माया ठकुरी – बोक्सी
उसलाई थाहा छ उसका छरछिमेकीहरुले उसलाई ‘बोक्सी’ भन्छन् भनेर । उसलाई यो पनि थाहा छ उसको छिमेकीहरुले उसलाई हृदयदेखि नै घृणा गर्दछन् ।
यी सब कुरा थाहा पाउँदा पाउँदै पनि आफूमाथि लगाइएको अभियोगको प्रतिकार गर्न सक्दिन ऊ ।
साह्रै नै कठिन जीवन जिउन बाध्य भएकी छ ऊ ।
जुन छरछिमेकीहरुसँग ऊ वर्क्षैदेखि एउटै गाउँमा बसेर जीवनको कैयौँ वसन्त पार गरिसकेकी थिई तिनै छिमेकीहरु र गाउँलेहरुद्वारा पल-प्रतिपल प्रताडित भएर उनीहरुको अवहेलना र उपेक्षाको पात्र हुनुपरेको छ उसलाई ।
वृद्धावस्थाको पट्यारलाग्दो लाममा बस्दाबस्दा थकित भइसकेको रुग्ण शरीरभित्रको उसको दुर्बल मुटु हरघडी कुनै अज्ञात भयले गर्दा छट्पटिरहन्छ ।
ऊ एउटी वृद्धा निस्सहाय स्त्री हो जसको यस संसारमा आफन्त भन्ने कोही पनि छैनन् ।
धेरै वर्षअघि जब ऊ मात्र चौध वर्षकी थिई त्यसबेला यो गाउँको एउटा युवकको पत्नी भएर उसले यस गाउँमा यस घरमा पाइला टेकेकी थिई । त्यसबेला यो घरमा उसकी विधवी सासु जेठाजु जेठानी र उनीहरुका छोराछोरीहरु थिए । विवाहपछि पनि ऊ एकदमै खुसी थिई कारण उसको पतिले उसलाई औधी माया गर्दथ्यो । उसकी सासूचाहिँ अलि कचकचे स्वभावकी थिई । तर पनि सासू भनेको त्यस्तै हो भन्ने सोचेर उसले आफ्नो मन बुझाएकी थिई ।
जेहोस् जत्ति नै कच्कचे स्वभावकी स्त्री भए तापनि उसकी सासूले खानपिनमा चाहिँ उसलाई छुट्याएकी थिइनन् ।
उसको लोग्ने अलि रिसाहा स्वभावको थियो । ऊ स्वयं पनि कम मुखाले थिइन । कहिलेकाहीं सानोतिनो कुरामा पनि उसको र उसको पतिको माझमा निकै भनाभन पर्दथ्यो र उसको पतिले उसलाई एकदुई थप्पड पिन लगाउने गर्दथ्यो तर जुन दिन उसले पतिबाट थप्पड खान्थी त्यसदिन उसलाई उसको पतिले अरु दिनभन्दा बढ्ता माया पनि गर्दथ्यो ।
बिगतमा घटेका ती सब कुराहरु सम्झिंदा अहिले पनि आनन्द लाग्दछ उसलाई ।
विवाह भएको पाँच वर्ष बितिसक्दा पनि उसको कोख खुलेको थिएन । त्यसकारण उसको पतिबाहेक अरु व्यक्तिहरुबाट निकै घोचपेचका कुरा सुन्नुपरेको थियो उसले ।
उसको बिहे भएको छैठौँ वर्ष लाग्दा उसको गर्भ तुहेको हुनाले उसकी सासू रिसले आगो भएकी थिइन् । उसकी सासूले उसको छोरोको दोस्रो बिहे गरिदिनको निम्ति एउटी केटी पनि बन्दोबस्त गरिसकेकी थिइन् तर उसको लोग्नेले आफ्नी पत्नीमा के त्यस्तो आकर्षण देख्यो कुन्नि उसले आमाको प्रस्तावलाई ठाडै अस्वीकार गरिदियो ।
अन्त्यमा हार खाएर उसकी सासूले छोरोको दोस्रो विवाह गर्ने कुरोलाई तिलाञ्जलि दिन बाध्य भएकी थिइन् ।
बैंसमा असाध्ये जाँगरिली थिई ऊ । दुईतीन जनाले गर्ने काम ऊ एक्लैले गर्न सक्दथी । केही वर्षपछि उसकी सासू वर्षदिनसम्म रोगाएर ओच्छ्यान परेर मरिन् ।
सासू मरेको दुई वर्ष पनि नबित्दै उसको लोग्ने जो एउटा निर्माणाधीन भवनमा चारतलामाथि ज्यामी काम गर्दै थियो ऊ त्यहाँबाट खसेर तत्कालै मृत्युको ग्रास बन्न पुग्यो ।
उसकी सासू बिरामी परेर ओच्छ्यान परेकोबेला नै उसको जेठाजुले आफ्नो अंशमा पर्ने घरखेत जे जति थियो त्यो सबै बेचबिखन गरेर आफ्नी पत्नीको माइततिर बसाइँ सरिसकेका थिए ।
पतिको अकाल मृत्यु हुँदा ऊ मात्र छ्यालीस वर्षकी अधबैंसे स्त्री थिई ।
उसको लोग्ने मरेपछि उसका छरछिमेकीहरुले उसलाई बोक्सीको आरोप लगाएका थिए ।
ऊ बोक्सी भएको कारणले गर्दा नै उसले आफ्नो गर्भको शिशु सासू र लोग्नेलाई मारेर खाएको आरोप लगाएका थिए उसका छिमेकका महिलाहरुले उसलाई ।
यो कुरो उसले गाउँकै एकजना महिलाको मुखबाट सुनेकी थिई ।
आफूलाई बोक्सीको आरोप लगाएको कुरो सुनेपछि निकै आघात लागेको थियो उसलाई । बन्द कोठाभित्र थुनिएर निकै समयसम्म रोएकी थिई ऊ ।
उसको लोग्ने मरेको बेला उसको जेठाजु उसको घरमा आएको बेला उसले आफ्नो दुखेसो उनको अघि पोख्दै भनेकी थिई ।
‘म पनि यो घरबारी बेचेर हजुरहरुसँगै बस्न जान्छु । आखिर हजुरहरुबाहेक आफ्नो भन्नु अरु को छ र यस संसारमा मेरो । एउटा दाइ छन् । तिनी पनि भाउजूको खटनमा बसेकाछन् त्यै पनि त्यति टाढा । बरु म हजुरहरुको घरखेतमा काम सगाउँला ।’
के सम्झेर हो कुन्नि उसका जेठाजुले उसलाई आफूसँग लान स्वीकार गरेनन् । उनले भने झुपडी घर भए तापनि बास बस्ने ठाउँ छँदै छ । यहीं करेसाबारीमा तरकारी उत्पादन गरेर बेच्ने गद्वयौ भने पनि एउटाको जीउ ता सजिलैसँग धान्न सकिन्छ । छरछिमेकीहरु पनि असल छन् । बरु म बेला बेलामा आउँदै गरौंला ।’
त्यसपछि उसले गाउँकै साहू महाजनकहाँ गएर उनीहरुको ढिकी जाँतो गर्ने अन्नपात केलाउने जस्ता काम गरेर जीवन निर्वाह गर्न थालेकी थिई ।
एउटा कुरो चाहिँ उसले उसको लोग्ने मरेको केही समयपछिबाट नै लक्षँय गर्न लागेकी थिई त्यो के भने उसका छरछिमेकका आइमाईहरुले उप्रति उपेक्षा देखाउन थालेका थिए । यहाँसम्म कि उनीहरु आफ्ना छोराछोरीहरुलाई सकेसम्म उसको अघि पर्न नदिने प्रयत्न गर्न थालेका उसले प्रष्टसँग बुझ्न थालेकी थिई ।
एकदिन उसले एउटी सानी केटीलाई भुटेको मकै दिन खोज्दा त्यो सानी केटीले उबाट पर हुँदै भनी ‘नाइँ म खान्नँ तपाईंले दिएको । हाम्री आमाले भन्नुभएको तपाईं बोक्सी हो अरे । तपाईंले दिएको खाने कुरो खाएपिछ मरिन्छ अरे ।’
त्यसदिन प्रथमपटक त्यस केटीको मुखबाट त्यस्तो कुरो सुनेपछि उसको टाउकोमा सिंगो आकास खसेकोझैं भएको थियो ।
उसलाई अचम्म मात्र होइन निकै ठूलो आघात लागेको थियो उसको छिमेकी महिलाले आफूप्रति लगाएको आरोप थाहा पाएर । आइमाई भएर आइमाईको विषयमा निरर्थक तथा भ्रमक कुरो सिर्जना गर्दै हिँड्ने ती आइमाईहरुप्रति उसलाई वितृष्णा जागेको थियो ।
गाउँमा एक्ली गरीब निस्सहाय स्त्री भएर जीवन बिताउनु फलामको चिउरा चपाए जस्तो भएको थियो
उसलाई ।
उसलाई आफ्नै गाउँलेहरुले र छरछिमेकीहरुले बोक्सी ठानेर एक प्रकारले सामाजिक बहिष्कार गरेको जस्तो भएको थियो । न त उसलाई कसैको घरमा भएको शुभकार्यमा निम्त्याइन्थ्यो न त कुनै दुःखको घडीमा सूचित गरिन्थ्यो ।
त्यतिका छरछिमेकी र गाउँलेहरुको माझमा बसेर पनि ऊ आफूलाई नितान्त एक्ली अनुभव गर्न थालेकी थिई ।
त्यति मात्र होइन गाउँका कतिपय पुरुषहरुको लोलुप दृष्टिले उसलाई सधैंभरि पच्छ्याइरहेको कुरो पनि उसले अनुभव गर्न थालेकी थिई ।
रात्रिको एकान्तमा मौका छोपेर उसको झुपडीको ढोका ढक्ढकाउन आउने ती नीच प्रकृतिका पुरुषहरुबाट पिन
जोगिनुपरेको थियो उसले ।
दिनको उज्यालोमा चरित्रवान् बनेर आफ्नो स्वास्नीको अघि पत्नीभक्त भई टोपल्ने लम्पट पुरुषहरुले पत्नीको आँखा छलेर उसको अघि घृणित प्रस्ताव पनि राख्दथे । त्यस्ता दोगला स्वभाव भएका नीच पुरुषहरुको नीचतापूर्ण क्रियाकलाप देखेर उसको काचट तातिन्थ्यो । भुस्याहा कुकुरलाई दुत्कारेकोझैं दुत्कार्ने गर्दथी ऊ त्यस्ता पुरुषहरुलाई ।
कतिका त घरैमा गएर उनीहरुको स्वास्नीको अघि उनीहरुको कुकृत्यको पोल खोल्ने गरेकी थिई उसले तर ती आइमाईहरुले उल्टो उसैलाई अरुको लोग्नेलाई फसाउन खोज्ने वेश्या भनेर गाली गरेर पठाउँथे ।
जुन गाउँमा एउटी बुहारी भएर वक्षैँसम्म दुःख-सुख गरेर उसले जीवन यापन गर्दैथिई त्यसै गाउँमा सबैबाट अपमानित र अवहेलित भएर दिन बिताउन बाध्य भएकी थिई ऊ ।
पछिपछि त गाउँघरमा कोही बिरामी पद्वयो भने पनि सबैले उसैलाई दोष लगाउन थालेका थिए ।
त्यस्तै प्रकारले घोर मानसिक तनाव सहेर बित्दै थिए उसका दिनहरु ।
वर्षहरु एकपछि अर्को गर्दै धकेलिंदै गए । अब त उसले पनि अठसठ्ठी वसन्त पार गरिसकी ।
पहिले पहिले जुन जुन आइमाईहरुले उसको ढाडपछाडि उसलाई ‘बोक्सी’ भनेर आरोप लगाउने गर्दथे तिनै आइमाईहरुले हिजोआज उसैको मुखाजेली उसलाई ‘बोक्सी’ भनेर गाली गर्न र सराप्न थालेका थिए ।
उसको बुढो हाड र दुर्बल शरीरमा आफूप्रति लगाएको झुटो लाच्छनाको प्रतिकार गर्ने क्षमता नै थिएन । आफ्नो विवशता र एक्लोपन साथमा लिएर एकमुठी प्राण धान्नको निम्ति सकीनसकी परिश्रम गरेर जीवन निर्वाह गर्दै छ ऊ ।
आफ्नै देशभित्रका कुनै कुनै ठाउँ ऊ जस्तै गरीब र निस्सहाय आइमाईहरुलाई बोक्सीको आरोप लगाएर गाउँलेहरु मिलेर उसलाई मरणासन्न हुनेगरी कुटेर आफ्नै मलमूत्र खान बाध्य तुल्याएको कुरो उसको कानमा पनि परेको छ ।
ती सब घटनाहरु सुन्दा उसको दुर्बल मुटु हिउँसरह चिसो हुन्छ । ऊ भित्रभित्रै भय र त्रासले मरेतुल्य हुन्छे ।
उसले पनि बोक्सीको विषयमा धेरै कुरो सुनेकी थिई तर ऊ आफूलाई अरुले किन बोक्सी भनेको हो त्यो कुरो उसलाई थाहा थिएन ।
हिजोआज ऊ दिउँसै पनि प्रायःजसो दैलो थुनेर कोठाभित्र बस्ने गर्दथे । ऊ एक्लै आफैसँग के-के बरबराईरहेकी हुन्थी ।
राति पनि सितिमिति निक्ष पर्दैन उसलाई ।
रातिको निस्तब्धतालाई भंगगर्दै कतै कुनै कुकुर भुक्यो भने भयले थरथर काम्न लाग्दछ उसको सारा शरीर । हरेक क्षण कान ठाडा पारेर बस्दछे ऊ ।
बारम्बार सकी नसकी ओच्छ्यानबाट उठेर अन्धकारमा छामछाम छुम्छुम गर्दै ढोकामा लाएको चुकुल छाम्न पुग्दछे ऊ ।
बाहिर कतै कुनै पक्षी फरफरायो भने पनि तस्रन्छे ऊ ।
ऊ दिन रात जति बेला पनि कुनै अज्ञात भयले त्रसित छे ।
उसलाई लाग्दछ हातमा लामा-लामा लाठी लिएका दैत्यजस्ता मानिसहरुको आक्रोशित भीड उसमाथि पाशविक आक्रमण गर्नको लागि अघि बढ्दैछन् ।
ऊ प्रायजसो आफ्नो सिन्का जस्तो पातला हातगोडा खुम्चाएर दुवै हात घुँडाभित्र लुकाएर रुँदै कहालिंदै भुईंमा लडिबुडी गर्दै कङ्कलामस्वरमा बिलाप गर्दै भन्ने गर्दछे- ‘मलाई नमार ! मलाई छोडिदेऊ ! नाईं म खान्न !! खान्न !! म बोक्सी होइन । ममाथि दया गर ! मलाई नमार ! म बोक्सी होइन ।’