कल्पना बान्तवा – फूलमतिया
(Source: हिमाल खबरपत्रिका)
“बाटो अप्ठ्यारो छ है, सानोबाबु!” फूलमतिया मलाई होसियार बनाउँदै थिई।
म चाहिँ हरियो घाँस मुठ्याएको हातको पछि लागेको सम्मोहित बाख्रा झैं उसलाई पछ्याउँदै थिएँ। हामी साँघुरा गल्लीहरू छिचोल्दै एयरपोर्टछेउको सुकुम्बासी टोलतिर लाग्दैथियौं।
फूलमतियासँगको यो अन्जान यात्रा भन्दा केहीछिनअघि सिनामङ्गलको बाजेको सेकुवाघर ताकेर हिँड्दै थिएँ म जुन मेरो अफिसनजिकै छ। अचानक फूटपाथमा टोपी, मोजादेखि गन्जी, कट्टुसम्मको असरल्ल दोकान फिजाएर बसेकी एउटी आईमाईलाई देखेर झ्स्केको थिएँ। मेरा आँखाले धर्म छाडेका रहेनछन्, दश वर्षपछि पनि ठ्याक्कै चिनेँ फूलमतियालाई। मन त्यसै त्यसै द्रवित भएर आयो। अनायासै बोलाएँ, “फूलमतिया!”
प्लास्टिकको चमरले दोकानको धूलो उडाउँदै गरेकी फूलमतिया एक्कासि मलाई सामुन्ने देखेर विस्मित बनेकी थिई। उसको अनुहार आश्चर्य, हर्ष, वेदना र कौतुहलको कोलाज बनेको थियो। ऊ मलाई हेरिरहेकी थिई, म पनि उसलाई हेरेर टोलाइरहेको थिएँ। आकस्मिक भेटको धक्काले हामीलाई सुदूर अतीतको फन्कोमा पुर्याएको थियो।
“बाफ रे! कति दिनपछि देख्दैछु तिमीलाई!” आँतज्वरो आएको मान्छे जस्तो गरी फूलमतियाको बोली फुटेको थियो। आँखाभरि स्नेह झ्ुसी पारेर स्वस्फूर्त मेरा हात समाउन आइपुगेकी थिई, ऊ। “तिमी त जस्ताको तस्तै रैछौ!”
म भने बाक्केबसेको मान्छेजस्तो भएर उसका आँखाहरूमा छचल्किएको खुसी नियालिरहेको थिएँ। फूलमतियाले दोकानलाई झ्टपट एउटा ठूलो जेब्रा झोलामा समेटेर छेउकी साथीलाई जिम्मा लगाइदिई। अब मलाई डेरामा नलगी नछाड्ने भई। बन्धन चुँडिन बाँकी रैछ, म लुरुलुरु उसका पछि लागेको थिएँ। केहीबेरमै टिनले छाएको घर अगाडि पुग्यौं। झवाम्मै सडकपेटीमै खुल्ने टिनकै ढोका उघारेर फूलमतियाले मलाई आग्रह गरी- “भित्र आऊ सानोबाबु!”
आधी ढोका छेकेर पसारिएको खाटमा ठोक्किएछु। सिनेमा शुरु भइसकेपछि हलमा पसेको मान्छेझै एकछिनलाई म अन्धो बन्न पुगें। साँघुरो कोठा निष्पट्ट थियो। “हेर न! सस्तो कोठामा सरेको, दिउँसै बत्ती बाल्नुपर्छ”, मैनबत्ती बाल्दै बोली ऊ।
मैनबत्तीको मधुरो उज्यालोमा कोठाभित्रका जिनिसहरू बल्ल ठम्याउन सकिने भए। कोठामा बस्ने प्रयोजनको एक मात्र वस्तु अघि म ठोक्किएको सानो खाट थियो। कुनाको एउटा लँगडो कुर्सी उसले देउतालाई दिएकी रहिछ जसमा आसन जमाएका फोटोका शिवजी मुस्काए जस्ता लाग्थे। एकैछिनमा स्वाइँस्वाइँ दम दिएर स्टोभ सल्काएकी फूलमतियाले सख्खर फिटेको फिका चिया दिई। “सानोबाबु! तिमीलाई चिया मन पर्दैन, स्टिलको गिलासमा त झ्नै मन पर्दैन भन्ने थाहा छ तर, तिम्रो सत्कारका लागि अहिले यही मात्र छ मसँग।” उसका आँखाहरू डबडबाएका थिए।
“हरे! मेराबारे यति मसिना कुरा पनि अझै याद छ यसलाई!” मलाई ऐंठन हुन खोज्यो।
मेरी गाउँले बालसखी फूलमतियाले म जन्मनुअघि नै केही भोटाहरू फटाइसकेकी थिई। तर, बालापनका साथ हुन् कि कौतुकमय किशोरवयको सुकुमार दोस्ती; मलाई उछिनेर गएको उसको उमेरले आत्मीयतामा कहिल्यै कुनै बिब्ल्याँटो पारेन। मैले हाईस्कूल नछाडेसम्म हाम्रो निर्दोष मित्रता आकाशबेली झैं झङ्गिइरह्यो।
मेरो घर खोलापारि थियो, स्कूल र फूलमतियाको घर खोलावारि। सात कक्षा पढुन्जेल म हरेक बिहान हवाईचप्पल हातमा समाएर खोला तर्थें। किताबहरू कमिजभित्र छातीमा सुरक्षित रहन्थे। अनि वेग हानेर पुग्थें फूलमतियाको घर।
आँगनको चुलोनजिकै बसेर झोल माछासँग बासी भात खाइरहेकी ऊ मलाई देखेर फिस्स हाँसिदिन्थी। उत्तरमा केही भन्न नसकेर म पनि हाँसी दिन्थें। फुर्सदमा हामी वन-जङ्गल, खेत-खलिहान चहारिहिँड्थ्यौं। माछा, गँगटा पोलेर खान्थ्यौं। धानका सिलासँग मुरै साट्थ्यौं। म आँखामा लालगेडी लुकाएर फूलमतियालाई जादु देखाउँथे। ऊ ढुङ्गाले हानेरै माछा ठहरै पार्थी। अनि मतिर हेरेर अनुहारमा सुनगाभा फुलाउँथी। आकाशबेलीको पहेँलो लहरा बटारेर म आफ्ना लागि चश्मा, घडी र श्रीपेच अनि उसका निम्ति कुण्डल, शिरफूल र माला बनाइदिन्थेँ। जङ्गली आभूषण पहिरेर हामी रमाउँदै घर फिर्थ्यौं।
सात कक्षापछि फूलमतियाको पढाइ छुट्यो। पाँच वर्षकी छँदै बिहे भइसकेकी ऊ, अब गौना-दौनाको कुरा मिल्नासाथ पहिलोचोटि लोग्नेको घर जान्छे भन्ने गाइँगुइँ चल्थ्यो। मेरी आमा यदाकदा मलाई कराउनुहुन्थ्यो, “सानोबाबु, तिमी अब ठूलो भैसक्यौ, फूलमतियासँग लखरलखर डुलेर हिँड्ने हैन है, भन्देकी छु!”
तर किन-किन, मलाई साथीमध्येकी काली-भ्यात्ली फूलमतिया नै मन पर्थी। दिल खोलेर हाँस्ने, दिल खोलेरै रुने ऊ, बाहिर-भित्र एकैनासे थिई। खुलेरै माया गर्थी मलाई। उसको सादापनका कारण म हुरुक्क थिएँ ऊप्रति। कहिलेकाहीँ दाइहरूसँग सिनेमा हेर्न साइकलमा डबललोड वीरपुर पुग्थें। घर फर्कंदा फूलमतियालाई सिनेमाको कहानी सुनाउन आतुरी हुन्थ्यो। आँखा झिमझिम पार्दै ऊ पूरै कहानी सुन्थी। अन्त्यमा “बुझिस् त?” भनेर सोध्दा ट्वाल्ल पर्थी, मरिकाट्टे केही बुझेकी हुन्नथी। खासमा उसलाई कहानी-सहानीमा कुनै रुचि थिएन तर, मेरो मन राखिदिन पूरै अन्टसन्ट सुन्ने गर्थी। मप्रतिका यस्तै झिनामसिना त्यागले मलाई उसको अझ नजिक खिच्थे। कसैलाई नबिझउने सारै सोझ्ी थिई, मेरी फूलमतिया!
एसएलसीपछि फुर्सदिलो भए पनि फूलमतियासँगको भेटघाट पातलिँदै थियो। कहिलेकाहीँ बडो भलाद्मी पल्टेर उसको घरै पुग्दा कहिले माछाको पीरो चोखासँग मडुवाको रोटी खाइरहेकी हुन्थी त कहिले घरको बाहिरी भित्तामा टाउकामा जलखइको ढक्की बोकेर खेत हिँडेकी महिलाहरूका रङ्गीन नक्सा कोर्दै गरेकी भेटिन्थी ऊ। म उसलाई अझ बढी माया गर्न थाल्थें। रुप, यौवन र उमेरभन्दा परको ऊप्रतिको मेरो त्यो प्रेमभाव साँचो मायाको प्रतीक थियो।
एसएलसीको परीक्षाफल आउनै लाग्दा जीवनकै पहिलो प्रेमपत्र पठाएँ फूलमतियालाई, “तँलाई भेटिरहने मन हुन्छ। पास भएर पढ्नलाई शहर गएँ भने त झ्नै भेट्न पाइँदैन। कतै भेटौं एकपटक।” फूलमतियाले जवाफ पठाई जसलाई मैले सय टुक्रा पारेर माइला कार्कीको चिया दोकानको चुलोमा हुर्याइदिएँ। अबेर रातसम्म त्यहीँ बसेर मत्थर हुँदै खरानी बनेको आगोलाई नियालिरहेँ। तर, मभित्र दन्किएको ज्वाला कत्ति पनि मत्थर भएन। उसले लेखेकी थिई, “सानोबाबु! तिमी मभन्दा धेरै बुझ्की छौ। यो प्रेमस्रेमको चक्करमा नफँस। दुलाहा चाँडै आएर मलाई लैजान्छन् अरे। तिमीले धेरै पढेर गुणी मान्छे बन्नुछ। तिमीलाई साथी भन्दा अर्थोक ठानेकी छैन मैले।”
मलाई थाह थियो, यो उसले मनैले लेखेकी हुँदै हैन। तर पनि मेरो मन बकाइनोको मुनाझै पिटिक्कै भाँचियो।
पीडासँगै विद्रोही भाव बोकेर पढ्नलाई काठमाडौं आएपछि मेरो मन, विचार, दृष्टिकोण, रहन-सहन, सबका सब फेरिँदै गए। फूलमतियाको सानोबाबु स्याण्डी हुँदै गयो। मलाई कलेजका जिरो फिगरहरूले आकर्षित गर्न थालेका थिए। तिनै सुन्दरीहरूका सङ्गतमा रम्न थालेको मेरो मनले फूलमतियाको मायालाई भुलेर पनि सम्झँदैनथ्यो। चोट खाएको मलाई अलाप्न नसकेर बीचैमा छाडिएका बेसुरा सरगम जस्ता लाग्न थालेका थिए, साँचा प्रेमका बातहरू।
कलेजको छुट्टीमा घर जाँदा फूलमतिया लुकेर हेर्थी मलाई। म नदेखे झैं गर्थें। यसरी उसलाई सताउन पाउँदा मेरो मनले तुष्टि पाउँथ्यो। दोस्रो वर्षको परीक्षा दिएर गाउँ जाँदा फूलमतिया झन सारो न्यासि्रएकी देखिन्थी। एक दिन मेरो अघि परेर रुँदै भनी, “सानोबाबु, विद्ये-कसम! म तिमीलाई माया गर्छु!”
“फूलमतिया! तँ आफ्नै संसारमा रमा अब। शहरमा मलाई अर्की केटी पर्खेर बसेकी छे।”
“त्यसो नभन, यो संसारमा मेरो अर्को कोही छैन।”
“छिप्पिएकी मान्छे भएर केटाकेटी नबन्। तेरो लोग्ने आइहाल्छ नि!”
उसलाई कहाँ हान्दा धेरै दुख्छ, मलाई थाहा थियो। दश वर्षअघिको त्यो अन्तिम भेटमा न्याउली रोएजस्तो फूलमतियाको जीउ नै सिरिङ्ग पार्ने काँतर स्वरलाई लत्याएर हिँडेको थिएँ, म।
काठमाडौं फर्केपछि मेरो पुरानो दैनन्दिन शुरु भइहाल्यो। सर्लक्क परेकी केटीहरूलाई बाइकमा राखेर हुँइकिँदा सोलोडोलो ज्यानकी फूलमतियाको सम्झ्ना आयो भने दिक्क लाग्थ्यो मलाई। सोच्थें- अब के गर्दी हो कुन्नि! त्यहाँ म छैन जसलाई उसले लोभी लोग्नेले मागेका दहेजका कुरा सुनाएर मनको भारी बिसाउन पास्। त्यही गोबरका गुईंठा बनाउँदी हो, गिलो माटोमा धानको खखरी मिसाएर अन्नपात राख्ने कोठीहरू बनाउँदी हो, सन्ठीको चुरोट तान्दी हो। जाडोमा घुर ताप्दै मलाई सम्झेर रुँदी हो!
“सानोबाबु चिया सेलायो, खाऊ न!” फूलमतियाले मलाई विगतबाट बिउँझई। यसो हेरें, पहिले झैं मोटी-खाइलाग्दी छैन ऊ। उसको ठमा फुलिरहने बाह्रमासे सयपत्री मुस्कान पनि सिनित्तै सोहोरिएको भान हुन्छ। घुर्मैलो कोठामा बाहिरी चालढाल हेर्न सजिलो छैन तर, उसले लुकाएको वेदना बुझनेको छाती उसै चिरिन्छ।
“अनि फूलमतिया, खै त तिम्रो लोग्ने?” पहिलो पटक उसलाई तिमी भन्दा मलाई असजिलो लागेको थियो। फूलमतिया अलल्लिई-अलल्लिई रुन थाली। कुनै समयमा उसका लागि संसार त्याग्न लालायित भएको म अहिले सान्त्वना दिन पनि सकिरहेको थिइनँ। उसका पीडा अनुभूत गरेर अधमरो बनेको म हुत्तिँदै कोठाबाट बाहिरिएँ। मेरा अघिल्तिर अघिकै फूटपाथ तेर्सियो।
मलाई देखेर फूलमतियाकी साथी बोली, “हजुर, खै त! फूलमतिया?”
“अँ, आउँदैछ…।”
“वर्षौंको सङ्गतमा उसलाई आज जति खुसी कहिल्यै देखेको थिइनँ”, मैले टाउको हल्लाएँ।
“दुखिया रैछे बिचरी! बचपनमा बिहे भएको लोग्नेको घर जान मानिनछे। आफूले दिल दिएको सानोबाबु भन्नेलाई खोज्दै काठमाडौँ आएकी बिचरीले गौशालामा उसलाई श्रीमती र स-साना नानीहरू लिएर हिँडेको देखिछे! त्यसयता ऊ नरोएको कुनै दिन छैन, हजुर!”
मेरो हिक्का छुट्यो।
– हिमाल खबरपत्रिका पूर्णांक २७३