स्वीकार्दैन।

एकदिन तिमी भन्दा पनि बलियो हुन्छ आरोप
र तिमीलाई जित्छ।
जसलाई कसैले स्वीकार्दैन।

जब आरोपहरूको जनसंख्या बढ्छ
उसले आफ्नो संस्कृति माग्छ
सुरक्षा माग्छ
चिन्हारी माग्छ।

आरोपको सुरक्षामा कानून बनिन्छ
लेखिन्छ संविधानमा आरोपको अधिकार।
आरोपलाई पनि बॉंच्ने अधिकार छ।

आरोप अन्तिम उपाय हो
आफूलाई चिनाउने।

जब आरोप ठूलो र तिमी सानो बन्छौ
तब औपनिवेशिक प्रपञ्चले धार पाउँछ।

को सुन्तुष्ट छ आरोपसित?
तिम्रो आरोप
यसरी बॉंच्छ।

आरोप रङ हो
मैले तिमीलाई दलें
तिमीले मलाई दल्यौ।
वा हुन सक्छ यसको विपरित।

आरोप अक्षर हो
तिमीले मलाई लेख्यौ
मैले तिमीलाई लेखें।
वा हुनसक्छ यसको विपरित।

आरोप छैन भने
गति छैन।

यसकारण तिम्रो आरोपसित मलाई गुनासो हुँदैन।
तिमीले पठाएको आरोपलाई
मैले पिरामा बसाएँ, बुझाएँ, खुशी पारें
अनि तिमीलाई नै फर्काएँ।

सुन्यौ, आरोप दास हुनसक्छ
अन्तमा नाश हुनसक्छ।

जुनदिन आरोपको चेतना यसरी ठोक्किएररै पलाउँछ
त्यही दिनदेखि
जीवनको परिभाषा हराउँछ।

एति सुनिराख
आरोपको आफन्त हुँदैन।

अनि म तिम्रो आफन्त हुँ।

Yuyutsu R.D. Sharma – Khola

युयुत्सु आर. डी. शर्मा – खोला

तिम्रो सङ्गमर्मरी काँध
र, मेरो चौडा छातीको बीचमा
गर्जिरहेछ एउटा खोला
आँसु, आँसु, आँसु ।

तिम्रो गुलियो मुख
र, मेरो सुगन्धित जिब्रोको बीचमा
एउटा फिलिङ्गाहरुको रात
टल्काइरहेको तयो न्यानो नरम त्वचा
त्वचा, त्वचा, त्वचा ।

तिम्रो मांसल जीउ
र मेरा कामिरहेका हातहरुको बीचमा छन्
बादलहरु मात्तिएका लालीगुराँसे वनको सुगन्धले
सुगन्धले, सुगन्धले, सुगन्धले ।

तिम्रो बदामी आँखा र मेरो तातो मुखको बीचमा
खसेका छन् पानीका थोपाहरु मोतीझैं
जंगलका बाक्ला हरिया पातहरुमािथ
पातहरु, पातहरु, पातहरु ।

तिम्रो चम्किरहेको सेतो छाला
र मेरो कालो कपालको बीचमा
सुगाभन्दा हरिया पातहरु
पहेँलिएका छन् अनवरत वर्षाले
वर्षाले वर्षाले वर्षाले ।

तिम्रो जँड्याहा लोग्नेको नपुंसक सिरानीसँगै
बिताएका तिम्रा रातहरु
र मेरो बहुलाएको टाउकोको बीच
उम्रीरहेछ एउटा सानो कविता – वसन्तको
जसले मेरो गहिरो घाउ भर्नेछ
र, उमार्ने छ
फूलहरु, फूलहरु, फूलहरु ।

तिम्रा नीला पारिजात फूलका आँखा
र मेरो कामिरहेको कलमको बीचमा
एक्लिएको एउटा वनचरोको एकल चित्कार
पागल, पागल, पागल ।

तिम्रो मोतीजस्तै सेतो दाँत
र, मेरो निद्राको बीच
दौडदै आउँदै छ बर्खे पानी
कुनै भोको नदीको रोदनझैं
ताराहरु नभएको बिरानो आकाश
र, ग्रीष्म रातको उराठलाग्दो
अन्धकारमा, अन्धकारमा, अन्धकारमा ।

तिम्रो ठूलो छाती
र, मेरा नरम ओठको तिर्खाको बीचमा
क्रुद्ध खोलाको आक्रोश
ठोकिरहेको आफ्नो टाउको जादुजस्ता
पहाडहरुमा, पहाडहरुमा, पहाडहरुमा ।

तिम्रा निर्णयहरु र
मेरो निभ्न लागेको टुकिको बीचमा
खोला बौलाएको

तँ; तँ कवि; तँ मूर्ख
नपुंसक, जा जा गइहाल्-निस्किहाल् ।

(प्रकाशोन्मुख कविता संग्रह “पानाहरु खाली छन्” बाट ।)

Laligurans – Chyatiyeko Man

लालीगुराँश – च्यात्तिएको मन

मोजमस्ती मै डुबेछु म, थाहा थिएन कहाँ छु
ईच्छा रहर मरीसके, अहिले जीउँदो लास भाछु
खोटो रहेछ भाग्य मेरो, पाउनु दुःख पाएं
पटक पटक जीवनमा मैले धेरै धोका खाएं ।

किन होला Continue reading “Laligurans – Chyatiyeko Man”

Pralhad Pokhrel – Akshar

प्रल्हाद पोख्रेल – अक्षर
(मधुपर्क २०६६ जेठ)

देखौँ अक्षरका ताँती लेखौँ अक्षरकै कुरा
मातौँ अक्षर खाएर पिएझैँ लठ्ठ भै सुरा
पढौँ अक्षरका भाषा भोगौँ अक्षर-जीवनी
पाई अक्षरकै साथ रमाओस् लेखनी पनि ।

दर्कोस् अक्षरको वषर्ा चलोस् अक्षरकै भल
उर्लोस् अक्षरकै बाढी बगाई चित्तको मल
भन्छन् अक्षर हुन् ब्रहृम, परमात्मा र ईश्वर
गरे अक्षरकै ध्यान पाइन्छन् जगदिश्वर ।

ज्ञानगोष्ठी चलून् धेरै गरी अक्षर-आरती
धानी अक्षरकै धन्दा लेखियून् कविताकृति
हिडौँ अक्षर टेकेर उडौँ अक्षर-यानमा
लागौँ अक्षरकै खेती सपार्ने अभियानमा ।

सुघौँ अक्षरको मीठो बासना मग्मगाउने
बालौँ अक्षरको बत्ती ज्योत्स्नाझैँ जग्मगाउने
फुकौँ अक्षरको आगो दन्दनी हुर्हुराउने
पिऔँ अक्षरकै पानी जवानी जुर्मुराउने ।

हिँडे अक्षरको बाटो रोकिन्न कहिल्यै गति
रोजे अक्षरको क्षेत्र निरन्तर छ उन्नति
शङ्का अक्षरमा छैन त्रास-चिन्ता-व्यथा-खति
लङ्का मात्रै कहाँ हो र! जितिन्छ अमरावती ।

हाँके अक्षरका सेना हारिन्न कहिल्यै रण
तानी अक्षरकै ताँदो जितौँ सङ्ग्राम भीषण
बोकी अक्षरका झण्डा क्रान्तिमा होमिऔँ सब
चढी अक्षरकै डुङ्गा ज्ञानगङ्गा तरौँ अब ।

चुहिँदैन कतै तप्प अविनाशी छ अक्षर
गतिमान ऊध्र्वगामी छ अग्रगामी निरन्तर
हिडौँ अक्षरकै बाटो चिन्तामुक्त सरासर
जराजीर्ण हुँदै हुन्न अजरामर अक्षर ।

Bhim Darshan Roka – Kaiyoun Baato Baata Aayeko Hoon

कैयौँ बाटोबाट आएको हुँ
कैयौँ गीत गाएको हुँ
पर्वत बनी उभिएको हुँ
नदी नाला बनी आएको हुँ
कैयाँै बाटोबाट आएको हुँ ।
हुरी बनी दगुरन्छु म
छायाँ बनी बिसाएको हुँ
यौवन बनी ढल्कन्छु म
माया बनी आएको हुँ
कैयौँ Continue reading “Bhim Darshan Roka – Kaiyoun Baato Baata Aayeko Hoon”

Dr. Mohan Prasad Joshi – Premi Bhaechhu, Premika Pani

डा. मोहनप्रसाद जोशी — प्रेमी भएछु, प्रेमिका पनि

आँखा खुला छ हृदय पनि
तिमीलाई देख्न पाइन्छ कि भनी |

शरीर निहुरिन्छ शिर पनि
तिम्रै वन्दना गर्न भनी |

म प्रेमी भएछु, प्रेमिका पनि
तिम्रै पिरती पाइएला Continue reading “Dr. Mohan Prasad Joshi – Premi Bhaechhu, Premika Pani”

Pravin Rai Jumeli – Man Pareko Durghatana Bare Euta Report

प्रवीण राई जुमेली – मन मरेको दुर्घटनाबारे एउटा रिपोर्ट
(Sent to Sanjaal Corps via Email)

सधैं त सरीर मर्थ्यो मन बाँच्थ्यो
यसपाली त मन चाहिँ मरेछ सरीर बाँच्यो

नैराश्यको गाडीमा चडेथ्यो ‘रे त्यो
विडम्बनाको भीरमा वैरिएछ
‘ए झरी’ भन्थ्यो ‘रे मर्नअघि
अलिकति घामको किरण पनि माग्थ्यो ‘रे
नीलो आकाशलाई हेरेर त झन् सासै चुँडिन गाह्रो भो ‘रे
मर्दै गर्दा त्योसित एकान्तको साथ थियो ‘रे

सरीर मर्नलाई त एउटा ढुङ्गाको चोट नै मनग्गे
छुरीको एउटा सानो प्रहार नै मनग्गे
तर गीतबाट भाका नचुँडी
रुखबाट हरियो नखोसिई
कहाँ मर्छ र मन कहाँ मर्छ र मन

समयले भन्थ्यो ‘रे हामी अमर्त्यसेन-खोला सुकेको देख्छौं
असीम एउटा वानगोफ-बोध हराएको देख्तैनौ
हामी सुन्छौं पण्डित बजेको ज्ञानहरु
तरलताको अरुणालामा-रुदनहरु सुन्दैनौ
समयले त्यसै भन्थ्यो ‘रे

कति सुटुक्क मऱ्यो त्यो समयकै षडयन्त्रमा
कसैको गजप मुटुले देख्नै भ्याएन
मलामीको रमिता भर्न र विषादको काँध दिन पाएन कसैले
हिप्पोक्रेसी गन्हाउने फूल नै चढाउन आएन
कुनै भ्रमको महत्वकांक्षी हात
आस्था नामक सरौको सूचीमा पनि चडेन
राहत भनिने केही छद्म राशी

समवेदनाको साइटभरि बोधो कंक्रिटहरु ठडिन थालेछ अहो
मनको चिहानमाथि विस्मृतिको बनमारा उम्रिन थालेछ॥

सिक्किम अकादेमी, तिब्बत पथ, गान्तोक – ७३७१०१, सिक्किम
इमेल – ritukhel2009@gmail.com
फोन – ९७७५९९२१४१

Bibek Dulal Chhetri ‘Damak’ – Teej Sambandhi Haiku Haru

विवेक दुलाल क्षेत्री “दमक” – केहि तिज सम्बन्धि हाइकुहरू

१.
तिजको बेला
पिठ्यूँमा घाम बोकि
नेपाली चेली .

२ .
कस्तो फेशन
लय हो या रत्यौली
तीजका गीत .

३.
पेट काटेर
हुन्न हरितालिका
रुढी Continue reading “Bibek Dulal Chhetri ‘Damak’ – Teej Sambandhi Haiku Haru”

Rajab – Bhoomi Ko Jokhim

आफ्नू शक्ति देखाउन
पृथ्वीमा आँधी
बाढी
भूकम्प
बरोबर आउँछन्
र जीवन, वन र भूमिको शृङ्गार
भत्काइरहने गर्छन्
त्यसैले
त्रस्त रहन्छन् आफ्नै रक्षकसँग
जीवनहरू
वास्तवमा जीवन
पृथ्वीदेखि, आकाशदेखि, वायुदेखि, Continue reading “Rajab – Bhoomi Ko Jokhim”

Bhanubhakta Pokharel – Nara Bir Ko Aarati

भानुभक्त पोखरेल – नर- वीरको आरती
(मधुपर्क माघ, २०६७)

धृति-शक्ति-समुज्ज्वल संसृति-हीर
वातोद्वेलित सागर-नीर
किञ्चन पत्थर-गेगर-लहरे
स्वल्प समाविल उत्तर खहरे
ईषदस्थिर-सुस्थिर, धीर-अधीर
विश्वविभावन Continue reading “Bhanubhakta Pokharel – Nara Bir Ko Aarati”

Dilip Yonjan – Desh Ko Maya

आफ्नै देशमा बस्न पाए, हास्थे बाच्थे खुशी
बिदेसमा बसेकोछु हर दिन,लाजले आँखा छोपी।

आफ्नो माटो घर गाँउ, सम्झि मन रुन्छ
बुढि आमा रोई हाँस्दा, मरेको झै लाग्छ।

दसा ग्रह देसलाई लाग्यो, रगत भयो पानी
जनता Continue reading “Dilip Yonjan – Desh Ko Maya”