Baidyanath Upadhyaya – Samaya Le Lekhne chha Itihas

वैद्यनाथ उपाध्याय – समयले लेख्ने छ इतिहास

तिमी आफैंलाई
विशिष्ट भाषासेवी भन्न रूचाउँछौ
नेपाली भाषाको विशिष्ट लेखक कहलाउँछौ
आफैंलाई समाज सेवक भनि ठान्छौ।

तिम्रो भाषा सेवा
केवल तिम्रो बोलिमा मात्रै सीमित छ
तिम्रा लेखहरूमा कुनै दर्शन भेटिदैंन
समाज सेवा त तिम्रो
भाषणबाजी मै संकुचित छ।

भाषालाई त तिमीले
आफ्नो घरबाट निष्कासित नै गरिदियौ
तिमीले आफ्नो घरमा न त
पत्र पत्रिकाहरूलाई नै कुनै स्थान दियौ
न त संतान संततिहरूलाई
भाषा पढन नै लगायौ
साहित्यको नाउँमा तिमीले जथाभावी कोरेका
काला अक्षरहरू मात्रै भेटिन्छन
न साहित्य पढने, चर्चा गर्ने
तिम्रो कुनै आदत नै छ
छ त केवल अरूको कुत्सा रटने
चिराचरित तिम्रो बानी।

तै पनि तिमी
समाजमा अति विशिष्ट कहलिन्छौ
भाषा प्रतिको तिम्रो प्रेम
अब चौकी र पदमा मात्रै देखिदैंछ।

समयले लेख्ने छ
त्यस्को पनि इतिहास
बदल्नेछ तिम्रो विशिष्टताको परिभाषा।

Baidhyanath Upadhyaya – Yo Man

वैद्यनाथ उपाध्याय – यो मन

कति नकच्चरो छ
यो मन त
अति प्रिय लागेको चीज पनि
केही क्षणमै अप्रिय लागिरहेको हुन्छ

लगातार खोजीरह यो मन
यो पनि हैन, त्यो पनि हैन
घरि कसैको अनुहारभरि
सौन्दर्य खोजीरहेछ
घरि ऑफैले रोजेको विषयप्रति
पछुतो गरिरहेछ

यही मन न हो
मान्छेलाई ऊचाई र गहिराइको तलसम्म
लिएर हिंडिरहेछ
निद्रामा पनि अताल्लिएर
हिंडिरहेछ यो मन

खोजीरहेछ, रोजीरहेछ
भेटेका जम्मै चीजहरू
अस्वीकार गरिरहेछ
पीडाहरूको अातीशबाजीभित्र
आफ्नै सुध बुध हराएर
कराईरहेछ यो मन!

Baidyanath Upadhyaya – Peer Bhaari Bhayera

पीर भारी भएर
हिजो राति आकाश खसेछ।
घनीभूत अँध्यारोले
प्रगाढ़ बनेको छ
यो रात।

मनको आधा पाटोमा
खर्लप्पै पैह्रो लागेको छ
आशाको झीनो त्यान्द्रो
यतै कतै अल्झिरहेथ्यो
यो अपशकुन क्षणमा
म कुन खुसीको
कल्पनामा निमग्न थिएँ?
अलमल्ल परेको छु।

मेरो सपनाहरूमा
माकुराले जालो बुनेको छ।
अत्यास लाग्ने
यो समयमा
म हिंडिरहेकै छु
तर मलाई
गन्तव्य थाहा भएन।

हिजो का ती यादहरू
भारी भै रहेको छ
विस्मृतिको गहिराईभित्र
जन्म-जन्मातरका
व्यथा कथाहरू
कति बनायौं, कति भत्कायौं
यस्ता अनेकौं घरहरू!

खै कस्ले पो
राख्न सक्यो र
यस्को लेखा-जोखा
मान्छे धेरै थोक पाउने आशामा
दगुरी रहेकै छन।
एक तमाशको दौड-धूप छ
बाटोभरि

देख्दछु कोलाहल
छाएको छ
कालो रातको
पिठ्युँभरि
मन एकोहोरो
विलाप गाई रहेछ

कस्लाई के भनौं
म यस घडी
जीवन एउटा
बेहिसाबको व्यथा बनेर
दुखिनै रहेको छ।

वैद्यनाथ उपाध्याय

Baidyanath Upadhyaya – Baato

बैद्यनाथ उपाध्याय – बाटो

मेरो घरको अघाडि एउटा बाटो छ
सँधै आउने-जाने हजारौं मान्छेहरु
कहाँ देखि कहाँ पुगे
एक दिन यही बाटोबाट आएकाहरु
जीवनको लम्बाई समेटेर
आफ्नो पोका-पत्यौरा बोकेर
निक्लिए अन्तिम यात्रामा…
बाटाको छेउमा उभिएको बटबृक्ष काँप्दछ
पथिकहरुको दुख-गाथाहरुमा।
हावा दौडन्छ स्वाँ स्वाँ
पल पल यता उता
जीवनको त्रासदीबाट त्रस्त
पथिकहरुको गाथा पल्टाइ पल्टाइ
लपेटिन्छ बाटो हिंडनेहरुसँग
धूलो पनि।
देखिंदैनन अब बाटाहरुमा
आउँदै जाँदै यही बाटोबाट
खतम भए धेरै मान्छेहरु
टाढासम्म फिंजिएको
पार गर्दै अनेक मोड
जीवनको एक छेउ बाट अर्को
छेउ सम्म-
र त्यो भन्दा पनि अघाडि
निक्लन्छ यो बाटो।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Baidyanath Upadhyaya – Samjhana Ko Jhyal Bata

वैद्यनाथ उपाध्याय – सम्झनाको झ्यालबाट

म हेरिरहेछु
तिमीले वेवारिस
लाचार बनाएर छोडेका
एक एक शब्दहरूलाई।

तिमी अरूलाई
जातीय हितको कुरो सम्झाउथ्यौ
भाषा साहित्य र संस्कृतिको
जगेडा गर्नुपर्छ भन्थ्यौ
शब्दहरूको जाल बुन्दै
घोक्रो सुकुन्जेल
भीडमा चिच्याई चिच्याई
भन्दै हिडथ्यौ
हामीले जातीय चेतनाको
विकास गर्नुपर्छ।

म आज
तिमीलाई तिम्रै शब्दहरूको
शोक सभा देखाउन चाहन्छु।
भाषा साहित्य संस्कृति प्रति
तिम्रै निर्लिप्तताले
लाचार, विवश र हीन भयेका
ति शब्दहरूले
आश्रयहीन, बुभूक्षु र निर्वस्त्र
दोबाटोहरूमा
जिजीविषाहरूको मृत्युशोक
मनाइरहेको यो दृश्य
मेरो सम्झनाको झ्यालबाट
च्याइरहेछ।

संवेदनाको खडेरी परेको
संक्रमणको
यो समयमा
म अति लाचार छु
म मेरो संझनाको झ्याल
बन्द गरिरहेछु।

Baidyanath Upadhyaya – Ma Ta Malaami Hindi Rahechhu

वैद्यनाथ उपाध्याय – म त मलामी हिंडिरहेछु

म त
आफ्नै इच्छा-आकांक्षाहरूको
मलामी हिंडिरहेछु।

यो अपशकुन समयमा
सामर्थ्यको साँगुरो गल्लिभित्र
आत्महत्या गरिरहेका हुन्छन
अनगिन्ती अभिलाशाहरू।

जलिरहेकै छन चितासरी
विवशताको कात्रोमा लपेटिएका
मेरा चाहनाहरू।

धेरै सपना थिए
कुनै दिन
इन्द्रेणी सजाउने
आकाशभरी
जीवनको खुला फाँटभरी
नियतिको कोपदृष्टी परेको
यस घडीमा
भताभुंग मेरो गाँउ-बस्ती
छर-छिमेक सबैसंग
एक साथ
म त
आफ्नै इच्छा-आकांक्षाहरूको
मलामी हिंडिरहेछु!

Baidyanath Upadhyaya – Dhani Manchhe

धनी मान्छे

तिमीलाई धनको घमण्ड छ
मेरो गाडी छ
बैंंकमा अजस्र जमा छ
मेरो आलिशान महल छ
भन्ने ठान्छौ भने
तिम्रो भए भरको धनले
थोरै सुख किनेर त देखाउ।

तिम्रो धनले सुविधाको ओछयान किन्न सक्ला
तर निद्रा किन्न सक्तैन
तिम्रो धनले मीठो भोजन किन्न सक्ला
तर भोक किन्न सक्तैन
तिमी सुविधाको शीत ताप नियंत्रित कक्षमा
रात भरि निद्रा नलागि ऐया र आथा गरिरहँदा
गरीब झोपडीमा मान्छे
थाहा नपाउने गरि निँदाईरहेका हुन्छन।
तिमीलाई भोजन अपच भएर
खान मन नलागि रहेको बेला
गरीब मानछेहरू रुखा सुखा
मस्ती ले खाई रहेकै हुन्छन।

तिमी गुणी पनि छैनौ
ज्ञानी पनि छैनौ भने
तिम्रो धन तिम्रो लागि
एउटा रोग हो
आपत हो
अनि केवल धन मात्रै भएको व्यक्ति त
अति दुखी
अनि दरिद्र पनि हो।

साँचो अर्थमा
धनी व्यक्ति त त्यो हो
जो सुखी छ, संतुष्ट छ
धनले किन्न नपाउने
कति चीजहरू तिमीसँग छ।
त्यस्लाई जाँचि हेर
त्यो नै धनी हुनुको
विशेषता हो।

Baidyanath Upadhyaya – Lockdown Ko Aatma Manthan

वैद्यनाथ उपाध्याय – लॉकडाउनको आत्ममन्थन

देश र दुनियामा
जति नै लॉकडाउन भए पनि
मनभित्र कुनै लॉकडाउन
नहुँदो रहेछ।

समयले क्वारान्टाइनको
पाहाड उक्लदैं गरेको बेला
बिबिध आशंकाहरू पस्कँदैछन
समाचार माध्यमहरू

गरिबीको चोट झेलिरहेका
निमुखाहरूको दुख
कोरोना र लॉकडाउन बीच
हिंडिरहेछ बाटोभरी।

दुखमाथि
दुखै थपिएर धुमिल बनेको
मेरो आकाश
थाह छैन के सोचिरहेको होला!

हाम्रो विश्वास
मान्छे निश्चय सबल भएर
निस्कने छ
लॉकडाउनको आत्ममन्थनबाट…..

Baidyanath Upadhyaya – Bhok

भोक

महामारीको सुतक परेको
यो घडीमा
पीर घनीभूत भएर
आकाश धस्किएको छ
मेरो आँगनभरि

झुल्के घाम सँगै
छाक टार्ने सामलको खोजिमा
भोकको जुलुस निस्किरहेछ
लॉकडाउनको छातिभरि

हामीले विश्वायनको
ऊकालो चढदै गरेको बेला
बुनियाद धस्किएर
लॉकडाउनमा घरभित्रै
आएर हामी समेटिएका छौं।

विश्वत्रास
कोरोना महामारी खनिएको
यो विकट स्थितिमा
हामी चिराचरित
भोक सँगनै लडिरहेका छौं।

खै,
मानव सभ्यताको विकास!

न्यूयर्कका वैभवशाली
अट्टालिकाहरूमा महामारीले
मान्छेको औकात
छामिरहेको बेला
हामी नेताहरूको आश्वासन
चपाएर
भोक टार्ने प्रयासमा छौं !

Baidyanath Upadhyaya – Shukumbasi

वैद्यनाथ उपाध्याय – शुकुम्बासी

म त सँधैको शुकुम्बासी
न मेरो कहीं वास
न कहीं ठेगाना
सजिलो अप्ठ्यारोको
के कूरो
जबकि
हिंडनु नै जीवन हो।
मेरै स्पंदनले सजीव छ
पहाड-पर्वत, खोला र नाला
टक् टक् टक् टक्
धडकीरहेछ समय
मेरै मुटूभित्र
लगाईरहेछ हिसाब
जीवनको खेल
सकिंदै गएको!
यो यायावरीमा
लगाईयो होला
कहाँ कहाँ वास
लगाईए होला कति आस
सजाईए होला
सपनाका कयौं रंगमहल
बिलाए सब सीतसरी
जीवन
सँधैंको शुकुम्बासी
न कहीं स्थायी निवास
न कहीं ठेगाना!

Baidyanath Upadhyaya – Ma Waakarudhha Bhayeko Chhu

वैद्यनाथ उपाध्याय – म वाकरूद्ध भएको छु

मान्छे
भनिरहेछ एकथोक
गरिरहेछ अर्कैथोक
उ जे भनिरहेछ
त्यो अर्थ बुझाउन
आज शब्दहरू अक्षम छन।

उस्को भन्नुमा
गर्नुमा
र हाम्रो बुझ्नुमा
जुन फासला छ
अब त्यो Continue reading “Baidyanath Upadhyaya – Ma Waakarudhha Bhayeko Chhu”

Baidhyanath Upadhyaya – Sapana Ko Rukh

वैद्यनाथ उपाध्याय – सपना को रूख

मेरा गाँउका मान्छेले
सपना को बीउ रोपेका छन।
सपना बढन थाले
अनि गाँवको सादगीबाट
वाक्क भए
सपना को आफ्नै बडप्पनमा
जीउने आदत छ।
त्यसैले उनिहरूलाई
निद्रामा हिंडने लत बसेको छ।
सपना को आडमा अब
मान्छेहरू शहरको चकाचौंधमा
जीवनका पलहरू खोजी रहेछन।
उनिहरूलाई थाह छैन
सपना न कहिल्यै आफ्नो हुन्छ
न त वास्तव नै।
फूटेका सपना का टूक्राहरू
बिझ्दछन पैतालाहरूमा
गाँउमा छूटेका
बाउ-बराज्यूहरूको !

Baidyanath Upadhyaya – Paryaya

वैद्यनाथ उपाध्याय – पर्याय

नहेर मलाई
तिम्रा बैंशालु नजरले
यो छाती मेरो
चिरिएर दुख्छ !

न देउ माया
तिम्रा कोमल स्पर्शहरूले
मेरो मुटू त्यसै
टुक्रा टुक्रा भएर फुटछ!

कहाँ मेरो भाग्य
तिमिलाई म पाऊँ
निको भै सकेको घाउ
बल्झिएर उठछ !

कति पीरहरूले
सँधै बास दिए
मेरो यो यात्रा
धेरै चौतारीले छेक्छ !

हिंडिरहेछु
हिंडिरहेछु
बाटो नै जीवनको
पर्याय भएको देख्छु ।

Baidyanath Upadhyaya – Naya Bhabishya Ka Aadhar Haru

वैद्यनाथ उपाध्याय – नयाँ भविष्यका आधारहरू

भोलि व्यूँझदा
म अर्कै देहमा
जीवनको नयाँ पडावको
शुरुवात गर्दै गरेको
हुनसक्छु।

धेरै भयो पीडा सहेको
यो देहमा
तर मलाई
अति निर्धो न सम्झ

भोलि
अर्कै जुनीमा
नौलो आश र उद्यम जुटाएर
म नौलो शुरुवातको
जग बसाउँदै गरेको हुनेछु।

कालो पाटीमा
लेखिएका अक्षरहरू
मेटाएसरि
मेटाउनेछु पीर व्यथाका
जम्मै यादहरू
भोलि उदाउने त्यो दिनको
चौडा निधारभरि
कोर्नेछु आफैं
भविष्यका नयाँ आधारहरू।

Baidyanath Upadhyaya – Diganta

बैद्यनाथ उपाध्याय – दिगन्त

सोचेको कहाँ हुन्छ र
जिन्दगीमा…
बेला-बखतमा चढदछन
आफ्ना आकाङ्क्षाहरु
बलिवेदीमा
मुढो जस्तै एक्लै लडिरहेछु
बीच बाटामा
के के उम्मीदहरु लिएर
हिंडेथें त्यो प्रस्थानबाट हिजो
अब असम्भव भएको छ हिंडनु
फोका उठेकाछन पैतालाभरी
कालो मसी पोखिएको रात
खनिएको छ सडकको वार-पार
कस्लाई थाह छ
के गुज्रन्छ यो निविडतामा…
मेरो अन्तसको यो कोलाहलदेखि पर
बस फैलिएको आकाश छ
दूर दिगन्तसम्म…!

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Baidyanath Upadhyaya – Mero Kabita

वैद्यनाथ उपाध्याय – मेरो कविता

मेरो कविता
भोका र नांगाहरूको लागि
एक मुट्ठी अन्न र एक चिथडो कपडा
भै दिए कति राम्रो हुने थियो।
संत्रासवादीहरूको चपेरामा परेका
आतंकग्रस्तहरूको लागि
निर्भयता बन्न सके
कविता कति सार्थक हुने थियो।
मेरो कविता
व्यर्थताले निराश बनेका हरूको लागि
आशाको एउटा झिल्कोनै बनिदिन्थ्यो भने
मनभित्र शांति छाउने थियो
मेरो कविता
कहिल्यै कसैको जाउलो टार्न सक्तैन
पीडाले छटपटाई रहेका हरूको
पीडा हर्न पनि सक्तैन
कति लाचार छ, कति विवश छ
मेरो कविता
मेरो जीवन जस्तै दुरुस्तै!

Baidyanath Upadhyaya – Thulo Manchhe

वैदयनाथ उपाध्याय – ठूलो मान्छे

ठूलो मान्छे बन्नु पर्छ भने
पहिले त तिमी मान्छे बन्नु पर्छ
मान्छे हुनु भनेको
आफैंप्रति इमान्दार बन्नु हो।

तिमी आफुप्रति इमान्दार छैनौ भने
तिमी जुनसुकै उच्च ओहोदामा रहे पनि
तिमीले जत्तिनै ठाट-बाट देखाए पनि
समाज जीवनमा
त्यस्को कुनै मोल छैन।
“अरूलाई तिमी भाषा-साहित्य संस्कृति
जोगाउनु पर्छ
हामीले आफ्नो भाषाको
कदर गर्नुपर्छ भन्छौ”
अँ, यीनै कुराहरू
आफ्नै छातीमा हात राखेर भन
तिमी आफैंले
भाषा साहित्य र संस्कृतिको
के कत्ति जगेडा गरेका छौ
तिमीले त आफ्नो दिनचर्यामा
नेपाली पत्र पत्रिकाहरूलाई पनि
सामिल गरेका छैनौ।
तिमीमा नेपाली हुनुको
कुनै गौरव छैन
अब तिमी केवल
भाषणबाजीमा मात्रै जीवित छौ
किनकी तिमीले भनेका कुरा
तिम्रो जीवनमा कहीं कतै
लागु हुँदैन भने
ठूलो मान्छे हुनु त टाढाको कुरो
असलमा
तिमी मान्छे पनि बन्न सकिरहेका छैनौ।

Baidyanath Upadhyaya – Swabhab

वैद्यनाथ उपाध्याय – स्वभाव

वृक्ष
पशु-पक्षी
आकाश-धरती
मान्छे
सब साथ छ।

फुल फुल्दछ
रुख बढदछ
नदी बग्दछ
चराले गाँउछ
स्वभावत
सबथोक हुँदै जान्छ।
कहीं हो-हल्ला छैन
आपत्ति छैन

बस
यहाँ मान्छे Continue reading “Baidyanath Upadhyaya – Swabhab”

Baidyanath Upadhyaya – Daud

वैद्यनाथ उपाध्याय – दौड

दगुर्दा दगुर्दा हामीहहहस
फेरि त्यही आई पुग्दछौ
जहा बाट हिडेथ्यौ
हिजो-
नया को खोजमा ।

फेरि उही इच्छाहरू
त्यही आशा, त्यही वासनाहरू
त्यही सुखको कामना
उही अक्षमता
उही दुख

बस
एक वर्तुलाकार छ यो दौड
कोही पुग्दैन कही
यो दौडमा
जान्दछौ
केही मिलनेवाला छैन
यो पुरा दौडमा

तैपनि
मान्छे दौडिरहेछ
लगातार
सूर्योदय देखि सूर्यास्त सम्म।

Baidyanath Upadhyaya – Paisa Ko Lagi

वैद्यनाथ उपाध्याय – पैसा को लागि

कैयौं टूक्राहरूमा बाँडिएर
बाँच्न अभ्यस्त छौं
हामी
सीसा जस्तै
टूटतछन
हाम्रा संकल्पहरू
हाम्रो आशा
जीऊँछौं
लक्ष्यहीन,उद्देश्यहीन
बेसूर भएर
इमानलाई दबाएर
झूठको बैशाखीमा खडा भएर
आफैंलाई ऊँचा देखाउने
ढोंग सीकेका छौं
हामीले
जीवनलाई ढाल्यौं
एउटा मशीन सरह
यस दौरमा
हामीले बाँच्न भूल्यौं
केवल मरिरहेछौं
पैसाको लागि।