Dipendra KC – Stabdha Chhu Ma

दीपेन्द्र के.सी – स्तव्ध छु म

स्तव्ध छु म
तिमी नआउने खवरले ।

बर्षौबर्ष प्रतीक्षाले ठडिएका
पहाडहरुमाथी उक्लिएर हेर्दैथिएँ
तिम्रा बाटाहरु ;
वाचा पूरा गर्ने
रहरका उपहारहरु लिएर आउंछौ भन्ने थियो
गोरेटोमा धेरै पाइलाहरु टेकिए
तर तिमी देखिएनौ ।
सल्लेरीका एकोहोरो सिरेटोसँग
खवर मात्र आइरह्यो –
तिमी आउंदैनौ यसपालि पनि !
जगै हल्लिन लागेको पहाडमाथी स्तब्ध छु म
तिमी नआउने खवरले ।

आज कान्ति देख्दिन जुनमा
अँध्यारो ओढेर निदाएको बस्ती
मेरै सपना निलेजस्तो लाग्छ
धाराहरुमा बाढी उर्लिएको छ
र पोथराहरु चुटिएका छन
गह्रुङ्गा पाइलाहरु लतारेर
भmर्छु फेदीतिर
आँधीजस्तै आउंछ कि ? खवरै नगरी ?
यस्तै झूठो आशा जोडेर
खोज्छु सपनाका अधिकारहरु ।

सवेरै यो उज्यालो, यो उमँग
हजारौं जवानी फक्राएर हाँसेका फूलहरु
यी सवैबाट टाढिएर देख्छु
त्यही डढेलो लागेको प्रतीक्षाको पहाड
र, ठोक्किइरहन्छ कानमा बारम्बार
तिमी नआउने खवर !

शँकैशँकाको सिंढी चढेर उक्लन्छु फेरि त्यही प्रतीक्षाको पहाड
र, रित्तो आकाश हेरेर
फेरि स्तब्ध हुन्छु म
तिमी नआउने खवरले ।।

१२ अप्रिल २०१३, बागलुङ हाल ओस्टण्डे बेल्जियम ।

Rakesh Karki – Hamro Bhasha Ra Aadikavi Bhanubhakta

इन्जिनियर राकेश कार्की – हाम्रो भाषा र आदिकवि भानुभक्त

टिष्टा देखि काँगडा अँगाली
सबैले बुझ्ने राष्ट्रभाषा नेपाली
आसाम हुँदै भुटान गुञ्जियो
भानु तिमीले गोडेको भाषा झ्याङियो

नेपाली भाषा र साहित्यमा मिठो स्वाद
धन्य आदिकवि भानु तिम्रो प्रसाद
बनायौ नेपाली भाषालाई शिरको ताज
सरल बोलचालको निम्ति समस्त माँझ

नेपाली भाषाको पक्षमा लडे
भारतको क्षेत्रिय भाषामा पनि पारे
सिक्किम दार्जिलिङ बढ्यो प्यारो भाषा उचाली
साहित्य, स्कुल, कलेज जताततै नेपाली

आफ्नै राष्ट्रमा यो कस्तो दुर्दशा
अबहेलित भयो सबैको साझा भाषा
सर्वोच्च पदमा पनि राष्ट्रिय भाषा नबोल्ने
भारतिय भाषामा सपथ लिन मिल्ने

नेपालको संवेदनसिल अंगमा पसी
उपराष्ट्रपति, उपप्रधानमंत्री मोजले बसी
भारतीय राष्ट्रभाषामा गौरव गर्ने
नेपाली हौ भने किन नेपाली भाषा हर्ने

फुटे हाम्रो भाषा हामी फुटी जाउँला
दुई करोडबाट घटी तीस हजार हौँला
आफ्नोपन हुन्न राष्ट्रियता हुन्न
एउटै देश एउटै रगत पनि हुन्छौँ भिन्न

सानो राष्ट्रमा बिभिन्न भाषा
नेपालीले सबैलाई जोड्ने आशा
भानु तिम्रो बाटोमा हामी सधैँ हिँडौला
सारा संसार तिमीले नेपाली भाषा चिनौला ।।

(आर्टिसिया, लस एन्जेलसमा भानु जयन्ति साहित्यिक गोष्ठीको अवसरमा वाचित कविता)

अस्तु / लस् एन्जेलस्

Homar Shrestha – Nadekha Nalekha Bhanne Haru

होमर श्रेष्ठ – नदेख नलेख भन्नेहरु

ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु
ए कलमलाई नलेख भन्नेहरु
खै म हजुरहरुलाई
कुन भाषामा सम्बोधन गरुँ !
हिउँदको बर्फिलो मौसम
जमेको खयरमसी
वासन्ती उत्सवसँगै पग्लिएको छ
तरङ्गित भइरहेछ श्वेत कागजमा
लाखौँ सशक्त वर्ण बनेर
तिनलाई म कसरी नदेखेझैँ गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
भर्खरैको शल्यक्रियापछि
अनगिन्ति अन्धनयन
स्वस्थ दृष्ट बनेका छन्
घामका रङ देखेका छन्
फराक आकाश हेरेका छन्
कति चम्किलो प्रकाश !
कति चाचल बतास !
टुसाउँदै छन् नयाँ पालुवा
कोपिलाउँदै छन् फूलका थुँगा
कसरी म तिनलाई
देखे पनि नदेखेभैष गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
यो सुन्दर धर्तीभरी
चिन्ताग्रस्त शोकग्रस्त
अनुहारहरु बग्रेल्ती रहेछन्
हेरिरहेछन् तिनले मलाई
म कसरी नदेखेझैँ गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
एकपल्ट देखिएको दृश्य
फेरि कसरी नदेख्न सकिन्छ र
आजभोलि कता-कता
म अँध्यारोमा हिंड्ने गरेको छु
हिंडदा हिंडदै दिगमिगाउँदो
खाल्डोमा झरेको छु
जहाँ मान्छे मान्छे जस्ता छैनन्
कीरा फट्याङ्ग्रझैँ
घस्रँदै र उफ्रदै छन्
म तिनलाई कसरी नदेखेझैँ गरुँ !
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
म ओहोरो दोहोरो गर्ने गरेको छु
नागेश्वरीको लौरी टेकेर
अन्धकारसित खेल्ने गरेको छु
टोलटोल गल्ली-गल्ली
म भौँतारिइरहेको हुन्छु
जहाँ कुकुरहरु भुकिरहेका हुन्छन्
दाहिने खुट्टो उचालेर
बिजुलीको पोलमा तुर्क्याउँदै
आकाशका जूनतारालाई भुकिरहेका हुन्छन्
गीत गाउने कण्ठ छैनन् तिनका
भुकिरहून् विचराहरु !
ए पृथ्वी नघुमोस् भन्नेहरु
ए कलम नलेखियोस् ठान्नेहरु
अक्षरको नशाले मातेर
म अन्धकारमा फर्कँदा
अनेकपल्ट भुकिएको छु
बिजुलीको पोलमा ठोकिएको छु
बायाँ खुट्टोमा टोकिएको छु !
त्यो निस्पट्ट रात
ब्रेख्त र चेखभ
संवाद गरिरहँदा
परेड खेल्दै थिए साँगुरो सडकमा
मेरा जुत्ता र पाइतलाहरु
अट्टहास गर्दै थिए उल्लूहरु
जीर्ण घरको छानुमा
तिनका ठूला हिँस्रक आँखा
एम्बुलेन्सका बत्तीझैँ
२७०० डिग्रीमा घुमिरहेका थिए
म तिनलाई कसरी नदेखेझैँ गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
एकपल्ट देखिएको दृश्य
फेरि कसरी नदेख्न सकिन्छ र !
यो मनमा छापिएको परिदृश्य
कसरी नलेख्न सकिन्छ र !

Lekhnath Paudyal – Poorba Smriti

लेखनाथ पौड्याल – पूर्वस्मृति

हे मेरो प्रिय बन्धु ! आज तिमिले जो लेखका खातिर
लेख्यौ सा–दर पत्र, त्यो सब पढें केही झुकाई शिर ।
ठेगानातिर हेरदा नयनमा देखा पर्यो ‘पोखरा’
जो देख्दा मनमा मिहीं स्मरणका लाखौं फुटे आँकुरा ।।

पैह्ला अङ्कुरमा हिमाल हँसिलो अग्लो अगाडी सर्यो-
साथै पर्वत-शृङ्खला विपुल त्यो चौतर्फि देखा पर्यो ।
लंबा संथर फाँट तालहरुको झल्क्यो ठुलो चक्चकी
फेरी त्यो गडुवा, विजेपुर खुदी, सेती बगेकी लुकी ।।

कोठे साँघु, बजारको झिलिमिली, काला उखू, सुन्तला
दोस्रो अङ्कुरमा खचाखच भये ज्यादै मिठा शीतला ।
पैसा ढाँक उखू यतातिर, उता कोरी बढी सुन्तला
त्यो संझी खुशिले रमाउँछ यहाँ यद्यापि मेरो गला ।।

तेस्रो अङ्कुरमा उपस्थित भयो अर्घौं तथा अर्चले
पुर्खाको जसमा थियो जस ठुलो प्रख्यात पाण्डित्यले ।
चौथोमा उभियो पवित्र खरको छानू भयेको घर
आमाको मृदु लालना सुख जहाँ लिन्थं म लोकोत्तर ।।

पाँचौंमा सुकुमार बाल्य वयका साथी सबै देखिये
साना पल्लव तुल्य त्यो बखतमा नाना थरी जो थिये ।
तिन्का साथ डुलेर काफल, तिँदू, ऐसेलु, चुत्रो ‘सब’
टिप्ता जो पुरुषार्थ- गर्व मनमा चढ्थ्यो, कहाँ त्यो अब ।।

छैटौं अङ्कुरमा मिल्यो असजिलो, पाटी धुलौटो, खरी
देखाएर कडा उकुस्मुकुसमा, जर्काउँथ्यो कन्सिरी ।
त्यो आपत्ति सही सुखाखर गरी साह्रा सबै अक्षर
भाषा-श्लोक फलाक्न घोक्न मनले कस्तै गयो कम्मर ।।

सातौं अङ्कुरभित्र अङ्कित भये गङ्गा-गणेश-स्तुति
चण्डी कोश र कौमुदीहरु ममा भर्दै निजी संस्कृति ।
त्यो देखेर भन्यो- कठै !! नवमले “जा राजधानीतिर
बेडा पार हुँदैन अध्ययनको खाली अँगाली घर” ।।

चर्को चक्र घुम्यो शनै: समयको, टाढा भयो अर्चले
प्यारा साथि पनि क्रमैसित सबै संसारदेखी – चले ।
देख्दा यो सब तारतम्य बिधिको धर्कन्छ छाती सब
त्यो जन्मस्थलमा कठै !! म कसरी कैले पुगूँला अब ?

वि.सं. २०२२ / वेणी

Santoshi Adhikari – Timile Tekne Bato Bhari (Nepali Gajal)

सन्तोषी अधिकारी – तिमीले टेक्ने बाटोभरि (गजल)
(असोज मधुपर्क, २०६८)

तिमीले टेक्ने बाटोभरि जितहरूकै लाम थियो
थाहा पाएनौ तिमीले हार्नेमा मेरै नाम थियो
यस्तै रहेछ जीवन जताततै ओझेल मात्र
यता भने कालो छायाँ त्यता शायद घाम थियो

मुटुभरि चोट दिई हिँडिहाल्यौ नरोकिई
खुल्ला थियो तिम्रो बाटो मेरो भने जाम थियो
जङ्गल शहर जताततै भौँतारिरहेँ एक्लै
मेरो तड्पनमा केवल त्यही एउटै राम थियो ।

Dipen Tamang – Mero Gaun Lai sodha

दिपेन तामाङ – मेरो गाउँलाई सोध

जिजीविषा प्रत्येक मान्छेको
लटरम्म तर नपाकेका फल र
फक्रन आतुरिएका फूलका कोपिला जस्तै
अपत्यारिलो जीवन चक्रमा
बाँच्नुछ, हुर्कनुछ त्यस्तै फक्रनु
व्यंग्यात्मक हाँसो
अवहेलित दृष्टिको घेराभित्रबाट
आत्मग्लानि, अभिशाप, दुर्भाग्यको कथा
मेरो गाउँलाई सोध

हेलचेक्राई, शोषित, दमित इच्छाहरू
एउटै रूखमा जीवन नबुझी तुर्लुङ्ग झुण्डिएका
भकटे, सुन्तला त्यस्तै डल्ले खोर्सानी
स्वशाषित, स्वतन्त्र, स्वअस्तित्वमा बाँच्ने आकांक्षा
भकटेभित्रको सन्तान भकटेको
सुन्तलाभित्रको सन्तान सुन्तलाको
खोर्सानीभित्रको सन्तान खोर्सानीको
धप्प छात्ती फुकाएर जिउन अघि
चिथोरिएर, निमोटिएर विवश बनेको कथा
मेरो गाउँलाई सोध

नभएको कसलाई छ ?
स्वतन्त्र बाँच्ने-बनाउने रहर
छुट्टै पहिचान जीवनको
छुट्टै मूल्य जीवनको
छुट्टै अस्तित्व जीवनको
यहाँ तर…
मानवता दानवताको घेराभित्र
केस्रा-केस्राभित्र
रस-रसभित्र
निर्धक्क आडम्बरको घुम्टो ओढेर
आफ्नै जीवनको मूल्यहीनतामा
फुस्रो हाँसो
पाइरियाको ङिच्च दाँत देखाएर
पल-पल ती
स्वशाषित, स्वअस्तित्व चाहनेहरूमाथि
जमाएका प्रभूत्त्वको कथा
मेरो गाउँलाई सोध

कठयाङ्ग्रिने जाडोलाई आफ्नै ठान्नेहरू
निर्धो, विदेशी कहलाइएका कथा
‘स्व’ भावना पटक-पटक लुटिइएका कथा
‘गाँस’ शिक्षाको गाईले खाएर
भूँडीभित्र पचाउन नसकेर
सुस्तरी-सुस्तरी भूँईमा तेर्सिएका कथा
मेरो गाउँलाई सोध !
आफ्नै गाउँलाई सोध !!

-दार्जिलिङ

Raghu Panta – Sapana

रघु पन्त – सपना

अनगिन्ती सपनाहरु देखिसकेँ आजसम्म
छैनन् कुनै पनि सम्झनामा
तर एउटा टाँस्सिएको छ आँखामा नानी बनेर
छातीभित्र सलबलाई रहन्छ मुटुको ढुकढुकी बनेर

जीवन प्यारो लाग्छ त्यो सपनाले गर्दा
धर्ती मोहक लाग्छ त्यो सपनाले गर्दा
कष्टदायी क्षणहरु पनि सुखद लाग्छन्
र यो बन्दी अवस्था पनि प्रिय लाग्छ
यही सपनाको नाममा यसलाई सुम्पँदा ।

Nistej – Bartaman Pariprekshya Ma

निस्तेज – वर्तमान परिप्रेक्षमा

वर्तमान परिप्रेक्षमा
ओझेलमा परेका छन् कतिपय परिप्रेक्षहरू !

वर्तमान परिप्रेक्षमा
हामी डराएर जूनकिरीसङ्ग
खाटमुनी लुकेका छौं
र पढ्दैछौं हाम्रो वीरताको इतिहास !

शिखण्डीहरू
निर्बाध विचरण गर्दैछन कुरुक्षेत्रमा
मुस्कुराउँदै र अनुहार पछाडी
लुकाउँदैछन आफ्नो लाचारी
नेपथ्यबाट अर्जुनको प्रहारको प्रतिक्षामा
वाण बर्साउँदै अभेद्य भीष्म वक्षमा,
अखबार खोज्दैछन शिखण्डीहरू
छपाउन आफ्नो वीरताको समाचार
शिखण्डीहरूको आत्मविज्ञापनको लालसा,
नेपथ्यबाट अर्जुनको प्रहार
र भीष्मको अभेद्य छाती
कुरुक्षेत्रका नियति बनेका छन् ।

वर्तमान परिप्रेक्षमा
चमेली षड्यन्त्र गन्हाउँदैछ
बेलीले बोक्दैछ बस्ती जलेको गन्ध
जाई र जुही हरू फुल्न डराएझैं छन्
गुलाब काँडा मत्रै फुलाउँदैछ
र गुराँसको बैंसालु मुस्कान
त्रसित छ यो मौसम देखेर
आकाशबाट अम्लवर्षा हुने हल्लाहरू बोकेर
एक हूल परेवाहरू
भूमिगत भएकाछन् ।
ब्वाँसाहरूको बस्तीमा
वसन्तोत्सवको तयारी चलिराखेको छ
अभूतपूर्व तवरले
खुम्चिदैंछन यो वस्तीका सीमाहरू
फाँट खुम्चिएर खेत
खेत खुम्चिएर घडेरी बन्दैछन
त्यस्तै बस्ती खुम्चिएर टोल
टोल खुम्चिएर घर
घर खुम्चिएर कोठा
र कोठा खुम्चिएर कुना भईराखेको वर्तमान परिप्रेक्षमा
सत्ताको प्रयोगशालामा
अभ्यास गरिंदैछन नयाँ नयाँ प्रयोगहरू
नयाँ नयाँ सूत्रहरू
नयाँ नयाँ गणितहरू
र नयाँ नयाँ व्याकरणहरू
शसकहरू गोप्य मन्त्रणामा छन्
र दिनहुँ छपाउँदैछन आतंक अखबारमा ।

युगौं पुरानो घाउमाथिको पाप्रा कोट्याउँदै
बसेको छ ईतिहासले बिर्सिएको यौटा योद्धा
ऊ सम्झिदैंछ आफ्ना हारका शृंखलाहरू
र बिस्तारै फुक्ने कोसिस गर्दैछ प्रतिशोधको आगो
खरानी भित्र केही झिल्काहरू उठ्दैछन
वाणविद्व छातीबाट पीप निचोर्दै
ऊ फेर्न खोज्दैछ आफ्नो शापित ईतिहास
पराजयका शृंखलाहरू हुनेछैनन अन्तहीन
शिखण्डी समयका वाणहरूमा छैन त्यो विष
जस्ले रोक्न सकोस उसको रक्त-प्रवाह।

वर्तमान परिप्रेक्षमा
गतिमान वर्तमान परिप्रेक्षमा
ओझेलमा परेका छन् कतिपय परिप्रेक्षहरू
र देखा पर्दैछन कतिपय नौला परिप्रेक्षहरू
यो समय दास बनेको छ
परिप्रेक्षहरूको
वर्तमान परिप्रेक्षमा
परिप्रेक्षहरूको यस महान असङ्गतिमा
हामी हाम्रो वीरताको इतिहास किताबहरूमा कैद गरेर
खाटमुनी लुकेका छौं र पढ्दैंछौं
घोक्दैछौं इतिहासका परिप्रेक्षहरू।

बैतडी,हाल: धनगढी

Abir Khaling – Shahar Ma

अबिर खालिङ्ग – शहरमा

कान्छीले साईंलीलाई
साईंलीले माईलीलाई
खोजी हिंड्ने शहरमा
रहरमा परेर सबैले बेचिसकेछन गाँउको साईनो
गाँउको बोली र गाँउको नाम ।
बाबरीको सुगन्ध र सयपत्रीको स्वच्छता ।

परको गल्लीमा कोपिला भएर कान्छी बस्छे
र वरको गल्छेंडामा
सपिला भएर साईंली बस्छिन ।
तर गाँउ छैन अहिले उनीहरूसित ।
छ ७३ दिनभरि बजिरहन्छ हातमा
शहरको रमझमसित ।
त्यही रमझमसित दिनभरि उनीहरुलाई भेट्न
आईरहन्छ नयाँ / नचिनिने / डरलाग्दो
एच आई भी पोजिटिब भन्ने नयाँ मानिस ।

(Sent To Sanjaal Corps via Email)

Tanka Subba – Mero Kabita Timilai

टंक सुब्बा – मेरो कबिता तिमीलाई

सोची रहेछु म
यसपालीको भेटघाटमा
के उपहार दिउँ तिमीलाई ?
म सँग एउटा साग्लो जीन्दगी छ
र छन् कोमल हृदयहरु
त्यहि हृदयबाट फक्रिएका
केहि सुन्दर कविताहरु छन्
तिनै कविताहरुको माला गाँसेर
तिम्रो आगमन पर्खिरहेछु
तिमी आउँने गोरेटोमा
कविताका गुच्छाहरु छरीरहेछु ।
र अन्धकार रातहरुमा
कविताका दीपहरु जलाईरहेछु
यसरी म तिम्रै लागि कविता लेखिरहेकोछु

तिम्रो आगमनको खुशीयालीमा
तिम्रो आगमनको सम्वोधनमा
एउटा कविता वनेर लेखिँदैछु
एउटा सरिता भएर फूल्दैछु
किनकी तिम्रो आँखामा कविता भएर देखिनुछ
यसरी जीन्दगीभर लेखिएका कविताहरु
तिम्रो लागि भएनन् भने
मैले कविता लेख्नुको कुनै महत्व हुदैन
यसर्थ मेरा कविताहरुको लागि
तिमी विम्व भएर आउँनु पर्छ
तिमी प्रतीक भएर छाउँनु पर्छ
तव मात्र मेरा शव्दले पूर्णता पाउँनेछन्
तव मात्र मेरा कविताले जीवन पाउँनेछन्
तव मात्र नयाँ संसारको सिर्जना हुनेछ
यदि मेरो कवितामा
तिमी प्रतिविम्व भएनौ भने
त्यो कविता अनर्थको हुनेछ
त्यसैले म भन्छु तिमी कवितामा
स्वतन्त्र विचार भएर आउँनु पर्छ
सुनौलो जिवन भएर वाँच्नु पर्छ
उज्यालो घाम भएर उदाउँनु पर्छ
तव मात्र मैले कविता लेख्नुको उदेश्य पुरा हुनेछ
त्यसकारण सोची रहेछु म
यसपालीको भेटघाटमा
के उपहार दिउँ तिमीलाई ?
म सँग एउटा साग्लो जीन्दगी छ
र छन् कोमल हृदयहरु
त्यहि हृदयबाट फक्रिएका
केहि सुन्दर कविताहरु छन्
तिनै कविताहरुको माला गाँसेर
तिम्रो आगमन पर्खिरहेछु
तिमी आउँने गोरेटोमा
कविताका गुच्छाहरु छरीरहेछु ।
र अन्धकार रातहरुमा
कविताका दीपहरु जलाईरहेछु
यसरी म तिम्रै लागि कविता लेखिरहेकोछु

Anup Joshi – Itihaas

अनुप जोशी – ईतिहास

पहिले पहिले
जमिनमा वनस्पतिहरु मात्रै बस्थे
जीव–जनावरहरु सबै पानीमा बस्थे ।
एकदिन भयो आकाशवाणी,
समून्द्रमा चारैतिर फैलियो अफवा–
“हिमालमा डढेंलो लाग्यो ।”
आगो नदीको बाटो हुँदै समून्द्र आईपुग्ने डरले
हिउँ माछाहरु हिउँ छेडेर भाग्न थाले
जीवनमा सूर्य नदेखेका पिंधका माछाहरु
बायोलुमिनेसेन्स विधिबाट बत्ती बाल्दै दौडिन थाले
छली ढुंगे माछाहरु–
साना माछाहरुलाई फसाउन छाडेरै सुइकुच्चा ठोके ।
सुरक्षित स्थानको खोजिमा–
सार्क , ह्वेल र डल्फिनहरु पनि भौतारिन थाले ।

समून्द्रको किनारमा आईपुग्दा
देखे– सबैले जमिन
सोचे– पानीको आगो जमिनमा फैलिदैन
अक्कलझुक्कल जमिन टेकेको बिराले माछा
जसै छाड्यो पानी
र टेक्यो जमिन
घट्यो अपरिकल्पनीय मेटामर्फाेसिस
र बिराले माछा बन्यो बिरालो ।
देखेर आश्चर्यचकीत–
सबै माछाहरु जमिन चुम्न अघि बढे
संखे किरा बन्यो कछुवा
बल्छीमाछा बन्यो जुनकीरी
सार्क बन्यो सिंह
ह्वेल बन्यो डाईनोसर
ढुंगे माछा बन्यो बाघ
तारे माछाहरु बने चरा
र उँडे भुर्र तारा छुन ।

यस्तैमा भयो अर्को आश्चर्य
चेपागाँडा बन्यो मान्छे ।
पृथ्वीजस्तो टाउको
शरीरैभरी कालो बादलजस्तो भुत्ला
सूर्यजस्ता दुई आँखा
रुखका हाँगाजस्ता दुई हात, दुई खुट्टा अनि औंलाहरु ।
यौटा चेपागाँडाको खुट्टाहरुको संगमस्थलमा
ठडियो पहाडजस्तो लिङ्ग
र अर्काे चेपागाँडामा
धस्सियो पहाड अट्ने दह
र छातीको दायाँ–बायाँ
आएर टाँस्सिए दुई चन्द्रमाजस्ता स्तन
देखियो दुवैको बीचमा यौटा कालो दाग ।

आपरिवर्तीत जनावरका बीच
मान्छेमा भने पलायो भिन्न ईश्वरिय खोपडी
मान्छे भयो सबैभन्दा बुद्धिमान ।
र नेतृत्व गरेर तमाम जनावरको
लाग्यो वनस्पतिहरुको साम्राज्य ।

नियाल्दै – हिड्दा–बोल्दा रुख–विरुवाहरु,
वनस्पतिहरुको जीवनशैली
हजार माइल पार गरेर मान्छे–
पुग्यो हिमाल
देख्यो–
हिमालछेऊ जमिनको छातीबाट
दनदनी बल्दै गरेको एक राँको ज्वाला
जहाँबाट निस्कँदै थियो प्रज्वलनशील ग्याँस
जो कुनै भयानक बिजुली चम्कदा सल्किएको हुनसक्थ्यो ।
देखेर– दंग परे समस्त जनावर ।
समुन्द्रको मायाले खिंचेर
फर्के केहि गोहि, दुईचार बाघ
र सबै डाइनोसर पहिलेकै रुपमा
तर फर्केन मान्छे ।

लिएर आगो अनि बचेका जनावरहरु
मान्छे– पुग्यो जंगल,
लगाईदियो डढेंलो
मारिए वनदेवता
रुखहरु बनाइए बन्दी
आक्रोशले गडे रुखका खुट्टाहरु जमिनमा
र शोकमा गरे चीर मौनधारण ।
अरु जनावरलाई खटाएर वनपाले
मान्छेले काट्यो रुख
बनायो घर
लिंगधारी कहलियो सर्वश्रेष्ठ ।

मान्छे–
यसरी सुक्ष्म चेपागाँडाबाट
बन्यो विश्व शाषक ।

Rajab – Sadak Garbha

राजव – सडक गर्भ

फेरि हलचल गर्दैछन्
सब सडक ।
सहर गाउँ
गाउँ सहर
पहाड पर्वत
पर्वत पहाडका
सब सडकहरुको यो हलचलमा
बाहानहरुको निरंकुशता पल्टँदैछ ।
सानो, ठूलो, छोटो लामो
सब सडक अब
प्रत्येक साल निरंकुश गतिको
पतनोत्सव मनाउने छन् ।
सडकहरु र पथहरु
पथहरु र सडकहरु
सब आप्mना निरंकुश नामहरु फेर्दैछन् ।

Suwas Khanal – Bancheko Samaya

सुवास खनाल – बाँचेको समय

स्वभाविक छ
भत्किनु
तर अस्वभाविक छ
भत्किनु , भत्किनु र भत्किरहनु

प्रश्न जाहेज छ
भत्काइरहनु मात्र ठीक हो भने
निर्माण किन आवश्यक छ ?

अहिले पत्रिकाहरू
भत्केका तस्विर छापिरहेका छन्
टेलिभिजन
भत्किनु ठीक वा बेठीक बहस चलाइरहेछ
कोलम्निस्टहरू
भत्किनुकै पक्ष, विपक्षमा
विचार विमर्श गरिरहेछन्
चित्रकार
कोरिरहेछ भविष्य भत्किरहेको
भयावह चित्र
फोटो पत्रकार सबभन्दा बिकाउ
फोटो खिच्ने धुनमा छ –भत्काइकै

फरक फरक भत्काइका
आयोजक ,समर्थक
नेताहरू
कार्यकर्ताहरू
कुन भत्काइ ठीक
कुरा उठाइरहेछन्

हो सबैसबैसँग
भत्काइकै आग्रहहरू छन्
हो सबैसबै अलापिरहेछन्
भत्काइका
ससाना साम्प्रदायिक धुनहरू

हो भत्किनुनै ठीक हो भने
बन्नु किन आवश्यक थियो ?
हो चर्किनु नै सुन्दरता हो भने
कुरुपता के को अर्थ हो ?

यो अहिलेको युग
बेचिरहेछ संवेदना
जोगाइरहेको छैन
यो अहिलेको समय
टुक्रिरहेको छ क्षणक्षण
जोडिइरहेको छैन

तर एउटा घर
पूर्ण निर्माणले राम्रो देखिन्छ
न कि एकएक इँट्टा इँट्टामा ।

Komal Shrestha Malla – Maato Bhairahechha Baluwa

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – माटो भै रहेछ बालुवा

पुज्नु पर्नेले नपुजेर, माटो भै रहेछ बालुवा,
भक्त नभए माटोमा, के पलाउछ पालुवा ।

गार्है हुन्छ अब यो मन्दिरलाई चम्काउन,
भक्ती मरेकाहरुले सक्तैनन् माटो फुलाउन ॥

पुज्नु पर्नेले नपुजेर, माटो भै रहेछ बालुवा,
भक्त नभए माटोमा, के पलाउछ पालुवा ।

छन जो बचेकाहरु, माटोमा जिउंदै मरे सरी,
हेर हेर माटोको टिलपिल आसु गह भरी ।।।

पुज्नु पर्नेले नपुजेर, माटो भै रहेछ बालुवा,
भक्त नभए माटोमा, के पलाउछ पालुवा ।

Krishna Bause – Afnai Paribhasha Mathi Prashna Chinha

कृष्ण बाउसे – आफ्नै परिभाषामाथि प्रश्न चिन्ह
(मधुपर्क २०६६ मंसिर)

जब म बाटोमा ओहोरदोहोर गर्छु
मेरो स्पर्शमा आउँछ
एकातिर
सधैँ सबैलाई जीवन बाँड्दै हिँडिरहेको निश्चिन्त हावा
र अर्कातिर
सधैँ चिन्तामा डुबिरहेको एउटा मान्छे ।
जब म बाटोमा ओहोरदोहोर गर्छु
मेरो कानमा पर्छ
एकातिर
मनै रमाउने चराको चिरबिर
र अर्कातिर
अनुरागीलाई पनि
वैरागी बनाउने
घरघरमा घन्काइएको
क्रन्दनको गीत ।
जब म बाटोमा ओहोरदोहोर गर्छु
मेरो स्पर्शमा आउँछ
एकातिर
भर्खरै चरनतिर लागेका
वस्तुले छाडेको तातो श्वास
र अर्कातिर
आत्मघातको बारुद बोकेर हिँडिरहेको
आफ्नै चिसो लाश ।
तब म यो सोच्दै अवाक् बन्छु-
कसरी गर्ने मैले
अब मान्छेको रूपमा आफ्नो परिभाषा !
पानी, पतङ्ग र चेतना नभएका प्राणीका ढकहरूमा
तौलँदै
मान्छेको रूपमा
आफ्नै
विक्षिप्तता !

-पोष्ट बक्स नं. ४५२५, काठमाडौँ

Bhojraj Baral – Basekai Thaun Swarga Banaune Ho Bhane

भोजराज बराल – बसेकै ठाउ स्वर्ग बनाउने हो भने

हेर्नुस, भोलि सबेरै कुद्नु छ,
मेरो काम, आजै फत्ते हुनु पर्छ!
हेरौंला नि हजुरको दुख, काम तुरुन्तै हुन पर्छ,
मलाइ धेरै हतार छ,
हजुर, भन्नुस, क-कसलाई भन्न पर्छ!

लौन, थुनामा परेछ रे,
जाँड को सुरमा, तथानाम भनेछ रे,
एक दुइ लात ठोक्दैमा, कोची हालेछन बिचरोलाई,
निकाल्न आएको, पार्टीका साथि लिएर,
लौ भन्नुस, के गरौँ, छुटाउनै पर्यो यो मोरोलाई!

लोकसेवा दिएको छ, राम्रै गरेको छ रे
सबै पाना भरेको छ रे,
लौन, नाम निकाल्न पर्यो,
ठुलै मान्छे संग आएको छु,
जागिर मिलाउला भनेर, कसम खाएको छु!
अलिकति कोसेली ल्याएको छु!

गहुँत छर्कन पर्छ,
शुद्ध हुन्छ भान्छो, गोबरले लिप्न पर्छ,
मरेकाले दुख दिए बाबु, पितृ बोलाउनु पर्छ,
कि त धामी झाँक्री, खोज्न पर्छ,
जनावरको बलि चढाउनु पर्छ,
भाकल गरेको छु, एउटा बोको रोज्न पर्छ!

यस्तै यस्तै सोचाइ पालेर,
फेरिंदैन गाउँ र समाज,
सिर्फ भगवानको नाम मा लामो दाह्री पालेर!

समय फेरिंदै जाँदा,
पाठ्यक्रम फेरिन पर्छ,
सबैले गल्ति गर्न सक्छन,
झुठो सहि हुँदैन, गुरुले भन्दैमा,
दुइ र दुइ जोडेर पांच हुँदैन, दश पटक गन्दैमा!

जति कुर्ले पनि, जति तिर्थ नुहाए पनि,
नकाटेको चिट्ठा पर्दैन,
मन फेरिन पर्छ, सोचाइ फेरिन पर्छ,
लालचका आँखा फेरिन पर्छ!

आफू जस्तै,
सबैको पेट उस्तै हो,
अघाउँदा पनि भोको पेट देख्न पर्छ,
भोकाले पनि दिनेको मन देख्न पर्छ,
कुवा भित्रै बसे पनि,
बाहिर अर्को सन्सार देख्न पर्छ,
सबैले केहि न केहि गर्नै पर्छ,
स्वर्ग पुगेका छैनन, फलाकेरै कोहि,
बनाएरै पुगेका छन् स्वर्ग कति,
बसेकै ठाउ स्वर्ग बनाउने हो भने,

आउ तिमि केहि राम्रो गर, म उस्तै गर्छु!
तिमि मेरो चुलो बनाउ, म तिम्रो भकारी भर्छु!!

Komal Bhatta – Aafnai Desh Ka Byatha Haru

कोमल भट्ट – आफ्नै देशका व्यथाहरू

आफ्नै देशका व्यथाहरू सुनिदिने कोही छौ कि ?
च्यातिएको हृदयलाई तुनिदिने कोही छौ कि ?

अन्याय र अत्याचारले ढाकेको छ जताततै
कुकर्मका बाटाहरु थुनिदिने कोही छौ कि ?

रोग,भोक,अशिक्षा र बेरोजगारी बढ्यो धेरै
सर्वसुलभ अवसर त्यो चुनिदिने कोही छौ कि ?

रुनेहरू रोएकैछन् कोही खित्का छोडछन् सधैं
सबले हाँस्न पाउन भनी गुनिदिने कोही छौ कि ?

परस्परका भेदभाव र बैमनश्य हटाएर
एकताको एउटै माला उनिदिने कोही छौ कि ?

पुरानो नैकाप,काठमाडौँ
हाल:- न्युयोर्क,अमेरिका
4th March,2013

Gopal Jhapali – Sarbahara Ko Neta

गोपाल झापाली – सर्वहाराको नेता

पुषको ठिहिमा हुस्सुको ब्याल्क होलले निल्दै गरेको सडकमा
म हात जोडेर मुखले फुक्दै न्यानो भ्रम खोजी रहेको छु ,
तिमी त्यहि सडक आडैको महलमा बसेर मकल ताप्दै
म प्रति दया देखाउँछौ र फलामे झ्यालमा आएर
एकमुठि सिगरेटको धुँवा म तिर हुर्याउँछौ ।

प्रत्येक साँझ पेगहरुले तिमीलाई स्वागत गरिरहेका बेला
म एक माना बगेडा लिएर झुपडी भित्र छिर्दै हुन्छु
त्यहि बेला दुधे छोरी मेरा खल्तिको खान्तलासी गर्न थाल्छे ,
सायद तिमी त्यहि बेला रङ्गिला यौवनहरु एक एक गर्दै सुम्सुम्याउन थालि सकेका हुन्छौं ।
पर्दा उचालेर तारासँग खित्किँदै तिमीले मुलायम हत्केलामा
भोगको बिस्कुन सुकाउँदै गर्दा
म मेरी सुत्केरी श्रीमतीको भोक मेटाउन जाउलो छड्काँउदै
अँगेनाको धुँवा चिर्दै धुरीबाट तिनै तारा सँग सर्माईरहेको हुन्छु ।

माक्र्सवादका ठेली सिरानीमा बिझाउँदै तिमी कृत्रिम सपना खोजी गर्दै हिड्छौं,
किनकि त्यहि सपना भित्र तिम्रो बिपना बाँचेको छ ।
जुन सपनाले तिम्रो उडान उचाई लिने क्रममा भएकै बेला
मेरो गन्धे पसिनाले भिजेको मयलपोसबाट छिरेको बतासले
म आँतमा शितलता भरि रहेको हुन्छु ।
किनभने मेरो सपनाले तिम्रो जस्तो उडान लिन सक्दैन
किनकि म त सर्वहार हुँ, तिमी सर्वहाराको नेता ।

लखनपुर, झापा

Shyamal – Dasani Ko Lehanga

श्यामल – दसनीको लेहङ्गा

तातो हावाको झाँकाले
फरफराउँछ
पराजित मुलुकको झन्डाजस्तो
दसनीको लेहङ्गा ।

धेरै चोट सहिसक्यो
धेरै रगत बगाइसक्यो
धेरै बलात्कार खपिसक्यो
जमिन्दारको बाँझो खेतमा
धेरै कुलो लगाइसक्यो
घामपानीको मारले
जति मधुरो देखिए पनि
अझै रङ्गीन छ
हजारौँ फूल फुल्ने उद्यानजस्तो
दसनीको लेहङ्गा ।

दाउरा लिन गएको
जङ्गलबाट फर्केन
कसैलाई थाहा छ कि
कहाँ फरफराइरहेछ बुट्टेदार
दसनीको लेहङ्गा ।

Rakesh Karki – Jati Jati Para Sarchheyau (Nepali Gajal)

इन्जिनियर राकेश कार्की – जति जति पर सर्छयौ (गजल)

जति जति पर सर्रछयौ उति नजिक बसुँला म
जति जति फुक्न खोज्छ्यौ उति उति कसुँला म

घुर्काएर ठुस्कीएर रूँदै जित्न खोज्छ्यौ भने
ति आंशुका थोपा थोपा संग संगै खसुँला म

कति सजिलै भन्छ्यौ नि मेरो माया छैन भनि
थुने पनि छेके पनि त्यो दील भित्र पसुँला म

डराई समाजसंग कुल् घरान खोज्छ्यौ भने
जात पात कुरीतिलाई गोमन बनि डसुँला म

डराउदिन कसैसित तिमीले हात थामे पुग्छ
साथ तिमी दिन्नौ भने भैगो एक्लै फसुँला म

विर्सीभुली कसम बाचा चोखो माया जलाइदिए
अंजुलीमा खरानी लीइ छाती भरी घसुँला म