प्रेम नेपाली – पालो जनताको
१
रंगेलीपाटनमा मानिसहरुको विचित्रको जमघट थियो । गाउ“ गाउवाट राता झण्डा वोकेको गाउ“लेहरु जिन्दावाद र मुर्दावादको नारा घन्काउदै भेलामा आई पुगेका थिए । भतभति पोल्ने घाममा पसिनाले चिप्लिकै भिजेका गाउ“लेहरु ठेलम ठेल गर्दै सभामा वसेका थिए । घरदेखि एक घण्टा पैदल हिडेर दीनवन्धु शर्मा श्रीमति लिएर नेताहरुको भाषण सुन्न मानिसहरुको घुच्ची सहदै सभामा आईपुगे । पसिनाले चिप्लिकै भिजेका उनी नेताले के भन्छन भनेर कान ठाडो वनाए । ‘जनविरोधी यो शाषनले गरि खान दिएन । निरकुंश शाषकलाई घु“डा नटेकाएसम्म मुक्ति मिल्दैन’ मञ्चका नेताले कुर्लदै भने ‘तपाईहरु हामीलाई साथ दिनुहोस, हामी तपाईलाई मुक्ति दिनेछौं ।’
पाटनलाई एकैछिनमा लाठी र वन्दुक वोकेका प्रहरीले चारैतिरवाट घेरा हाले । ‘अव जेल पर्ने भईयो, कुटाई खाने भईयो’ सभामा खैलावैला मच्चियो । सवै जना भाग दौड गर्न थाले । प्रहरीले केहि नेता र कार्यकर्तालाई समात्यो । सभामा नेताको भाषण सुनेर तालि वजाउन पुगेका गाउ“लेहरुले प्रहरीको गालि लाठि खाए ।
प्रहरीको पिटाईवाट वन्दुक पार्टीका शिर्ष नेता छविलाल पनि घाईते भए । टाउको र खुट्टामा चोट लागेका उनलाई पुलिसले गिद्वले चल्ला समाएजस्तै गएर लादै थियो । जनताले कुखुरले झम्टेजसरी प्रहरीलाई भगाएर छविलाललाई छुटाउन सफल भए । सभास्थलतिर खतरा भएपछि आकासे पार्टीका कार्यकर्ताले छविलाललाई दिनवन्धुको घरमा लगेर लुकाए । ज्यानभरी लाठी र वुटको चोटले छविलाल मरणासन्न भए । दीनवन्धुले नेतालाई आमाले वच्चालाई हेरचाह गरेजस्तै सेकताप गरे । छिमेकीको घरवाट दूध घिउ ल्याएर खुवाए । दशैंमा छोरा आउ“ला र काटेर खुवाउँला भनेर राखेको रातो भाले पनि ठुला नेता भनेर छविलाललाई नै खुवाए ।
दिनरात स्याहार सुसार पाएपछि छविलालको रुपरंग फेरियो । हस्टपुष्ट र तन्दुरुस्त भए ।
‘आमावुवा हजुरको सेवाले मैले नया“ जीवन पाए’ विदा हुने वेलामा छविलालले मलिन अनुहार वनाउ“दै भने ‘कुनै वेला सम्झेर मलाई सेवा गर्ने मौका दिनु भएमा धन्य हुने थिए ।’
२
तानाशाही सरकार विरुद्व देशभर आन्दोलन आगो दन्कियो । ग“ाउ, शहर, हिमाल, पहाड, तराई सवैतिरका जनता ज्यानको वाजि थापेर सडकमा उत्रिए । पुलिसले असिनाले चुटेजस्तै लाठीले चुट्यो । अंश्रुग्या“स हान्यो, डम्म कुहिरो लागेजस्तै आ“खा भतभति पोल्ने धु“वाले ढाक्यो । सास फेर्न गाहे भयो । तर खरवारी सल्किएको चैतको डडेलो जस्तै फैलिएको आन्दोलनको आगो रोकिएन । जति गर्दा पनि केहि सिप नचलेपछि प्रहरीले गोलि वर्षायो । आकासमा चट्याङ्ग परेजस्तै भयानक आवाज गुन्जियो । राता झण्डा वोकेका जनता रुख ढलेजसरी सडकमा पल्टिए । रगतको खोलो वग्यो । साम, दाम, दण्ड, भेद जुनसुकै उपाय गर्दा पनि आन्दोलन थामिएन । वरु झन झन उर्लदै आन्दोलनको आ“धीले दरवार नै लपेटेर लैजाने लक्षण देखियो । राजाले जनता सामु घु“डा टेके । रेडियो, टिभीमार्फत राजाले जनताको नासो जनतालाई सुम्पिएको घोषणा गरे ।
३
रंगेली पाटनमा फेरि जनताको जमघट भयो । राता झण्डा वोकेका, अविर घसेर रातै अनुहार भएका । सवैको ओठ र चेहरा हा“सोखुसीले धपक्क वलेको थियो । जनताले जीतको गित गाईरहेका थिए ।
जनताको जित भो । अव जनताका सन्तानले नै शाषन चलाउने भए । त्यति मात्र कहा“ हो र राजाको शाषन अन्त्य हुने रे, देशको शाषक पनि जनताले चुनेकै हुने रे । जनताको खुसीले भूईमा खुट्टा थिएन । दीनवन्धु पनि वुढेसकालमा भएपनि खुसी देख्न पाईने भो भनेर दङ्ग परे ।
रंगेलीपाटनको उतरतिर भव्य मञ्च वनाईएको थियो । ध्वजा पताकाले मञ्च झकिझकाउ पारिएको थियो । ठुला ठुला सोफा राखिएको थियो ।
‘नमस्कार’
आदरणीय जनसमुदायहरुमा हार्दिक अभिवादन’
एउटा पातलो जीउडाल भएको युवाले हसिलो जोसिले स्वरमा सम्वोधन गरे । सभाका सहभागिहरु ध्यान दिएर सुन्न थाले ।
युवकले फेरि उस्तै स्वरमा नेताहरुलाई पालै पालो मञ्चमा वोलाए । जनसभातिर नमस्कार गर्दै नेताहरु मञ्चमा विराजमान भए ।
देशमा आमूल परिवर्तनको लागि ज्यानको वलिदान दिने शहीदहरुको सम्झनामा सवैले एक मिनेट शिर झुकाएर मौन धारण गरे । ।
‘धन्यवाद’ सन्नाटा भंग गर्दै एक लिखुरे युवाले भने । नेताहरुलाई भाषण गर्न पालै पालो वोलाए । देशमा अव जनताको शाषन आएकोले सुख, शान्ति, समृद्वी छाउने वताए । जनसभामा परर तालि वजाए । अन्तिममा शिर्ष नेता छविलालको पालो आयो । पातलो जीउडाल । झुस्स दाह्जिुंगा । शिरमा ढाकाटोपी, आ“खामा पावरवाला चश्मा लगाएका छविलाल माईक अगाडि उभिएर नमस्कार गर्दै भने
‘अन्ध्यारो कालो रात हटेर विहानी भएको छ । तपाईको घरमा पालेका वाख्रा, कुखुरा राति राति मारेर खाने वाघ र व्वाँसा जस्ता शाषकहरुले तपाईहरुको श्रम, पसिना चुसेर कंकाल वनाउन पाउने छैनन । तपै हामीले मिलेर गाँउ पसेको स्याल जस्तै तिनिहरुलाइई लखेटेर यो देशवाट भगाएका छौं । अव तपाई हामी मिलेर हजारौं शहीदले देखेको सपना साकार पार्न देशको मुल कानुन संविधान वनाउनुपर्छ । यस्तो अवसर मिल्नुमा सवैभन्दा ठुलो योगदान हाम्रै पार्टीको रहेको छ । त्यसैले तपाईहरुले हाम्रो पार्टीको चुनाव चिन्ह् वन्दुकमा भोट दिएर हामीलाई जिताउनुहोस । हामी तपाईहरुलाई जनमुखि संविधानसंगै विकास र शान्ति दिनेछौं । तपाईको घरदैलोमा पानीको धारा खस्नेछ । मोटर कुदनेछ । पढनलाई स्कुल र उपचार गर्न अस्पताल गाउमै खोलिदिनेछौं । छोराछोरीलाई जागिर लगाईदिनेछौं । घर घरमा विजुली वालेर यो ग“ाउलाई पनि शहर जस्तै झिलिमिलि पारिदिन्छौं ।’
छविलालको भाषण सुनेर जनता चिनीमा लठिएको मौरी झै मन्त्रमुग्ध भए । छविलालको पार्टीलाई जिताउन तन, मन, धनले भ्याएसम्मको उपाय गरे । कतिले अरुले टाउको फुटाए, आफ्नो पनि फुटने गरी कुटाई खाए । ‘वन्दुक’ चिन्हमा आफुले पनि छाप लगाए । अरुलाई पनि फकाएर, तर्साएर, लोभ्याएर लगाउन लगाए । चुनाव सकियो । रेडियो, टेलिभिजन, अववार, अनलाईन सवैले देशका धेरै ठाउँमा छविलालको पार्टीले छलाङ्ग मारेको खवर दिए ।
आफुले मत दिएको पार्टीले जित्दा जनता निकै खुसी भए । अव पेटभरी खानलाई, राम्रो लगाउनलाई दशैं कुर्न नपर्ने भो । विरामी पर्दा ऋणधन खोजेर रातारात शहरमा जान नपर्ने भो । वनपात गरेर समय फाल्ने केटाकेटीहरु स्कुलमा पढन पाउने भए । गाउँमा पनि शहरमा जस्तै सुविधा पाइने भो । ग“ाउलेहरु कल्पनामा डुवे । आपसमा अविर दलेर खुसी साटा साट गरे ।
४
रंगेली पाटनमा विजय महोत्सवको आयोजना गरियो । गाउ“लेहरु आपसमा अविर दलेर वधाई र शुभकामना साटे । रातै झण्डा, रातै अनुहार एकले अर्कोलाई चिन्न धौ धौ प¥यो । संसारभरीको सवैभन्दा ठुलो सुख छोप्न पाईने भो भनेर जनताको जमात पाटनमा उर्लियो । बर्षाभरी रुझ्दै र भिज्दै लगाएको धान पाकेर पहेलपुर भईसकेको थियो । गोठका चौपाया घा“स, पानी खान नपाएर भोक भोकै कराउन थाले । तर गाउँलेहरुले सवै काम ठप्प छाडेर ढोकामा चुकुल ठोकेर सभामा सहभागि भए ।
ध्वजापताकाले सजाईएको मञ्चको पछाडितिर पार्टीका ठुला नेता र शहीदको तस्वीर टांगिएको थियो । विचमा आरामदायी सोफाहरु राखिएको थियो । अविर र मालाले रंगिएर चिन्नै नसकिने भएका एक कार्यकर्ता माईक अगाडि उभिए । फेरि आसन ग्रहण । शहीदको सम्झनामा मौनधारणा गरियो ।
मतदाता नामावलीको नामभन्दा अत्याधिक मत ल्याएका छविलालको वोल्ने पालो आयो । अनुहारभरी रातो अविर लगाएर खादा, फुलमालाले ढपक्कै ढाकिएका उनले कुम हल्लाउ“दै माईक समाते । आफुलाई मत दिने पार्टीका कार्यकर्ता, मतदाता सवैलाई मुरीमुरी धन्यवाद दिए । प्रसन्न मुद्रामा उनले भने ‘मैले जित्नु भनेको तपाईहरुकै जित हो । अव गाउँमा विकासको ढोका खुल्यो । वाटो, अस्पताल, विद्यालय, विजुली, पानीको धारा सवै वने भनेर सम्झनुहोस । तपैका होनहार छोराहरु दश वीस हजार कमाउन अव विदेश जानुपर्दैन । यहि लाखौं कमाउन पाउनेछन ।’ उनको वोलिपिच्छे जनताले परररर तालि वजाए ।
दश गाउ“का जनता खुसी भएको सभामा दीनवन्धु खुसी नहुने कुरै भएन । उनले पनि जोडजोडसंग तालि वजाए । छविलालले आफुलाई चिनेर वोलाउ“छन कि भनेर घरी घरी उठेर मञ्चतिर हेर्थे । तर पछिकाले छेकियो वस्नुहोस भनेकाले खिस्स हा“स्दै वस्थे ।
दिनभर घाममा टट्टिएर सा“झपख विकासको सपना देख्दै गाउ“लेहरु घरतिर फर्किए । छविलाल कार्यकर्तासहित राजधानीतिर हानिए । वहुमत ल्याएको आकासे पार्टीले सरकार वनायो । छविलाल मन्त्री पनि भए । आफुले जिताएको पार्टीको सरकार र नेता मन्त्री भएको खवर सुनेपछि गाउ“लेहरु अव विकास पक्का हुने भो भनेर खुसीले दङ्ग परे ।
५
प्रधानमन्त्रीवाट सपथग्रहण गरेपछि छविलाल मन्त्रालयको आरामदायी कुर्सीमा गएर थचक्क वसे । अगाडी ठुलो टेवुलमा देशको झण्डा, पृथ्वीको ग्लोव राखिएको थियो । जाडोमा तातो र गर्मिमा चिसो आउने एयर कण्डिसन आउने कोठा थियो । मन्त्रालयमा मात्र होईन, निवासमा समेत विहानदेखि वेलुकीसम्म भेटघाट गर्न आउनेहरुको धुईरो ।
वरपर सुरक्षाकर्मी राखेर करोडौंको झण्डावाल गाडिमा सवार । दामी पोशाक । पाच तारे होटलमा पार्टी । विकासको ठेक्कापट्टा र कर्मचारीको सरुवा वडुवा । शहरका हुनेखानेसंगको उठवस । काम गरिदिए वापत सुटकेश भरी भरी आउने रकमको विटो । पत्रिका, टेलिभिजन जतासुकै उनकै भाषण र तस्वीर । संविधान वनाउन पुगेका उनको पार्टीका नेताहरु सत्ताको स्वादमा झुल्लिए । गाउँका जनतासंग गरेका वाचा वन्धन सवै विर्सिए ।
छविलालको पार्टीले मात्र मस्ती गरेको अरु पार्टीका नेताहरुलाई मन परेन । पहिला सत्ताको स्वाद चाखिसकेका उनीहरुलाई औडाहा भयो । हामीले सरकारमा वस्न पाउनुपर्छ भनेर हानथाप गर्न थाले । कहिले कुन पार्टीको नेताको नेतृत्वमा, कहिले कुन पार्टीको नेताको नेतृत्वमा मिलिजुली सरकार वनाउने र भत्काउने खेलमा उनीहरु व्यस्त भए । शहीद र जनताको सपना साकार पार्ने संविधान वनाउनतिर ध्यानै दिएनन । नेता र कार्यकर्ताको चाकडी गर्नमा छविलाल खप्पिस थिए । जुन पार्टीको अगुवाईमा सरकार वन्दा पनि महत्वपूर्ण मन्त्रालयमा उनी आसिन हुन्थे ।
सत्तामा वसेपछि पहिला हावा नभएको वेलुन जस्तै चाउरिएका छविलाल फकेर फुटन लागेको वेलुन जस्तै भए । त्यतिमात्र होईन, उनका आसेपासे कार्यकर्ता र आफन्त पनि पुष्टिए ।
वर्षदिनमा उनले राजधानीको मुटुमा करोडौंको महल वनाए । ठाउ ठाउमा जग्गा किने । आफन्त, साली, जेठान, साला र कार्यकर्तालाई जागिर खुवाए ।
५
दीनवन्धुकी श्रीमति दमकी विरामी थिईन । अलिकति हिडेर वोल्यो कि स्या स्या भईहाल्थ्यो । गाउँमा अस्पताल छैन, शहर जाउँ खर्च छैन । विचरी घरमै व्यथा पालेर वसेकी थिईन । छविलालले भाषण गर्दा गाउँमा अस्पताल खोलिदिन्छु भन्दा सवैभन्दा वढि उनै खुसी भएकी थिईन । तर बर्षौ वित्यो गाउँमै अस्पताल खुल्ला र उपचार गराउँला भन्ने उनको चाहना सपना
नै रहयो । न अस्पताल, न विद्यालय, न मोटरवाटो केहि पनि खुलेनन । व्यथाले उनलाई झनै च्याप्दै लग्यो । अस्पताल नगए ज्यान पनि नरहने भो । दुःख पर्दा भगवानलाई सम्झने दीनवन्धुले नेता छविलाल र उनले जाने वेलामा भनेका कुरा सम्झिए ।
‘शहरमा नेता भएपछि खान र वस्न समस्या भएन । सके अस्पताल पनि उनैले लगेर उपचार गरिदिन्छन होला’ दीनवन्धुले श्रीमतिलाई भने ‘लौ हिड वुढी शहरतिर जाउँ र नेतालाई भेटौं ।’ परदेशको ठाउँ के कसो हुन्छ भनेर गोठका वाख्राहरु वेचे र थैलीमा तीस हजार रुपया“ हालेर शहर झरे ।
धुवाँधुलो, गाडि, मान्छेहरुको भीड छिचोल्दै उनीहरु शहरको नाम चलेको अस्पतालमा पुगे । डाक्टरले जे भन्छन त्यही गरे । यसोउसो गर्दा थैलीको २५ हजार रुपयाँ सकियो । ‘अव यस्तै हो भने घर फर्कने भाडा पनि नरहने भो’ दीनवन्धुले पुम्पुरोमा हात राख्दै भने । छविलाललाई भेटेर सहयोग माग्न जाने सल्लाह गरे । झोला वोकेर दुवै सोध्दै खोज्दै मन्त्री निवासमा पुगे । गेटमा वन्दुक वोकेर सिपाही थिए । मन्त्रीलाई भेटन आउनेहरुको जमघट थियो ।
‘कस्लाई भेट आएका हौ तिमिहरु?’ गेटको प्रहरीले सोधे ।
दीनवन्धुले दुई हात जोडेर आफ्नो परिचय दिदै कारण खुलाए । प्रहरीले दुवैको नाम, थर, ठेगाना टिपेपछि सोधेर आउँछु भन्दै भित्र पसे । पहिला तिनै प्रहरीले छविलाललाई मर्नेगरी पिटेका थिए । समातेर जेल हाल्छन कि भनेर छविलाल प्रहरीलाई छल्न जंगल जंगल हिड्थे । अहिले तिनैले सुरक्षा दिएका देखेर दीनवन्धु र श्रीमति दङ्ग परे ।
‘मन्त्री ज्यूले भनिवक्स्या आज समय छैन रे भोलि विहानै आउनुहोस रे’ अघिको प्रहरी वाहिर निस्किएर भने । आफुहरु आएको खवर दिएपछि छविलाल आफै लिन गेटसम्म आईपुग्छन भन्ने सोचेका दीनबन्धुको अनुहार डम्म वादल लागेजस्तो देखियो । दुवैजना चुपचाप होटलतिर फर्किए ।
भोलिपल्ट फेरि विहानै उनीहरु मन्त्री निवास पुगे । तीन घण्टा कुर्दा पनि पालो पाएनन । दीनवन्धुको धैर्यको सिमा टुटयो । भित्रपस्न जोडतोड गर्न थाले । प्रहरीले सम्झाउँदा नमानेपछि हान्नलाई लाठी उचाल्यो । वुढो मान्छे देखेर हानेन । वाहिर हल्ला खल्ला मच्चियो । हुत्तिदै पसेका दीनबन्धुले भित्र देखे–दुवो, फूल, पोखरीले सजिसजाउ वगैचा । अग्लो महल । नोकरचाकर । चिप्ला मोटरकार । वगैचाको कुर्सीमा झकिझकाउ पोशाकले सजिएका रातोपिरो अनुहार भएका मानिस । माहुरीले रानोलाई घेरेजस्तै सवैले उनलाई घेरिरहेका थिए । दीनवन्धुले भीडको अनुहारमा नजर दौडाए । तर गाउ“मा देखे, भेटेको छविलाललाई देखेनन ।
हल्लाखल्ला सुनेर के भो ? भन्दै एकजना मोटो मानिस आएर प्रहरीलाई हकारे । ‘हैन हजुर मैले त रोक्दै थिए, हजुरलाई भेटन आको भन्छन’ प्रहरीले सफाई दियो ।
‘हैन कस्लाई खोज्नु भा को, कहावाट आउनु भा को ? के काम छ ? तपाईहरुसंग भेटन मलाई टाईम छैन’ मन्त्रीले झर्किदै भने । गाउ“मा भेटेका छविलाल नेता ख्याउटे, झुत्रो, झाम्रे थिए । यी त अर्कै छन । पुक्क गाला । गर्भवतीको जस्तो भुक्क वाहिर निस्किएको भूँडी । किमति कपडा । ‘यी त छविलाल हैनन, गल्ती ठाउँमा आईपुगिएछ’ उनले मनमनै सोचे ।
वाहिर निस्केर भित्र भएका सवै कुरा वुढीलाई सुनाए । ‘यत्रो शहरमा छविलाललाई कता खोज्ने ? जुनि वित्छ भएको खर्च पनि सकिएर सडकको वास हुन्छ’ दीनवन्धुले भने । उनको कुरा श्रीमतिलाई पनि ठिक लाग्यो । डाक्टरले लेखिदिएको औषधि वोकेर दुवैजना गाउँतिर हिडे । मोटर गाडि हुईरहेका पिच वाटोको वरपर ठुला ठुला महल, स्कुल, अस्पताल देखेर दुवै जना दङ्ग पर्दै हिडे । ‘हाम्रो गाम पनि यस्तै वन्ने कहिले होला ? भन्दै उनीहरु वस पार्कतिर पुगे ।
६
शहरवाट रातभर वसमा चढेर हिडेको भोलिपल्ट गाउँ नजिकै पुगे । त्यहाँवाट दुई घण्टा डाँडा खोला काटेपछि दिउँसो रंगेली पाटनमा आईपुगे । दुवैजना नजिकैको चौतारामा थकाई मार्न वसे ।
चुनावको वेला मानिसको जमघट हुने रंगेलीपाटनमा सधैजस्तै गाईभैसी चरिरहेका थिए । झुत्रोमैलो कपडा लगाएका, धुलोमैलो ज्यान भएका गोठालाहरु रुखको छहारीमा शितल वसिरहेका थिए । सत्तरी बर्षमा टेकेका दीनवन्धुले जान्दा वुझ्दादेखि नै यो रंगेलीपाटन र यहाँका मानिसहरु उस्तै छन । जिजुवाजेहरु पनि यसैगरी गाईवस्तु चराएर, उकालि ओराली गरेर धर्तीवाट विदा भएका थिए । अहिले तिनका सन्तानपनि त्यसैगरी जीवन विताईरहेका थिए । ति तिनै गाउँलेहरु हुन जो चुनावका वेला
चउरमा वसेर मञ्चमा वस्ने नेताहरुको भाषण सुन्दछन । नेताको विश्वास गरेर जे भन्यो त्यही मान्दछन ।
चुनाव जिताएर राजधानी पठाएका नेता कहिले गाउँमा विकास लिएर फर्कने हुन भनेर गाउँलेहरु वाटो हेर्र्दै वसे । वाटो हेर्दा हेर्दै बर्षदिन वित्यो तर नेताको नाकमुख देखिएन । नेता, मन्त्री छविलाललाई भेटन वेला वेलामा गाउँलेहरु राजधानी धाउथे । जाँदा हाँस्दै पुगेकाहरु फर्कदा निन्याउरो भएर फर्किएका हुन्थे । कारण थियो मन्त्रीसंग भेट नपाउनु । कोहि कोहि त भेटने आशामा एक हप्तासम्म होटलमा वस्दा खर्च सकिएर भोकभोकै फर्किएको भन्दै दुःख पोख्थे ।
७
संविधानको समय सिमा सकियो । फेरि म्याद थपियो तर वनेन । सभासद र मन्त्रीहरु पदमुक्त भए । यसवीचमा धेरै कुरा भए । संविधान वनाउन राजधानी पसेकाहरु कोहि जुवाको खालमा समातिए । कोहि रक्सीको भट्टीमा रमाएका भेटिए । कोहि रातोेपासपोर्ट वेचेर धन कमाउन पल्केका पाईए । सत्तामा वसेर भत्ता खाएर रमाएकाहरु धुरुधुरु रोए । जनतालाई दिएको वचन पुरा गर्न नसक्दा पछुताएर रुने सभासद कमै भेटिए । ‘ठुला नेताले जे भन्छन त्यही हुनेभएपछि हाम्रो केहि चल्दोरैनछ,’ उनीहरु आपसमा गुनासो पोख्दै भने ‘हामी त देखाउने दाँत जस्तै भयौं ।’
दलको अगुवाईमा संविधान सभाको चुनाव हुने छाँटकाँट देखिएन । ठुला दलका नेताले कर्मचारीको अगुवाईमा चुनाव गर्ने निर्णय गरे । शाषन सत्ताको जिम्मेवारी दिए । फेरि संविधान सभाको चुनाव गर्ने घोषणा भयो । गाउँ, शहर जताततै पार्टीका झण्डा र उम्मेदवारका तस्वीर टाँसिए । रेडियो, टिभी र अखवारहरु चुनावको विज्ञापन र समाचारले भरिए । नेताहरुलाई चुनावी चटारोले छोयो ।
उता बर्षाभरी झरीमा रुझ्दै र भिज्दै रोपेको धानवाली पाकेर लहलह झुलेको थियो । गाउँलेहरुलाई यसपालि चुनावको भन्दा पनि धान थन्काउने चटारोले सताएको थियो ।
८
रंगेलीपाटनमा फेरि नेता छविलाल आउने भए । उनका पार्टीका कार्यकर्ताले घरघरै निम्ता वाँड्दै हिडे । काममा व्यस्त गाउँलेले हुन्छ हुन्छ आउँछौै भने । फेरि ध्वजापताकाले मञ्च झकिझकाउ पारियो । दश गाउँपर वोलेको सुनिने गरी माईक फिट गरियो । यसपालि नेता हिडेर हैन, हेलिकप्टरमा आउने भएछन । ‘जुन जोगि आएपनि कानै चिरेका’ भन्दै अधिकांश जनता भाषण सुन्न गएनन । ‘भाषण पनि सुन्दैनौं, भोट पनि दिदैनौं’ उनीहरु अधिकांशको एउटै स्वर सुनिन्थ्यो ।
डाँडापारि आकासमा भुटुटुटु गर्दै हेलिकप्टर उडेको आवाज सुनियो । हेर्दा हेर्दै हेलिकप्टरले आँधिले जस्तै धुलो उडाउदै पाटनको वीचमा वस्यो । हेलिकप्टरको पंखा वन्दभएपछि ढोका खुल्यो । दुलाहाजस्तै ठाँट्टिएका एउटा मानिस ओर्लिए । उनको पछि दुई चार जना ओर्लिए ।
दुलाहाजस्तो ठाँटिएको मानिसले चारैतिर नजर डुलाए । पाटन लगभग खालीजस्तै देखियो । उनको अनुहार कालोनिलो वन्यो । पहिला यहि मैदानमा मानिसहरुको अटाई नसक्नुको भीड लाग्थ्यो । अहिले एक सय पनि छैनन ।
‘यो गाउँका मान्छेहरु सवै वसाई सरेछन कि क्या हो ?’ कुम हल्लाउँदै उनले स्थानीय नेतालाई सोधे । धान पाकेर थन्काउन व्यस्त भएकाले नआएका ती नेताले जवाफ दिए ।
छविलालको कार्यक्रम परिवर्तन गरियो । भाषण छोट्टाएर घरदैलो कार्यक्रम राखियो । जनता नआएपछि भेटन घरमै जानुपर्ने भो ।
कार्यकर्ताहरुको सल्लाह अनुसार जता जनता धेरै छन, उतै जाने कार्यक्रम वनाईयो । शहरको चिप्लो सडकमा चिल्ला मोटर कारमा हुँईकिने वानी परेका छविलाल वारीको कान्लामा हिड्दा भकुण्डो जस्तै दश वल्डाङ्ग खान थाले । कोटमा लागेको धुलो टक टकाउँदै उनी खेत खेतमा पुगे । उमेर अनुसार आमा, वा, दाई, भाई, दिदी वहिनी भन्दै दुई हात जोडेर साईनो लगाउँदै भोट मागे । केही ठाउँमा त हसिया मागेर आफैले धान काटेजस्तो पनि गरे । उनका अघिपछि हिडेका कार्यकर्ता र पत्रकारले रमाईलो मान्दै तस्वीर खिचे ।
फाँटमा दीनवन्धुपनि सकि नसकि काम गर्दै थिए । ‘वा, मलाई चिन्नु भो ?’ दुई हात जोड्दै छविलालले भने ‘म हजुरको नेता, पहिला हजुरकै घरमा वसेको थिए । पहिला पनि भोट दिएर जिताउनु भो । अहिले पनि नभुल्नुहोला, हजुरको आर्शिवाद लिन आएको ।’
शहरमा छविलाल होईन भनेर भ्रममा परेका दीनवन्धुलाई घाम लागेजस्तै छर्लङ्ग भयो । त्यहि छविलाल थियो जसले शहरमा जाँदा उनलाई चिनेनन । त्यतिमात्र होईन, भेटन समय छैन भनेर अपमान गरेर फर्काएको थियो । अतित सम्झेर दीनवन्धुको अनुहार रिसले रातोपिरो वन्यो । ‘जनतालाई ढाँटने फटाहालाई यही हसियाले गर्दनमा छप्केर दुई टुक्रा वनाईदिउ जस्तो’ मनमनै कल्पेर हसिया जोडसंग समाते । फेरि त्यसो गर्न हुन्न भनेर आफैलाई सम्झाए । ‘हजुरजस्तो ठुलो मान्छेलाई पनि नचिन्ने कुरा हुन्छ र ?’ उनले भने । अनि निहुरेर सपसप धान काट्न थाले । गाउँ गाँउ, खेतखेतै डुलेर सवैलाई नमस्कार गर्दै भोट माग्दै छविलाल फेरि हेलिकप्टरमा चढे । केहिवेरमै हेलिकप्टर पाटनको धुलो उडाउँदै शहरतिर हानियो ।
९
खाजा खान लस्करै वसेका गाउँलेहरुले छविलालको कुरा काट्न थाले । ‘त्यस्तो ख्याउटे थियो, अहिले त ढाडिएको जुकोजस्तै भएछ । झुत्रेझाम्रो कपडा लगाउँथ्यो, अहिले त सुटवुटमा सजिएर हिड्दो रहेछ । चप्पल लगाएर उकालि ओराली गथ्र्यो, अहिले त हेलिकप्टरमा उड्ने भएछ । हामी जनता भने सधै जहाँको त्यही ।’ गाउँलेहरुले शहरमा छविलाले जोडेको महल, मोटरकार, सम्पतिको समेत चर्चा गरे । अनि भने ‘विकास ल्याएर गाम र गाम्लेको अनुहार नै फेरिदिन्छु भन्थ्यो, सात पुस्तालाई सुति सुति खान पुग्ने सम्पति जोडेर आफ्नो दुनो सोझाएछ ।’
चार घण्टाअघिसम्म भोट नहाल्ने मनस्थिति वनाएका दीनवन्धु र गाउँलेहरुको सोचमा परिवर्तन गरे । अहिलेसम्म जति झुक्काएपनि अव हराउने र जिताउने पालो जनताको आएको ठहर गरे । ‘सवै काम छाडेर भएपनि सवैजना भोट हाल्न जानुपर्छ है’ छविलाल जस्ता छलकपटिलाई हराउने संकल्प गर्दै सवैले एकै स्वरमा भने ‘असल उम्मेदवारलाई भोट र खरावलाई चोट दिने पालो जनताको ।’
पोखरा, मालेपाटन
– शनीबार, 23 कार्तिक, 2070