नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
दिंग्लाली कान्छो – मेरा गाउँलेहरु र लिस्नो
मेरो गाउँमा अन्धकारले छोपेकोबेला
जुनकिरीको उज्ज्यालोमा
मान्छेहरु हाँसेका हुन्छन
मनहरु दुखेका हुन्छन
मनहरु फुटेका हुन्छन
मनसंगै ओठहरु कामेका हुन्छन
र Continue reading “Dinglali Kanchho – Mero Gaunle Haru Ra Lisno”
सरिता तिवारी – बालुवामथिको देश
अचेल
अक्सर मेरा सपनाहरु पानीमा डुब्छन
म
पानीमाथि हाँसीरहंछु
बालि छैनन् खेतहरुमा
बालुवा छ
गाउँ बिरामी छ
शहर हरामी छ
आँखा बन्द छन्
कलम बन्द छ थुप्रै आँखाहरु Continue reading “Sarita Tiwari – Baluwa Mathi Ko Desh”
रुपेश राई – शताब्दी कैदी
बामे सर्दै खुट्टाले
उभिन खोज्दा बालकलाई,
आभास हुन्छ, चक्कर
लगाएका पृथ्वीले वरिपरि सूर्यका ।
जिज्ञासाले समयसँगै उभिएर
आधुनिक/उत्तर-आधुनिक्ताका
उपजहरू कैद गरेर आदिमताको बट्टाभित्र
तय गरेकोछ ‘एकजोटिक’ संसार ।
पढ़कन आँटेको छ, ऊ
फुट्न आँटेको छ । किनकि
उसले तय गरेको संसार
उसलाई त्यहीँ सर्बस्व छ । ठिक्क छ ।
यसैले त ‘निलो संसार’मा
आदिमता चियाउने गरेको छ
‘हरियो संसार’ नङ्ग्याएर ।
उसलाई त्यहाँ
ऐश…आराम छ,
यद्यपि संकुचित हुने गरेको छ
ऊ। अस्मिता कोत्र्याएर !
अब,
विश्व सोच्न स्कदैन ऊ
‘ख’बाट ‘भू’ सोच्न सक्दैन !
विज्ञानको खेलाउना/कम्प्यूटरको कैदी
माउस उसको प्राण !
वेबसाइट उसको आदिम्ता !!
बिप्लव प्रतिक – अग्निपथ
यो एउटा गोरेटो साँगुरो
धेरै पर पुगेपछि दोबाटाहरू भेटिनेछन्
अनि अझै पर, धेरै पर पुगेपछि मात्रै राजमार्ग भेटिनेछ
त्यहाँ पुग्नेहरूले खबर लिएर आएका
बाटो कति लामो छ भनेर ।
त्यो बाटो लड्खडाउने पाइलाहरूका निम्ति होइन
आगो र आँधीसँग डराउनेहरू यो बाटो हिँड्दैनन्
हिम्मत र लडाइँको बाटो हो यो
पाइलैपिच्छे यस बाटामा विचारको युद्ध भइरहन्छ विचारसँग
र तर्कको तर्कसँग
बूढो रूख त ढल्नु नै छ
या नदी सागरसँग मिल्नेछ ।
हिँड्दाहिँड्दै यस बाटामा तर्साउने कुरा पर्याप्त छन्
उल्टो दिशाबाट बहुलाजस्तै चिच्च्याउँदै मानिसहरू आउनेछन्
रोकेर सोधे तिनलाई
तिनले भन्नेछन् बाटो डरलाग्दो छ ।
तिमीलाई पनि डर लाग्न सक्नेछ
फर्किन पनि सक्छौ तिमी बीचैबाट
रगतमा लतपत कोही मर्नै आँटेका हुनेछन्
र कति त मरिसकेका हुनेछन्
कहाली लाग्न सक्छ तिमीलाई पनि पराजयको
त्यसबाहेक पुर्वाग्रहको तमाखु पिउँदै बसेका
छद्मभेषी भिखारीहरू तिमीलाई नै रुँगेर बसेका हुनेछन्
कुनै हतियार हुनेछैन तिमीसँग युद्ध गर्न
कुनै अस्त्र हुनेछैन तिमीसँग युद्ध जित्न
न सुस्ताउन गुलाफको फूलको सिरानी
न हरिया मैदान र नीला आकाश
केहीकेही हुनेछैनन्
आगो र आँधीबाहेक ।
हिम्मतको हतियारमा खिया पर्नु हुन्न
दृढ आकाङ्क्षाको ढाल प्वाल पर्नु हुन्न
मैदान जित्नु छ भने निहुरिनु हुन्न
पसल थापेर स्वाभिमानको व्यापार गर्नु हुन्न
हिम्मत र लडाइँको बाटो यो हो
पाइलैपिच्छे यस बाटामा विचारको युद्ध भइरहन्छ विचारसँग
अनि तर्कको तर्कसँग ।
त्यहाँ पुग्ने अर्काथरीले खबर लिएर आएका
बूढो रूख त ढल्ने नै छ
या नदी सागरसँग मिल्नेछ ।
नयाँसडक, १० डिसेम्बर १९८६
कल्याण श्रेष्ठ – बस स्टॉप
सड़क छेउमा माग्ने जस्तो
असुहौदो कोट, थोत्रे टोपी र
पान, थुक लागेका मैला कमीजमा
दिनभरि, खुइलियेको जुत्ता मिलौँदै;
छातीभरी भिरेका तक्माहरु
बिज्ञापन, …… फिल्मका पोस्टरहरु….
बेलाबेलामा Continue reading “Kalyan Shrestha – Bus Stop”
जङ्गब चौहान – अप्रिल २
जून हाँस्न खोज्दा खोज्दै
कालो बादलले छेकियो
ताराहरु कतै थिएनन् आकाशमा
उपत्यका कालो कालो देखियो।
विद्रोहको आगोमाथि चढेर धुँवा
चारैतिर फैलिंदै थियो
बोकेर हावा रापिला आक्रोशहरु
चारैतिर Continue reading “Jangab Chauhan – April 2”
युद्धप्रसाद मिश्र – लागे झलमल घाम
बल्ल दबेको वर्ग हृदयमा
लागे झलमल घाम
हलो कोदालो हँसिया चम्के
जागे कृषक तमाम
ध्वस्त गर्राई दिने उठ्यो प्रण
शोषकहरूका छलछाम
झुपडीहरूका महासंघ भो
गर्न घोर संग्राम
लुटपाटको Continue reading “Yuddha Prasad Mishra – Laage Jhalamala Gham”
टंक सुब्बा – विडम्वनाभित्रको म
खुल्ला- खुल्ला परिवेश
उज्याला उज्याला दिनहरु
त्यसभित्रको म
बाटो हराएको बटुवा झैं
हराएको हुन्छु शून्यतामा
र समयको पावन्दीसंगै
बगिरहेको हुन्छु खोलाको पानी झैं
पीडा ग्रस्त छु आफैं
पिंजडाभित्रको सुगा झैं
तर म भाग्न अभ्यस्त छुइन
ब्रह्माण्ड भन्दा कहीं टाढा
माटोको प्रेमले हो कि ?
बेहोसी छु होसमा आखा खोले पनि
उज्यालो छैन अन्धकार ओछ्याएर पनि
आभाष छैन दिनहरु सारा बदलिए पनि
दिगभ्रम जस्तै लाग्छ
आफूले आफैलाई भुल्दा
हल्लै हल्ला झैं लाग्छ एकान्तमा ब्युझदा
विडम्वना छाएको हो कि कुन्नी ।
थाहा छैन
निर्मोही बनेका छन् आफन्तहरु
एक्लो बनेका छन् हुलमा रहने प्राणीहरु
उपस्थिति आफैमा दुष्ट बनेको छ ।
यहा
मान्छे हुनुको अर्थमा
पर्खाल अर्कै छ वास्तविकताको
अब कसरी साटौं विषम परिस्थितिमा भावनाहरु
अब कसरी टेकौं जोखिम ठाउमा पाइलाहरु
जहा सुरक्षति रहनको लागि
यताउति आखा डुलाउदा डुलाउदै
पर्दा खस्छ अध्यारोको
जसले छोपिरहन्छ मलाई
र सधैं छट्पटिहन्छु
विडम्वनाभित्रको म ।
सरिता तिवारी – अलिखित इतिहास र अभिनव जिन्दगी
अलिखित इतिहासमा
तिमी थियौ
म थिएँ
उनीहरु थिएर सघन जंगलहरु थिए
हामी आपसमा प्रेम गर्थ्योँ
रुखहरु आनन्दविभोर हुन्थे
प्रफुल्ल बतास
हाम्रा खुशिनेरै बहन्थ्यो
हाम्रा Continue reading “Sarita Tiwari – Alikhit Itihas Ra Abhinav Jindagi”
बत्तीस वर्षअघि
म जन्मिएँछु,
सुश्री काली खवासले लिपेको हरियो भूइँमा
बाबाले रोप्नुभएको आलुचाको रुखभरि
पोखिएको पहेँलो घाम
र करेसाको लाहुरे फूल
आह !
मेरी आमाका सपनाका ती घुर्मैला क्षितिजहरू
बत्तीस Continue reading “Shrawan Mukarung – Aafnai Desh Sanga”
कटु स्वर
मेरा जीवन–वीणाका तारले अझ आघात सहनसक्छन् !
बजाऊ, त्यसलाई अझ जोरसँग झँकृत पार !
जो स्वर तिमीले मेरो जीवनमा बजाउन शुरु गर्यौ,
त्यसको आखिरी तान्न अझ रहेको छ !
यसकारण………………………………………………!
केवल करुण कोमल रागहरुमा मेरो अनुराग छैन !
मृदुल स्वरको तमाशामा मेरो जीवन व्यर्थमा बिग्रिरहेछ !
आङ्खनो अग्निलाई अब प्रचण्ड शिखामा प्रज्वलित पार !
आङ्खनो समीरलाई प्रतेज आँधीमा बग्न देऊ !
सारा आकाशम विक्षुब्ध हुनदेऊ !
मेरा जीवन–वीणाका तारले आखिरी राग कठोरभन्दा कठोर
स्वरमा बज्नदेऊ !
यमि तारहरुले अझै आघात सहनसक्छन् !
कृष्ण बजगाईं – धार
बैंशालु युवतीसँग छिल्लिएझैं
उत्ताउलिएर मान्छेहरु
समयको धारसँग खेल्छन्
धार एउटा लक्ष्मण रेखा हो
समयको कठघरामा उभिएको मान्छेहरु
त्यसमाथि टेकेर वारपार गर्दछन्
अर्जाप्छन् हतियारहरु
समयको Continue reading “Krishna Bajagain – Dhaar”
एकलव्य राज – बिवशतामा बाँचेको आत्मा
फोहोरको डंगुरमा
लुकामारी खेल्दै अभावका डोकाहरु
उनिहरुको सामु लम्पसार परेको छ ।
उता हरक्षण आकाशिने होडमा
कुदिएका छन्
प्रातकालिन समय
पुष्पगुच्छाका अगुल्ठाले
छोपिदै स्वर्ग खोज्ने होडमा
भौतारिरहेको काला वादलहरु
गुरुरु गुरुरु यता उता
चाँपाचाप त्यो अस्लिल नगरीमा
कुरिरहेकाछन् मानवताका
भण्डारमा वस्न
तर यता भने
वाध्यताका पोका पन्तुराहरु लिएर
भोकको ढाकरलाई अँगोछाले छोप्दै
कालो निस्लोट रातमा
प्याट प्याट गरेको चाप
सुनिन्छ अनि गुजिन्छ
ति रातका प्रहरहरुमा
खोज्दैछन संयमका डोरीहरु
कर्कलोको पानी अडिनु जस्तै ।
अगेनाको छेउमा निदाईरहेको त्यो चोखो
आत्मा नानाले जाडो भगाउनुको सट्टा
रापले तताईरहदा
माथि कौसींवाट छ्याप्प मैलो पानी
सडकमा पर्छ अनि उसका रातका
वयेलीहरु सुसाउछन्
चुईक्क चुईक्क
कहा लागेको छ र निन्द्रा
खोज्दै छ अगेनाको राप
भेट्दैन केहि ।
त्यसैवेला माथी
घृणाको तलाउवाट
उशाको लाली सँगै व्युझदै
एक मुठो प्रेमको थाली वोकेर
मन्दिर र विहारका स्तुपामा
एक अम्खोरा पानीले आफ्नो
कर्तुतलाई पखाल्दै
कोटी होमको मन्त्र जप्दै
एक भारी फूलले
ओढाईन्छ त्यो स्तुपामा
त्यति नै खेर
उ परवाट चियाई मात्र रहन्छ
उसका वख्खुले एक डोको निन्द्रा
भिजेका छन् दलिनवाट
संस्कारमा जिउदै
भिडमा हराउदै
खुरुरु खुरुरु
यता उता दौडिन्छ
भोक र आशुको विटो वोकेर
चियाउछ छेउछाउका अभ्रखमा
त्यहा छ एक भारी भोकका पोकाहरु
हरेक जत्था मानव र संस्कारले
उनीहरुलाई पुर्छन फोहोरको सगरमाथामा
तर ठिक विपरित
फूल र लड्डुको घुईत्रो हान्दै
सलामी ठोक्छन् स्तुपामा ।
तर
उ भने सधै
विवषतामा वाँच्न
सडकका पेटी कोट्याउन
आकाशको छानो लगाई
कोल्टे फेर्न वाध्य छ ।
सुन्यतामा विकेको
उसको संकटलाई
अन्धकारले टेकेको
उसको बिवषतालाई
चुलिदै गएको
उसको भोकलाई
लात हानेका छन्
अर्ध चेतन धर्मात्माले ॥
हेर्न अभिशप्त छु
एउटा अनौठो धारावाहिक
कहिल्यै कसैले जित्न नसक्ने दुरुह खेलको
साक्षी छन् सडकमा, खेतका आलीमा र बनका बुट्यानहरूमा
पोतिएको रगतका टाटाहरू
अनुसन्धान पनि गर्न सकिन्छ
कि यो पुनरावृत्ति हो
वा पुरातात्विक अवशेष हो कुनै बर्बर युगको ।
खोलाको किनार र बगरमा
खेतका कान्ला र कल्यानहरूमा फैलिएको लाशको असह्य दर्ुगन्ध
र, संसारका यावत सृष्टिलाई खरानी बनाउने
ज्योतिर्रूप यसका अवयवहरू हुन्
पानीको संकट र रगतको वषर्ा
अक्षुण्ण विशेषता हुन् यसका ।
टेलिभिजनमा कुनै उन्मत्त नायिकाले
प्रर्दर्शन गरेको उन्मत्त नृत्य झैँ
एउटा प्रचण्ड उत्तेजनाको
होर्डिङ बोर्ड झुण्ड्याएर ऐलान गरिरहेछन् खेलाडीहरू
निधारमा भिरेर कलंकको पौरुष
टीका लगाएर हाजिर छन् ।
यद्यपि एउटा शाश्वत सत्य पनि उद्घोष गरिरहेछ यो धारावाहिक
कि एक दिन तिनकै वंशले उर्त्र्सग गर्नेछन् जीवन तिनका विरूद्ध
जो जो संलग्न छन् यो धारावाहिकमा
साक्षी यो देशको घामपानी, हावाहुरीलाई नै राखे हुन्छ ।
ऐना हेरी कराउन थाले मान्छे
आफूसँगै डराउन थाले मान्छे
मसानमा बसे बरू ढुक्क होला
घरबाटै हराउन थाले मान्छे
हाँस्दाखेरि रगतमा भिज्नुभन्दा
आँसु मनपराउन थाले मान्छे
चराएन पशुले त पशुलाई
अब मान्छे Continue reading “Manu Brajaki – Aina Heri Karauna Thale Manchhe (Nepali Gajal)”
जीवराज घिमिरे – मेरो पहाड
(मधुपर्क माघ, २०६८)
पहाडले आफ्नो छातीमा खोपेर
मोटर गुडाएछ
पहराले आफ्नो कोखामा कपेर
गाडी चलाएछ
ठूलाठूला गिद्धे पहराहरू अब
निरर्थक छैनन् पहाडमा
तारे भीर पनि आफ्नो काखमा
मिनीबस Continue reading “Jeevraj Ghimire – Mero Pahad”
रन्जु “मार्ग” – पराजित समय
एक लिखित निर्देशनको
पालना नहुदै
अर्को आदेश आएको छ फैसलाको ,
जारी छन् जाहेरीहरु
अनुशासनविहिन हस्ताक्षरको अभिलेखालयमा
सम्पादित हुन् बाकी छ फूलले हालेको मुद्दा ,
सुनुवाई Continue reading “Ranju Marga – Parajit Samaya”
सन्ध्या पहाडी – स्पर्श
मलाई तिमी आफ्नो हातको स्पर्श देऊ
म तिम्रो स्पर्शले
न्यानो बनेर
विश्वभरि फैलिन चाहन्छु ।
तिम्रो स्पर्शले
मेरो आत्मामा प्रेम गर्छ
मेरा सारा
अभिलाषा प्रकाश बन्छन्
मेरो मनको अध्यारो
अविलम्ब गर्छ ।
तिम्रो स्पर्श
एउटा जादू हो
साहारा हो
चन्द्रमा हो तारा हो
त्यो लिएर
कैयौ ब्रहृमाण्डलाई
जित्न सक्छु म ।
तिम्रो स्पर्श
जीवनको मीठो पारा हो
फूल हो जलधारा हो
जुन लिएर
म सबै मानव हृदयलाई
सिच्न सक्छु ।
यो समयको हुरीमा
हृदयहरुको दूरीमा
सम्भव छ
तिम्रो स्पर्शलाई
समयले पर्खिरहेछ ।
बेहोशीको यो वरिपरिमा
आशालाई अलिअलि हम्किरहेछ
त्यसैले म चाहन्छु
त्यो स्वर्ण स्पर्श तिम्रो
ममा आओस्
मबाट त्यसले
दुनियाँ भिजाओस् ।
त्यसैले
हे स्वप्न मेरा
तिमी मलाई
मायाको स्पर्श देऊ
म तिमीलाई
आफ्नो सर्वस्व दिन्छु ।
भूपिन ब्याकुल – आविस्कार
भक्तहरुले सोधिरहे ईश्वरलाई
उज्यालोको रङ्ग कस्तो हुन्छ ?
कस्तो हुन्छ
हामीलाई दिने बाचा गरेका रङ्गीन स्वर्ग
कस्तो हुन्छ ?
ईश्वरले भनिरह्यो
भजन गाउँदै यहि अंध्यारोमा बसिराख
म स्वर्ग खसाल्छु !
नसोच
भक्तहरुको दिमाग सोच्नका लागि हैन
नहाँस
भक्तहरुको ओठ हाँस्नको लागि हैन
तिम्रो लागि म सोचिरहुँला / हाँसिरहुँला
ख्याल गर कि म मसिहा हूँ
तिमीलाई पापबाट मुक्त गर्न जन्मिएको
र तिमी प्रायश्चित गर्न जन्मिएका हौ – मेरो राज्यमा !
अढाई सय वर्षसम्म
अनुहारमा फुल्न खोज्ने हाँसो चुडाएर
मुखको ओडारमा खेलिरहेको सत्य
र आँखाहरुमा पोखिरहेका किरणहरु खोसेर
भनिरह्यो ईश्वरले
प्रिय भक्तहरु
यहि अंध्यारोमा पर्खिराख
म स्वर्ग खासल्छु !
राज्यको मलीन चेहरामा
उज्यालोमा दुर्गम रङ्गहरुले पनि आत्महत्या गरेपछि
भक्तहरुले क्रान्ति गरे
र बिस्थापित गरे इश्वरको छली सत्ता
र भने
अब हाम्रो बिस्वास छैन
अर्को जन्म, स्वर्ग र स्वयम् तिमीमा
ओ शक्तिहीन ईश्वर
हामी चाहन्नौ
अब अर्को ईश्वरलाई प्रतिस्थापित गर्न
हामी पर्खिरहेछौं
तिम्रो दरबारबाट आगोलाई मुक्त गर्ने
र चिसा बस्तीहरुमा न्यानो बाँड्ने प्रमिथसहरु !
अब हामी यही जन्ममा
किरणहरुको लठ्ठी टेकेर उभिन चाहन्छौं
रङ्गहरुको उज्यालो आविस्कार गर्न चाहन्छौँ !
शिव प्रकाश – रावण कौरव युद्ध
कुरुक्षेत्रको धर्मयुद्ध होइन, र्
धर्मसस्थापनार्थ लडिएको
त्रेतायुगको सत्ययुद्ध पनि होइन,
असत्यमाथि सत्यको विजय भएको
यो युद्ध !
अधर्मको युद्ध/असत्यको युद्ध
अहंकारको युद्ध/आदिम संस्कारको युद्ध
घमण्डको युद्ध/क्रोधको युद्ध
लोभको युद्ध/मोहको युद्ध
अज्ञानताको युद्ध/अन्धकारको युद्ध !
रावण-कौरवको युद्ध हो,
यो युद्ध !
यो युद्धमा
रावण र रावणगण एकपक्षमा हुन्छन्
कौरव र कौरवगण अर्कोपक्षमा हुन्छन्
गणनायकहरु युद्धको दुन्दुभि बजाउछन्
गणहरु आपसमा शस्त्रअस्त्र वर्षाउछन्
यो युद्धमा
युद्धको दुन्दुभि बजिरहन्छ
युद्धको संक्रमणमा मारकाट चलिरहन्छ
रगतका खोलाहरुले धरतिलाइ बगाउन थाल्छ
सन्त्रास ! कोलाहल !
आर्तनादका शब्दध्वनीहरु मच्चिइरहन्छ
रावण-कौरवगणहरु
यसलाई मंगलधून ठान्छन्
अधर्मगामी र असत्यमार्गी
रावण-कौरव एउटै सिक्काका दुइपाटा हुन्
त्यसैले रावण-कौरव युद्धमा
युद्धको कुनै नियम हुदैन
त्यहाँ निशस्त्र स्वतन्त्रताहरु मारिन्छन्
अस्मिताहरु बलत्कृत हुन्छन्
विचारहरु ढालिन्छन्
आस्थाहरु किचिन्छन्
आदर्शहरु बाँधिन्छन्
निष्ठाहरु भत्काइन्छन्
सभ्यताहरु लुटिन्छन्
विवेकहरु बन्दी हुन्छन्
विश्वासहरु धाइते हुन्छन्
अधर्म र असत्यको
रावण-कौरव युद्धमा
जसले जिते पनि
जित अधर्म र असत्यकै हुन्छर्
धर्म र सत्यको जित त अब
तब मात्र हुन्छ
जब राम र अर्जुन फेरि जन्मछ ।
हरैंचा/मोरङ , हालः बोष्टन/अमेरिका
