नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
बुद्धी मोक्तान – घारो एउटै हो
तिमीले खाने मैले खाने चारो एउटै हो
अछुत किन भन्छौ मलाई धारो एउटै हो ।
रगत तिम्रो सेतो भए मेरो भन्नु छैन
केशीकामा बग्ने कणको पारो एउटै हो ।
महल तिम्रो बास होला झुपडी चैं मेरो
हुरी बतास छेल्छ यस्ले गारो एउटै हो ।
नजर सबै राम्रो भए छैन जातभात
फर्क माथी हेरौ आकाश तारो एउटै हो ।
जीवन जल्छ एक दिन बाच्दा बाँडौं माया
मृत्युपछि पोल्ने काठको घारो एउटै हो ।
कृष्णप्रसाद पराजुली – आँखाभित्र बिलाउँदैन
(मधुपर्क मंसिर, २०६७)
आँखाभित्र बिलाउँदैन जति, भाषाभेष
म त आएँ विदेशबाट सम्झी आफ्नै देश
चिल्ला चौडा बाटा देखेँ
आकाश ताक्ने घर
जस्तो देखे पनि मैले
सम्झेँ Continue reading “Krishna Prasad Parajuli – Ankha Bhitra Bilaundaina”
कोमल भट्ट – जति चोट खपेर नि
जति चोट खपेर नि गंगाजी भै बह्यौ आमा
बाँचुन्जेलै अभाव र असन्तुष्टि सह्यौ आमा
रातोदिन डोको,नाम्लो,घाँस सँग प्रेम गाँस्दै
यिनैलाई आफ्ना दर्द सधैँ भरी कह्यौ आमा
सन्ततिलाई हुर्काउन दुखै दु:ख र पीडा झेल्यौ
जिन्दगीमा कयौँ दिन भोकै नाङ्गै रहयौ आमा
नखाइ नखाइ काम गर्दा निम्तियेर रोगहरू
शोक सुर्ता बढ्दै गए साह्रै जीर्ण भयौ आमा
ज्वलन र छटपटीले दुख्न थाल्यो प्यारो मुटु
टुहुरो नै बनाई हाल्यौ चट्टै छोडी गयौ आमा
कोमल भट्ट
पुरानो नैकाप,काठमाडौँ
हाल:-न्युयोर्क,अमेरिका
ध्रुवसत्य – हाम्रो घरमा चोर पस्यो
र सर्वोस्व लुटेर लग्यो
तर लगेन- हजुरबाको हुक्का ।
हजुरबाले पुराण सुनाउनु हुन्थ्यो
पुस्तौं पुरानो यो हुकका
चोरहरुले नै छाडेर गएका थिए रे
ती चोरहरु
जस्ले आकाश-तत्वबाट
ॐ Continue reading “Dhruba Satya – Hamro Gharma Chor Pasyo”
पूर्ण विराम – यामकै कुरा
(मधुपर्क साउन, २०६७)
तिम्रा अँगालामा रहेका बारुला र अरिङ्गालले मह बनाउने कुरा
कुन आधार समातेर विश्वासको रुमालमा जतन गरेर बांध्न सकिन्छ
गोडा नभएको मानिसलाई कृत्रिम गोडा जडान गरिदिएर
दौडाउँदा त्यो आफ्नै गोडाले दौडेको कहाँ देखिन्छ ?
खिइएका हाडहरू र कुहिएका मासुका थुप्रा बोकेको टापुले
सिगरेटको धूवाँ फुकेर कहाँ देख्न सक्छ
हजारौं वर्ग किलोमिटर टाढा रहेको क्रोडमा उम्रेको घाउलाई ?
करेलाको सर्वतको बोतलमा गुलियो छ भन्ने आवरण टाँस्दैमा
त्यो गुलियोमा परिवर्तन हुने होइन
एउटाले झण्डालाई पट्याएर गोजीमा हाल्दैमा
महान् झण्डाको दाहसंस्कार हुने होइन ।
चपाउँदै लाखामरी नाताशा मरिन् भन्ने हल्ला नगर
दही जमिनमा उमि्रदैन
जमिनमा दही पोखेर दही उम्रेको कुरा नगर
कहिल्यै नदेखिएको याम उदाएको छ
दुर्गन्धित शरीर उभ्याएर
आफ्नो शरीरको छायाँमा मेरो छायाँ समावेश नगर ।
कोकाकोलाको घुट्कोमा मरियमको पीडा कसैले बुझ्न सक्दैन
परेवाहरूले चाल्दैमा पखेटाहरू र छर्दैैमा हावा
बुद्ध उभिदैन रगत रोक्न नसकेको लाचार याममा
वख्ते नस्रको भारदारी प्रस्ताव
रवर्ट गि्रन पढ्नेहरूले इन्कार गर्छन्
सुसज्जित पोसाकका साथमा भोलि ढल्ने धरहरा चढ्नुभन्दा
राता मुगा एकत्रित गर्नु नै महान् कार्य हुनेछ
यो कहिल्यै नदेखिएको यामका निम्ति
मनले गरेको कठोर प्रतिरोध हुनेछ ।
पहिले सुनिन्थ्यो भित्ताका पनि कानहरू हुन्छन्
र यो याममा भन्न हिचकिचाउनु हुन्न-
भित्तामा रहेका केही पाका ईंटहरूसँग जिब्रा जडान भएका छन्
र ईंटहरू चिच्याइरहेछन्-
विपरीत धु्रवहरू एकले अर्कालाई मालिस गरिरहेका छन्
हुरीमा टापु छोपिदो रहेनछ अलवान ओढाएर
कपडा नै लज्जित हुँदो रहेछ
छोप्न नसकेर नग्नताका सन्दर्भहरूलाई ।
कहिल्यै नदेखिएको याममा
ताराहरूलाई छुर्पी ठानेर चपाउँदै
सर्कसको खेलाडी भएर
अँगालामा बारुला र अरिङ्गालहरू राखेर
बीसौं कुर्सीको अग्लाइ बनाएर
अग्लो भएको भजन गाउन लगाएर
भजन मण्डलीको माझमा भजन सुनेर बस
प्रकृतमा सगरमाथाको टुप्पोमा
बसिरहँदा एडमण्ड हिलारी पनि
देखिएन लेनिनभन्दा अग्लो
रोमन सम्राट टिटसले दैनिक दाह्री खौरिँदा पनि
त्यो कहाँ देखियो दाह्री पालेको कार्लमाक्सभन्दा सुन्दर ?
-३३ काठमाडौं
सीमा आभास – ईश्वरलाई सुझाव
(असोज मधुपर्क, २०६८)
पूर्खाले बनाएका छाना आगो जोरेका अँगेना
धान गहुँ फल्ने खेतका आली
आँगनदेखि पँधेरासम्म कोरिएका गल्ली
जति रिस उठे पनि नभत्काएस् ईश्वर !
ए ईश्वर ! तँलाई Continue reading “Seema Abhash – Ishwar Lai Sujhab”
कोमल भट्ट – छुटाएरै खुसी हाँसो
छुटाएरै खुसी हाँसो,रुवायो आज तकदिरले
भिजाएरै झर्यो आँसु,धुवायो आज तकदिरले
सुनौला कल्पना गर्दै,फुलेथ्यो फूल झैं जीवन
खसालेरै भूमि माथि,कुवायो आज तकदिरले
सगर् छुन्छु भनी हिंड्दा,खपें आपतहरु सारा
थचारेरै पूरै लोप्पा खुवायो आज तकदिरले
न पाएँ शान्तिले बाँच्नै,न लियो ज्यान मारेर
घिसारेरै लगी रौरव, छुवायो आज तकदिरले
म को हूँ को थिएँ भन्ने,भयो ऐले कथा जस्तै
घचेटेरै भङ्गालोमा, डुवायो आज तकदिरले
पुरानो नैकाप,काठमाडौँ
हाल:-न्युयोर्क,अमेरिका
वैद्यनाथ उपाध्याय – सम्झनाको झ्यालबाट
म हेरिरहेछु
तिमीले वेवारिस
लाचार बनाएर छोडेका
एक एक शब्दहरूलाई।
तिमी अरूलाई
जातीय हितको कुरो सम्झाउथ्यौ
भाषा साहित्य र संस्कृतिको
जगेडा गर्नुपर्छ भन्थ्यौ
शब्दहरूको जाल बुन्दै
घोक्रो सुकुन्जेल
भीडमा चिच्याई चिच्याई
भन्दै हिडथ्यौ
हामीले जातीय चेतनाको
विकास गर्नुपर्छ।
म आज
तिमीलाई तिम्रै शब्दहरूको
शोक सभा देखाउन चाहन्छु।
भाषा साहित्य संस्कृति प्रति
तिम्रै निर्लिप्तताले
लाचार, विवश र हीन भयेका
ति शब्दहरूले
आश्रयहीन, बुभूक्षु र निर्वस्त्र
दोबाटोहरूमा
जिजीविषाहरूको मृत्युशोक
मनाइरहेको यो दृश्य
मेरो सम्झनाको झ्यालबाट
च्याइरहेछ।
संवेदनाको खडेरी परेको
संक्रमणको
यो समयमा
म अति लाचार छु
म मेरो संझनाको झ्याल
बन्द गरिरहेछु।
बुद्धी मोक्तान – शहिदको लस्करमा देखे तिमीलाई
शरदको भाइटीकामा आउछु भन्थ्यौ,
निम्ताको पत्र लेखे तिमीलाई
मुक्तिको खातिर लड्छु भन्थ्यौ,
शहिदको लस्करमा देखे तिमीलाई ।
भाइटीका मेरो उज्यालो नै होस्,
आँशुको Continue reading “Buddhi Moktan – Shahid Ko Laskar Ma Dekhen Timilai”
चन्द्र गुरुङ – आमा
सुनाउँछिन् तल्लोघरे काइँली बज्यै
यसरी टकटक्याउँदै विगत
कि-
बिहेपछि बासित यो घर आइपुग्दा
निकै लजाएकी थिइन् रे
मेरी आमाको अनुहार !
भन्छिन् काइँली बज्यै-
त्यसपछि
आमाको आगमनपछि
हरक्षण
मुस्कुराउँथे Continue reading “Chandra Gurung – Aama”
कोमल भट्ट – परदेशमा प्यारो मुटु (गज़ल)
परदेशमा प्यारो मुटु दुखाएर बसेको छु
अनगिन्ति कथा व्यथा लुकाएर बसेको छु
रातो दिन घोट्टीएर काम काज गर्दा खेरी
भोक प्यासले शरीरलाई सुकाएर बसेको छु
सबै सोच्छन विदेशमा पैसा फल्ने बोट हुन्छ
कस्लाई भन्नु स्वाभिमान नै झुकाएर बसेको छु
पूर्व जन्म बित्यो क्यारे सरसापटमा डुब्दा डुब्दै
यतिबेला त्यही ऋणलाई चुकाएर बसेको छु
घर भित्र कुकुर पनि अति बलियो भए जस्तै
झमटेकाछन सधैँ भरी घुकायेर बसेको छु
पुरानो नैकाप,काठमाडौँ
हाल:-न्युयोर्क,अमेरिका
सीमान्त लामिछाने – कथा
कथा उही हो
तिमि हामी त मात्रै दोहोर्याउदै छौ
नयाँ ढंगले
यदा कदा नयाँ भाषामा
कहिले आधा त कहिले पुरा शब्दहरुमा
सुगा रटाई गर्दै छौ
तिमि, म,ऊ सबै क्षड़ीक हौँ
मन भीत्र जन्मिने ति कोल्टेहरु मात्रै
आदिम काल देखि चिर स्थाई छन् यहाँ
नयाँ बोतलमा पुरानो रक्सि भरिए झैँ
भरिन्छौँ हामी समयको विभिन्न खोंचहरुमा
आदिम कालदेखिका विचार र चेतनाहरुले
अन्त्यमा मिल्क्याईन्छौ
रित्तिएर सडकमा फालिएको बोतल जस्तै
जो कुनै बटुवा आएर लात्ताले हानेर फुटाएर जान्छ॥
अमेरिका
ईश्वर बल्लभ – उज्यालोको गुफा
प्रश्न पुरानो
प्रश्न हिंड्ने बाटोको नै हो
अनि पुग्ने बाटोको नै हो ।
यद्यपि यात्रा प्रारम्भ भयो !
तर अमीष्ट पुगिन्छ कि पुगिदैन
पुगिंदैन कि भन्न आशङ्का पनि
भन्ने त्रासको Continue reading “Ishwar Ballav – Ujyaloko Gufa”
सागर काफ्ले – मेरो तेस्रो आँखा
मेरो तेस्रो आँखा
तिम्रो दुबै आँखाले देख्दैनन् होला
म नाचि रहेको छु, दौडिरहेको छु
तिमि अगाडिनै
मैले छोई सकेँ मनहरु, आत्माहरु
तिम्रो स्वचलित साधन सँग
म पसिनाबाट दौडने व्हिलचेयरले
बाजि मारेर भन्छु
तिमि स्वबलम्बि भन्दा
‘म’ एक इन्च पछाडि छैन
Context – International Day of Persons with Disabilities (December 3rd)
भर्खर भर्खरै हो
मान्छेहरू नाच्दै सडकमा
विजयोत्सव मनाउदैछन्
भर्खर भर्खरै त हो
भनिन्छ, मान्छेहरू अब रैतीबाट
मालिक हुन पाएका छन्
जतासुकै हातहरू उठिरहेछन्
जुन हातहरूले सधै सधै
मुक्तिकामी गीत मात्र गाएका छन्
लाग्छ, अब तिनै हातहरूले
तानाशाहका बर्बर कथालाई
निसाना साध्नेछन्
चारैतिर खुट्टाहरू दौडिरहेछन्
जुन खुट्टाहरूले सधै सधै
इतिहास बदल्ने लडाइ“ मात्र लडेका छन्
लाग्छ, ती खुट्टाहरूमा झुक्दै
जङ्गली इतिहास घोप्टो परेर
याचना गरिरहेछ
दृश्यहरू उही रहेनन्
परिदृश्यहरू त्यस्तै छैनन् ।
के साच्चै नै अब
देशको पीडाले
निकास पाउने भयो त ?
के वास्तवमै
इतिहासको शैली अब
प्रायोजित नहुने हो त ?
के साच्चै नै अब
समयले आतङ्कका कथा
लेख्नै नपर्ने भयो त –
के वास्तवमैं
शक्तिरूपी तानाशाह बन्ने क्रम
रोकिएकै हो त ?
अजय पौड्याल – न त बयान गरोस देवकोटाको मुना मदनले
न त बयान गरोस देवकोटाको मुना मदनले
न कलि दास को मेघदूत दूत ले गर्न सकोस
अहिले मनै तिम्रो एक मात्र साहारा भएपनी
म त्यों होइन जो तिम्रो लागी मर्न सकोस
मत सुबास हू, सोभा हू ,बिहानी को त्यों फूल को
जो मध्यान्न संगै आफ्नो महत्व गुमाईदिन्छु
नझार ति अनमोल थोपा हरु मेरो लगी भनी
मैले लड़कपन सम्झी त्यसै भुलाइँ दीन्छु
तारामणि राई – षड्यन्त्र
खट्प्वाल
लिम्सो भित्तो
झ्यालका काप
अथवा कहीँ कतैबाट
आईरहेछ-
एक तमास षड्यन्त्रको गन्ध
षड्यन्त्रको प्रपञ्च:
-मेरो थात बास उठाउनका लागि हुन सक्छ
-सर्बश्वहरणका लागि हुन Continue reading “Tara Mani Rai – Shadyantra”
भूपिन ब्याकुल – घामजूनको माझमा
जसरि दुइ किनारहरुको बीचमा बगिरहेको एउटा नदी हुन्छ
जसरी काँडा र पातहरूको बीचमा एउटा सुन्दर फूल हुन्छ
एउटा प्रिय जीवन हुन्छ जन्म र मृत्युको बीचमा
जसरी घाम र जूनको बीचमा एउटा उज्यालो दिन हुन्छ !
घामजून माझ अटाएको एउटा सिंगो दिनभित्र
पहाडहरु ओर्लंदै गरेको कलिलो बिहान पनि हुन्छ
सुर्यमुखी फूलझैं घामलाई पचच्याइरहने मध्यान्ह पनि हुन्छ
र हुन्छ
प्रतिक्षामा बसिरहेको एउटा उदास साँझ पनि हुन्छ |
मात्र एकदिन सग्लै बाँच्न पनि त
स्वीकार्न जरूरी हुन्छ-
अल्लारे समयका नीलानीला हस्तक्षेपहरु
फरकफरक अनुभूतिका गहिरा रंगहरु
बिचारका कलामय मृत्युउत्सवहरु / नृत्यहरु / गीतहरु ……. !
एउटा अपरिच क्षणसंग अभ्यस्त हुँदा नहुँदै
एउटा बिरानो पललाई आत्मसातगर्दा नगर्दै
खोलाको पानीलाईएक पाइला कुल्चँदा नकुल्चँदै
उपस्थित भैसक्छ्न – समयका परिचयहीन टुक्राहरु
बगिरहने पानीका अविश्रान्त तरंगहरु / लहरहरु
अजिंगरझैं गुडुल्किएर
आलस्यको गीत गाउँदै सुतिरहने भए त अर्कै कुरा
पागलखानाले झैं
मनमस्तिष्क फुकालेर बर्बराउँदै बिताउने भए त अर्कै कुरा
भोग्नको लागि
घाम र जुनको बीचमा एउटा उज्यालो दिन पनि हुन्छ |
अँध्यारोलाई घृणा नगरीकन
उज्यालोलाई मन पराउने बानी बनाएको छु मैले
मृत्युलाई घृणा नगरिकन
जीवनलाई प्रेम गर्ने आदत बनाएको छु मैले
थाह छ जीवनसंग प्रेममय युद्ध लड्दालड्दै
जीवनलाई अँगालोको लहराले बेरेर हिंड्दाहिंड्दै
मुटु र मस्तिष्कका सम्पूर्ण कमजोर हतियारसहित
मृत्युसंग आत्मसमर्पण गर्नु छ
तर जान्दाजान्दै पनि यही सत्य
उज्यालैउज्यालो बगिरहेको जीवन नदीमा
अभावहरु / सपनाहरु / उदासिहरु / उत्सवहरु
समस्त समस्तसंग
पौडिनु छ / डुब्नु छ / उत्रनु छ
डुब्नु छ / उत्रनु छ र फेरी डुब्नु छ
र प्रेम गरेको उज्यालोलाई अन्तिमपटक आँखाले चुमेर
एउटा संघर्षको किम्बदन्ती छाड्दै अँध्यारोमा डुब्नु छ
डुब्नु छ !
घाम र जूनको बीचमा एउटा उज्यालो दिन पनि हुन्छ |
रुपेश राई – विश्व मानचित्रमा तिम्रो गाउँ
ग्लोबल अर्थमा गाउँहरू
उठेकै छैन रहेछन्!
अप्डेट् गर्न भूलेको हुनुपर्छ। या त!
सेटलाइटले नतानेको हुनुपर्छ। हाम्रा गाउँ।
धेरै विकास भएको छ,
भन्छ। ग्लोबल अर्थमा Continue reading “Rupesh Rai – Bishwa Maanchitra Ma Timro Gaaun”
भानुभक्त पोखरेल – म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ
भुली स्वयं सिर्जन सावधानी
गरेर आफैँप्रति बेइमानी
बतासिई स्वप्निल कल्पनामा
न लागि हे, संयम साधनामा
गरी सधैँ हड्बड गड्गडाएँ
म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ ।
‘निर्माण हो काव्यकला, परिष्कृति-
चाहिन्छ, चिल्ल्याउनुपर्छ निर्मित
टिक्तैन रे अस्थिर, हड्बडे कवि
मैल्याइ आफ्नै कृतिकर्मको छवि,
भन्ने बुझेरै पनि गड्बडाएँ
म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ ।
हुँदाहुँदै सागरतुल्य पानी
छँदाछँदै मन्दरको मदानी
रहेन मेरो स्थिर स्वानुभाव
आँधी-समाधिप्रति भेदभाव,
जतासुकै लर्बर लर्बराएँ
म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ ।
लगाम आफैँ नसकी समाउन
गरेर आफ्नै शतचूर्ण खण्डन
विना महामन्थन, स्वाऽनुशासन
भुल्याइ सत्सिर्जन-चेत, चिन्तन
सुरम्य सङ्लो नबनी सुसाएँ
म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ ।
‘नसङ्लिँदा भाव-विचार-पोखरी
प्रयोग यद्वा विनियोग निर्झरी-
आधाउधी घट्तछ शक्ति वीरको
प्रभाव यद्वा प्रतिभा अधीरको’
भन्ने कुराको बनियो निदर्शन-
मेरो महाप्रतिभा शक्ति, सिर्जन
बुझी-बुझी आसन डग्मगाएँ
म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ ।
बेला बिताएपछि चाल पाई
आफ्ना सबै भूल रुँदै सकारी
हेरी धरा, आँसु पिरा खसाएँ
म शून्यमा शून्यसरी बिलाएँ ।
-यो शीर्षकीय पङ्क्ति महाकवि देवकोटाको मरणासन्न अवस्थाको उद्गार हो ।