Radha Baskota – Mahakavi Prati

राधा बाँस्कोटा – महाकविप्रति
(मधुपर्क २०६६ कात्तिक)

मनमा राखेँ तनमा राखेँ शिरमा सजाएँ
सुरमा तिम्रो मिलाई लय बाँसुरी बजाएँ ।
उघारेँ आँखा मिलाई भाखा पाखामा नचाएँ
मृगका पाठा मयूर बुट्टे तिमीमै सजाएँ ।।

जे लेख्छु ऐले अक्षर तिमी स्वरूप तिम्रै यो
टलक्क टल्की झलक्क झल्की मसामु उदायो ।
ममात्र होइन सबैमा देख्छु स्वरूप तिम्रै त्यो
पूजाका थाली अक्षताभित्र तिमी नै सजेको ।।

अँधेरी रात उघारी ढोका ढोकाकै छेउमा
आरती बल्यौ उजेलो पारी दिलले दिलमा ।
मानवताका गाएर गीत संसार घुमेछौ
स्वतन्त्रताका पखेटाभित्र प्रकृति चुमेछौ ।।

पातको प्रीति फुकाई फर्फर प्रेमको संसार
गाउँमा ल्यायौ, बस्तीमा ल्यायौ प्रेम भो संसार ।
ठालुसिङ काँपे आलुसिङ काँपे सामन्त काँपेछन्
निरङ्कुश बाँच्ने शासक तिम्रै सामुमा काँपे झन् ।।

चन्द्रमा छोई कसम खायौ चन्दकै सामुमा
झल्मल बत्ती चन्द्रको जस्तै बालेर धर्तीमा ।
पूजारी तिमी हे प्रजातन्त्री ! प्रजाकै तन्त्रमा
जिन्दगी सारा समर्पण गर्यौ मानव मन्त्रमा ।।

गरिब रोए हँसायौ हाँस्ने सामन्त रुवायौ
अन्यायी माथि बज्रझैँ बज्री न्यायलाई हँसायौ ।
पर्वाह केही गरेनौ आफ्नो आफूलाई रुवायौ
‘रोएर आफू हँसाउने संसार’ सन्देश सुनायौ ।।

नसके पनि उचाइँ चुम्न उडान तिम्रो त्यो
मनको मैलो पखाल्न हेर्छु उडान तिम्रो त्यो ।
असल तिम्रो सम्झेर मात्र रमाउँछ दिल यो
त्यो दिलभित्र यो दिल राखी अग्लन्छ माथि यो ।।

मनमा राखेँ तनमा राखेँ शिरमा सजाएँ
सुरमा तिम्रो मिलाई लय बाँसुरी बजाएँ ।
सबमा राखेँ सर्वाङ्ग तिम्रो दिलमा टसाएँ
उघाँर आँखा मिलाई भाखा गीतमा नचाएँ ।।

Mina Bantawa ‘Mridu’ – Kati Nishthur Chha Samaya Ko Pawandi

“कति निष्ठुर छ समयको पावन्दी”

कति निष्ठुर समयको पावन्दी
कति निर्मोही समयको पावन्दी
उफ! कति स्वार्थी समयको पावन्दी
कुनै दिन यहीं समयले इच्छाको बगैंचा भरी
ढक्कमक फूल्ने फूल झैं उल्लाशहरु फूलाउने गर्थ्यो
उमंगको खुसी उर्लीssउर्ली छाई दिने गर्थ्यो
कुनै दिन आँखा भरि सप्तरंगी रंगहरु बनेर
इन्द्रेणी झैं यी आँखाहरुमा अनेकौं रंगिन
मिठा-मिठा भविष्यका सपनाहरु बुन्ने गर्थे
जहाँ सुन्दर भविस्यको चित्रण कोरिएर
मलाई ठिंग उभिएर हेरीरहेको हुन्थ्यो
तर आज त्यो समय छैन
समयले मलाई छोडी सकेको छ
उफ! समय म देखि निस्ठुरी भै सकेको छ
आज पनि तेहीं दिन छ त्यसरी नै रात पर्छ
त्यसरी नै हरेक रातहरुमा चन्द्रको उदय हुन्छ
त्यसरी नै शुक्ल पक्ष्य त्यसरी नै
कृष्ण पक्ष्यको आगमन हुन्छ
उनीहरु मलाई अवलोकन गर्दै फर्कन्छन
त्यसरी नै बिहानी पख रातहरु भाग्न खोज्छन्
बिहानीको लाली पवन संगै पुर्व क्षितिजबाट
मुसुssमुसुssमुसु हाँस्दै देखा पर्छ
आज पनि तेसरी नै सुर्य छिप्पिंनदै चन्द्र अस्ताय हुन्छ
फेरी उ पल्लो क्षितिज डाँडा पाssरी
चन्द्र राssतो लाली छोड्दै डुब्दै गरेको देखिन्छ
उसले मलाई भोली भेट्ने बाचा गर्दै हात हल्लाउँछ
तर म उसलाई बिदाई गरि हाल्नु सक्दिन
किनकी! उ म संग दिन भरि साथ भएको कारण
म चटक्कै उसलाई बिर्सेर हात हल्लाउन सक्दिन
बिदाई दिई हाल्न सक्दिन
त्यसै उ नडूबुन्जेल सम्म म उसलाई उभिएर हेर्छु
कुनै भिन्चीले कोरेको मोनालिसा झै
हात बाँधेर म ठिंड०ग उभिएर म हेरीssरहन्छु
उसलाई म टुलुssटुलुssटुलु
एकोहोरिएर हेरीssरहन्छु म
एकोहोरिएर हेरीssरहन्छु!!

Manoj Kafle (Mansoon) – Santras Ko Nisima Royen

मनोज काफ्ले ‘मनसुन’ –  सन्त्रासको निसिमा रोएँ

सन्त्रासको निसिमा रोएँ चोटै चोट लुकाएर
बिलौना मा बिहानी भो नयनहरु सुकाएर

जीवन यो नसा भयो अँध्यारा छन् गंतब्य
आफ्ना ले भुली गए बाचा बन्धन फुकाएर

बेअर्थको संघर्ष यो उन्मुक्त यी भाग्य रेखा
हजार आए ठगी गए खोक्रो आधार झुकाएर

बल्झिरहे घाउहरु बेदनाका लाम लागे
दैब तेरो सापो नापो जाउँकि बरु चुकाएर

Baidyanath Upadhyaya – Diganta

बैद्यनाथ उपाध्याय – दिगन्त

सोचेको कहाँ हुन्छ र
जिन्दगीमा…
बेला-बखतमा चढदछन
आफ्ना आकाङ्क्षाहरु
बलिवेदीमा
मुढो जस्तै एक्लै लडिरहेछु
बीच बाटामा
के के उम्मीदहरु लिएर
हिंडेथें त्यो प्रस्थानबाट हिजो
अब असम्भव भएको छ हिंडनु
फोका उठेकाछन पैतालाभरी
कालो मसी पोखिएको रात
खनिएको छ सडकको वार-पार
कस्लाई थाह छ
के गुज्रन्छ यो निविडतामा…
मेरो अन्तसको यो कोलाहलदेखि पर
बस फैलिएको आकाश छ
दूर दिगन्तसम्म…!

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Basu Shashi – Euta Prem Patra

वासु शशी – एउटा प्रेमपत्र

तिमीकहाँ आउने कुराको रूखको टुप्पोमा चढेर
एउटा बाँदरजस्तै मेरो मन टुक्रुक्क बसिरहेछ
परपरसम्म चियाएर ।
मेरा हातहरू छन्— मबाट उम्केर
तिमीलाई छुन आउन चाहन्छन्
छाउराले घर फर्केका मालिकको खुट्टा चाटेझैँ गरेर ।
अवश्य मेरो मन र हातको— मबाट अलग— तिमीसँग
एउटा अर्कै सम्बन्ध छ,
नरिवलभित्रको तरलजस्तो सम्बन्ध ।

वास्तवमा नदीका तीरैतीर लखेटालखेट गर्न जाने हौ भने
यही घाममै हो।
वास्तवमा तिमीलाई छुन जाने हो भने
यही जाडोमै हो।
(साँच्चै, मान्छेलाई छुनुजति सुखद
अरू क्यैहुन सक्दैन हगि ?)
तिमी पत्याउँछौ भने म पनि समयहरूको इनार–पिँधबाट
माथि उक्लिरहेछु—
एउटा समययुक्त स्थिति अर्थात् तिमीसँगको भेटसम्म पुग्न ।
एउटा लहर पानीबाट उत्रिन खोजिरहेछ
किनारैकिनार भागेर जान ।
तिमीले ठीक भनेका थियौ—
मानिस सबभन्दा बढ्ता मानिसकहीँ पुग्न चाहन्छ,
कसैकहाँ पुग्न नपर्ने भएको दिन
खुट्टा भाँचिनैपर्दैन तर हिँड्न नसकिने हुन्छ

तिमी पनि त पर्खिरहेकी हौली
त्यसैले जुन तारा जहाँ हुनुपर्ने हो त्यो त्यहीँ छ ।
एउटा बिरुवाले वसन्तलाई कुरेजस्तै कुरिरहेकी हौली
ठिङ्ग उभिएर, चारैतिर आफ्नो पहुँच फिँजाएर ।
तिमीले बताएकी थियौ—

मेरो छायाबाहेक तिमीमाथि पर्ने अरू कुनै छाया छैन,
मेरो साथबाहेक तिमीले बस्ने ठाउँ अरू कहीँ छैन ।
यो कल्पनाले मुग्ध भएर म ऐना हेर्छु—
अहो। लौ हेर, यसमा त तिम्रो अनुहार देखा परिरहेछ ।
यसमा मेरा म्वाइँको लाली लगाएका
मुस्कानजस्ता ओठहरू फरफराइरहेछन्,
मेरो दर्शनको गाजल लाएका आँखाहरू हाँसिरहेछन्।

मलाई सम्झना छ तिमीले गाएकी थियौ—
…सुगा वनमा बस्दा–बस्दा वनजस्तै हरियो भएछ,
…यो नदीबाट जति पानी झिकेपनि यसले आफूमा घाउ हुन दिँदैन,
…मानिस अन्धो हुन्छ— आँखा फुटेर होइन, अँध्यारोभएर होइन, सपना देख्न छोडेर,
…मानिस चिसो हुन्छ— आगो नपाएर होइन, सूर्य नभएर होइन, मानिसको न्यानोनपाएर,
…अरूलाई माया मार्नुजस्तो कुरूपता संसारमा अरू क्यै हुन सक्दैन

तिम्रो स्नेह आउनेछ, तिम्रोस्नेह आउनेछ तिमीकहाँ
त्यसरी नै जसरी मेरो देशका पर्वतहरूबाट हिउँ
पग्ली–पग्लीकन हामीकहाँसम्म आइपुग्छ ।
भएभरका फूलहरू बगैँचालाई फर्काएर,
आकाशको चन्द्रमा आकाशैलाई सुम्पेर
तिम्रो सम्पन्नता आउनेछ तिमीकहाँ हंसहरू एक बथान
पोखरीमा आएजस्तै।
र हामी फेरि कुदाकुद गर्नेछौँ अनकन्टार एकान्तहरूमा ।
र हामी फेरि तिर्खाले चुरचुर भएपछि
एकअर्काका अधर र जिब्रो चुस्नेछौँ।
तिमीकहाँ पुग्ने कुरा मेरो प्रत्येक पहिलो पाइलानजिकै बसिरहेछ
एउटा पाखामा घामनजिकै छायाजस्तै।
(जब–जब कसैको माया पाउँछु म
तब–तब मलाई बढ्ता बाँच्ने इच्छा लाग्न थाल्दछ ।)
फेरि हामी भन्नेछौँ—
मानिसले मानिसलाई मन पराउनुजस्तो सुन्दर अरू केही छैन,
मानिस र मानिसको सम्बन्धजस्तो मधुर
अरू केही हुन सक्दैन

Namrata Guragain – Aama

प्रिय आमा
म कसरी फुकाउ मेरा खुशीहरु
म कता मात्र लुकाउ मेरा खुशीहरु
जताबाट हेरे पनि पुर्णता पाउँछु
सधै हासिरँहनु
स्बस्थ जीबनको सधैं गुणगान गाउछु।

मुर्तीकारले आफनो शीप खर्चेर बनाएको मुर्तीझैं
मेरा Continue reading “Namrata Guragain – Aama”

Kshetra Pratap Adhikari – Mero Maya Timro Maya

क्षेत्रप्रताप अधिकारी – मेरो माया/ तिम्रो माया

मेरो माया त्रिशूलीको पानी
गैरो भएछ
तिम्रो माया कृष्णभीरको माटो
पैरो गएछ ।

त्यो पानीमा डुबिरहेछु
त्यो माटोले पुरिरहेछु
त्यतै कतै मलेखुमा
तिम्रो बाटो कुरिरहेछु ।

तिम्रो माया नागबेली बाटो
गारो रहेछ
तिम्रो माया चप्लेटी ढुङ्गा
सारो रहेछ ।

त्यही बाटो गुडिरहेछु
त्यही ढुङ्गा चुमिरहेछु
त्यतै कतै त्रिशूलीको
भुमरीमा घुमिरहेछु ।

तिम्रो माया दामनको चिसो
हिउँ परेछ
तिम्रो माया सिमभञ्ज्याङ काटेर
कतै झरेछ ।

Komal Shrestha Malla – Ma Ke Lekhun

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – म के लेखु ?

पहाड भत्कदैछ
पहिरै पहिरो छिचोलेर
उक्ळनै मुस्किल
तराई बिथोलीयर सल्कदैछ
हिड्नै मुस्किल
हिमालको रुप बदलीदैछ
कुरुप नाङ्गो अनुहार के गरि व्योहर्नू ?
धन्य प्रकृृती ! Continue reading “Komal Shrestha Malla – Ma Ke Lekhun”

Rama Timalsina Adhikari – Khai Ke Pariwartan Bhayo Ra Yahan

रमा तिमल्सिना अधिकारी – खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हिमाल उस्तै छ,
पहाड उस्तै छ,
तराई पनि त उस्तै छ,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

म मान्छु चादिँको हिमाल सँगै
अब फोहोर पनि बस्छ रे,
हरिया पहाडका फरिया लुटिए,
पशुपंक्षीहरु तिउन बनाई भुटिए
चारकोषे झाडिहरु फाडिए
वनका धनी गाउँहरु नागिँए ।

हिजो जस्तै अन्याय छ आज पनि
हिजो जस्तै अत्याचार छ आज पनि
हिजो जस्तै सन्त्रास छ आज पनि
हिजो जस्तै पिल्सिएका मन छन् आज पनि
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

म मान्छु हिजो न्याय माग्नेहरु
आज अन्याय गर्न सफल भएका छन,
हिजोका रक्षकहरु आज भक्षक भएका छन्,
हिजो पानी पिलाउनेहरु आज विष पिलाउदैछन्,
हिजो निर्माण गर्न तम्सनेहरु आज भत्काउदैछन्,
हिजोको समाजसेवीहरु आज जनता चुस्दैछन्,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हिजोजस्तै साघँुरा बाटा छन्,
हिजो जस्तै निरस र विवस आखाँ छन्,
हिजो जस्तै लादिएको शासन छ,
हिजो जस्तै भाचिँएको आशन छ,
हिजो जस्तै कुर्शिको खेल छ,
हिजो जस्तै जनतामा पिडाको भेल छ ,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हामीले देख्यौ हिजो हामीलाई अप्ठ्यारोमा डो¥याउनेहरु
आज भिरबाट घचेट्न पनि सफल छन्
हिजो स्वतन्त्रताको नारा लगाउनेहरु
आज निरंकुश शासन गर्दैछन्,
हिजोका हाम्रा जननेताहरु
आज कुर्शिका नेता बनेका छन्,
हिजो हाम्रो पिडामा सान्त्वना दिनेहरु
आज हाम्रा घाउमा नुनचुक छर्दैछन्,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हिजो हामी जे खोजीरहेका थियौं
आजको खोजी त्यो भन्दा फरक छैन,
हिजो हामीले जे रोजेका थियौ,
आजको रोजाई पनि त फरक छैन,
मात्र यति परिवर्तन भयो
हिजो हामी सगँै केही खोज्नेहरुसँग
आज हामी केही माग्दैछौं
हिजो पाएका अधिकारहरुसमेत आजको शासनले लुटेर
हामी त झन टाढा टाढा भाग्दैछौं ।

नत हिजो भन्दा आज पृथ्वी फरक छ,
नत हिजो भन्दा आज चन्द्र फरह छ ,
नत हिजो भन्दा आज सुर्य फरक छ,
नत हिजो भन्दा आज शासन फरक छ,
नत हिजो भन्दा आज जनताको माग फरक छ,
मात्र शासम फेरिएका छन्,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हालः बोस्टन, अमेरिका

Rabindra Nath Thakur – Ananda Yagya [From Geetanjali]

संसारको आनन्द–उत्सवमा भाग लिनाको लागि मलाई निमन्त्रणा
आएको छ । यसले गर्दा मेरो मानव जीवन कृतज्ञ भएको छ ।
मेरो नयनले अब रुप–सुधा पान गर्दछन्, अनि मेरो कानले दिव्य स्वर
सुन्दछन् ।

यो समारोहमा मलाई बाँसुरी बजाउने काम तिमीले दिएको हो,
अब मेरो जीवनमा सबै हाँसो–रुदन गीतको स्वरमा झन्किरहेछन् ।

अब, अन्तिम त्यो वेला आइपुग्योः
तिम्रो उत्सवमा गएर तिम्रो जयध्वनि सुनूँ अनि तिम्रो चरणमा
मौन वन्दना चढाउँ !
संसारको आनन्द–उत्सवमा भाग लिनाको लागि मलाई तिम्रो
निमन्त्रणा आएको छ ।

Keshav Baniya – Aajakal, Kavita Ani Ma

हो हजुर,
कविता लेख्न जान्दिन होला, म,
सायद,
शब्द खेलाउन सिक्नुपर्ने हो,
मेरा,
निर्मल, अचल, गाउँले भाका,
लेखिएनन,
बाजारी कविकोषमा,
विद्वान आडम्बर,
अनेक छन् |

अनेक छन्,
कम्ति म मा,
म चल्ने कविता लेख्दिन,
किनकि,
म बाजारे कवि होइन,
लाग्लान तीता,
फट्यान्ग्रे चेतलाई,
शताब्दि कटेका कुरा,
जलपान रसमा रमाउने सम्मेलनलाई,
कुन पध्यरसले,
भिजाउन सकूँ ?
खोजूँ कसो म,
शिशिरमा बसन्तको रस ?
अलंकारको नाउँमा,
टुक्के कुरा गर्दिन म,
किनकी,
मेरा हरेक शब्द,
उत्तिकै उच्च छन्,
ख्यालपुर्ण छन्,
उत्तिकै,
दम्भिला छन् |

शब्द निर्माण गर्छु म कहिले,
कहिले जमिन उघारी,
ब्युताउछु मुर्दा,
त्यसैले त् मौलिक छन्,
यी रसभाव,
त्यसैले त् अबुझ छन्,
यी अंशहरु,
आकाशमाथिको खालिको गर्छु कुरा म,
कहिले,
जलछिरेको प्रकाशको,
अनि,
भेटी नसक्नु छन्,
सोचले कसैको,
बोल्दा म “भावना”,
बुझाई तिम्रो कुनै स्त्रीको छ,
शब्दारसको गर्दा कुरा म,
नासभारी शरीरको,
मद्यरसको नशा छ छरिएको,
सोच्न सिपालु,
तिमि नै छौ, सायद,
म त् सोझो,
सोझै कुरा सोच्छु,
हो हजुर,
कविता लेख्न जान्दिन होला म,
सायद |

पागल नै हूँला म,
बेच्दिन किनकि,
शब्द आफ्ना पैसामै,
सायद,
मेरा आँखामा, मोतिबिन्दु लाए छन्.
सेतो, कालो, धमिलो देख्छु,
भविस्य आफ्नो,
भविस्य अर्काको,
भविस्य शब्दको,
भविस्य भाषाको, साहित्यको |

बन्याहुन,
बालेरै त्,
मुनाको मनमा मदन,
महाकवि,
सशक्त गर्जिञ्छन,
माटोका शब्द,
रास्ट्रकविमा,
नबुझी अनि तिनका भाव,
निस्किन्छन सडकमा बेच्दै “मेरो किताब” |

Dr. Suraj Niraula – Ghamandi Ma Hoina

डा. सुरज निरौला – घमण्डी म होइन

खोक्रो आडम्बरमा बाच्न नचाहेर,
आफ्नै ज्ञान र सामर्थमा
विश्वास राखेको मात्र हो ।
चलखेलमा पारङ्गत चेसका खेलाडिको
कुटिल चाल जस्तै काम भन्दा चाप्लुसीको भरमा अघि बढेको देख्दा
अमिलिएको मन भारी भएर
नबोलेको मात्र हो, मित्र ।
घमण्डी म होइन ।

जाबो सरकारी तलब,
घुस खान आफ्नै हृदयले नदिएर,
अभावै अभावको जीवन चलाउनु पर्ने ।
भित्रभित्रै तिमी जस्तै म पनि रोईरहेकोछु।
धरै चाहनाहरु तिम्रा, पुरा गर्न नसकेर,
नसुने झै गर्या मात्र हो, प्रिय ।
घमण्डी म होइन ।

नालायक सम्मान, असक्षम दर्जा नखोजेर,
शाष्टाङ दण्डवत् टक्क्राउनको लाई मेरो टाउको नझुकेर,
वर्णानुक्रम अनुसार पालो कुर्दा नआए पछि सहनशिलताको बाँध फुटेर
शब्दहरु बोलेको मात्र हो, हजुर ।
घमण्डी म होइन ।

अाफ्नै कल्पनामा निसास्सिएर मन
उम्कन खोज्दा,
भाग्यको ठोक्करले चकनाचूर भएको
मेरा काँचका अाशाहरु
पुनः एकपल्ट जोडन,
दत्तचित्त भई लागेको मात्र हो ।
घमण्डी म होइन ।

हिडिरहेका मेरा बाटोमा
धेरै भिडले धकेले पछि
लडने डरले
एक्लै म अर्कै बाटो हिडेको मात्र हो प्रभु ।
घमण्डी म होइन ।

बर्षौ लाएर तयार पारेको
वालुवाको मेरो घर,
असत्ति हुरीले एकै झड्कामा
उडाई लगेपछि
मेरो वाक्य रोकिएका मात्र हुन, साथी।
घमण्डी म होइन ।

Chandika Bhattarai – Ragatle Latpatiyeko Aangan

चन्डिका भट्टराई – रगतले लतपतिएको आँगन

हे मनुष्य!
तिमिलाई पनि उहि भगवानले सृष्टि गरे ,
हामिलाई पनि उनै भगवानले,
तिमिलाई मनुष्य जाति बनाए ,
अनि हामिलाई जनावर जाति।
उसै गरि भरे प्राण दुबैमा,
उस्तै बनाए फेर्ने श्वास पनि।
खोइ, कतिबेला मागेछन तिनै भगवानले
हामि जनावर जातिको बलि
अनि कतिबेला दिएछन् तिमि
मनुष्य जातिलाई यो अधिकार
हामि जनावर जातिको प्राण हर्ने अधिकार।

हे मनुष्य!
तिम्रो जस्तै ढुकढुक गर्ने मुटु
हाम्रो शरीरभित्र पनि,
बग्छ उसैगरि रातो रगत।
दुख्छ हामिलाई पनि काट्दा।
काप्छ यो सानो मुटु बेसरी,
छटपटि हुन्छ,
औडाहा हुन्छ,
जब बिसाउछौ त्यो धारिलो हतियारको भारि
कमजोर यो शरिरमाथी।

हे मनुष्य!
तिमिले जस्तै विपतमा पर्दा,
गुहार्न ‌‌‌मन लाग्छ मद्दतको लागि
चिच्याउन मन लाग्छ,
कराउन मन लाग्छ,
पुकार सुनि कोही आउला कि
बचाउन भनि।
तिमिलाई जस्तै चोट लाग्दा,
आउँछ आमाको सम्झना अति
तिमिले जस्तै ‘ऐया’, ‘आथा’ भन्न नसके पनि
पोल्छ, पोलिरहन्छ भतभती।
उम्केर जाने,
फुत्केर भाग्ने प्रयास
सब हुन्छ बेकार
छाउन थाल्छ आँखा वरिपरि अन्धकार
फितलो बन्दै जान्छ बाँच्ने आश।

हे मनुष्य!
तिमिलाई जस्तै अन्तिम घडीमा
याद आउँछ भगवानको,
कोस्न मन लाग्छ आफ्नै भाग्य माथि
कथित आफ्नो पशु जन्म माथि।
छुट्दै जाँदा यो देहबाट प्राण
भगवानसँग प्रश्न गर्न मन लाग्छ,
हे भगवान!
के तिमिलाई साँच्चै खेल्न मन लागेको हो त रगतको होलि?
हामि निर्दोष पशुको रगतको होलि!
के तिमिलाई साँच्चै मन पर्छ रगतले लतपतिएको तिम्रो आँगन?
सदा झै तिमि मौन छौ भगवान!
अनि तिम्रो मौनताको फाइदा उठाइरहेछन
तिमिले बनाएका यि मनुष्य जाति।
तिम्रै मन्दिरमा,
तिम्रै नाममा,
तिम्रै अगाडि,
तिमिले नै जन्माएका सन्तान माथि
भइरहेछ लगातार
यो अत्याचार।
हामि पशुलाई त निर्विवेकि बनायौ तिमीले,
हेर भगवान! तिम्रा विवेकशील प्राणी,
निर्ममताको पराकाष्ठा नाघ्दै
गरिरहेछन यो नरसम्भार।
तिम्रा विवेकशील प्राणी गरिरहेछन यो नरसम्भार।।

काठमाडौं।

Bikash Bajagain – Artha

विकाश बजगाईं – अर्थ

कोलाहलयुक्त अनुत्पादक दिनहरुबाट,
चकमन्न मेरा चेतना किन व्यूउँझिदैनन् ?
निशब्द रातको निश्लोट प्रहरहरुबाट,
हृदयको मधुर संगीत किन निदाउँदैनन् ?

आखिर,
मानव नै हुँ म पनि,
धिक्कार्न सक्दिन यो जन्मलाई ।
स्वाभिमानी हुँ भन्छु आफूलाई,
स्वीकार्न सक्दिन सह अस्तित्वलाई ।।
के हार अनि के जीत नै हुनु छ र
यो कालान्तरीत लडाईमा ।
पाउनु गुमाउनुको केही रहेन अब
नितान्त एक्लो यो जीवनमा ।।

स्वरचित कल्पनाले मात्र,
हृदयलाई शितलता दिने भए,
अर्धचेतन स्वप्नले मात्र
स्वर्गानुभूत गराउने भए,

वास्तवमै,
मांश प्राचिर तिम्रो त्यो सुन्दर स्तम्भको
प्रेमक्रिडाका ति आनन्द तिरेक क्षणहरुको
हजारौ कामात्मालाई परास्त पार्ने तिम्रो वाक्पटुताको
परिहास युक्त यो जिवलाई के नै अर्थ हुने भो र ?

– इन्द्रपुर ७, बेलेपुर, मोरङ्ग

Pravin Khaling – Achel Sairan Bajeko Chhaina

प्रविन खालिङ – अचेल साइरन बजेको छैन

आमाहरू बोतलमा फिक्का चिया भर्दैनन्‌,
मुखको गॉंस घॉंटीमै राखेर संघर्षको तयारीमा लागेका छैनन्‌
अचेल साइरन बजेको छैन।

नागा हुने त्रास छैन, हक छुट्टीको लोभ पनि छैन
मुनाहरू त्यसै हुर्किन्दैछन्‌।
सुस्ताएरै बिहान बित्छ,सुस्ताएरै दिन
गोलाई टारमा तौलाईमा भेला हुनुपर्दैन
ठीका नपुगे दुःखी हुनुपर्दैन, अचेल घुमौरी खेल्नपर्दैन
न त राशन थाप्नुको हतार छ
अचेल भिघा पनि लागेको छैन।

उनीहरूसित त्यस्तो केही छैन र,नै धेरै छ
सास कष्ट, जुन जिन्दगीको अवधिभन्दा धेरै छ।
नानीहरू पाठशाला गइरहेकै छन्‌, धुराभरि केटाहरू रङ्गालिरहेकै छन्‌
कसैलाई केही भएको छैन
यत्ति हो अचेल साइरन बजेको छैन।

प्रत्येक पहरहरूमा हुकुम बजेको छैन।
प्रत्येक श्वास-प्रश्वासमा
शोषणको गन्ध आउँदैन
मान्छेहरू कामविहीन भएरै पनि, बॉंचिदिन खोज्दैछन्‌
मालिकबिनै पनि हॉंसिदिने सोच्दैछन्‌
गाउँमा अभाव छ
चेतनाको प्रभाव पनि छ
यत्ति मात्रै हो, अचेल काम लागेको छैन
टायम-टायममा साइरन बजेको छैन।

(बन्द चियाबारीका मेरा आफन्तहरूको नाममा समर्पित)

Monika Khatiwada – Jeewan

मोनिका खतिवडा – जीवन
(Source: मधुपर्क, चैत, २०६८)

हाँस्न थालेको छु विवशतामा
जिउन थालेको छु बाध्यतामा
जिवन जिउँदो लास भए नि
रमाउन थालेको छु आर्यघाटमा ।
सारा संसार विरानो भएछ
आफ्नै छायाँ पराइ भएछ
रुन छाडेको छु एक्लै रातमा
आँखामा आँसु नै रित्तिसकेछ ।
टुटेका सपना जोड्दिन अब
तिम्रो विछोडमा जल्दिन अब
एक्लै रमाउन थालेको छु अचेल
तिम्रो साथको कल्पना गर्दिन अब ।
झुटो कसममा विश्वास गरेँछु
तिम्रो सपनामा आफ्नो जीवन देखेँछु
फेरि अब लालसैलालसामा मर्दिन म
जीवनमा धेरै मृत्यु पहिल्यै मरिसकेकीछु ।

– मस्को कलेज, कुपण्डोल

Basu Dhakal – Maasinchha Ki Mero Desh

मासिन्छ कि देश मेरो

बन्दैछ कि धुजा धुजा
आजभोलि देश मेरो
मासिन्छ कि डर लाग्छ
त्यों नेपाली भेष मेरो

बाँड्नै परे नेपालीको
मन बाँडे हुन्थ्यो
शीप रुपी पौरखको
धन बाँडे हुन्थ्यो

मलाई पनि नटुक्र्याई
देश देऊ अलिकति
हिमाल पहाड तराइको
भेष देऊ अलिकति

आफू आफू के का लागि
कुस्ती खेल्नु घरी घरी
नेपालीले कतिन्जेल
दुख: झेल्नु सधैभरि

एउटै जात नेपालीको
हात देऊ अलिकति
नेपाली हुँ भन्न लाई
साथ् देऊ अलिकति

डेविस, क्यालिफोर्निया

Chhabi Raman Silwal – Aama

छविरमण सिलवाल – आमा

धर्तिमा पहिलो
पाइला टेकाउने पनि उनै हुन् ।
आफू भोकै बसेर
मेरो पेट भर्ने पनि उनै हुन् ।
मेरा दुःखका पहाडहरू छेक्दै
मलाई सुखानुभूतिको
आभाष गराउँदै
मेरो पुकार सुन्ने पनि उनै हुन् ।
मेरी आमा !



आफू खोले खान्थिन्
मलाई दुध खुवाउथिन्
आफू घाँसको भारी बोकेर
मलाई भारी माथि
बोक्थिन,
मेरो हरेक प्रहरको
देखवाल गर्थिन,
म ठूलो मान्छे बनेको
हेर्न चाहन्थिन्,
आज पनि मेरा हरेक प्रहरमा
उनी चिन्तित छिन्,
आफ्नो मातृवत्सल्य बाढेर
मेरो खुशीको कामना
गरिरहेकी छिन्
ईश्वरसंग
मेरी आमा !



आफू निरक्षर थिइन
चिठ्ठीपत्र पढ्न अरूको सहारा लिन्थिन
मलाई पढ्न पठाएर
आफू साक्षर बन्ने कोशिस गर्थिन्
म आज सोच्ने गर्छु
उनी नहुदी हुन् त
म यो संसारको
सुख भोग्नबाट वन्चित हुने थिए ।
यसरी नै
संसारीक ममता वढिरहेको छ
युगौँयुग देखि
म यसैको प्रतिनिधि पात्र मात्र हुँ
मातृत्व प्रेममा लुटपुटदै
आफूलाई
भाग्यमानी ठान्छु,
अनि,
उनको दिर्धायुको
कामना गरिरेको छु
हरेक प्रहर
उनै हुन ममताको प्रतिक
मेरी आमा !



आजकल म हरेक प्रहर
सोच्ने गर्छु
मैले उनको चाहना पुरा गरें या गरिन ?
स्वार्थी बन्दै गएको हाम्रो समाजमा
आमाको महत्वमाथि
कुठाराघात भइरहेका हरेक घटनाहरूले
मेरो हृदय छियाछिया भएको छ
तापनि, मेरी आमाको विशाल हृदयले
भनिरहेछ,
एक दिन मेरो महत्व सवैले बुझ्नेछन् ।
चिन्तित हुने कुनै कारण छैन ।
सधैँ सकारात्मक सोच्न
सिकाउँछिन मेरी आमा
विशाल हृदय भएकी
सधैं ममता वाढिरहने
उनै हुन् मेरी आमा !

Rakesh Karki – Laash Haru

इन्जिनियर राकेश कार्की – लाशहरु

गरीबी भित्रका लाशहरु
कुनै मरिसके
कुनै जिउँदै छन्
तर लाश भएर

सास फेर्न पाए पो
बाँच्लान ति लाशहरु
पसिनाको मूल्य पाए पो
जन्मेलान् आशहरु

भोकै छन् लाशहरु
बाँचे पनि मरे पनि
रोएकै छन् लाशहरु
रुवाउने हाँसे पनि

लाश माथि बाँच्नेहरु
दुर्गन्धमै बाँचिरहेछन्
ऐश आरामको नशाले
गन्धलाई भुलिरहेछन्

अघाएका बलिष्ठ हात
गाँस खोस्दै घिचिरहेछन्
लाशको गन्ध झैं
डकारेर गन्हाइरहेछन्

करोडौं लाशहरु
अझ लाशै छन्
तिन्का आशहरु
पनि लाशै छन्

लाशले मसानमै
जन्म लिनु परेको छ
शक्ति सबै गुमाएर
मसानमै लड्नु परेको छ

Raj Kumar Pudasaini – Mero Watan

राजकुमार पुडासैनी – मेरो वतन

मेरो- भीर, पाखा, गांऊ, बस्ती र फाँटहरु
निचोरिएर बगेको पानी
तल कतै नदी भएर बग्छ
त्यहि पानीको रंगमा मेरो जीवन पोखिएर बगेको छ
मेरो आमाको मन
मेरो बाबुको मन मिसिएको छ
त्यसैले त नदी –
सधैभरी मेरो बेदनाको गीत एकोहोरो गाइरहन्छ
र मेरो दुःख र सुखका अब्यक्त आवाजहरु निकालेर सुसाइरहन्छ
तसर्थ, नदीमा मेरो जीवनको कयौं कथाहरु छन्
अशंख्य पीडा र बेदानाहरू छन्
म नदीमा आमा देख्छु
म नदीमा बाबु देख्छु
यसै पानीमा मेरो आमाको आँशु बगेको छ
मेरो बाबुको रगत र पसिना मिस्सिएको छ
यसै नदीमा मेरो पिता पुर्खाको परिचय लुकेको छ
मेरो अशंख्य अलिखित सभ्यताहरु यसैमा अदृश्य भएर बगेको छ
नदी मेरो जीवनको बिम्ब हों
जहां नदी काली, गण्डकी, कोशी, कर्णाली र त्रिशूली भएर बग्छ
म त्यहि नदीको छोरो हूँ
त्यसैमा मेरो आमाको आँशु बगेको छ
मेरो बाबुको रगत र पसिना मिस्सिएको छ
यसै नदीमा मेरो पिता पुर्खाको परिचय लुकेको छ
मेरो अशंख्य अलिखित सभ्यताहरु यसैमा अदृश्य भएर बगेको छ

नुवाकोट, हाल बेल्जियम