Tag: Nepali Kabita

Badri Prasad Dahal – Srasta Ra Sirjana

बद्रीप्रसाद दाहाल – स्रष्टा र सिर्जना
(मधुपर्क बैशाख, २०६७)

स्रष्टाको तिर्सना मात्रै, कसरी बन्छ सिर्जना
आत्म-आवेग वा बेग, काव्य बन्दैन मूर्छना
छामी विगतको गाथा, वर्तमान रमाउँदा
‘कविता’ भविता बन्छ, चेतना मुस्कुराउँदा

पक्ष-पोषण ठूलाको, नगरुन् भक्ति-अर्चना
ढोंगी-रोगी न हृवौ स्रष्टा, सत्यको गर गर्जना
वादको खोरमा नाची, भाँची मूल्य र मान्यता
स्रष्टा दास बने मर्छ, सृष्टिकै भव्य सभ्यता

‘प्रतिभा’ सूर्यको दीप्ति, ‘अभ्यास’ सृष्टि-गाण हो
परिदृष्टि छ ‘व्युत्पत्ति’, स्रष्टा सृजन-प्राण हो
झरुन् पियूषकाधारा, तारा झैं शब्द चम्चम्
अप्सरा-पाउजूलाई, रचना गर छम्छम्

Pramod Dhital – Aama Ra Grihasthi

प्रमोद धिताल – आमा र गृहस्थी

गृहस्थी र आमाको साइनो
धेरै यूग पूरानो हो
आामाले गृहस्थी चलाउनुहुन्छ या
गृहस्थीले आमालाई चलाउँछ ?
यसको जवाफ छैन वहाँसँग
हरेक विहान
पूर्वक्षितिजमा पहेलो सूर्य नउघ्रदै
आमाले आगो सल्काउनुहुन्छ
या आगोले आमालाई सल्काउँछ ?
यसको हिसाब पनि छैन आमासँग ।

आमाले चलाउँदै जानुहुन्छ घरगृहस्थी यसरी नै
सँगसँगै पग्लदै जानुहुन्छ जसरी पग्लिन्छ एउटा सग्लो हिउँको ढिक्का
आकारवीहिन हुँदै अस्तित्व मेटाएर ।
पोखिनुहुन्छ करेसा बारीको माटोभरि
हरेक विहान देखि सुरु भएको जीवन
पोखिइरहन्छ ढोकाको संघार देखि पँधेरासम्म
चुलो चौको हुँदै
जुठेल्नोमा थुप्रिएका भाँडा वर्तनसम्म
रन बनका झाडीहरुदेखि गाउँघरका मेलापातसम्म
अहो, कोशीको गतिझैं बगिरहनुहुन्छ आमा
आफूलाई फिजाएर चारैतिर उर्वर बनाउँनुहुन्छ गृहस्थी
तर जीवनको खेत किन सँधै बाँझो हुन्छ ?
यसरी पग्लिएर पनि ।
कहिल्यै उठ्न सकेन आमाको सिंगो आकृति
स्वाभिमान झैं अग्लिएर ।

कर्तव्यको तातो बगरमा
एकनाश चलिरहने मेशिनझैं जीवन
विहानै झिसमिसेमा सूर्यको झुल्को भन्दा पहिल्यै उदाउँछ
हरेक दिन क्षितिजमा अस्ताउने घामसँगै अस्ताउँछ
बेहिसाब ज्यानमै सुक्ने पसीनाको सागरसँगै
आमाले कति पसीना बगाउँनुभयो ?
या आमालाई पसीनाले बगायो ?
आमाको अस्तित्वहीन जीवन देखेर
सोंचमग्न छु यतिखेर ।

आमाले जन्मेदेखि कति कर्तव्य निभाउँनुभयो ?
या आमालाई कर्तव्यले निभायो ?
यसको हिसाब छैन आमासँग ।

Matrika Pokhrel – Ma Desh Padhdai Chhu

मातृका पोख्रेल – म देश पढ्दैछु

म एक्काइसौं शताब्दीको विद्यार्थी
देशको इतिहास पढ्दैछु ।
देश गहिरिएर पढ्दैछु ।
देशलाइ पढ्दै जाँदा –
अक्षरहरू भित्रका पनि अक्षरहरू पढ्दैछु
सजिएका शान्तिका अक्षरहरू भित्र
किरिङ मिरिङ
अशान्ति र कोलाहलका चित्रहरू पनि हेर्दैछु ।
न्यायका शब्दहरू पढ्दा
जेल, नेल, बन्दुक र पुलिसका
यातनाहरू पनि भोग्दैछु ।
म एक्काइसौं शताब्दीको विद्यार्थी
देशको इतिहास पढ्दैछु ।

देश गहिरिएर पढ्दैछु ।
इतिहासका शब्दहरूभित्र खोज्दै जाँदा
राष्ट्रभक्ति जस्ता शब्दहरूभित्र
कोशी र जङ्गल बेचिएका
सहिछापहरू पनि देख्दैछु
देशलार्इ बनधकमा राखेका
सम्झौताका आला अक्षरहरू पनि देख्दैछु
जनभक्तका कानूनभित्र
युवाका रगत बेचिएका
राता टाटाहरूमा एक थोपा आँसु पनि खसाल्दैछु
म एक्काइसौं शताब्दीको विद्यार्थी
देशको इतिहास पढ्दैछु ।
देश गहिरिएर पढ्दैछु ।

Nirbhik Rai – Bishwa Yudhha Antim Bikalpa

निर्भीक राई – विश्वयुद्घ अन्तिम विकल्प(धन्य हुने नेता र वैज्ञानिक)

विश्वमा दैनिक पाँचलाख भुँडी घटे
सातलाख थपिँदा र पृथ्वीचाहिँ एकइन्च पनि नबढ्दा
वा बेलुन फुलाए झैँ पृथ्वीलाई फुलाउँन नहुने हुँदा
खरबौँ वर्ष पछि भए पनि
अन्न, फलफुल उभ्ने सबै खेतबारीमा र
पशुपन्छी चर्ने, डुल्ने, बस्ने सबै
जङ्गल, चौर, नागी, स्वाँरोमा घरहरु ठड्याइने
बगरमा ढुङ्गा खचाखच गर्खिए सरह र
छाना तैरिने झरीमा घुम ओडेको खेतालाको हूल झैँ
अन्न, फलफूल रोप्ने सबै खेतबारीमा घर रोपे पछि र
पशुपन्छी चर्ने, डुल्ने, बस्ने सबै जग्गामा
गाडी कुदे, गर्खिए पछि के हाली भुँडी कुहुन नदिने ?
भोकमा घरको भित्ता दार्ने, चाट्ने ?
मान्छेले घाँस खाई बाँच्ने क्षमता विकास गरे पनि
घाँस उम्रने ठाउँमा समेत घर उम्रने अन्त्यमा
चाहे खरबौँ वर्ष पछि भए पनि
कि त मान्छेको प्रजनन क्षमता धेरै र्‍हास हुनु पर्ने
जसले जन्मदर र मृत्युदर सन्तुलित भई भुँडीको समस्या टार्ने
नत्र अन्न, फलफूल, सब्जी, पशुपन्छी फल्ने
सबै ठाउँमा घर फलेपछि अन्तिम विकल्पको रुपमा
विश्वयुद्घ नमच्याई धर नपाइने खरबौँ भुँडी छाँट्न
त्यसैले विश्वयुद्घ झोस्ने नेता, परमाणुबम जन्माउने र
परिवार नियोजनको उपाय अविष्कार गर्ने वैज्ञानिक,
बिहा गर्न नसकेका वा नचाहेका मान्छे र
निसन्तान दम्पति कृतज्ञ हुनु पर्ने
विश्वयुद्घको चपेटाबाट उम्कनेहरुचाहिँ,
विश्वयुद्घको विनाशको दाँजोमा
भुँडी भर्ने मौका पाएको बरु भलो ठानी ।

१२ साउन २०६६, मनमैजु, काठमाण्डू
जन्मथलो -नेपालेडाँडा, भोजपुर

Sudarshan Shrestha – Samaya

सुदर्शन श्रेष्ठ – समय
(Source: मधुपर्क असार, २०६७)

समयले समर भन्न थालेको छ
कुकुरहरू बौराएर भुकिरहेछ
हत्केलाले छोप्न खोज्ने आगोको फिलिङ्गा
हात नै सबै डर्छ…डर्छ…
विराजमान छ कुर्सीमा मुर्कुट्टा
या भनूँ मुर्कुट्टा मुन्तिर कुर्सी
समय आफैँ नै जसरी तसरी आफ्नै गतिमा
चलिरहन्छ…..टिक….टिक….टिक….
विधुवा आमाहरू आफ्नो स्तन
मुख्याचालाई चुसाउन बाध्य छन्
बुख्याचाहरू कोलाहल गर्दै लड्न उद्धत छन्
कसले कोपर्न पाउने आमाको लाम्टालाई
स्यालले र्‍याल चुहाइरहेको बेला
अनिर्णयको बन्दी बनेर बालकहरू
गिद्धको छाक बनिरहेका छन्
र पनि समय
त्यसरी नै चलिरहेछ
गणतन्त्रको नाममा गणहरूलाई
नामेट पार्न
चलिरहन्छ……टिक…..टिक……टिक……
सिनो गनाएर आँगनहरू डढिरहेको बेला
भित्ता र छानासमेत सुरक्षित छैनन्
न्याय सूलीमा चढेर चिच्याउँछ आक्रान्त
चुलो चिसो भए तापनि धुरी
जलिरहेको बेला
बाँसुरीको मीठो धुनमा कानुन सुतिरहेछ
हत्यारा नै रक्षक भएको वर्तमानमा
निर्दोषहरू भट्टीमा दन्किरहेछ
आशाहरू पातालमा भासिए तापनि
समय….प्रत्येक क्षणमा पात्तिएर
चलिरहन्छ….टिक…..टिक….टिक….
निर्वस्त्र ख्याकहरू अर्कोको नाङ्गोपनाको
खिल्ली उडाउँदै आफ्नो उन्मत्तताको प्रदर्शन गर्छ
ढुसी परेको निर्विचार
खिया लागेको दिमागले
देश नयाँ बनाउने डुग्गी पिट्छ
जादुगरको पिटाराभित्र समस्या जकडिएकोझैँ
जादूको छडी घुमाएर फू-मन्तर गरिदिने ढोङ
चर्किएको अस्मितालाई अझ चर्काउन उद्धत साँढे
आफ्नो बलको घमण्डमा डुक्रिरहेछ
करोडौँ टाउकाहरूमा कैँयन लातहरूले
गिर खेलिरहेको बेला
समय चलिरहेछ
चुलिरहन्छ….टिक….टिक….टिक…..
हाडखोर मात्र बाँकी छ तिरस्कृत विश्वासको
आत्मा सबै प्लेटमा सजिएर ज्यूनारभइसके
कङ्कालले खै कसरी हल्ला गरुन्
पिचासको हातमाथि परेको बेला
छातीमा मुड्की बजारेर रगत छदाउँदै
तनतनी रगत पिएर मदमस्त भएकालाई
धुरी कटाउन कसले सकून्
कातर मन छिँडीमा लुकेर कसरी बाँच्दो हो ?
आगोको झोकामा नजल्ने को छ ?
त्यसैले
समयले मलाई पछ्याउनुभन्दा
म समयलाई उल्टाउन खोज्दै छु
हैँसे, होस्टेमा हैँसे….खप्परको दाउ राखेर
चलिरहन्छ….टिक…..टिक….टिक…..।

Dil Sahani – Ganatantra Ko Yatra

दिल साहनी – गणतन्त्रको यात्रा

कत्ति सुरक्षित छैन कमरेड
हाम्रो लोकतन्त्रको यात्रा
कत्ति संरक्षित छैन कमरेड
हाम्रो गणतन्त्रको यात्रा
जतिबेला पनि यो धरापमा पर्न सक्दछ
लक्ष्पमा नपुग्दै
जतिबेला पनि यो दर्ुघटनाग्रस्त हुन सक्दछ
खतरै खतराले भरिएको
बीच बाटोमा नै
जतिबेला पनि
चोर पर्न पनि सक्छन्
हाम्रो लोकतन्त्रको दुर्गम यात्रामा पनि
जतिबेला पनि
डाँका लाग्न सक्छन्
हाम्रो गणतन्त्रको जोखिमी यात्रामा पनि
कालाबजारी हुन सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको पनि
तस्करी हुन सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको पनि
हेराफेरी हुन सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको पनि
ब्लैकमेल हुन सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको पनि
जालसाझी हुन सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा पनि
यसैले होशियार कमरेड
होशियार
होशियार कमरेड
होशियार
ग्रहण लाग्न सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको आकाशमा पनि
तुपारपात हुन सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको बाली नालीमा पनि
बज्रपात पर्न सक्दछ
हाम्रो लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको फूलबारीमा पनि
होशयार कमरेड
होशियार
जंगबहादुर फेरि जन्मिन सक्दछ
नारायणहिटी दरवारबाट पनि
जंगबहादुर फेरि जन्मिन सक्दछ
सिंहदरबारभित्रैबाट पनि
जंगबहादुरको कुनै अनिकाल छैन
जंगबहादुरको कुनै अभाव छैन
होशियार कमरेड
होशियार
लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका साइत गरेका कमरेड
होशियार ।

Phanindra Raj Khetala – Paani Ko Swabhab

फणीन्द्रराज खेताला – पानीको स्वभाव
(रचना द्वैमासिक)

पानी,
पन्यालो, यौगिक वस्तु
जीवको जीवन रस,
भिरालो तिरको
आकर्ष मौलोमा
आफ्नो जीवन निरस्त पार्दै
कुनै बेला मरुभूमिमा अल्पिने
लुकुवा प्रकृतिको यो
कसरी महोदधि बन्यो –
प्रशान्त – ताल
महादेशको तरण ताल बन्यो,
हिले पोखरीमा बाँधिएको
जीव सृष्टिको साम्राज्य
अमीवादेखि हृवेलसम्म
डायटमदेखि सिकवायासम्म
पालेर पोसेर
सगरमाथा बनेको पानी
अस्मेल बन्दै
विनाश लीला थप्छ कुनै बेला ।
स्वभाव उसको आफ्नै हो
प्रकृतिको वरदान र
जो अकाटय छ,
चाहे त्यो देव वा दानव होस्
मान्छे होस् या पशु
पानी सबैमा छ
सबै पानीमा छन्
तर,
सुङ्गुरे पोखरीको पानी
वा
मन्दाकिनीको जल
अथवा
शिव-शिरोभागकी गंगाको पानी
पानी हो पानी ।
यो धरातलको
पचहत्तर प्रतिशत ओगट्ने
तेरो र मेरो झगडाको बीज – पानी
मान्छे र पशुको
र
जीव जगत्को अङ्ग-प्रत्यङ्ग भिजाउने
रसाउने
पानी हो पानी ।
मान्छेमा पानी छ, हुन्छ
हुनु पर्छ,
पानी बिनाको मान्छेमान्छे होइन,
पानी इज्जत-
शान र मान हो,
पानी मरुवा
त्यो त ढुङ्गा पनि होइन,
माटो पनि होइन
किन भने
ढुङ्गा, धूलो माटोमा पनि
पानी हुन्छ,
त्यसैले,
मानिसमा पानी चाहिन्छ ।
नेतामा पानी,
जेतामा पानी,
क्रेता र बिक्रेतामा पनि
पानी हुन्छ, हुनु पर्छ,
समाजको अङ्ग,
धाक, नाक
पानी हो
पानी बिनाको मान्छे
एलर्जी बन्छ,
आफ्नैलागि क्यान्सर बन्छ
स्वभाव विरुद्ध चल्ने को ?
जाने को ?
बाँच्ने र बस्ने को ?
मान्छेको स्वभाव पानी हो
शरीर, अङ्ग प्रत्यङ्ग सबै-
सबै पानी हो,
किनभने जन्मन, बाँच्न र मर्न पनि
पानी चाहिन्छ
हो, त्यसैले
पानी बिना मान्छे
शव बन्छ, मुर्दा बन्छ ।

Mahesh Prasain – Muffler Ko Bidurap

महेश प्रसाईं – मफलरको विदु्रप
(मधुपर्क भदौ , २०६७)

टिनको छानामाथि
कुनै कालो बिरालोसित
लुटुपुटु खेलिरहेको
जूनले
चाँदनी रातमा
अनायास
आत्महत्या गर्‍यो भने
समय
मौन
बस्न सक्तैन
कतिलाई,
यो कुरा थाह छ !
बिजुली चम्किनु
बादल गर्जिनु
र इन्द्रेणी
फाट्नु मात्र
युगान्तकारी आकाशको
शाश्वत
सिलसिला हुन सक्तैन,
मानिसले
मानिस हारेको
निष्प्राण
जीवनभित्र पनि
कोलाहल हुन्छ
क्रन्दन हुन्छ
द्वन्द्व हुन्छ
कम्पन हुन्छ
वेदनाको
ज्वालामुखी हुन्छ
ती सबै
राग अलङ्कारहरूलाई
कर्कश सङ्गीतका
धुनहरूमा
जडेर
कुनै विलासी
काव्य विम्बको
तार्किक
निष्कर्षमात्र
कबुल गरिन्छ भने
समय
मौन
बस्न सक्तैन
कतिलाई
यो कुरा थाहा छ
जूनको
आत्मदाह होस्
वा विलासी विम्बको
छद्म विघटन
अरुण वा तमोरको
उर्लंदो भेल
तर्नै लागेको
बिहानसित
मफलरमा
बेरिएको समय
एकैछिन पनि
पर्खन सक्तैन
कतिलाई
यो कुरा थाहा छ !

– शब्दघर, काठमाडौँ

Sudhir Chhetri – Ved Ra Kricket

सुधीर छेत्री – वेद र क्रिकेट

ससाना वैदिक टाउकाहरू
बालुवाको बगरमा क्रिकेट खेलिरहेछन्।
लामा उद्देश्यपरक दाह्रीले
गेरूवा-वस्त्रमाथि अल्झेको टाउकोबाट
योगको निमन्त्रणा दिइरहेछ।
पर पोखरीमा
छायॉं ढलपल गर्नु नै कत्रो अध्यात्म छ।
ताछेका टाउकाहरू
अहिले
विकेटहरूबीच कुद्दैछन्।

हरियो डॉंडाको समवेत गम्भीरताले
यो गुरुकुलको अनुशासन निक्कै बुझेजस्तो
हलुका टाउको हल्लाउँदैछ।
थप्पडीको सिम्फोनी,
उच्चारणको कोरस,
अर्थहरूको सारेगम।

आचार्यज्यू अलि लामो छुट्टी पाऊँ न !
परीक्षाको प्रश्न कठिन पाएर
एउटी बालिकाले आत्महत्या गरी। आज।
गुरूजी मरीमरी शङ्ख फुकिबस्छ।

Komal Shrestha Malla – Malami Ta Hunchha?

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – मलामी त हुन्छ ??

तिम्रो कन्जुसी देखेर
के दंग हुनु मृत्यु ?
कहाँबाट लेख्न शुरु गरुँ
र अन्त गरु ?
यो बिन्दुको कुरा ।
न तौलन सकिन्छ
न जाँच्न सकिन्छ
न भाँच्न सकिन्छ
न साँच्न सकिन्छ
न मास्न सकिन्छ
अनन्त अनन्त
घाटहरुमा
चिहानहरुमा
चिताहरुमा
अज्ञात रहस्यको
बिजय उत्सव चलिरहन्छ ???
उस्को उत्सवमा !!
आँशु त हुन्छ ?
पीडा त हुन्छ ?
पानी त हुन्छ ?
खरानी त हुन्छ
मात्र बाँकी फिर्तीमा
मलामी त हुन्छ !!!!

Sarita Tiwari – Durga Kumari Lai Chithi

सरिता तिवारी – दुर्गाकुमारीलाई चिठी

दुर्गाकुमारी !
बिक्षिप्त शहरिया परिबेशदेखि
लेख्दै छु तिमीलाई यो चिठी

तिमीले उपहार दिएका
नुतन रहरका फूलहरु
मेरा अनुभूतिका बगैंचाभरी
एक्कैचोटी फुल्दै छन्
बरु ओइलिएछ
तिमीले मेरा स्वागतमा पहि-याएको
सयपत्री हार

दुर्गाकुमारी !
यो “लिखितम धनी ………”
तमसुक होइन,
तिम्रो र मेरो बिशुद्ध नाताको
घोषणापत्र हो

आखिर तिमीले पनि त महसुस
गरेकी छौ नी
कसरी बाँधिएका छौं हामी
सुरुप अनुभूतीका सर्बोच्च बन्धन भित्र

तब त
तिमीले-हामीले अैंचोपैंचो गरेका दुख:सुखहरु
हिउँ प्रदेशझैं बिल्कुल सेता विस्वासहरु
र गुलाबझैं ताजा मायाहरु
हरदम मेरा सम्झनाभरि कुंदिएका छन्
अरुहरुकै निम्ति
समस्त पग्लन सक्ने
ए, आमा दुर्गाकुमारी !
ए, छोरी र बुहारी दुर्गाकुमारी !
कति बीभत्स छ
तिम्रा जिन्दगीका जमिन्हारुको क्षयीकरण
कति भयंकर छ
तिमीभित्र शताब्दीदेखि दन्किरहेको आगो
रुनु जति रोइसक्यौ आजसम्म
अब त
आफ्नै निम्ति हाँस्नुपर्छ तिमीले
जीवनका उकाली-ओरालीहरु खेप्दै
खर्कमा होओस या टारीमा
पंधेरीमा होओस या बारीमा
आफ्नै उचाइको धौलागिरि हाँस्नुपर्छ
आफ्नौ जागृतिको स्वाभिमान बाँच्नुपर्छ

२०५५/०९/३०

Haribhakta Katuwal – Rahar

हरिभक्त कटुवाल – रहर

बा, पाठशाला जान्नँ म
इतिहास पढाइन्छ त्यहा मरेका दिनहरुको।

खिया लागेका कलका पूर्जाहरु जस्तै
गणितका सूत्रहरु पनि साह्रै पुराना भैसके
रहर छैन मलाई बाँचिदिने
केवल इतिहासका पाना हरुमा,
मैले त बाच्नुपर्छ आउने दिनहरुमा
इतिहासभन्दा बढी अरु केही भएर
त्यसैले, पाठशाला जान्नँ म
इतिहास पढाइन्छ त्यहा मरेका दिनहरुको।

फ्रेम हालेर राख्ने आदर्शभन्दा
भोग्न सकिने आदर्श मलाई राम्रो लाग्छ
बनिसकेको बाटामा हिड्नभन्दा
बाटो बनाउँदै हिड्न रहर लाग्छ।
इतिहासका ठेली होइन
एउटा कोदालो चाहिन्छ मेरो पाखुरालाई
योजना होइन
पैतालाले नाप्नु छ मैले प्रत्येक अग्ला टाकुरालाई
र गर्नु छ भुक्तान जम्मै
धरतीले बोकाएका ऋणहरुको
बा, पाठशाला जान्नँ म
इतिहास पढाइन्छ त्यहा मरेका दिनहरुको।

Gyanuwakar Poudel – Kasto Rahechha Ta Sahar Tha Bho (Nepali Gajal)

ज्ञानुवाकर पौडेल – कस्तो रहेछ त सहर था भो (गजल)

कस्तो रहेछ त सहर था भो
मान्छे हुन् कि प्रस्तर था भो

हाँस्ता पनि दुख्यो जब यो मन
दिवा-स्वप्नको असर था भो

सुरक्षार्थ खटिएका माली नै यहाँ
किन चोर्छ फूल अक्सर था भो

नजान्दा बोल्न यहाँ चाकडीको भाषा
गुम्ने रैछ कसरी अवसर था भो

सुकिला पहिरनका कुटिल मनहरूले
काँ-किन लुकाउँछन् खञ्जर था भो

छाडेर आफ्नो रमाइलो त्यो गाउँ
आउन नहुने यो सहर था भो।

Prakar Antar – Lek Besi Gardai Holi Meri Suwasini (Nepali Gajal)

प्रकार अन्तर – लेक-बेसी गर्दै होली, मेरी सुवासिनी (गजल)
(Sent to Sanjaal Corps via Email)

लेक-बेसी गर्दै होली, मेरी सुवासिनी
लडिन्छ कि डर्दै होली, मेरी सुवासिनी

म एक्लै परदेशमा, उ देशमा एक्लै
एक्लै जंघार तर्दै होली, मेरी सुवासिनी

रात लामो अन्धकारमा अल्झिरहँदा
आशैआशमा सर्दै होली, मेरी सुवासिनी

कोरी चित्र कल्पनाको खोला किनारमा
रंग अनेक भर्दै होली, मेरी सुवासिनी

टुटेपछी आशातार जीर्ण जिन्दगीका
निराशामा झर्दै होली, मेरी सुवासिनी

Biwash Bipra – Ma Kina Dhungo Janmana Sakdina?

बिवश बिप्र – म किन ढुंगो जन्मन सकिन ?

यो,
सत्य हो l
जसरी म जन्मन्छु
त्यसरी नै यी ढुंगाहरु जन्मेका हुन l

कसैले मानोस् या खण्डन गरोस्
मलाई बहुलाहा नै किन नभनोस् ?

म ढुंगा जती शान्त र भद्र हुन सकिन !
म ढुंगा जती मायालु र दयावान पनि हुन सकिन l

जन्मेर बाटोमै हुर्केको लावारीस ढुंगोलाइ
म थपक्क टिपेर वरको रुखमुनी राखिदिन्छु l

भोलिदेखि मानिसहरु देउता भन्दै पूजा गर्छन !
फुल,
माला,
अवीर,
भेटी,
र
गंगाजल चढाउछन l
अनि भाकल पनि गर्छन l

हेरौँ त ढुंगाको भाग्य चम्केको !
तर त्यो ढुंगो लाइ देउता कसले बनायो ??

खै मेरो अस्तित्व ?
खै मेरो जीवन ?

यसरी अनुतरित प्रश्नहरुसँग सम्झौता गरेर म कतिदिन बाँचुला र ?
अथवा,
के यि असम्भव प्रश्नहरु हुन ?
वा,
…………….यी प्रश्नहरुनै हैनन ?

हो,
यो पनि सत्य हो !
सबैलाइ आमाले नै जन्माउछिन !
म पनि स्वार्थी हुँ !
सबै स्वार्थी छन !

तर म किन ढुंगो जन्मन सकिन ?

चाहे मलाई अर्धपागल भन
या पागल घोषणा गर l
प्रश्नहरुको संजालमा म यसरी दिनौजसो ब्यापार भैरहेछु !
खरिद बिक्री भैरहेछु !

असर जन्मदातालाइ हुन सक्छ
यदि म
बेबारीसे ढुंगो भएको भए………..

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Pragati Rai – Aatanka Vs Aatanka

प्रगती राई – आतंक भर्सेज आतंक

प्रत्येक आमाहरूले
छोरीहरूलाई दिने पेवा
हतियार हुनेछ अब ।
हतियार बोक्नुको खराब समचार फैलनु अगावै
पत्रकार महोदय,
अखबारमा यो कुरा लेखिदिनोस् कि-
यो खतरा
छोरीलाई काखमा बोकिहिड्ने बाबुहरूको लागि होइन
यो खतरा
श्रीमतिलाई आदर गर्ने श्रीमान् को लागि होइन
यो खतरा
प्रेमिकाको हात समातेर हिड्ने प्रेमीहरूको लागि पनि होइन
यो खतरा त उसको लागि अवस्य हो
जो अनेकन सम्बन्धसँग जोडिएर
महिलालाई डष्न माहिर छन् ।
पत्रकार महोदय,
म स्वतन्त्र भएको दिन
आजसम्म
आइमाईहरूले कहिल्यै लेख्न्न नपाएको
शान्तिको प्रेममय गीत लेखेर
उपहार पठाउनेछु ……

Bodh Raj Pant – Jumla Ra Bhyaguta Ko Katha

बोध राज पन्त ‘अनागत’ – जुम्ला र भ्यागुताको कथा

गर्मी र मच्छडले खाएका
पहेंला अनुहारहरु लिएर जहाजहरु आउँछन्
समय, चिन्ता र मौसमले खाएका
काला अनुहारहरु लिएर जहाजहरु जान्छन्
क्रम जारी छ
माबु लेकको टाकुरामा बसेर
कसैले समयलाई मट्यांङ्ग्रा हान्छ
जहाज नपाएर यता आउन
हामी सुर्खेतबाट पैदल हिडेका थियौं ।

***

यो जुम्ला
अलिकति आकाशको टोपी लगाएर
तीला नदीको पानीमा
थुप्रै भ्यागुताहरुको ब्यापार गर्छ
ट्वार्र ट्वार्र
ट्वार्र ट्वार्र
भ्यागुतालाई शायद सधैं खण्डित आकाश मन पर्छ
जुम्ला खाल्डोमा
भनें नि,
थुप्रै भ्यागुता हरू छन्
भ्यागुताहरु
सम्पन्नतामा हाँस्छन्
विपन्नतामा हाँस्छन्
केही पाउँछन् कराउँछन्
केही पाउँदैनन् कराउँछन्
आकाश जव गर्जिन्छ
सतहमा निस्कनु र घोंक्रो फुलाएर कराउनू
र डुब्नु फेरि गहिराइमा
मानों मोती भेटिन्छ यतै कतै
भ्यागुताहरु आजीवन खोजमा हुन्छन्
हामी आजीवन खोजमा हुन्छौं ।

² ² ²
डाँफेको निर्वस्त्र बूढो शरीर
नाकमा अलिकति हिंउको सिंगान बोकेर
धराप थाप्दैछ
रारा जाने खुट्टाहरु
त्यही सिंगानमा लर्केर
खस्छन् घुच्चीको भीरबाट
र जुम्ला
ब्यंग्य पूर्वक मुस्काउँछ
मेरो छातीमा सिद्रा पसल थाप्न आउने तँ को ?
खाद्य चामलको कोटामा
यसै सिद्राको गन्ध आउँछ
भ्यागुताहरु सुकेको सिद्रा खादैनन्
जुम्ला चामलको समीकरण कोट््याउँछ
प्लाष्टिककै सही
जुम्लालाई चामल चाहिन्छ
हामीलाई चामल चाहिन्छ ।

***

कालो कलेठिएको रुपइडिइहा कोट
पत्र पत्रमा जुम्लाको लाहाछाप ठोकेर
बुढो लाल बहादुर
मुगाल्नीको ब्यापारिक मुस्कान सगै एक बोतल छ््याङ् धोक्छर्
गाइति गएकी छोरी फर्की फर्कीन थाहा छैन
घोडिति गएको छोरो फक्र्येा फर्केन थाहा छैन
भेडिति गएको आफूलाई छ््याङ्को जग भित्र डुबाएको छ
दाउरा गएकी ख्वाइनी फर्की फर्किन थाहा छैन
अज्ञान, दरिद्रता, अशिक्षा, अब्यवस्था
एउटा गोरो छाला उसको छेउबाट गुज्रन्छ
र सोंच्छ लाल बहादुर
के छाला नै मान्छेको आत्म सम्मान हो ?
हातमा उनको गांठ बेरेर तै पनि
ताखूमा बारम्बार ऊ आफुलाई धागो बाट्छ
बाट्छ , बेर्छ र फेरि बाट्छ
मेले थुप्रै लाल बहादुरहरु यो बस्तीमा देखेको छु
थूप्रै काले ,गोरे र हर्खे हरु यो बस्तीमा भेटेको छु
आत्मसम्मानको संकीर्ण घेरा भित्र
सांच्चै भनुं भने
मैले यहाँ कम मान्छे र धेरै मरीचहरु भेटेको छु ।

***

तिमी रिसायौ जुम्ली दाई ?
हो, निश्चय पनि कविता भित्र
मैले तिम्रो आत्मसम्मान
तिम्रो स्वाभिमानलाई ललकारेको छु
ठीक यही बेला
मैले लेख्दैगरेको कविताको भाषा
मलाई राम्रै थाहा छ
यो तिम्रै जिब्रोको देन हो
मैले बोल्दै गरेको कविताको भाषा
कुनै दिन तिम्रै माटोमा उब्जेको हो
त्यसो त
शब्दले जब तिम्रा छातीहरु पोल्छन्
पीडा म भित्र पनि नचहर््याउने कहाँ हो र
जव कुनै सुकिलो मान्छेले तिमीलाई “जुम्ली” भन्छ
स्वभिमान मेरो पनि नदुख्ने कहाँ हो र
तातोपानीको धारा नुहाएर
कुँडारीबाट पातारासीको श्यामल छाँया हेर्दा
मलाई लाग्दैन
तिमीले कतै अपमानित हुनुपर्छ
पाण्डुगूफाको पौराणिकता ओढेर
सिंजा खाल्डोको इतिहास पढेपछि
कनकासुन्दरीको मन्दीरमा एकैछिन थकाइ मार्दा
मलाई लाग्दैन, तिमीले कतै हीनताबोध पाल्नु पर्छ
सम्पन्नता भित्र दरीद्रताको छद्म अनुभूति
हँुदा हँुदै पनि नहुनुको घातक प्रतिभूति
तिमीलाई थाहा छैन
ए पाँच औलेको देशका मान्छे
एक टुक्रा यार्सागुम्बामा विश्व हल्लाउने शक्ति छ , हल्लाउ न
केशरको एक चिम्टी धुलोमा
विश्व रंगाउने शक्ति छ रंगाउ न
आफ्नै छातीमा सुगन्ध पालेर
त्यसैको खोजमा भौंतारिने ए कालोकोट !
कति बाँच्छौ यो कस्तुरी जीवन
पटाक्षेप गर यो नाटक
तिमी भ्यागुतो होइनौ
जुम्ला खाल्डोमा
घोषणा गर अब भ्यागुताहरु बस्दैनन्
मान्छे मान्छे भित्र एउटा कांजीरोवा बांच्नुपर्छ
मान्छे मान्छे भित्र एउटा पातारासी हाँस्नु पर्छ
सम्भावनाको जुलुस वोकेर आफैमा
भुस्याहा कुकूरको नियति वाँचेको
ए जुम्ली दाई
विन्ति
छोराको पुर्पुरोमा घोडितिको अनुर्वर खेती नगर
छोरीको सिंउदोमा गाइतिको अनुर्वर खेती नगर
छ्याङ्को नशामा
दाउरा खेपेर फर्केकी स्वस्नीको चूल्ठो
पाइदैन
मुठ्याउँदैमा कुनै परमवीर चक्र
भनें नि
पटाक्षेप गर यो नाटक
तिमी भ्यागुता होइनौ
जुम्ला खाल्डोमा
घोषणा गर अब भ्यागुताहरु बस्दैनन् ।

***
र जुम्ला
गजधम्म
बसैको छ ऐरावत हात्ती
जहाजहरु आउँछन् ÷ जहाजहरु जान्छन्
सुँड काटेर लगे पनि थाहा छैन
दाँत भाँचेर लगे पनि थाहा छैन
मैले कैयन पटक जुम्लालाई
हवाईमैदानबाट खुसुक्क जहाज चढेर मुग्लानिएको देखेको छु
सावधान
सर्पहरु जुम्ला पसेका छन्
सर्पहरु जुम्ला बसेका छन्
मन्द बिषले लठ्ठिएर जुम्ला
म संग सोध्दैछ
नेपालगंज पुग्न जहाजमा
आजकल जहाज खर्च कति लाग्छ हँ ?
अवाक् ÷ निरुत्तर
म आफ्ना डवडवाएका आँखातिर संकेत गर्छु
तिमीलाई कतै दुख्छ दुख्दैन थाहा छैन
हिमाल, सल्ला र स्याऊका बोटहरुहुँदै
आज ‘जुम्ला’ मेरो छातीमा दुखेको छ
आज ‘जुम्ली’ मेरो छातीमा दुखेको छ ।

मणिग्राम,रुपन्देही

Banshi Shrestha – Akash Ka Raajhans Haru

वंशी श्रेष्ठ – आकाशका राजहाँसहरु
(मधुपर्क साउन, २०६७)

समस्त प्राणीहरू आकाशमै उत्पन्न हुन्छन्
आकाशमै विलीन हुन्छन् ।
माथि, हामीमाथि, हिमशिखरमाथि
एक बथान राजहाँसहरू उड्दै आइरहेछन्
थाहा छैन, कुन अज्ञात प्रदेशबाट आए
अनि कुन अन-आविष्कारित प्रदेशमा जाँदैछन्
स्वच्छ-श्वेत-सुन्दर राजहाँसहरू
विशाल-निर्मल-नीलो आकाशमा
उड्दै आइरहेछन्-उड्दै गइरहेछन् ।
हामी सृष्टिका सर्वोत्तम सचेत प्राणीहरू
आफ्नै ज्ञान-गङ्गाका लहरमा पौडिरहन्छौँ
अनि अहंका आवरणले विक्षेपका बन्दी भएर
परा अनि अपराबीचको क्षितिजमा यात्रा गर्छौं
किन्तु हामी न त आकाशमा उन्मुक्त उड्नसक्छौं
न धराका वन-कुञ्जहरूमा अनाशक्त नाच्नसक्छौं
श्रृष्टिका सर्वोत्तम सौन्दर्यमयी हामी
शब्द र वाक्यका भारले
द्वैत अनि अद्वैतका सीमान्त-रेखाबाट
आकाशका राजहाँसहरू हेरिरहन्छौं ।
यी राजहाँसका उडानसँगै
निर्मल-निश्छल विचारका
व्यापक तर गहनतम् यो अन्तर्मन
पार्थिव-संसारको गुरुत्व-आकर्षणको सीमापार
दिन-रातका रेखापार
धर्महरूका व्याख्यापार
उज्वल आकाशबीच उड्छ
‘आकाशस्य न भेदोऽस्ति
अनि यात्रा गर्न चाहन्छ
नाम मात्र ज्ञान भएको
तर अन-आविष्कारित प्रदेशतिर
जहाँ प्रज्वलित सूर्यको उष्ण ताप छैन
अनि चतुर्दिक चकमन्न चन्द्रको शीतल किरण छैन
यात्राको त्यस दिग-दिगान्त प्रदेशबाट
फर्केका यात्री कहिल्यै भेटिएनन् यस धरामा
अथवा भनौँ-यात्रीहरू र्फकन्नन् यस धरामा फेरि ।
आकाशः तल्लिङ्गात ।

१. छान्दोग्योपनिषद् १।९।१
२. अनन्त आकाशमा भेद-विभेद छैन । माण्डूक्योपनिषद् -६ आकाश ब्रहृम स्वरुप हो, ब्रहृमसूत्र १।१।२२

Anju Subedi – Gaunthali Ra Manchhe

अन्जु सुबेदी – गौथली र मान्छे

कोठाभरि सूर्यास्तका किंरण पोखिएर
सन्ध्या छताछुल्ल थियो
कुनै बास खोज्दै हो वा
कतै बिछोडिएर भुर्र गर्दै एउटा गौथली
मेरै दलिनमा वास लिन आइपुग्यो
सौन्दर्यको पारखी मान्छे
म उसलाई नीहार्न थालें
स्वतन्त्रताको पक्षपोशिकामा
उसका उडानका कविता कोर्न थालें
मेरो मोनालिसा गौथली
मेरो लुभ्र घरका भित्तामा सजाउन
मैले उसको तस्बिर कोर्न थालें
साँझ छिप्पिदै जांदा
गौथली आफ्नै वासस्थानको खोजीमा
उडान भर्न भुर्र भुर्र मेरो कोठाका
कुना कुना चहार्न थाल्यो
तर म उसलाई प्रेम गर्थे
मैले उसलाई झ्याल खोलेर
बाहिरको निस्पट्ट अन्धकारमा
खुला र एकलै छोडीदिन चाहिन
बस बन्द गरे ,एउटा सुनको पिंजडामा
केहि खाने कुरा राखिदिए
सप्रेम पानी दिए
गौथली ट्वीट ट्वीट गाउन थाल्यो
म बुद्दिजिबी मान्छे
उसको धुन प्रेमिल गीत सम्झन थालें
आफ्नै क्यानभास भित्र
उसलाई कैद गर्ने धुनमा
सारै थाकेछु क्यारे
उसकै नजीक निदाए र भने
मेरो गौथली
म तिमीलाई हृदयदेखि नै
प्रेम गर्छू
गौथली गाईरहेकै थियो /
मैला सपनाहरुले
अनायास ब्युझायो एका बिहानै
पिंजडामा द्रिस्टिपात गर्दा देखे
गौथलीका ठुड भरि चोट हरु थिए
उसका गीतहरु थिएनन्
उ त निदाएछ सधैको लागि
मेरो अहम् ले बोल्दै थियो
कम्तिमा एक रात त
खाना खान दिए
म बुद्दिजिबी मान्छे!
म प्रेमिल मान्छे !

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Bhoj Raj Neupane – Naya Gas Chamber

भोजराज न्यौपाने – नयाँ ग्याँस च्याम्वर

किन दोहोरिन्छन्
‘ग्याँस च्याम्वर’ सम्झाउने आतंकहरु ?

मानव सभ्यतामा कुनै दिन
कालो इतिहास बनेको थियो
र,लेखिएको थियो
मानव दहनको कुरुप अक्षर
हिटलरको ग्याँस च्याम्वरभित्र ।

सुनेको छु
कम्वोडियामा खमेरुजको
अत्याचार
र,अवोध शिशुहरुको
पाठशालामै गरिएको संहार ।

कसले विर्सन सक्छ ?
नोमपेनको तुओल स्लेङ जेल
र,जेनोसाइड म्युजियम ।
कसले कल्पना गर्न सक्छ
विद्यालयको कक्षा कोठा
कुनै दिन मानव खप्परको पहाड
बन्न सक्छ ?
अहँ म पनि वावु हुँ कसैको
तर म कल्पना गर्न सक्दिन ।

ठाउँ फरक भएपनि
मेरो आँखै अगाडि
दोहोरिरहन्छन्
ग्याँस च्याम्वर सम्झाउने आतंकहरु ।
वसभित्रै खरानी बनाइए
काजोल खातुनहरु
वस्तीभरि वारुदको डढेलोमा
डढाइए कर्णधारहरु ।

ट्रकमा लादिएका राँगा भैंसी
निशाना बने
र,जलाइए
जिउँदै जलाइए राजमार्गमै ।
यो कु्ररता हेर्दा , लाग्छ
मेरो देश ‘ग्याँस च्याम्वर’ को
धङ्धङीबाट मुक्त छैन ।
र,हामी त्यही नयाँ ग्याँस च्याम्वरका
अभागी पात्र बनी रहेका छौं ।