Abhishek Darnal Biswa – Ek Din

एक दिन

धन सम्पत्ति
तुच्छ हुन्छ मेरो अघि
लोभ,लालचले मलाई
अलिकति छुँदैन
रिस, डाह के हो?
यस्ता कुनै शब्द हुँदैन
कुन रात अनि
कुन दिन
म, कुनै वास्ता गर्दिनँ
परिवार होस्
या त प्रियसी
म कसै संग बोल्दिन
रिसाएर होइन
बस म बोल्दिन

मेरा रुपले अनि बलले
घमण्ड गर्न छोडिदिन्छ
कसैलाई लुट्न
कसैलाई छल्न
सबै कुरा बिर्सिदिन्छ
म संग कुनै रहर
न कुनै कर,केही पनि हुँदैन

आँखाले सपना देख्न
मुखले ओंठ खोल्न
कानले कुरा सुन्न
नाकले गन्ध सुंगन
अनि
खुट्टाले पाइला चाल्न
सबै कुरा बिर्सिन्छ
भोकले भोजन माग्दैन
प्यासले पानी माग्दैन
जस्तै ठु..लो बिमारले पनि
मलाई कुनै असर पार्दैन
ढुङ्गाले थिचोस्
या त
अगुल्टोले पोलोस्
म केही बोल्दिन

ए हजुर,
अचम्म नहुनुहोस्
म बोल्न खोजेर पनि
बोल्न सक्दिनँ
हिँड्न खोजेर पनि
हिँड्न सक्दिनँ
जहाँ लैजाउँ
जता लैजाउँ
म केही बोल्दिन
रिसाएर होइन
बस म बोल्दिन

किन कि
त्यो एक दिन
म,म हुन्न
म केवल संसारले मृत घोषित गरेको
एउटा अचेत लाश हुन्छु
त्यसैले म केही बोल्दिन
मेरो नामले सबै कुरा बोलिरहेको हुन्छ।

Dr. Suraj Niraula – Briksha

डा. सूरज निरौला – वृक्ष

मलाई झाङिन देऊ,
नागबेली भई बढ्न देऊ,
मेरा हातगोडा फैलन देऊ,
अट्टहास हाँसो हाँस्न देऊ ।
मेरो स्वतन्त्रतालाई नथिच,
नरोक मलाई ।
नरोक मलाई, म निस्कन चाहन्छु,
ती झाङिएका रुखबाट रङ्गिन पात बनी ।
राता, पहेला र हरिया
मनमोहक पार्न चाहन्छु दृष्यरस बनी ।
फैलन चाहन्छु, सुभाष बनी ।

नरोक मलाई,
म फुट्न चाहन्छु, ती चल्ला बनी ।
संसार हेर्न चाहन्छु,भोग्न चाहन्छु ।
मलाई उडन देऊ ।
उडन देऊ मलाई,
निलो गगन एकपल्ट
म छुन चाहन्छु, चुम्न चाहन्छु।
मलाई संगित देऊ ।
संगित देऊ मलाई, म झुम्न चाहन्छु
मलाई प्रकृति देऊ, सास फेर्न चाहन्छु ।
अलौकिक आनन्दमा डुब्न चाहन्छु ।
बाच्न देऊ मलाई,
फैलन चाहन्छु, वृक्ष बनी ।
प्रकृतिमा रम्न देऊ मलाई,
लीन हुन चाहन्छु, इतिहास बनी ।
म जिउन चाहन्छु, परमात्मा बनी ।
मलाई बाच्न देऊ ।
(धन्यवाद 🙏)

Marcel Mansingh – Swa Aalochana

मार्सेल मानसिहं मुर्मु- स्व-आलोचना

अति नै अन्धकारमय रातका जुन तारा कति चम्किलो,
निकै दुख काटेर निखारिएका नक्षत्र तारा झै बलियो,
जो कयौं बादल कुहिरोमय काल नाघेर चम्कने हुन्छन् ,
जसले धेरै बसन्त सम्म आफ्नो छाप छोडेर जान्छन्।

उज्यालो रात मौसम अनुरुप देखा पर्दो हो,
प्रकाशमय दिन नि अन्ध्यार‍ो देखिन्दो हो,
तर मुल्यता पाउछ त्यसले जो हजारमा हुन्छ एक,
अविलम्बन त्यसक‍ो हुन्छ जो विरुद्ध हुन्न अनेक।

ती नक्षत्र चम्किला हुन्छन् भएका मनो-दियो,
ती मा हुन्छ नकारात्मकता विच सिउने सियो,
जो वरपरका अन्धकारले आफुलाई विचलित हुन दिदैन्न,
बरु आफुमा भएको प्रकाश बाडन् कहिले पनि भुल्दैन्न।

ती बलि रहेका नक्षत्रले मार्ग-दर्शन गर्छन अरुको,
कारण ती जान्दछन पहिचान आफ्नो स्वयमको,
त्यसैले नक्षत्र बन्न नरमाउ गरि पर-आलोचना,
कारण स्व-दियोको पहिचान हुन्छ गरि आत्मा-आलोचना।

Marcel Mansingh Murmu

Gangaram Gautam – Sarkar Malai Pani Achamma Lagi Rahechha

गंगा राम गौतम – सरकार… मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

संवृद्ध नेपाल सुखी नेपाली
नारा घन्कीरहेको मेरो राज्यमा
मानिसहरू रोएको देख्दा
घरदेखि सडकसम्म कराइरहेको देख्दा
खै कुन्नी किन हो सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

नुनको सोझो गरेझैँ गरेका तपाइहरु
संवृद्धिको बाटोमा लम्केका ती पाइलाहरु
सम्माननिय र उहाँका पी.ए.का मुहारका घामहरु
मेरा प्रियजनहरु आरिसले जल्न लागेर त होइन ?
खै कुन्नी के देखेर हो सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

देश स्विजरल्याण्ड बन्न लागेको बेला
किसानहरु उखु पनि नुनिलो भो भन्छन्
घरमै बसी-बसी खान दिन्छौँ भन्दा पनि
जसरी तसरी हामीलाई काम पो भन्दछन्
के साच्चै देश स्विजरल्याण्ड बन्न लागेर त होइन ?
खै के गर्न खोज्या हुन कुन्नी सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

गोर्खाली इतिहास बोकेका मेरा छोराहरु
नाथे बहिनी र छोरीलाई बलत्कार गरि हिँड्छन
दोषीलाई दण्ड सजाय दिनुपर्ने कानुन
न्यायको नाममा निर्दोषलाई नै जलाइ हिँड्छन्
कतै अध्यारो अदालतमा बत्ति बल्न लागेर त होइन ?
खै कुन्नी किन रोइरहेछन् सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

संवृद्धितर्फ हिँडेको मेरो राष्ट्र
आज आफै-आफैमा सिमाना बेचिरहेछ
खुसी नेपाली लिन हिँडेको पानीजहाज
आज आफ्नो बाटो आफै मेटिरहेछ
कतै ठुलो स्काभेटरले बाटो खन्न लागेर त होइन ?
खै कुन्नी किन हो सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

हरेक दिन विमानस्थलमा ओर्लिने काठका बाकसहरु
कहिले उखुघारी त कहिले मन्दिर र मज्जिसभीत्र
जबरजस्ती थुनिएका ती बहिनीका सासहरु
दिनहुँ जसो बिदेशी भूमिमा पलायन भएका मेरा दाइहरु
अनि देशमा केही गर्छु भन्दा पनि नपाएर भौतारिएका मेरा भाइहरु
किन निराश छन् कुन्नी सबै, देश ढल्न लागेर त होइन ?
खै कुन्नी के देखेर हो सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

कहिले दाइजो नल्याएको निहुँ त कहिले छोरा नजन्माएको निहुँ
खोजी-खोजी नयाँ निहुँहरु अनि जलाइएका नारीका घरबारहरु
दुर्बल आत्मा, मार्मिक पिडा अनि लुटिएका अस्मिताहरु
तर पनि खै पटक-पटक समाल्दै छन् भत्किएका दरबारहरु
कतै साच्चै मानवताको आगो बल्न लागेर त होइन ?
खै कुन्नी किन हो सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

चुँडिएको प्राणमा बाँकी रहेको केही इज्जत जस्तै
संवेदनाहीन शहरका शालिन मान्छेहरु
गास,बास,कपास र जीवनको भयंकर सपना देखेर
मर्नु र बाँच्नुको दोसाँधमा कुबेर बन्न हिँडेका प्रदेशी भान्सेहरु
कतै साच्चैमा देश बन्न लागेर त होइन ?
खै कुन्नी के देखेर हो सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !

धेरै पछि आज…
आफुले आफैलाई ऐनामा देखेर होला सरकार…
मलाई पनि अचम्म लागिरहेछ !!!

बलेटक्सार गुल्मी हाल काठमाडौं

Marcel Mansingh – Basuri Badak

शिर्षक:- बासुरी-बादक
कवि:- मार्सेल मानसिहं मुर्मु

वरिपरि व्यस्तताको लहर छ भनौ जमात कहल छ,
पथ दुवै तिर अनेकको रहर छ मानौ सट्टापट्टा महल छ,
कोहीमा दैनिकीको कहर छ सोचौं दुवै पट्टी त्यो अमल छ,
त्यही जिवनी दर्पण माझ नचाहेको बासुरी बजिरहेको छ।

त्यो बासुरी वादक अाफुलाई नजिकै कानहरुमा पुर्याउदै छ,
उसको धुन जतिनै बेसूरी मानौ बाध्यता बिच त्यो बज्दै छ,
उसको सर्वस्व एक झोलामा पोको पारी धुन साट्दै छ,
त्यो उसको जित मान या हार निपुणतामा भर परेको छ।

कसैले उसलाई छेवैमा उभिएर देखिने भिकारी भनेको छ,
तर अचम्म उ सँग त सर्वस्वसहित अाफ्नो काध बलियो छ,
कसैले उसलाई परबाट एकलो मानि लिएको देखिन्छ,
तर साच्चै नै उ सँग अति घनिष्ट धुन दिने साथीको साथ छ।

यसरी श्रम किनबेचको जिवन बिच ‘म’ अरुमा ब्यस्त छ,
वास्तवमा त्यो बासुरी-बादक उत्कृष्टता पस्कनु खोज्दैछ,
अाफु निपुण भएको क्षेत्रलाई सृंगारी संसारलाई केही दिदैंछ,
यो ‘म’ नि अाफ्नो निपुणता चिनेर संसारलाई केही दिन्छ ।

Rajeshan Rai – Sapana

सपना

पोहोर सालको नयाँ बर्षमा
आमाले आफ्नो बुलाकि राखि
छोराछोरिलाइ लगाइ दिएको नँया लुगाको
रिण कसरि म तिरौ
त्यहि बुलाकिको ब्याज आमाले तिर्न नसक्दा
साहुले ढोका ढक ढक गर्दै बजाएको
ढोकाको आवाज कसरि म बिर्सौ
त्यहि साल बाबाको बिहेको अौठि राखि
दसैमा मिठ्ठो मसिनो खुवाएको
अन्नको तिरो कसरि म गरौ
अनि बाबाको रित्तिएकाे खालि गोजि
कसरि र कैले म भरौ

त्यहि त हो सपना मैले देखेको
त्यहि त हो सपना मैले देखेको
अामाको बुलाकि र
बाबाको औठि उकास्ने
अझै पनि कहिले काँहि ढक ढक
गर्दै बज्ने त्यो ढोका बनाउने
बाबा को रित्तो गोजिमा सारा
खुसि खन्याउने
अनि ढिडो र गुन्र्दुकको हरेक भेट त्यागि
धानको भातसंग परिचय गराउने

त्यैसैले हाक्किए म परदेश तिर
कसैको करले होइन
कसैको डरले होइन
मात्र आफ्नो सानो सपना पुरा गर्न

हाक्किए म परदेश तिर

Marcel Mansingh – Manav Upahar

शिर्षक :- मानव उपहार
कवि:- मार्सेल मानसिहं मुर्मु

अति नै विशुद्ध प्रकृतिको मानवको छ यो जीवन,
फरकपन्ता सबैमा रहे पनि सज्जिनु पर्छ यहाँ,
कतै खुसीको हाँसो आलाप व्यापत त कहीं दुखको विलाप,
यति भिन्न प्रकृतिले राज गर्छ, हुन्छ मानव जहाँ।

बीउ रोप्यो, त्यो हुर्कियो फक्रि सकेसी कसैले ग्वाम बनायो,
मेहनत गर्यो, त्यो बानी बसाल्यो कसैले त्यसलाई हसुर्यो,
उमार्ने म, त्यो हुने सब मध्येका कोहि, आफु गुम्यो,
स्विकारोतीमा रहेछ त्यो महान्ता बनाई सारा आफु अर्थपूर्ण।

जन्म दिनेले पाइला बडाउन सिकाउछ, बडने नि चक्रभागी,
अघि बढ्दा आफ्नो मात्र होइन सबको निम्ति हुनुपर्छ लागी,
जति लाग्यो, गर्यो, हिसाब नगरी रहुँ सन्तुष्ट केही नमाघी,
कारण आफु हिडेको पाइलाले गरोस सृष्टिकर्ताको प्रशंसा।

म हौउ त्यसैले एक असल अौजार मानवताको,
म बनु त्यसैले एक ज्योति बडारिएका निम्ति हसुर्ने,
म रहुँ त्यसैले एक उदाहरण रहि सकारात्मक सदा,
म गुम भई दिउ सकिने जति उहीँ ईश्वर एकको महिमा।

(मार्सेल मानसिहं मुर्मु
स्थायी ठेगाना- बिसनपुर,(साविकको- होक्लावारी-८), कानेपोखरी गा.पा.-१, मोरङ्ग
अस्थायी ठेगाना- गोर्खा
पेसा- शिक्षक)

Indira Gautam – Basti Basalnu Chha

इन्दिरा गौतम – बस्ती बसाल्नु छ

हिजो आज तिमी
समानताका कुरा दोहोराउँछौ
पूर्ण विकसित नभइ
छाती भित्र हजारौं, लाखौं चाहना
दबिएका हुन्छन्।
समयका हुङ्कारमा
लाचार अनि दुर्बल आत्मकथा
मर्मान्तिक पीडामा छट्पटाउँछन्।
आँसुले नुहाएर
अस्मिता लुटिएका
अघाएर फ्याँकिए
घरबार भत्किएका
विवश नारीहरु।

आरोप-प्रत्यारोपका
अशुभ र अलपत्र शब्दहरु
वर्बर नृशंसताका घटनाहरु
तेर्सिएका छन् वरिपरि।
छोरो नजन्माउँदाको उपहार
कतै साङ्लोले बाँधिएका
कतै दाईजोले पोलिएका
कतै विषाक्त तेजाबले अनुहार डढेका
कतै घाँटी च्यापिन्छ
निष्पट अँध्यारो कहाली लाग्दो जीवन।
फुल्न आँटेका कोपिला
शरद अघिनै तहस नहस हुन्छन्
पासविकता फैलिएर मौलाएका छन्
मासु लुछ्दै हिडन लागेका छन्।

मेरो मनमा आँधी चल्छ,
बारबार प्रश्न उठ्छ…
आज प्रतिवादीहरु किन मौन छन् ?
मलाई चिच्याउन मन लाग्छ
मलाई चिथोर्न मन लाग्छ
अब, अब विद्रोही कलमहरु
न्यायका आवाज खोज्दै छन्
नव युग जन्माउनु छ,
एउटा छुट्टै बस्ती बसाल्नु छ
समयको पाइला सँगै
हाम्रो पदचापले
थर्कमान हुने छ समय।
पक्षपाती समाजलाई सूर्योदय अघि नै
तहस नहस पार्नु छ।
एउटा खण्डहर युगलाई
सगोल बाहिर निकाली सिंगार्नु छ
चारैतिर बिषाक्त काँढाहुन्
ढुङ्गाको पर्खाल होस्
कसैले नाघ्न नसक्ने,
जहाँ निःसङ्कोच नारी विचरण गरुन
जहाँ परिश्रमी नारी उद्यमी बनुन्
एउटा सुरक्षित, सुन्दर शान्त
नारी शक्तिको बस्ती बसाल्नु छ।

Baidyanath Upadhyaya – Peer Bhaari Bhayera

पीर भारी भएर
हिजो राति आकाश खसेछ।
घनीभूत अँध्यारोले
प्रगाढ़ बनेको छ
यो रात।

मनको आधा पाटोमा
खर्लप्पै पैह्रो लागेको छ
आशाको झीनो त्यान्द्रो
यतै कतै अल्झिरहेथ्यो
यो अपशकुन क्षणमा
म कुन खुसीको
कल्पनामा निमग्न थिएँ?
अलमल्ल परेको छु।

मेरो सपनाहरूमा
माकुराले जालो बुनेको छ।
अत्यास लाग्ने
यो समयमा
म हिंडिरहेकै छु
तर मलाई
गन्तव्य थाहा भएन।

हिजो का ती यादहरू
भारी भै रहेको छ
विस्मृतिको गहिराईभित्र
जन्म-जन्मातरका
व्यथा कथाहरू
कति बनायौं, कति भत्कायौं
यस्ता अनेकौं घरहरू!

खै कस्ले पो
राख्न सक्यो र
यस्को लेखा-जोखा
मान्छे धेरै थोक पाउने आशामा
दगुरी रहेकै छन।
एक तमाशको दौड-धूप छ
बाटोभरि

देख्दछु कोलाहल
छाएको छ
कालो रातको
पिठ्युँभरि
मन एकोहोरो
विलाप गाई रहेछ

कस्लाई के भनौं
म यस घडी
जीवन एउटा
बेहिसाबको व्यथा बनेर
दुखिनै रहेको छ।

वैद्यनाथ उपाध्याय

Saurav Nutan – Jhan Ramro

सौरभ नूतन – झन् राम्रो

एउटा बच्चाले एउटा पानामा
एउटा जून बनायो
र,लगाइदियो त्यो जूनका ओठमा
रातो लिपिस्टिक!
राम्रो जून झन् राम्रो देखियो ।

त्यसपछि उसले
एउटा पानामा
एउटा इन्द्रेणी बनायो
र,त्यो इन्द्रेणीको अनुहारभरि
पोतिदियो रङ्ग नानाथरि!
राम्रो इन्द्रेणी झन् राम्रो देखियो ।

यो दृश्य हेरिरहेको
मैले सोचें-
ईश्वरले नबनाएर
बच्चाले बनाएको भए
यो ब्रहमाण्ड झन् सुन्दर देखिन्थ्यो ।

ठेगाना: निजगढ ५, बारा

Indira Gautam – Mrityu

इन्दिरा गौतम – मृत्यु

मलाई कोपर्न खोज्छ
लुछ्न खोज्छ
चिथोर्न खोज्छ
एउटा सिङ्गो समयले।
व्यस्तताको भीडमा
तछाड मछाड गर्दै
हतारिएको समयले,
खातामा लेखिएका
एक एक पल समाधितर्फ
लम्किरहेको छ।

भोलिको दिनमा
न म हुन्छु
न मेरो रहर
केवल अलपत्र परेको बिहानीसँग
मेरा पुराना यादहरु
ताजा हुने छन्।

एक चुट्की वायुमा अडिएको प्राण
अहिले हो या भरे?
अब त सत्य र स्वास्वत मृत्युलाई
स्विकार्न तयार छु
जीवनको अन्तिम विश्रामस्थल
समाधिमा ओच्छ्याएका फूलहरु
मेरो पर्खाइमा ताजै छन्।

ओदालगढी, असम

Baidyanath Upadhyaya – Maunata

मौनता

दिन आउँछ, अनि रात आँउछ
यो श्रृंखला चलिरहेछ
अविराम….
जीव जगत एक लहरमा
मृत्युको द्वार तर्फ
दगुरिरहेछ निरन्तर।
मान्छेले देखेका सपनाहरू
विपना न भै
कहीं, कतै हराउँदो रहेछ।
वास्तवको थेगो नपाएर
शहीद बनेका सपनाहरू
एक अँजुली अश्रुको आसमा
दो बाटो भरी पर्खिबस्छन।
कहिलेकाँही म एकलै
हिंडीरहँदा ति सपनाहरू
मलाई ऱ्याखऱ्याखती पार्छन
हामीलाई किन यसरी
अलपत्र छाडेको?
यस्तै अकथनीय
अवर्णनीय पीडाहरू छन
जो सँधैं सँधैं
मलाईनै जवावदेही बनाउँछन।
यसरी धेरै टुक्रा टुक्रामा
बाँचेको मान्छे आँफैमा
कति एक्लो, निसंग हुन्छ
विवशताका पर्खालहरूमा
कुन्नि के के भाकि रहेको हुन्छ।
कति नरमाईला
यी दिनहरू
यी रातहरू
मेरो पर्खाईमा जाग्रत बसेका
यी निसास्सिने क्षणहरू
खै कस्तो
कर्म साँचिएछ!
सँधै अत्यास लाग्ने
यी पलहरु
मलाई सँधै सँधैं नै
घँचेटी रहन्छ।
त्यसैले म मौन रहन्छु
किनकी म भित्र
एक तमासको कोलाहल छ!

Aryabiman Chitrakar – Ulka Grand Design

डिपार्टेड राजनितीको अचेल म रिजाईन खोजिरहेकोछु
कम्युनिष्ट थोर कमाउ-निष्ट बेसि बुझिरहेकोछु
गिरिजा बाबु, रेष्ट ईन पीस
तर अर्को उल्का ग्राण्ड डिजाईन रोजिरहेछु
कोईराला नभए नि कोईला खोजिरहेछु
जसले यी सेता सामाजिक भित्तामा
ठुल्ठुला अक्षरले लेख्न सकुन
फक यु कम्युनिज्म्
यस्तै साथी अचेल रोजिरहेछु

स्याना-मेना, लावालस्कर अनि झोले ती पार्केट
रुकुमेली काँईला टर्न्ड् कोभिडे फिलिङ्ग स्याड
@स्कुले क्वाराईन्टिन विथ 69 अडर्स्
ब्याक टु टाउन, भुँडेलाई किकप्याड
एक करोड मात्रै ,महारानीलाई कार्पेट!!!!
दुबईमा लाईफगार्डको इस्तिहारसंगै
बिके भाई रातारात भेरीमा ट्रायल दिन्छ
अनुतिर्ण उसका शोधकार्य , भाईरल भईदिन्छ
कलयुगे कृष्ण(मिडिया) हतारमा
ठकुरीलाई शकुणीको उपनाम दिन्छ
के म यहि पत्रकरिता रोजिरहेछु?

खैर, चिर निन्द्रामा हुँदा, चीर हरण होईन्छ
आठ कक्षा फेल, तर प्राध्यापक डाक्टर भईन्छ
हाथको बोसिय तत्व त साबुनले पखाल्लाऔ
चरित्रमा लगेको कोरोणा के ले पखाल्छौ???
अनुहारमा दाग छ, ऎनालाई दोष लगाउछौ।।
कोई कार्पेट फेर्छ्न् त कोई किड्नी
कोई महाराजगंज धाउँछन् त कोई लैनचौर
कोई बेमौसमे बिगुल फुक्छन्
भिसिट नेपाल ईन सिड्नी ।।।


कोहि पाहुना कुरिरा’छन् त कोहि MCC
कोहि सिमाना धाईरा’छन् त कोहि BBC
देशले जङ्गबहादुर खोज्दा
बेमौसमी जुहारी र लाजनिती गाइ’राछ
स्वाबलम्बी तिम्रो PC कति के ROMमा चलिरा’छ
जातिय मेरो मोबाईलमा बाबु-RAM ह्याङ भईरा’छ

Rajeshan Rai – Prashna

प्रस्न


बुद्धको देश नेपाल भन्छन्
शान्तिको देश नेपाल रे
तर आज के हुदैछ यहाँ
उथलपुथल किन हुदैछ यहाँ ।
जनताहरु भोकभकै किन मर्दैछन् यहाँ

म जवाफ चाहान्छु
म जवाफ चाहान्छु उहि संग
जसले यो देशको नेतृत्व गर्छन्
जो यो देशको अग्गरज हरु हुन

म जान्न चाहान्छु
किन विद्धवानहरु खाडि लाग्न बाध्य छन्
के उनिहरुलाइ आफ्नो देश घांडो भकै हो त
के उनिहरुलाइ आफ्नो मात्री भुमीको साृप लागेकै हो त

म बुझ्न चाहान्छु
अयोग्य,अन्पढ नेताहरुसंग
किन स्वर ठुला हुदैछ दुइ पास नगरेको मान्छेको
किन देश हाक्दैछ सिमा थाहा नभएको मान्छेले
किन हेपिदैछ मान्छे बाट मान्छे

जात,रङ्ग,बनावट
के यति नैहो बद्धले दिएको ग्यान
धनी गरिब
के यहि हो बुद्धको शिक्छ्या

म फेरि सोध्न चाहान्छु
के यहि हो बुद्धको देश

Indira Gautam – Lauro

इन्दिरा गौतम – लौरो

दैलाको कुनामा ऊ निर्ढुक्क छ
पुस माघको कठिड्ग्रिने जाडो
बर्षायामको घाम र पानी
केटाकेटी, जवान र बृद्धकोतनाव र सहारा
मानिसका हरेक विडम्बना सहन्छ।

खेत – बारी, गोठ, अड्डा – अदालत धाउँदा
गाउँ, बस्ती, शहर जाँदा
साहुबाट ऋण खाँदा
भन्ने गर्थे……
खै, म सँग अब यही त छ,
बाँचे तिरौला,
मरे त कस्को के लाग्छ र !

हिजो देखि बा सिकिस्त छन्
ऊ दैलाको कुनामामूकदर्शक बनि
साह्रै दुखी छ, पीडित छ।
अचानक बाको शरीर……
मानिसको घुइँचो छ।
कोही शोकमा डुबेका छन्,
कोही शुभ चिन्तक छन्,
कोही जाय जेथो सोध्ने छन्
त कोही ऋण फिर्ता माग्ने।
आमैको सहज सरल अबोध मन
मात्र आँशुका धारा बगिरहन्छन्
खै बा अझै बौरेनन?
इनै प्रश्न छन् बारबार,
सबैका नाना थरिका प्रतिकृया,
सुझाव सुन्दा सुन्दा
उसका कान थोत्रा भए।

ट्वाक्क ढाडमा कस्सेर हान्ने
बाका हात आज निर्जीव भए
शोकाकुल परिवेश
आमै करुण ब्यथा पोख्तछिन्।
शङ्ख ध्वनि भयो
अन्तिम श्रद्धान्जलीको कोकहोलो छ।

बाले चलाउने गरेका धेरै सामान
घाट लैजान तैयार गरे,
ऊ झसङ्ग झस्कियो, मनमनै सोच्यो…
म पनि बा सँगै जल्ने रहेछु
पौराणिक युगका नारी सती भए जस्तै।

आमैलाई चाहिन्छ…… भन्यो कसैले
फेरि त्यही कुनामा राखि दिए
ऊ ट्वाल्ल परेर हरि रह्यो ।

दश दिनमा गउँत खाए, छर्किए
सोझै ऊ पनि चोखियो
उसले आज लामो सास फेर्यो
अब उसो आमैको सहारा हुने भो ।
तेह्रौं दिनमा टिकोटालोमा
गुरुजीको दानमा पो परेछ-
लौ, अचम्म!
ऊ भावुक हुन्छ।

बाकोअ बुढेसकालको एकमात्र साहारा
आज श्रद्धांजलिको तस्बिरमा
आफैलाई बाको साथी देख्छ।
हो ऊ त्यही दैलाको कुनामा बस्ने
चुपचाप बिभिन्न चरित्रका मानिसलाई
नजिकबाट जान्ने नियाल्ने
अशक्तहरु अनि बाको बिश्वासी लौरो हो

आज बिधिको बिधानलाई स्वीकार्दै
गुरुजीको हातको सहारा बन्दै
आफैंलाई श्रद्धा सुमन चढायो,
लामो निस्वास फेर्दै
जिउँदो लाश सरि
नयाँ बाटो हुँदै नयाँ घरतर्फ लाग्यो।

__असम

Rajeshan Rai – Saathi

साथि

तिमी संगको याद
मनमा संहालेर राखेको पनि धेरै बर्ष बितिसकेछ
सधै संगै जानिजानि गल्ति गरेको पनि
मनमा ताजै झल्किरहेछ
तिमीलाइ याद होला नहोला
यो नटुङगिने गोरेटो सङ्गै तिम्रो यात्रा कहा पुग्यो होला
ति हाम्रा अतित आजको तिम्रो हासोमै बिलिन भयो होला
तर
त्यो समय त्यहि छ
त्यो याद उस्तै छ
तिमी मैले गाउने गीतको भाका उहि छ
मात्र बद्लियौ त तिमी र म
स्वतन्त्रमा रमाउने मन
जिम्मेवारि र जागिरमा बाधियौ तिमी र म
समाज र सस्कृतिको नियमले बाधियौ तिमी र म
त्यसैलेत भयो होला हाम्रा ति निर्मल सम्झनाको धुन मधुरो
रहे होलान् धेरै सपनाहरु अधुरो
समय धेरै बितिसकेछ
सम्झनाका मात्र केहि टुक्रा विलिन हुन खोज्दै कताकता अल्झिरहेछ

Rajeshan Rai – Jiwan

जिवन


हुरहुर बलेको परालकाे आगो जस्तै
एकै छिनमा सक्किजाने जिवन
छ्यातछुल्ल भएको गाग्रिको पानी जस्तै
एकै छिनमा रित्ति जाने जिवन
हिजो जन्मियर आज हुर्कि भोलि माटो भइ जाने जिवन
सास फेर्दा फेर्दै दुइ मुठ्ठी सास अचानक सक्कि जाने जिवन

खै कुन अर्थमा व्याख्या गरु जिवनलाइ
व्याख्या गर्दा गर्दै ढलि जाने पाे हाे कि जिवन
ढले पछि युगयुग सम्म नउठ्ने पो हो कि जिवन

थोरै उमेर बा-आमाको हातमा बित्ने जिवन
थोरै उमेर बिद्धालयमा गरुबा-गुरुआमा संगै बित्ने जिवन
थोरै उमेर मायासंग रमाउदा रमाउदै बित्ने जिवन
अनि थोरै उमेर साथि भाइसंग कुराकानि गर्दै बित्ने जिवन

यति चाडै बित्ने उमेर देखेर कल्पना गर्छु
अजम्बरि भइदिएको भए कस्तो हुन्थ्यो होला जिवन
सधै बा-आमासंग बिताउन पाए कस्तो हुन्थ्यो होला जिवन
सधै मायासंग बिताउन पाए कस्तो हुन्थ्यो होला जिवन
सधै साथि भाइसंग बिताउन पाए कस्तो हुन्थ्यो होला जिवन

हुन्थ्यो होला धेरै दुख कष्ट
तापनि दुख कष्ट संग जुधी
खुसी हुन सक्थ्यो होला यो जिवन ।

Rajeshan Rai – Maya Ra Ma

माया र म

अन्धेरो रात, एकान्त अनि म
जुनको किरण बनेको आफ्नै छाँया संगै कुरा गर्दै बसेको छु
तिम्रो माया, मिठास अनि म
तिम्रो पहिलो स्पर्स यादमा सम्हालेर राखेको छु

रातभरको फोनमा मिठो बोलाइ
अनि बिहानभरको मिठो सपनामा तिमीलाइनै देखेको छु
केहि नबोलि मनै मनबाट नै
यो जिवन तिमीलाइनै सुम्पी सकेको छु

त्यसैलेत विश्वास छ मलाइ
हुनेछै मात्र मेरी तिमी
हुनेछौ सधै संगै तिमी

टाढा दुरि, समय अनि हामी
एक अर्काको फोटो हेरि फोटोसंग झगडा गर्दैछै हामी
मनभरि माया, याद अनि हामी
टाढैबाट हात हल्लाएर एक अर्कालाइ इसारा गर्दैछै हामी

त्यसैलेत विश्वास छ मलाइ
हुनेछैँ नजिक एकदिन हामी
हात समाइ हिड्नेछैँ जुन दिन हामी

त्यसैलेत विश्वास छ मलाइ
हुनेछैँ नजिक एकदिन हामी
हात समाइ हिड्नेछैँ जुन दिन हामी

Rajeshan Rai – Mero Gaun

मेरो गाँउ


हेर्दा कति सुन्दर छ, सुन्दा कति मिठ्ठो छ
दिक्तेल मेरो गाँउ
मेवा, साप्सु, दिखुवा खोलाले सल्लाह गरेर
माया गरि बिचमा राखेको ठाउँ
पारिबाट टेम्के र मेरुङ
माथिबाट मुढे र देवीस्थानले
काखमा राखेको नाम
आहा कत्ति राम्रो ठाउँ
दिक्तेल मेरो गाँउ

धेरै जातजाति, धेरै भेषभुषा र धेरै संस्कृति
समेटि छुट्टै इतिहास भएको ठाउँ
दिक्तेल मेरो गाँउ

हेर्दै हेरौ हेरौ लाग्ने
साकेला नाच
राईहरुको मौलिकता बोकेको नाच
उधौली उभौलि नाच्दै प्रकिति पुजा गर्दै नाच्ने नाच
ढोल झा्म्टा बजाएर उफ्रिदै नाच्ने नाच
रमणीय दृश्य साथै झिलीमिलि हरेक साझ

सुन्दा नै रमाइलो लाग्ने
लाख्खे नाच
नेवारहरुले नाच्ने गरेको धर्मीक नाच
मुकुट र बेग्लै भेषभुषा लाइ नाच्ने नाच
ढोल झा्म्टा बजाएर उफ्रिदै नाच्ने नाच
रमाइलो गर्दै संस्कृति बचाउदै हामि माझ

आहा कति धेरै संस्कृतिले सम्पन्न भएको गाँउ
मिलीजुली समाजमा सबलाइ एउटै ठान्ने ठाउँ
आहा कत्ति राम्रो ठाउँ
दिक्तेल मेरो गाँउ

Rajeshan Rai – Byatha

व्यथा

त्यो दिन यदि तिमी मेरो भेट नभैदिएको भए ।
सायद देख्दिन थिए होला ठुलाठुला सपना
सायद रोज्दिन थिए होला फराकिला गोरेटो
त्यहि झुठा सपनामा रमाउदैनथ्यो हाेला मेरा आँखा
त्यहि काँडासरि गाेरेटाेमा लरबराउदैनथ्याे हाेला मेरा पाइला

सायद हुदैनथ्याे हाेला मनभरि अनेकौ साेच
सायद हुदैनथ्यो होला मुटुभरि अनेकाै बाेझ
त्यहि अनेकौ साेचमा डुबेर बिलिन हुदैनथ्याे हाेला मेरा माया
त्यहि अनेकौ बोझमा उकुस मुकुसभइ फांसि लाउदैनथ्याे होला मेरा रहर

तिमीलाइ पो गर्न सहज छ ।
तिमीलाइ पो भन्न सहज छ ।
मेरो अर्थहिन बकम्फुसे जवानीको काहानी
मेरो लाजमर्दो जिवनको काहानी
मेरो पिडादाइक यात्राकाे काहानी

तर मलाइ त्यसमा केहि अापत्ति छैन
किनकी मलाइ मात्र थाहा छ मेराे
अर्थपुर्ण जवानिको गोरेटो
खुसिले भरिएको जिवनको पाटो
मनमोहक यात्रा साथै सधै हिड्ने त्यो बाटो

त्यो दिन यदि तिमी मेरो भेट नभैदिएको भए ।
सायद हुदैनथ्यो हाेला यी पिरमा परेका मेरा शब्द
सायद हुन्थे होला मेरा काहानी लेख्ने मन स्तब्ध।