Seema Abhash – Mayalu

सीमा आभाष – मायालु…!

मेरो आँगनमा
उसले घाम पठायो
शीत पठायो
खामभित्र चराको सुसेलीसँगै
उसले गुनगुनाउने धून पठायो ।
म मौन बसेपछि
छोडेर गयो

मलाई उडाउन नसक्ने आँधी भनेर ।
ऊ फर्किएपछि
मैले उसलाई घाम पठाउन सकिनँ
शीत पठाउन सकिनँ
खामभित्र चराको गीत पठाउन सकिनँ ।

उसले साँचेको हुनसक्छ
मेरोलागि–
मीठो, नमीठो सम्झना गहिराई
बेनिन्द्रा मुस्काउने एकान्त
बग्दो हावामा अल्झिएको समर्पण
फूलको शीत,
शीतको गहिराइमा डुबेको नदीफूल
हृदयमा लुकाएको तस्वीर
थोपाथोपा पीडा
छुट्नुअघिको सम्झनास्पर्श
सेताफूलमूनि ओझेल परेको छायाँ
मेरोलागि रोपेको हँुदो हो उसले
फूलमा ओर्लने बिहान
जलकुम्भीमूनि लुक्ने आँसुतलाउ
गहिरो आकाशमा उड्ने नीला याद
पलपल आगोमा डुब्दै गरेको आश
चुल्ठोभरि छरिएको सुदूर सम्झना
सपनामा बर्बराउँदै भन्दो हो–
हावा लागेको रूखको पातमा
पछ्यौरी बनेर फरफराउने
मायासलाम तिमीलाई…!
मायालु…!
आगोमा उभिएको आँधीसलाम तिमीलाई…!
हाँस्न नसकेको आँसुसलाम तिमीलाई…!
तिमीले नदिएको घामसलाम तिमीलाई…!

Bodh Raj Pant – Rara

बोधराज पन्त – रारा

परेलीमा मेरो छायाँ सजाएकी तारा देखें
चुच्चेमारा झरेपछि लजाएकी रारा देखें ।

कैले घुम्टो बादलुको रिमझिम रिमझिम बर्षां
छातीभरि नीलो आकाश तरंगका धर्सा
भोकाएको चरी, मीठो प्रकृतिको चारा देखें
चुच्चेमारा झरेपछि लजाएकी रारा देखें ।

पर्खिएकी अभिसार बिच्छ्याएर आँखाहरु
मधुमास हो आज क्यारे सुसेलेर भाखाहरु
केही लज्जा, केही भय, दुलहीको पारा देखें
चुच्चेमारा झरेपछि लजाएकी रारा देखें ।

चीसो चीसो हावा, चीसो नीलो कञ्चन पानी
रंगी चंगी बुँकी भित्र हिमालकी रानी
उन्को पाऊ धुँदै बग्ने खत्याडको धारा देखें
चुच्चेमारा झरेपछि लजाएकी रारा देखें ।

यतै बसी एकान्तमा कुराकानी गरिरहूँ
सुम्सुम्याउं केश राशी अंगालोमा भरिरहूँ
जस्तो लाग्यो जब उन्को रुपरंग सारा देखें
चुच्चेमारा झरेपछि लजाएकी रारा देखें ।

सल्लेरीको बाँसुरीमा लता तरेलीका नाँच
संगसंगै माझतिर पौडी खेल्ने राजहाँस
बाँकी सबै पृथ्वीलाई मैले सर्वाहारा देखें
चुच्चेमारा झरेपछि लजाएकी रारा देखें ।

रुपन्देही

Monika Jirelgharti – Pahad Mathi Ubhiyera

मोनिका जिरेलघर्ती – पहाडमाथि उभिएर

दिव्य नीलगगनको उचाइ नापेर
अनन्त सागरको गहिँराइ नापेर
सभ्यताका शृङ्खलाहरु नियालिरहेछु
पहाडमाथि उभिएर ….

धर्तीमाथि उभिएको धर्ती चुम्न
धर्तीमा जन्मिएको रवि
यात्राका कठिन मोडहरुमा
निरन्तर बढिरहेछ,
सङ्घर्षका पदचापहरु
धर्तीको गह्रौँ पदचाप
पछ्याइरहेको रवि
उकाली अनि ओरालीहरुमा
नागीमा फुलेका फूलहरु
पहाडमा झुल्केका लालीहरु
हिमाल हाँसेका मुस्कानहरु
सबै–सबै सँगालेर धर्तीभरि
उज्यालो छर्ने रवि
धर्ती नियालिरहेछ
पहाडमाथि उभिएर …

एउटा पहाडमाथि धर्तीलाई उभ्याएर
अर्को पहाडमाथि उभिएको रवि
रगतले पछ्याएको बाटो
रगतले मुछिएको माटो
व्यस्त अभ्यस्त बाटो
सबै–सबै भुलेर
मुस्कुराइरहेछ हिमालको मुस्कानमा
हराइरहेछ धर्तीको छातीमा
पहाडमाथि उभिएर …

रवि खोजिरहेछ
रेनाता, बेनेडिक्टो र मुनामदन
रोमियो–जुलियट र लैलामुमताज
पहाडमाथि उभिएर …

जिरी, दोलखा

R M Dangol – Parichaya

आर एम डंगोल – परिचय

एउटा चट्टान
अथवा हीराको टुक्रा
चट्टान अथवा हीराको टुक्राभन्दा
अझै परेको समय
मेरो भोगाइ समयरहित एउटा पदार्थ ।

यसकै अथवा यीजस्तै पदार्थहरूको
केस्राकेस्रा भएर
बिल्कुलै हल्लारहित भएर
र बिल्कुलै चालरहित भएर
मैले एउटा जीवितकोष बोकेँ
यही कोषको सतहमा
हामी हाम्रो भाग्य खोज्दै छौँ ।

भनिन्छ – यही भित्ता हाम्रो नियतिरेखा हो
जिउनुपछाडिको बाध्यता
जस्तो कि हामी अहिले
खुत्रुकेमा हाम्रो भविष्य चिहाउँदै छौँ ।

Shyamal – Sarta

श्यामल – सर्त

जबसम्म नारी बलात्कृत भइरहन्छे
र आकास धुजा धुजा पार्ने गरी
महासागर सुक्ने गरी चिच्याइरहनेछ
जबसम्म चरा कैद गरिएको हुन्छ पिँजडामा
उसले आफ्ना स—साना चुच्चाले
फलामको पिंजडा भत्काउन छाड्ने छैन
परन्तु जीवित नै हुनेछ करुणा र कोमलता
प्रेमीहरूले छिनाल्नेछन् आफुलाई बाँध्ने सिक्रीहरू
प्रेम चलिरहनेछ ।

जबसम्म हत्याराको मुठीमा छटपटिएको हुन्छ न्याय
र पैसा हुन्छ डाँकाको ब्रिफकेशमा
जबसम्म आलमारीका किताबमा बन्द हुन्छ इज्जत
र शिक्षा बेरिएको हुन्छ
काँजो बेरिएजस्तै मास्टरको लट्ठीमा
जबसम्म बसिरहनेछ हत्यारा आरामदायी मेचमा
र मानिसहरु हुनेछन् त्यसभन्दा तल भुईंमा
धर्ती कम्पायमान भइरहनेछ ।

त्यतिन्जेलसम्म जन्मिरहनेछन् स्पार्टाकसहरू
जबसम्म चराहरुले गीत गाउन छाड्ने छैनन्
जबसम्म जमीन बाँझो हुन्छ र
कोदालीले विना काम
कुनामा झोक्राइरहनुपर्छ
किसानले जबसम्म हातमा लाठी लिएर
जमीन जोगाइरहनुपर्छ
क्रोध बढिरहनेछ ।

पानी भएसम्म नदी बगिरहनेछ
चेत भएसम्म मानिस छट्पटाइरहनेछ
विश्वास भएसम्म मानिस विश्वास गरिरहनेछ
आशा भएसम्म हौसला भइरहनेछ
बाजा भएसम्म सुनिइरहनेछ ताल, सुर र नाद
यो मन झंकृत भइरहनेछ ।

यी निराशा, क्रोध र हो—हल्लाका बीच
शिशुहरु जन्मिइरहनेछन्
र तिनकी आमाका पवित्र स्तनबाट
जीवन रसाइरहनेछ
मानिस आफ्नै देवताबाट मुक्त नभएसम्म
दासमोचन भएको मानिने छैन
त्यसपछि पनि अनन्तकालसम्म
मानिसहरुको आवाजले हावा कम्पित भइरहनेछ
जीवन चलिरहनेछ ।

Sangharsha Budhathoki – Mero Samarthya

संघर्ष बुढाथोकी – मेरो सामथ्र्य
(मधुपर्क बैशाख, २०६७)

मनको अँध्यारो कोठामा
अजंगको छाया बोकेर हिँडिरहन्छु म
पहाडको अन्तरंग बुझ्न
कालो बादलको लिस्नु चढेर
अश्लील मागहरूको आकृति काखीमा च्यापेर
सपनाको वस्ती खोज्न

अरुको चाहना टेबुलो घर्रामा कोचेर
आफ्नो मनको फाइल हाकिमको टेबुलमा
पुर्यामउँछु, खुसुक्क मैले ।
ङिच्च दाँत देखाउँदै
लाछी मनका खाली झोलाहरू बिसाउँदछु,
उसको समीप
ऊ उपरखुट्टा हल्लाउँदै मुस्काइ रहन्छ
नतमस्तक निदाइ रहन्छु म
उसैको निर्देशनमा
अरुको जायज मागमा टिपेक्स दलेर
कीर्ते अक्षरहरू रातो मसीले अन्डरलाइन गर्दै
अरुको चाहना हत्या गरिरहन्छु म
ऊ निर्धक्क हस्ताक्षर ठोक्दछ
तजबिजी अधिकारको दुरूपयोग गरेर
ऊ मुस्काउँदछ ।
म हाँस्दछु ।
भित्ता अलपक पर्दछ,
मेरो र हाकिमको कुटिल चाला देखेर
सन्नाटा एक्लो दिनमा !
अश्लील मागका आकृतिहरू दङ्गहास हुन्छन्
मेरो सामथ्र्य देखेर

प्युठान

Acharya Prabha – Najarko Baan Le Hanyo Ki Malai

आचार्य प्रभा – नजरको बाणले हान्यो कि मलाई ? (गजल)

नजरको बाणले हान्यो कि मलाई ?
मनको मन्त्रले तान्यो कि मलाई ।

बुझ्न नै सकिन आज खै के भनुँ ?
प्रियसी भनेर जान्यो कि मलाई ।

सकिन बुझेर मन नि कहिल्यै
जीवन संगीनी मान्यो कि मलाई ।

शायद असल प्रेमी नै भएर
मनकी प्रेमिका ठान्यो कि मलाई ।

हज्जारौं सुन्दरी छाड्दै पो यसरी
एक्मात्र मायालु छान्यो कि मलाई ।

छुटाइ कहिल्यै टाढा नै नगर्न
कसिलो डोरिले बान्यो कि मलाई ।

(रचना १९ अगस्ट २०१० )

Dipendra KC – Abhishapta Jeewan

दीपेन्द्र अपजसी – अभिषप्त जीवन

१.
कुनै युग !
बोकेर महादेवको श्रपित जीवन
थाकिनन् गोमा ब्रम्हाणी
पार लगाइन जीवनलाई जसोतसो
सुखद अन्त्यको घाटमा
शास्त्र भन्छ.–
सत्ययुग थियो त्यो ।

२.
अहिले
स्वस्थानी छ मेरो सिरानमा
तर युग अर्कै
महादेवबाट अश्रपित म
श्रपित जीवन जीउँदैछु समुद्रपारि
अघोषित, अप्रत्यक्ष र अन्यायी श्रापबाट
–“ तँ तेरा मातापिता, परिवार र आफन्तबाट छुट्टिएर, तड्पिएर बस्न परोस्
–जहाँ पुगेपनि दुुःख कष्टले नछोडोस्
–मनले आँटेताकेको नपुगोस्
–धन द्रव्यले कहिले वास नगरोस्
–मनमा चिन्ता खिन्नता छाइरहोस्
–जे जस्तो काम गरेपनि दोषको भागीदार हुन परोस् ” इत्यादि इत्यादि ।

३.
म सँग सत्ययुग छैन अहिले
आराधनाबाट श्रापमुक्ति पाउन
बिकल्प पनि छैन
सुखद अन्त्यको घाटमा विसाउन
साध्य पनि छैन
बोझिलो जीवन सहज टुँग्याउन
तर, अझैपनि
स्वस्थानी छ मेरो सिरानमा ।

४.
महादेवबाट अश्रपित म
लावण्यदेशको नवराज हुन सकेको छैन म
न त मलाई माला पहिराईदिने
ऐरावतहरु नै छन् कतै
न त श्रापफिर्ती गरिदिने
ब्रम्हाहरु नै छन कतै
किनकी म –
घेरिएको छु तिनै अप्रत्यक्ष श्रापहरुबाट
अभिषप्त वर्षाले रुझाएको
मेरो जन्मदिनको दिन देखि ।।

बागलुङ, हाल ओस्टण्डे बेल्जियम ।

Saroj Dhital – Muskurai Rahane Ye Yuvati

सरोज धिताल – मुस्काराइरहने ए युवती !

“पोको पारेर पीरहरूलाई थन्क्याउँछु म एकातिर
र बाँच्ने प्रयासमा
मुस्कुराइ दिन्छु ”
—यसै भनेकी थियौ तिमीले
मेरो प्रश्नको जवाफमा ।

मुस्काइरहने ए युवती !
केवल एउटा अर्को प्रश्न छ मेरो
त्यो कुन दिन
कुन घडी होला
त्यो कुन पल
कुन शुभ साइत होला
जब मन रुँदा तिम्रो
तिमी पनि रुन सक्छ्यौ
पग्लिँदा मनभित्र पीडाको बरफ
आँसु बनाइ झार्न सक्छ्यौ ?

त्यो दिन
त्यो घडी
त्यो पल पर्खिरहेको छु म
त्यस पलको
तिम्रो मधुर मुस्कान पर्खिरहेको छु म ।

Pramod Poudel – Desh Dukheko Lekhna Sakina

प्रमोद पौडेल “शिशिर” – देश दुखेको लेख्न सकिन

तिमी देखि टाढा, धेरै टाढा
सात समुन्द्र टाढा
फुर्सद को समयमा
नितान्त एक्लो भएर बस्दा
प्रिया,
मलाई तिम्रो यादले सताउनु पर्ने हो
आँखा भरि तिमी नाच्नु पर्ने हो
थोरै भए पनि तिम्रो माया दुख्नु पर्ने हो
तर अफसोच !
छक्क पर्छु आफैं
न तिम्रो याद, न तिम्रो तस्बिर
न त तिम्रो माया नै दुख्छ
प्रेमी त म तिम्रै हुँ
त्यसैले माफ माग्छु प्रिया तिमीसंग
या त म असल प्रेमी हैन
या त ममा अर्कै पिंडा छ
जुन तिम्रो माया भन्दा धेरै दुख्छ
तिमी भन्दा धेरै दुख्छ |

तिमी देखि टाढा, धेरै टाढा
सात समुन्द्र टाढा
तिमी जस्तै आमाहरुले
आफ्ना लाला-बाला खेलाएको देख्दा
चसक्क मुटु दुख्नु पर्ने हो
तिम्रो सम्झनाले पिरोल्नु पर्ने हो
तिमी बिनाको दशैं, के दशैं
कल्पनामै आएपनि कति रमाइलो हुन्थ्यो-
“तिम्रा अनमोल हातहरु मेरो निधारमा राखेर
कहिल्यै नरित्तिने आशिष दिएको”
तर अफसोच !
छक्क पर्छु आफैं
न तिम्रो सम्झना, न तिम्रो कल्पना
न त तिम्रो ममता नै दुख्छ
छोरो त म तिम्रै हुँ
त्यसैले माफ माग्छु आमा तिमीसंग
या त म असल छोरो हैन
या त ममा अर्कै पिंडा छ
जुन तिम्रो ममता भन्दा धेरै दुख्छ
तिमी भन्दा धेरै दुख्छ ||

आफ्ना भन्ने सबै देखि टाढा, धेरै टाढा
सात समुन्द्र टाढा
भिडभित्र पनि एक्लो म
सकि-नसकि जिन्दगीको खुड्किलो चड्ने क्रममा भौतारिंदा
कहिलेकाहीं त
डन्डी-बियो, कपर्दी, लुकामारी र गुच्चा खेल्ने साथीहरु,
उनिहरुसंग बिताएका रमाइला पलहरु
दिदि-बैनी तथा तिहार का अबर्णनीय क्षणहरु,
बुई-बुई र ताते-ताते अनि परिका मिठा-मिठा कथाहरु सुनाउदै
हुर्काउने बाबा, उनको त्यो काख
आदि-इत्यादीहरुले झस्काउनु पर्ने हो
मनै कस्तो-कस्तो बनाउनु पर्ने हो
तर अफसोच !
छक्क पर्छु आफैं
न साथीहरु को साथ, न दिदि-बैनी
न त बाबा को काख नै दुख्छ
“आफ्नो” त म तिमीहरुकै हुँ,
त्यसैले माफ माग्छु आफ्ना भन्ने सबैसंग
या त म असल मान्छे हैन
या त म मा अर्कै पिंडा छ
जुन आफ्नो पन भन्दा धेरै दुख्छ
अफ्नाहरु भन्दा धेरै दुख्छ |||

दुख्न त दुखेकै छ तर
कस्तो दुखाई हो कुन्नि
न “आमा” दुख्छ, न “बाबा” दुख्छ
न “प्रिया” न त “साथी-संगी” दुख्छ
तैपनि दुख्छ, बेसरी दुख्छ
यता छाम्यो एतै दुख्छ, उता छाम्यो उतै दुख्छ
चारैतिर दुख्छ
अब त सहनै सकिन
मनको पर्दा च्यातेर सुस्तरी हेरें-
देख्छु चारैतिर तीन अक्षर कोरिएको
नेपालै नेपाल कोरिएको
बल्ल दुख्नु को अर्थ बुझेजस्तो लाग्यो
नेपाल दुखेजस्तो लाग्यो
मेरो देश दुखेजस्तो लाग्यो
कता-कता डर पनि लाग्यो
आत्तिएर “आमा” राखेको ठाउँमा हेरें देख्छु-
एउटा दुधे बालक आफ्नी आमा को काखमा रक्त्याम्य भएर लडेको
आमा, अब त माफ गर्छेउ हगि
के गर्नु तिमी दुख्ने ठाउँमा ति आमा को बिलाप दुखेछ
प्रिया राखेको ठाउँमा हेरें देख्छु-
सेतै पहिरेकी अधबैंशे आइमाई
निर्जीव शरीर झम्टी-झम्टी चित्कार गरिरहेकी
प्रिया अब त तिम्ले पनि माफ गर्ने पर्छ
के गर्नु तिमी दुख्ने ठाउँमा विधवाको सेतो पहिरन दुखेछ
उनको त्यो चित्कार दुखेछ ||||

अर्को कुनामा हेर्छु, आस्चर्य लाग्छ
खोला-नालामा बग्ने पानीले रंगै फेरेछन
सायद होलि धेरै खेलेछन क्यारे देशमा
रातै-रातो मात्र देख्छु
चारैतिर हेर्दै जान्छु, दुख्ने ठाउं धेरै रहेछन
कतै साँफे बगर दुख्छ
कतै नौमुले दुख्छ
कतै बेनी बजार दुख्छ
कतै नारायणीहिटी दुख्छ
छिया-छिया मन को पिंडा पोख्न
“कबिता” लेख्न बसें
तर सकिन, देश दुखेको पिंडा लेख्न
त्यसैले माफ माग्छु कबिता तिमि संग
किनकि मैले तिम्रो मर्म बुझ्न सकिन
देखेकै कुरा लेख्न सकिन
भएकै कुरा लेख्न सकिन
देशको पिंडा लेख्न सकिन
देश रोएको लेख्न सकिन
देश दुखेको लेख्न सकिन |||||

– प्रमोद पौडेल “शिशिर”
रचनाकाल: असार १४, २०६१
लेक्सिग्टन, केन्टक्की, अमेरिका

[नोट: प्रस्तुत कबिताले “ANMA-NASeA Joint Convention 2007” मा भएको प्रतियोगितात्मक कबि गोष्ठीमा प्रथम स्थान हाँसिल गरेको थियो | २००४ मा लेखिएको यो कबिता को पात्र “म” लाई देश दुख्ने क्रम अझै बढ्दो छ | देशको रुवाई अझै तिब्र छ | तर दुखाइको मर्म छताछुल्ल झल्कने यो कबिता अहिलेलाई जस्ताको तस्तै प्रस्तुत गरिएको छ | ]

Bhupin Byakul – Diwangat Kabi Ko Naam Ma

भूपिन ब्याकुल – दिवङ्गत कविको नाममा

पुरै जीवनभरी अर्थ लगाउन पुग्नेगरी
मेरो हातमा एउटा कविता थमाएर
लापत्ता भएको छ मेरो प्रिय कवि

हराउनुअघि
मेरो छेउमा गाइरह्यो उसले
अभावका अन्तिम अन्तराहरु
हराएपछि
अन्जुलीमा थमाइदिएको छ जीवनको कविता
जसलाई मैले अर्थहरूको समुद्रमा
पारि तार्नु छ … … …

तुलसीको मठनेर
उसले पोतेर गएको छ एउटा एब्सट्रयाक्ट पेंटिंग
जसलाई बुझ्नु छ
बेडरुमको कुनामा
छाडेर गएको छ एउटा दुब्लो बाँसुरी आँफूजस्तो
त्यसमा जीवनको धून भर्नु छ

कला लेख्न र पोत्नुमा के महानता छ र ?
जीवनको सर्वाङ्ग क्षितिज खुल्छ
कला बाँच्नुमा
कवि कला बाँचेर गएको छ
र जानुअघि
एउटा अराजक पाठकको हातमा
जीवनको कविता खसालेर गएको छ
इश्वोर सेरिएर आत्महत्या गरेको
एउटा त्रासद मस्तिष्कमा
मन्दिरको काव्य छापेर गएको छ

सके
त्यही कबिताको सिमान्त अर्थ पहिल्याएर
नसके
अर्थहरूको सीमानामा
नक्सा हराएको कुनै पर्यटकझैँ अल्मलिएर
जीवनको अन्तिम छेउसम्म पुग्नु छ
र रोइरहेको छोराको हातमा
हाँस्दाहाँस्दै त्यही / त्यस्तै कविता थमाएर
एकदिन
यस धर्तीबाट
म पनि मेरो बाबाझैँ लापत्ता हुनु छ !

(दिवङ्गत पिताको नाममा)

Abir Khaling – Bholi

अबिर खालिङ्ग – भोलि

सधैंको रित्तो सिउँदो
विधवाको खुशीजस्तो दिन र
घाम नलाग्नुको अभिशाप थाप्लोमा बोकेर
हाँसिरहेछौं ।

जूवामा हारेको वैंश
नखोज्नु तिमीले ।
कन्याउनुको मोह पालेर लुतोको स्वाद
जिन्दगीको रथमा कति चढ्नु ?

भुस्याहा कुकुरहरु भुकिरहन्छन गाउँमा ।
मान्छेको सपनालाई………खेदेर
ऐय्याशीको शिकार खेल्छन ।

गल्ली र गल्छेंडाहरुमा हिजो आज
हाम्रो भविष्यको चेंके थपाई हुन्छ ।
थाह छ कि छैन
कति द्रौपतिहरू
जूवामा हारियो ।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Pravin Khaling – Sadak Ko Geet

प्रवीण खालिङ – सडकको गीत

जिन्दावाद
मूर्दावाद
भोक हड्‌ताल
लाट्ठी चार्ज
एक हौं
भोट देऊ अनि
होसियारहरू एक हुल भएर अघि बडिसके पछि।

गाउँको खेत बॉंझै छोडेर शहर पस्छन्‌ पसिनाहरू
जण्डिस लागेको रोजगारको हेराल्ड अनि फायल चापेको
थाइसिस खोक्ने गाउँलाई सडकले बस अड्डासम्म ल्याउँछ।

अवसादपछि आत्महत्या गरेका लाशहरू
अप्राकृतिक मृत्युको ठप्पा टासेर घर घर पुर्‍याउँछ
सडकले दिनहुँ जिउँदो लाश बोक्छ
प्रत्येक सॉंझ ढोंगी व्यवस्थालाई थुक्छ।

सडकले
युवाहरूको आत्महत्याको पोष्टमर्टम रिपोर्ट माग्दैन
ठीही र झरीमा दुध बेचेर पढाएको छोरो मर्दा
टोलभरि मरौ परेको खबर कुनै समाचारले छाप्दैन।
व्यवस्थाको तिस्कुलाले चिहान खन्छ
अनि यसैलाई उ प्रजातन्त्र भन्छ।

शहरबाट फर्केको बीपीएल छोरी
एचआईभी पोजेटिभ थियो, बुझ्दैन गाउँ
सुद त कता हो कता हराई पठाउँछ सॉंउ।

आम हड्‌तालको दिन पनि सडकले छुट्टी पाएन
आफ्नो पीर र व्याथाहरूको गीत उसले कहिले गाएन
तर
भक्सवागन बिट्टल र पजेरोहरूका टायरले कुल्चिएको भन्दा
देशको मानचित्र कोरिएको कुर्कुच्चाले कुल्चिन्दा
साह्रै दुख्छ सडकको छात्ति।

निर्धक्क बोकेर हिँड्‌छ
भ्रष्टाचार गर्न नपाएपछि
जुलुस निकाल्ने व्यवस्था परिवर्तनका पक्षधरहरू
सधैं अलपत्र पार्छ त्यसैले देशका कर्णधारहरू
यो सडक तिनीहरूको लाश जस्तो शरीर छात्तिमा उभ्याएर
कुनै चौरस्तामा जनसभा गरॉंउछ
वर्तमानलाई डाकेर प्रजातन्त्र कराउंछ
सत्तामा पुगेपछि त्यो स्वर विस्तारै हराउँछ।

फेरि यो सडकमा
बीपीएलहरू झण्डा बोकेर
टाउकोमा कात्रो बॉंधेर
जिन्दावाद
मुर्दावाद
भोकहड्‌ताल
लाठी चार्ज
एक हौ
भोट देऊ
अनि होसियारहरू भएर ओर्लिन्छन्‌।

गान्तोक

Pushpa Adhikari – Ustai Chha

पुष्प अधिकारी – उस्तै छ
(Source: Himal Khabar)

अचेल दिन र रात उस्तै छ
लुटेराहरूको जमात उस्तै छ

दिउँसै अँध्यारो भएको छ देश
बलात्कार, हत्याको उत्पात उस्तै छ

सल्किँदैछ आगो यत्रतत्र फेरि
झ्नै घिउ थप्ने वर्षात् उस्तै छ

मिलेको कहाँदेखियो र दुई ध्रुव
यहाँ पनि घात-प्रतिघात उस्तै छ

कैयांै मरे देशका निम्ति मर्न त
शहीदको सूचीमा अज्ञात उस्तै छ

Sijan Nayan Shrestha – Ritto Canvas

सिजन ‘नयन’ श्रेष्ठ – रित्तो क्यानभास
(Source: मधुपर्क असार, २०६८)

मलाई रङहरूसँग खेल्न
औधि मन पर्छ
रङहरूसँग खेलेर
रङहरूकै समुद्रमा
पौडन मन पर्छ
तर के गर्नु ?
यति सुन्दर जीवन
रङहरूसँग खेलेर बिताएको
यो समयले पटक्कै मन पराउँदैन ।
कहिले त यस्तो लाग्छ
म यो समयको वास्तै नगरौँ
मात्र रङहरूसँगै जिस्किरहुँ
रङहरूकै गोरेटोमा हिँडिरहुँ
सोच्दासोच्दै
यो समयले मलाई
अर्कै गन्तव्यमा पुर्‍याइदिन्छ ।
यसरी समयले मलाई
रङहरूबाट टाढा राख्दा
म्ानै कटक्क दुख्छ
म्ा के गरूँ ?
समयले त
मेरो स्मृतिविम्बमा ताजै रहेका
रङहरूसँग खेलेका पलहरू
आँधी ल्याएर उडाइदियो
कि मेरो जिन्दगी रित्तो क्यानभास भएको छ ।
म के सुनाउँ ? तिमीलाई
मेरो जिन्दगी र
रङहरूको कहानी
बरू तिमीले पनि
रङहरूसँग नखेलेकै
भए हुन्थ्यो कि ?

Motiram Bhatta – Yi Sanai Umer Dekhi Man Harna Lage (Nepali Gajal)

मोतिराम भट्ट – इ सानै उमेर् देखि मन् हर्न लागे

कहाँसम्मको आँट लौ हेर तिन्को
रिसाएर आँखा पनि तर्न लागे

कहाँसम्मको आँट लौ हेर तिन्को
रिसाएर आँखा पनि तर्न लागे

एकैपल्ट आँखा घुमाई दिनाले
कती मर्न लागे कती डर्न लागे

सुनिस् मन् मुनियाँ बडा होस राखेस्
बिछाएर जाल् कागुनो छर्न लागे

बिराना र आफ्ना नराम्रा र राम्रा
सबै सुन्दरीका अघि सर्न लागे

अघि पर्न सक्दीनँ मैले हरीका
नजर्देखि ‘मोति’ पनि झर्न लागे

बहरे मुतकारिब मुसम्मन सालिम
इ सानै उमेर् देखि मन् हर्न लागे

R M Dangol – Bato Soddhai Yatai Katai

आर.एम. डङ्गोल – बाटो सोध्दै यतैकतै

बाटो सोध्दै छु
यतैकतै
बाटो पछ्याउँदै पछ्याउँदै
हिँडिएछ यहाँसम्म
यहाँसम्म आइपुग्दा
आफ्नै जस्तो नलाग्ने स्वभावले
पछ्याइरहेको छ मलाई ।

हिजोअस्तिजस्तै
उस्तै देखिन्छु
छालाको रङ उस्तै छ
हातखुट्टा, नाकमुख
हिँडाइ, बोलाइ, हँसाइ
सबै उस्तै जस्तो लाग्छ ।

तर भन्नेहरू भन्छन्
हिजोअस्तिजस्तो छैन मेरो स्वभाव ।

उस्तैउस्तै त छौँ
सँगै फर्किएका हामी
भोक आफैँलाई मात्र लागे जस्तो
दुखाइ आफ्नै मात्र भए जस्तो
आफैँलाई खुसी बनाउन
आफ्नै जस्तो नलाग्ने स्वभाव
हाम्रै साथमा छन् ।

थाहा छैन
सँगै फर्किएकाहरूलाई
आफ्नै स्वभाव कस्तो लाग्दो हो ।

हिँड्नुपर्ने दिशा
पार गरेको दूरी
र पुग्नुपर्ने गन्तव्यले
आफैँलाई यसरी भ्रमित तुल्याउँछ भन्ने सोचिएन
हराएको बाटोको नक्सा खोजेर
म यहाँ आइपुगेको छु
हिँड्नुछ अझै
र बाटो सोध्दै छु
यतैकतै ।

Saroj Dhital – Ke Tyo Manchhe Ho?

सरोज धिताल – के त्यो मान्छे हो ?

हिजो आज
छोरी
जब जब सपनाबाट बिउँझन्छे
किन हो कुन्नि
प्रायशः टोलाउँछे
सुन्दर आँखामा पोतेर तुवाँलो
सोध्छे मसँग
“बा ! कस्तो हुन्छ मान्छे ? ”

आजकल उसको सपनामा
प्रायः एउटा साकार पिण्ड आउँछ रे
रङ्ग र स्वादको पत्रपत्र खोलमा लपेटिएर
त्यसै त्यसै त्यो हिनहिनाउँछ रे
साँगुरो इनारको पिँधबाट
हेर्दै सानो चोइटा आकाशलाई
सत्य भेटेको घोषणा गर्छ रे
अनि गर्जिन्छ रे
ऊ मान्छे हो !
ऊ नै मान्छे हो !!
ऊ मात्रै मान्छे हो !!!

आजकाल
प्रायशः
बिउँझनासाथ टोलाएर एकछिन्
उसले देखेको सपना सुनाउँछे छोरी
र सोध्छे
“बा !
के त्यो साँच्चै मान्छे हो ?’’

Tanka Subba – Yessima Tokne

टंक सुब्बा – यस्सिम्मा… टोक्ने

ठीक मेरैसम्मुख उभेको सालको बूढो रुख जस्तै
कति उभिनु ठिङ्ग स्थिर आङको खोपडीमा !
बेगवान मनहरु हुइक्याउँदै,
झापड हान्ने एक झोक्का बतासले
‘झप्पु’ हानेर जब कतै भाग्छ,
तब गाली गर्छु ‘तथानाम’ त्यसलाई
अनि मुर्मुरिन्छु रिसले चूर भएर

खै ! कता गयो त्यो पनि आ’ छैन सदाझैं ?
कति ठडिनु छेउमै अग्लिएको टावरसंग दाँजिदै ?
उमेर मात्र तन्किन्छ त्यो टावरको तलाभन्दा धेरै,
त्यसैले लाग्छ छलूँझैं बाटो कहिले, केही ‘यस्सिम्मा… टोक्ने परिस्थितिलाई ।

सकिए जस्तो छ यात्रा पनि, किनभने, प्रत्येक दिन र रात
काट्दै छु एउटै आयतनमा पत्थरको सालीक झैं,
हिउँदको कक्रिने जाडो र वर्खाको प्रचण्ड गर्मी
ताप्ने गरेको छु यथास्थानबाटै,
देख्छु पर पहाडको रङ्ग मौषमले पोते अनुसार
मात्रै स्पर्श गर्छु दृष्टिका हातहरुले त्यसलाई
र हरदिन उकाली-ओराली गर्ने दुई पाईला
सोँच्छु अब त्यहा पुग्ने छैन,
किनकि, बाँधिएको छु -फन्फनी अचेल
‘यस्सिम्मा… टोक्ने वाध्यताले ।

आफ्नै शिरमाथि जून-घाम र ताराहरु उदाएर आउनु
त्यो महत्वको विषय किन हुदैन र ?
तर सिमलको रुखझैं जिङ्गृङ उभेर
समय हाम्फाल्दै कुदेको हेर्नु बाहेक -फुर्सद छैन मलाई ।
मान्छेहरु हूलका हूल दोहोरीलत्तमा
चौतर्फी हाँकिन्छन् -उद्देश्यहरु बाँधेर
म भने, थिचिएको छु नउठ्ने गरी,
मेरैअगाडि घरको खाँबो-दलिनले थिचिएसरी
‘यस्सिम्मा… टोक्ने दायित्वले ।

यो ठाउँमा उभिन बेकार सोँचौ भने
थुप्रै-थुप्रै सपनाहरु पालेको छु यहिँबाट,
थुप्रै-थुप्रै सपनाहरु छामेको छु यहिँबाट,
तसर्थ मूर्तीको नियतिलाई कुल्चेर
प्रयोजन खोज्छु चलायमान क्षणहरुसंग
र अनुवाद खोज्छु जीवनका सही मार्गहरुमा
अन्तराल-अन्तरालहरुमै
तर यो गति, जति धकेल्न खोजे पनि ठाउँको ठाउँ
सालको बूढो रुख जस्तै मक्किँदै गएको छु म,
मेरो छेउको त्यही टावर जस्तै रित्तिँदै गएको छु म,
‘यस्सिम्मा… टोक्ने समयसंग ।।

Modnath Prashit – Jaba Chalchha Huri

मोदनाथ प्रश्रित – जब चल्छ हुरी

जब चल्छ हुरी, जब चल्छ हुरी, जब चल्छ हुरी
घामको ज्योति छेकिरहेका काला बादल फाट्छन
मै हुँ भन्दै सिँगौरी खेल्ने रुखको धूलो चाट्छन्
मस्त निंदमा शान्त सुतेका सागर पनि उर्लन्छन्
ज्वारहरुको थप्पड खाई पहरा पनि भत्कन्छन्

कठयाङ्ग्रिएका हिउँका डाँडा गाल्दै हिँड्छ हुरी
बाटो छेक्ने बार र गौंडा ढाल्दै हिँड्छ हुरी
फोहेर मैला घुर बर्ढार्दै गुनुनुनु हिँड्छ हुरी
उलटफेरका गाथा गाई हुनुनुनु हिँड्छ हुरी

आयु पुगेका जीर्ण कथाका पात-पतिंगर उड्छन्
तात्छन् जंगल कलिला राता नयाँ आँकुरा फुट्छन्
खेद्दै हिमऋतु बसन्तलाई स्वागत गर्छ हुरी
नौलो सिर्जन निम्ति प्रलयको गाउँछ गीत हुरी