Nepali Author Rabindra Nath Thakur

Rabindra Nath Thakur – Mandir [From Geetanjali]

मन्दिर
पुजारी ! भजन, पूजन, साधन, प्रार्थना यमि
सबैलाई एकातिर राखिदेऊ ।
ढोका बन्द गरेर मन्दिरको कुनामा किन बसिरहेछौ ?
आङ्खनो मनको अन्धकारलाई लुकाएर बसिरहेछौ, तिमी कस्तो
पूजामा एकचित छौ ?
आँखा खोलेर Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Mandir [From Geetanjali]”

Rabindra Nath Thakur – Geet Sudha [From Geetanjali]

तिमीले मलाई गीत गाउन जब भन्यौ,
गर्वले मेरो छाती फुट्नखोज्यो !
मेरा आँखामा आँसु आए
अनि म एकोहोरो तिम्रो चेहरामा हेरेको हेरेकै भएँ ।
मेरो जविनमा भएका सबै कटु, विषम अनि अस्तव्यस्त छन्, ती
सबै पग्लेर Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Geet Sudha [From Geetanjali]”

Rabindra Nath Thakur – Antim Prasad [From Geetanjali]

अन्तिम प्रसाद
जन्मभर म मेरा गीतहरुद्वारा मेरो अन्तःकरणमा
अनि पृथ्वीका दिशा–दिशान्तरमा तिमीलाई खोजिरहेछु:
मेरा गीतले मलाई घर–घर, ढोका–ढोका पुर्‌याए ।
यमि गीतद्वारा मैले कतिपल्ट तिम्रो सन्देश सुनाएँ,
मति अप्रकट रहस्यहरु उद्घाटन गरें,
ह्दय–अम्बरका अगणित ताराहरुसँग मेरो परितय भयो !
नानाविधिका सुख–दुःखपूर्ण प्रदेशहरुमा मेरा गीतले यात्रा गरे अनि
अन्तमा सन्ध्या समयको वेलामा आङ्खनो प्रसाद पाउने आशाले
यमि गति मेरो छेउमा आएका छन् !

Rabindra Nath Thakur – U Aairaheko Chha [From Geetanjali]

उआइरहेको छ, आइरहेको छ, आइरहेको छ !
उसको पदध्वनि तिमीले सुनेका छैनौ ?
युग, पल–पल, दिनोदिन रातरात :
उ आइरहेको छ, आइरहेको छ, आइरहेको छ !
ह्दयको तरंगमा उसको कति गीत गाइसकेँ,
ती सब गीतको स्वरमा यही आवाज निस्कन्छ :
उ आइरहेको छ : आइरहेको छ : आइरहेको छ !
बसन्तको रमाइलो दिन, उ वनको बाटो भएर आउँछ,
साउनको अँध्यारो रातमा मेघको गर्जिरहेका रथमाथि चढेर
उ आउँदछ ।
जब दुःखमाथि दुःख आउँछ, सो दुःख होइन उसको चरण,
मनलाई छुन्छ ,
नब सुखको भान हुन्छ, त्यसैका चरणको स्पर्शले मन आनन्दित पार्छ,
त्यही चरण–ध्वनि नै मनको स्पन्दन हो !
उ आइरहेको छ, आइरहेको छ, आइरहेको छ !

Rabindra Nath Thakur – Prem Sanket [From Geetanjali]

प्रियतम ! म जान्दछु, यो तिम्रो प्रेम हो जो पात–पातमा स्वर्णाभा
बनेर चम्किरहेछ !
जसले लोसे मेघ आकाशमा जम्मा भइरहेछन्, सुवासित पवनले मेरो
मस्तिष्कमा जलकण छर्छ :
यमि सबै, हे मनमोहन ईश्वर ! तिम्रो प्रेम नै हो ।

आज प्रभातका आकाश–धाराले मेरा नयन भरिए :
यो तिम्रो प्रेम–संकेत हो जो जीवनका कण–कणमा व्याप्त छ ।
तिम्रो चेहरा निहुरियो,
तिम्रो नेत्र मेरा नेत्रसँग मिले :
मेरो ह्दयले तिम्रो चरणमा स्पर्श गरिसक्यो !
प्रियतम ! म जान्दछु, यो तिम्रो प्रेम–संकेत हो ।

Rabindra Nath Thakur – Sunsan Swar [From Geetanjali]

ईश्वर ! तिम्रो अनन्त मौन पनि म स्वीकार गर्छु
तिम्रो नीरवतालाई नै म ह्दयमा राख्छु !
तिम्रो प्रतीक्षामा निहुरिरहेको यो नीरव रात ताराहरुका बत्ती
बालेर अनिमेष आँखाले तिम्रो बाटो हेरिरहेछ ।
म पनि त्यही स्तब्ध प्रतिक्षा आङ्खनो ह्दयमा राख्छु !
जब बिहान हुन्छ, अन्धकार टाढा हुन्छ :
तिम्रो वीणाको सुनौला तारहरुबाट प्रस्फुटित स्वर धारा आकाशमा
पुगेर पृथ्वीमा छाउँछ :
त्यस वेला मेरो मन–पक्षीको घर पनि तिम्रो गीतले, तिम्रो स्वरले
मुखरित हुन्छ ।
तिम्रो स्वर–कलिका उपवनमा भएका झार–पातमा फूल झैँ
भएर हाँस्छ, होइन र ?

Rabindra Nath Thakur – Rajasi Poshak [From Geetanjali]

राजसी पोशाक
राजसी रवाफ–ढाँचाका परिधान र हरिा–मोतीका हार लगाएर,
केटाकेटीका क्रीडा विनोदलाई आनन्द गर्न किन दिएनौ ?
वस्त्र र अलंकारहरुका दायित्वले तिनीहरुलई खेल्न दिंदैन ।
हाम्रो वस्त्र–भूषण जन– सम्पर्कमा नफटोस्, घूलो–पीठो नहोओस्,
यही डरले तिनीहरु आङ्खना साथीहरुदेखि टाढा बस्छन् ,

राजसी रवाफ–ढाँचाका लुगाहरु लगाइदिएर जुन किशोरलाई
सुसज्जित पार्छौ, अनि मोती–हारका मालाहरुले शोभित गर्छौ,
तिनीहरुलाई राम्ररी निहालेर हेर्दा अनेक प्रकारका डरले छोप्छन् ।

मुमा ! किशोरलाई राजा झैँ सुसज्जित पारेर अथवा हार लगाइदिएर
के हुन्छ ?
ढोका खोलिदेऊ, किशोरहरुलाई बाहिर गएर, बाटाका धूल–वर्षा,
धूलिमा विश्राम गर्न देऊ –
तिनीहरुलाई मानिसहरुसँग मिलेर नाना प्रकारका खेल खेल्न देऊ !
चारै दिशाबाट शतशः मधुर स.गीत स्वरका आवाज गुञ्जिरहेछ,
आइरहेछ : ती स्वरमा स्वर मिलाएर किशोरहरुलाई गाउन देऊ !

Rabindra Nath Thakur – Timro Sukha Mero Adhin [From Geetanjali]

तिम्रो सुख मेरो अधीन
तिम्रो खुशी ममाथि नै अवलक्बित छ !
तिमी मसँग भेट्नलाई तल झरेका छौ !
हे लोकेश्वर ! म न भएको भए तिम्रो म कहाँ हुने थिएँ ?
मलाई तिमीले आङ्खनो संसार–वैभवका भागीदार बनायौ, मेरो अन्तर
तिम्रो अनन्त क्रीडा–भूमि हो ।
मेरो जीवनमा तिम्रो लीला विविध रुपमा व्यक्त भइरहेछ ।
मेरो ह्दयलाई वश गर्नाको लागि नै तिमीले सुन्दर अलंकारहरुद्वारा
आफूलाई सजाउँछौ ।
तिम्रो प्रेम भक्तहरुका प्रेममय ह्दयमा पाइन्छ । तिम्रो मूर्ति पूर्ण
मिलनको समयमा पनि सबैभन्दा पृथक् प्रकाशित हुन्छ ।

Rabindra Nath Thakur – Divya Ras [From Geetanjali]

दिव्य रस
हे मेरा नाथ !
मेरो जीवन–पात्र सुधाले परिपूर्ण छ,
तिमी कुनले दिव्य रस पान गर्न चाहन्छौ ?
हे मेरा कवि ! के तिमी स्व–निर्मित संसार–प्रतिमा मेरा नयनमा
हेर्न चाहन्छौ ?
मेरा कर्ण–कुहरका नगीचमा मूक बसेर, आफैले कथेको गीतका दिव्य
स्वर सुन्न नै मन पर्छ, हो ?
तिम्रो सृष्टिले मेरो ह्दयमा सुन्दर शब्दका जाल बुनिरहेछ,
तिम्रो आनन्दमय प्रेम ती शब्दमा गीत भरिरहेछ, यही साधनले
मेरा गीत प्रस्फुटित हुन्छन् !
प्रेमवश तिमीले आङ्खनो सर्वसव मेरो ह्दयलाई अर्चना गरिदिन्छौ,
अनि आङ्खना सारा माधुर्यलाई मेरो अन्तरमा हेर्न चाहन्छौ ?
हे मेरा नाथ ! तिमी कुन दिव्य रस पान गर्न चाहन्छौ !

Rabindra Nath Thakur – Karunadhan [From Geetanjali]

हे करुणाधन ! मेरा ईश्वर ! मेरो ह्दय बाँझो भएको छ । कति
वर्षदेखि यहाँ बादल आएनन् । क्षितिजको नांगो रुप अति भयानक
भएको छ । कहिं पनि हलुङ्गो बाखल फैलिएको आँखाले देखिदैन ।
कहिले–काहि दुइ–चार थोपा पानी पर्ने लक्षणसम्म पनि देखिंदैन ।

यदि तिमीलाई मन लाग्छ भने मृत्यु झैं कालो डरलाग्दो आँधीबेहरी
चलाइदेऊ । ईश्वर ! यो निष्ठुर गर्मीले ह्दयलाई नैराश्य–चोटमा
छोपिरहेछ, यसकारण तिमीले तिम्रोमा बोलाऊ !

आफ्ना करुणाका सजल बादलका मनि निहुराइदेऊ ईश्वर ! जसरी
पिताका क्रोधपूर्ण आँखा देख्दा शिशुको रक्षा गर्नलाई माताले आफ्ना
सजल आँखा तल निहुराउँछिन् !

Rabindra Nath Thakur – Sandhai Naya [From Geetanjali]

तिमी संधै नयाँ नयाँ रुप लिएर मेरो प्राणमा आऊ, प्रियतम !
गन्धमा आऊ, वर्णमा आऊ, शरीरमा रोमांचित सपर्श बनेर आऊ,
मनमा आखण्ड आनन्दको सुधा बनेर आऊ,
मेरा मुग्ध मन्द नयनहरुमा आऊ, प्रियतम !
मेरो प्राणमा दिनहुँ नयाँ नयाँ रुपमा आऊ !
हे निर्मल, हे उज्ज्वल, हे मनोहर, आऊ !
हे सुन्दर, हे स्निग्ध, हे प्रशान्त, आऊ !
मेरो सुख–दुःखमा आऊ,
संधै नैमित्तिक काममा आऊ,
सबै कामको
उच्च लक्ष्य बनेर आऊ !

Rabindra Nath Thakur – Lamo Yatra [From Geetanjali]

लामो यात्रा

मौन प्रभात–सागरलाई पक्षीवर्गका संगतिको आवाजले सजीव
पारे, बाटाका फूलहरु चिन्तित भएर फुटे, सुनौला कण क्षितिजमा
यता–उता गर्दै बाखलहरुसँग मिलेः तर हामी व्यस्त भावमा अघि बढिरह्यौं ।

हामीले न गीत गायौं, न मंगल–वाद्य बजायौं, न हामीहरु गाउँको
मेलामा चीज–बीज किन्न गयौं, न हामीले एक शब्द बोल्यौं, न
हाँस्यौं, क्षणभरुको लागि भए तापनि हामीले विश्राम गरेनौं। आफ्ना
कदम र जोश लिएर हामी अघि बढिरह्यौ ।

अन्तमा, सूर्य मध्य–आकाशमा आए । परेवाले स्याँहालमा आश्रय
लिए । मध्यान्हको लुले रुखकासुकेकापात फरफरगर्नथाले ।
गोठाला ठूलारुखका छहारीमा सुतेर मस्त निद्रामा सुन्दर सपना देख्न
थाले । म पनि पोखरीको नजीक घाँस–माथि खुट्टा फिँजाएर सुतें ।
मेरो साथीले मलाई हेला गर्न थाल्या । गर्वसँग टाउको ठाडो उठाएर
उ अघि हिंड्न थाल्यो । पछि फर्केर हेर्दै हेरेन । हिंड्दा–हिंड्दै उ
नीलाकाशको नीलिमामा अदेख भयो, असंख्य पहाड–पर्वत र टाढा–
टाढाका अनौठा देश परिभ्रमण गर्यो । तर म यही घाँसमाथि एक्ल
सुतिरहें ।

आत्म–ग्लानि र जनअपवादले मलाई कतिपल्छट घोचेर उठाउने
कोशिश गरे, तर ममा कुनै प्रभाव परेन । अन्तमा, मैले उपहारको
सुखद गहिराइमा, र त्यो धमिलो, आकाशको छायामा आफैँलाई हराइहालें ।

त्यसपछि, सूर्यका किरणमा अलंकृत हरिया उदासीले मेरो ह्दयमा
छुन शुरु गरे । मैले यो पनि भुलिसकेको थिए कि किन म यो यात्रा
प्रारम्भ गरिरहेंछु । अन्तमा, छायामय गतिका रहस्यमूर्तिको
अघाडी मैले सर्वस्व अर्पण गरिदिएँ !
अन्तमा, जब निद्राबाट बिउँझे अनि आँखा खोले, मेले तिमीलाई

आफ्नो नजीकमा पाएँ । तिमीले नै मेरो निद्राको शून्यतामा आफ्नो
हाँसोले भरिरहेको थिएँ । किन हो कुन्नी म व्यर्थमा डराइरहेको थिएँ
कि यो यात्रा लामो र थकित पार्ने होला, र तिम्रो सामुन्ने पुग्नका
निम्ति कठिन संघर्ष गर्नुपर्ला !

Rabindra Nath Thakur – Jal-Bihar [From Geetanjali]

हामी दुवैले परस्पर गुप्त प्रतिज्ञा गरेका थियौँ, एउटा डुङ्गामा
केवल तिमी र म बसेर स्वच्छन्द जल–विहार गर्नेछौ,
हाम्रो तीर्थयात्रा कुन देश अनि कुन लक्ष्यको निम्ति होला, यसको
विभिन्नता संसारभरका कसैलाई Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Jal-Bihar [From Geetanjali]”

Rabindra Nath Thakur – Madhur Swapna [From Geetanjali]

प्रियतम ! त्यहाँ सबै भन्दा पछि बसेर,
त्यो अँध्यारो छायाको आडमा किन उभिरहेछौ ?
तिनीहरुले तिमीलाई धूलाले पूर्ण बाटामा मिल्काइदिन्छन्, अघि बढ्छन् ।
म तिम्रो पूजा गर्नलाई पुष्प–पात्र लिएर यहाँ कहिलेदेखि प्रतीक्षा गर्दै बसिरहेछु !
यात्रीहर आउँछन् र मेरो पुष्प–पात्रबाट एक–एक फूल रोज्दै लान्छन् ।
मेरो पुष्प–पात्र रित्तो भएको छ !

प्रभातको समय बितिसक्यो, मध्यान्ह पनि बित्यो ।
संध्याको छायामा मेरा परेला निद्राले झुल्न थाले ।
घर फर्किरहेका मानिसहरुले मतिर हेर्छन् अनि व्यंग्यको हाँसो हाँसिदिन्छन् ।
म लाजले शिर निहुराउँदछु ।
म यहाँ एउटी भिक्षु–ठिटीझैं दरिद्रताको पछयौराले चेहरा ढाकेर बस्दछु ।
मानिसहरुले सोद्धछन्, ‘के चाहिन्छ ?’
म चुपचाप शिर निहुराउँछु, जवाफ दिन्न ।

हरे !मैले उसलाई ‘म तिम्रो प्रतीक्षा गर्न यहाँ बसिरहेछु’ पनि भन्न पाइनँ,
‘तिमीले आउने बचन दिएका थियौ ।’
यसो सुनाउँदा मलाई लाज लाग्दछ,
यो दरिद्रताले भरिएको झोला मैले बादशाहका सत्कारको लागि राखेको छु ।
हरे ! यो गौरवलाई म मेरो ह्दयमा,अन्तरलमा लुकाएर राख्नेछु ।

आज यी हरिया घांसका मैदानमा बसेर आकाशतिर एकोहोरो हेरिरहेछु
अनि तिमी एक्कासि आइपुगेकोमा यमि सपनाले मन खुशी पारिरहेछु :
सारा दीपक झिलिमिली भए, तिम्रो रथको स्वर्णध्वजा फरफरायो,
आफ्नो रथबाट ओह्र्लेर तिमीले मलाई धूला–मैला टारबाट उठाएर रथमा राख्यौ :
फाटेका लुगा लगाउने, मलिन, अभिमान र लाजले काम्दै गरेकी
भिक्षु–ठिटीलाई आफ्नो आँचलले छोपिदियौ,
यस्तो देखेर मानिसहरु चूप भए ।
तर यो स्वप्न, स्वप्न नै रह्यो ।
समय बित्दै गयो ।
तिम्रो रथका पांग्राका शब्द पनि सुनिएन ।
बाटामा सहस्र जुलूस जय–जयकारका युद्ध–कोलाहल गर्दै गए ।
केवल तिमी मात्र तिमीहरुका छायाका सबभन्दा पछाडि उभिएर
आफ्ना आँसुहरुमा ह्दयको व्यथालाई धोई–पखाल्नुलाई बसिरहेको छु !

Rabindra Nath Thakur – Adekh Bilauna [From Geetanjali]

प्रभो ! यदि अब यो जीवनमा तिमीलाई भेट्न सकिनँ भने :
यो कुरो मेरो मनमा काँढा झैँ घोचिरहन्छ, तिमीलाई भेट्न सकिनँ !
यो कुरो म भुल्न नसकुँला, यसको वेदनाले सुत्दा–उठ्दा, निशिदिन
विरक्त पारिरहन्छ ।
जगतीतलको बजारमा मैले मति दिन बिताइसकेँ, मेरा दुइ हात
धन–दौलतले कतिपल्ट भरपूर भइसके, तर त्यसले मलाई के लाभ
भयो र ! यो कुरो मेरो मनमा काँढाले झैँ घोचिरह्यो, मैले तिमीलाई
भेट्न सकिनँ ।
आलस्यवश म जब बाटोको छेउमा बसेको थिएँ अनि विश्रामका
लागि बिछ्यौना लगाउन बन्दोबस्त गरेँ, त्यही वेला स्मरण भयो,
यो प्रवास निष्प्रयोजन छ । तिमीलाई भेट्न सक्दिनँ, यो कुरो मनदेखि
भुल्न सकिँदैन ।
तिमीले मलाई नभूल, सुत्दा–जाग्दा मेरो यही चिन्ता रहन्छ ।
मेरो घर कातकै हास्य होस्, कति बाँसुरी बजोस्, जति नै
सजधजले घर चम्कोस, तर ‘तिमी आउँदैनौ’ :
यो कुरो सम्झँदा ह्दय चकनाचुर हुन्छ । यो वेदना कहिल्यै भुल्न
सकिन्न ।
तिमीले मलाई नभूल : यो शंकाले सुत्दा–जाग्दा, दिन–रात मलाई
सताइरहन्छ ।

Rabindra Nath Thakur – Ashadh Ko Sandhya [From Geetanjali]

आषाढको सन्ध्या घनघोर भयो,
दिवसको अवसान भइसक्यो ।
वर्षाकोव जलधारा क्षण–क्षणबाद झरिरहेछन् :
छाप्रोको एक कुनामा बसेर तिमी कसको विचार–सागरमा लीन
भएका छौ ?
जल–कणले भिजेका हावा जूही पुष्पको वनमा के सन्देश Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Ashadh Ko Sandhya [From Geetanjali]”

Rabindra Nath Thakur – Muglan Ko Tithi [From Geetanjali]

सोच्दछु, यो कुरो कहिले भयो ?
तिम्रो गीत गाउँदा–गाउँदा म कहिले बाहिर आएँ ? : कहिले आएँ
यो कुरो आजको होइन, आजको होइन !
आज मैले तिमीलाई पाउन आएको थिएँ,
कहिले आएको थिएँ : यो पनि भुलेँ ।
यो कुरो आजको होइन, Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Muglan Ko Tithi [From Geetanjali]”

Rabindra Nath Thakur – Seema Ma Aseem [From Geetanjali]

सीमामा असीम
हे असीम ! सीमामा पनि तिम्रो स्वर ध्वनित भइरहे छ ! मेरो
अन्तःकरणमा पनि तिम्रो मायाले प्रकाश छ !
हे रपरहित ! मति रङ्ग, गन्ध, संगीत, छन्दहरुमा तिम्रो रुप,र तिम्रो
लीलाका बयान मेरो ह्दयमा भरिएको Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Seema Ma Aseem [From Geetanjali]”

Rabindra Nath Thakur – Pran Ko Jholi [From Geetanjali]

प्राणको झोली
तिमीले मेरो प्राणको झोली यति भरिदएका छौ कि
अहिले नै मृत्यु भए तापनि मलाई दुःख लाग्दैन !
रात–दिन मति सुख–दुःख, कति ह्दयाकाशमा प्रतिध्वनित स्वर, मति
पोशाक र रुपमा तिमी मेरो मनमा आएर ह्दय हरण गरयौ ।
अब अहिले नै मृत्यु भए तापनि मलाई दुःख लाग्दैन !

मलाई थाहा छ मैले तिमीलाई राम्ररी स्वीकार गर्न सकिनँ,
यसकारण मैले तिम्रो पूर्णताको वरदान पाउन असमर्थ भएँ, तैपनि जो
चीनहरु मैले पाएको छु ती अहोभाग्यले पाएको हुँ !
तिमीले मलाई स्पर्श गर्यौ, आङ्खनो संकेत दियौ, ‘तिमी छौ’ : यो
अनुभूति दियौ, यही श्रद्धाको नाउँमा मेरो जीवन–यात्रा चलिरहेछ !
अब, अहिले नै मृत्यु भए तापनि मलाई दुःख लाग्दैन !

Rabindra Nath Thakur – Ananda Yagya [From Geetanjali]

संसारको आनन्द–उत्सवमा भाग लिनाको लागि मलाई निमन्त्रणा
आएको छ । यसले गर्दा मेरो मानव जीवन कृतज्ञ भएको छ ।
मेरो नयनले अब रुप–सुधा पान गर्दछन्, अनि मेरो कानले दिव्य स्वर
सुन्दछन् ।

यो समारोहमा मलाई बाँसुरी बजाउने काम तिमीले दिएको हो,
अब मेरो जीवनमा सबै हाँसो–रुदन गीतको स्वरमा झन्किरहेछन् ।

अब, अन्तिम त्यो वेला आइपुग्योः
तिम्रो उत्सवमा गएर तिम्रो जयध्वनि सुनूँ अनि तिम्रो चरणमा
मौन वन्दना चढाउँ !
संसारको आनन्द–उत्सवमा भाग लिनाको लागि मलाई तिम्रो
निमन्त्रणा आएको छ ।