Rakesh Karki – Bidhuwa

इन्जिनियर राकेश कार्की – बिधुवा

कहिले सरकार पक्षको गोलीले
कहिले सरकार विरोधी टोलीले
श्रीमान् मारीयो, दु:ख बिर्सिगो
बिधुवालाई बाँच्नु पर्ने कस्तो दु:ख यो

डालो, नाङ्लो, कसौँडी रित्तै छरियो
लडीबुडी काखे बच्चा, दूधै रोकियो
छोरा छोरी भोकै रोको हेर्नै गारो
बनी गर्ने मरि गयो छैन चारो

धेरै पढेकि भए हुन्थ्यो जागिर
तर पढेकिलाई पनि छैन जागिर
लामो जिन्दगीको दु:ख हेरि सहनु पर्छ
रित्तो टपरी दुनोमा वेदना मात्र झर्छ

जति रोए पनि आँसु सकिन्न
श्रीमन्तले छोडि गयो फेरि फर्किन्न
मार्नेको जित भयो, मर्ने शान्त भो
बिधुवाको मुटु रुँदै चल्ने भो

Pawan Bhandari Kiran – Mero Nipunata

पवन भण्डारी किरण – मेरो निपुणता

रङ्गीचङ्गी फूलहरूको सौन्दर्य
सेतो हिउँको चिसो सुभाष
सानो चरिको मीठो चिरबीर
उतार्न खोज्छु मेरो क्यानभाषमा
तर असफल हुन्छु– पहिलेजस्तै।

स्वर्ण खुसीको स्वर्गीय वर्णन
न्यानो मायाको मीठो आभाष
दूर क्षितिजको सितल छहारी
उतार्न खोज्छु
उही मेरो क्यानभाषमा
पुनः असफलता चुम्न पुग्छु।

प्रकृतिको निर्मल सुगन्ध
रङ्गिन पुतली र फूलको लुकामारी
परदेशीको मातृशोक
वर्णन गर्न खोज्छु– मेरो क्यानभाषमा
असफलता पहिले जस्तै।

स्वदेश प्रेमले आशक्त मुटु
अशान्ति र मातृभूमिको रोदन
युद्ध र वियोगका आँशुहरू
टिप्न खोज्छु मेरो क्यानभाषमा
तर असफलताले जित्छ मलाई।

अब त म खुसी जेमा भेट्छु
उसैमा लागिरहन्छु
त्यो जनपक्षीय हूलमा
म पनि मिसिन्छु र निरन्तर
एउटै नारा भट्याइरहन्छु
नयाँ युगको

Mohan Rai Pardeshi – Pahadki Raani Darjeeling

मोहन राई परदेशी – पहाडकी रानी दार्जीलिङ्ग

विहानीको सिरोटोले मुटु कामे पिन
सानो रेलको आवाजले कानै दुखाए पिन
मन भित्र कुन्नि थाहै नपाई
त्यो बतासेको रेलले मन चोरिसकेछ
अनि ती चियाबारीका पातहरुले
छाती भित्र अमिट छाप छोडिसकेछन् ।

त्यो अन्धेरी सुनसान रातमा पिन
एकोहोरिएर हेर्न मन लाग्छ तिमीलाई
आकाशको तारा पो धरतीमा खस्यो की जस्तो
तिहारमा परदेशी भाईको गला भरि सजिदिने
सयपत्री र मखमलीका थंुगाहरु पो फुले की जस्तो
शुन्यतालाई चिर्दै टिलपिलाइ रहेको ती बत्तीहरु
मुटु काम्ने चिसो हावा चल्दा पिन
टाइगर हिलमा उभिएर सूर्योदयको दृश्यलाई हेर्न
मन छट्पिटंदो रहेछ ।

अनि ती सल्लाघारीहरु भित्र सुसेली मार्दै
हिउँको कठङ्गगि्रने जाडोमा पिन
सेतो हिउंको डल्लाहरु सँग मन खेल्दो रहेछ
अनि लाली गुराँसका ´्याङ्ग भित्र
लुकामारी खेल्न मन आतुर हुँदो रहेछ
हिमालय पर्वतमालाको काखमा
नव दुलही जस्ती सजिएर
बादलको घुम्टो भित्र हराउँदै
मुसुक्क हाँसीिदंदा साँच्चै
स्वर्गकी अप्सरा जस्ती देखिन्छ्यौ दाजिर्लिङ्ग
अनि
सुहागरातको पि्रयसी जस्ती
सुस्तरी लजाउँदै
लाखौं लाख पाहुनाहरुलाई
आफ्नो न्यानो अँगालो भित्र कस्सिइरहेछिन्
मेरी पहाडकी रानी
दार्जीलिङ्ग ॥

-पाख्रीबास ३
धनकुटा नेपाल

Dambar Chaulagain – Malai Naroka

डम्बर चौलागाइं – मलाई नरोक
(Source: मधुपर्क जेठ, २०६९)

युद्धको सुर्केनी
बुद्धको घाँटीमा कस्सिएको स्वयम्भुको टुँडालबाट
सर्वाङ्ग एक्लिएको नयाँ संविधान
हामीलाई भाषण पस्किएर
आफू रासन भकुर्नेहरुको
देशको कथा लेखिरहेछु
मलाई नरोक !

रगत, आँसु र पीडाका
धारामा मुछिदैं
ज्ञात अज्ञात सहिदहरुको चिहानमा
श्रदाञ्जलि अर्पण गर्दै
पीडाको गीतलाई पगालेर
तुँवालै तुँवालेले भरिएको
देशको कथा लेखिरहेछु
मलाई नरोक !

धनियाँ र फुलमाया
गुँडतिर र्फकर्दै गरेको परेवा
मान्छेको बथानले लखेटेको
हिमाली जलस्रोत जस्तै
ऋणले खोला बगेको
देशको कथा लेखिरहेछु
मलाई नरोक !

कृष्णभीरको पैरोझैं भास्सिएर
तामाकोशीको बाढीझैं बगेर
तन्नेरी पाखुराहरु पलायन भएको
निमुखाहरुलाई कष्ट हुँदै
नयाँ तस्करहरु मौलाउँदै गरेको
मन्द ग्रस्त देशको कथा लेखिरहेछु
मलाई नरोक !

अपमानित सम्पन्नताभन्दा
सम्मानित विपन्नता प्यारो लाग्छ
म मेरै स्वतन्त्र देशको कथा लेखिरहेछु
मलाई नरोक !

Manu Brajaki – Jati Dherai Afulai Kelaunchhan (Nepali Muktak)

मनु ब्राजाकी – जति धेरै आफुलाई केलाउँछन्

जति धेरै आफुलाई केलाउँछन्
त्यति धेरै तिमीलाई खेलाउँछन्
मरेपछि स्वर्ग जाने ढल जस्तो-
बागमतिमा आफूलाई सेलाउँछन् ।

Dipendra KC – Prasthan Kaksha Bata

दीपेन्द्र के.सी. – प्रस्थान कक्षबाट

के सोच्छन् होला ?
आमाको फेर समातेर
प्रस्थान कक्षको छेउ उभिएका
अवोध वालकहरु,
रसिला आँखाहरु हेर्दै गरेका
आमाहरु,
विहेको हप्तैदिन नवित्दै
रातै साडीमा
विदाईको लाइन उभिएका
नवदुलहीहरु ।
एकलर्को मालामा
सम्झना उनेर
श्रमवजार डुव्न हिडेकाहरुलाई
ओइलाएर सुन्दरता त्याग्नै आँटेको फूलजस्तै
लहरै आँधी खेपेका अनुहारहरु
के सोच्छन होला ?
मनभित्र करौंती चलाएर
विदाईका हात हल्लाउनेहरु
सपना वोकेर उड्छन कि ?
सपना त्यागेर उड्छन कि ?
सपनाहरु त्यहीं छोडेर उड्छन कि ?
श्रपित देशको
फोस्रो स्वाभिमानी राष्ट्रिय गीत गाउदै
के सोच्छन होला ?
प्रस्थान कक्षको छेउ उभिनेहरु ।

फेरि आउलान कि ती ?
सिद्रा झैं सुकेर
जीवन हारेका माछाहरु झैं
हरियाली वेचिसकेका
गुन्द्रुक झैं
टुक्रा टुक्रा भएर सीसाझैं
रेमिटयान्सको धारमा रेटिदै ।

साँच्चि !
के सोच्छन होला ?
आकाशको सानो झयालबाट
हावामा देश नियाल्नेहरु

सपनाहरु हावामा उडाएर फर्कनेहरु ।

बागलुङ , हाल ओस्टण्डे बेल्जियम ।

Tanka Subba – Hatharu

टंक सुब्बा – हातहरु

हातहरु
उठार्इरहेकाछौ धेरै पहिले देखि
उनीहरुको विरुद्धमा
किनभने हामीलाई
हाम्रो हात चाहिएको थियो
हाम्रो आवाज चाहिएको थियो
हाम्रो स्वतन्त्रता चाहिएको थियो
किनकी यी हातहरु हाम्रो भएर पनि
हाम्रा भएका थिएनन्
आज तिनै हातहरु
उन्मक्तीका साथ उचाली रहेकाछौ
त्यसरी उठीसकेका हातहरु
अव कहिल्यै गल्दैनन्
अव कहिल्य ढल्दैनन्
अव कहिल्य झुक्दैनन्
अव कहिल्य फुट्दैनन्
अव कहिल्य लुक्दैनन्
किनभने हातहरु पहाड वनेर उठीसकेकाछन्

हातहरु
गाउँ वस्ति शहरवाट उठेकाछन्
हरेक तह र ताप्कावाट जुटेकाछन्
देशको अङ्ग अङ्गवाट ब्युँझेकाछन्
हिमाल पहाड तर्राईवाट जागेकाछन्
जुनवेला हातहरु सत्ताका साङलाहरुले
वाँधिएका थिए
आज तिनै हातहरु उन्मुक्तीको लागि उठेकाछन्
अव यी हातहरु यसरी नै उठ्नु पर्छ
अव यी हातहरु यसरी नै जुट्नु पर्छ
गाउँ वस्ति शहरवाट
हरेक तह र ताप्कावाट
देशको हरेक अङ्ग अङ्गवाट
वहुल विचार भएर उठ्नु पर्छ
वहुल जाति धर्म संस्कृति र भाषा भएर उठ्नु पर्छ
समावेशी र संघीयताको पक्षमा जुट्नु पर्छ
किनकी तिनै वहुल हातहरुको संरचनाले वनेको छ यो देश

हातहरु
आज अस्तित्वको युद्ध मोर्चामा छन्
आफ्नो नश्लको अभियानमा छन्
जहाँ कहिल्यै नदेखिएका हातहरु देखिएका छन्
जहाँ कहिल्यै नसुनिएका आवाजहरु सुनिएका छन्
यसरी सदियौं देखि उठेका हातहरुलाई
दमनकारी हातहरुले
दमनको ज्वालामा कतिलाई होमे
दमनको संगीनमा कतिलाई घोचे
तर हातहरु उठी नै रहे
परिवर्तनशील समयले
हातहरुका विरुद्ध
हातहरु नै उठी दिएपछि
साथहरुका विरुद्ध
साथहरु नै जुटी दिएपछि
ढलेकाछन् दमनकारी हातहरु
गलेकाछन् दमनकारी ती हातहरु
डढेकाछन् दमनकारी ती हातहरु
हारेकाछन् दमनकारी ती हातहरु
यसरी स्वतन्त्रता लागि
र्सार्वभौमको लागि
स्वभिमानको लागि
अस्तित्वको लागि
कहिल्यै नढल्नेगरि उठेकाछन् हातहरु

हातहरु
हतियार हुन् आफ्नो विरुद्धमा
उभ्नेहरुको लागि
हातहरु
कलम हुन् साँचो र्इतिहास
लेख्नेहरुको लागि
त्यसैले हरेक देशमा परिवर्तनको लागि
हातहरु उठेका हुन्छन्
त्यसकारण यो देशमा पनि हातहरु
धेरै पहिले देखि उठेका हुन्
धेरै पहिले देखि जुटेका हुन्
किनभने सवैलाई विश्वास थियो
यसरी उठि सकेका हातहरुले
देशको मुहार फेर्नेछ भनेर
देशको पुन निर्माण गर्नेछ भनेर
तर्सथ हाम्रा हातहरु आजभोलि
हाम्रै भएकाछन्
अव कसैले जोरी नखोजे हुन्छ
हातहरुसँग
किनभने हातहरु व्युँझि सकेकाछन्
गाउँ वस्ति शहरवाट
हरेक तह र ताप्कावाट
देशको हरेक अङ्ग अङ्गवाट
अव कसैले छेक्न नखोजे हुन्छ
किनकी हातहरु स्वतन्त्र भैसकेकाछन्

Sunil Limbu – Kewal Aanshu Le Matra Metine Chha

सुनिल लिम्बु – केवल आँशुले मात्र मेटिने छ !!

चिच्याइ चिच्याइ निका-ल तिम्रो,
लाचार गुहारका बेदनाहरू,
हाँवा, आँधी-बेरीलाई सुनाउ,
तिम्रो युगौ युगको शिकयतहरू,
गाउ, हल्ला गर या कवितामा सजाउ,
सुत्न नदेउ विवेकलाई ।

कराइ कराइ ची-र छाती, देखाउ
रोकिएको छैन धढ्कन तिम्रो,
बल्दछ ह्रदय तिम्रो अझै,
आलो रगत समेटेर,
अझै साँस बाकी छ तिम्रो,
केही अन्तिम पाइला चाल्नलाई ।

तिम्रो रगतको पाइलाहरू,
केवल आँशुले मात्र मेटिने छ !
केवल आँशुले मात्र मेटिने छ !!

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Ram Prasad Prasain – Sucide Note Mathi Ko Jiwanbodh

रामप्रसाद प्रसाई – सुसाइड नोटमाथिको जीवनबोध

To philosophize is to learn how to die.*

को
प्रस्तावनाले
समग्र जीवनको लक्ष्य मृत्यु#
अनि फेरि अमृत्यु किन त?!
हो, त्यसैले
दार्शनिकीकरण गर्नु
बराबर मर्न जान्नु*
भएकाले होला
हिँड्दा हिँड्दा
भिन्न समय र स्थानमा
भिन्न भिन्न आयतनका
शिल्करोडहरू
चियाउँछन्—
चिच्याउछन्—
हम्मुराबी१का आचार सँहिताहरू
आचार सँहिताभित्रका हम्मुराबीहरू
समयका गर्भमा
रोपिइएका कोत र भण्डारखाल पर्वहरूमाथि

युगको आकाश मध्ये भागमा रेटिइएपछि
नाइल सभ्यता बग्थ्यो, बग्छ र बग्नेछ-ले
चेतनाका मृत विम्वहरूमाथि टेकेर
मान्छेका मात्र अस्थिपञ्जरहरू
खप्परभित्रका आकृतिहरू, प्रतिकृति र प्रतिरूपहरू
निरन्तर निरन्तररूपले
सिर्जिरहन्छन्—
सिर्जिरहनेछन्—
पिरामिडहरू
आस्थाका
अवस्थाका
अराजकताका
किनकि
फिराऊनहरू२ गाइरहनेछन्
निरोहरूको चमेनागृहमा
दुःखी सेनेका बनेर१०, ११

मेसोपोटामियाको
बलेसी र सिकुवामा बसेर
सोच्दा हुन्
नेबुचादनेजारहरू३
आफ्ना मानसपुत्रहरू
झुलाउँदै
फुलाउँदै
फलाउँदै
औँठाछापहरूको
ठप्पा लगाउँदै
इतिहाँसका झुलनबागहरू४माथि

सभ्यताका व्यास र हेरा५ गुफाभित्र

योगातीत
भावातीत
जीवनातीत

समय र सन्दर्भको
अक्षरब्रह्म६ खिप्दै रहेका
सुकरात हजुरबाहरू
हातभरि घुङरिङ्ग र सेउली लिएर
दौडिरहेछन्
म्याराथुन
प्राचीन युनानी ओलम्पस पहाड
देखि
सगरमाथा फेदीसम्म

शिरभरि छपक्कै छोपेका
जट्टाहरू पछाडि झड्कार्दै
लामा लामा दाह्री मुसार्दै
अघि अघि
बुर्लुक्क बुर्लुक्क
उफ्रिरहेका बाख्राका पाठाहरू
पछि पछि
प्लेटो, अरस्तु र सिकन्दर महानका सहपाठीहरू
लाग्छ,
जीवन्त छ मुत्यु
सदाबहार छन्
अजीवन=अमृत्यु
श्रष्टाका अमरताहरू
यो बोधिवृक्षमुनिको नाट्यशालामा
छरिइएका
सुकरातका
कतै ‘आइडिया’७का छापहरू, छायाँहरू अनि छालहरू
खसाए होलान् कतै दौड्दा दौड्दै
ग्रेटवाल
अनि
युफ्रेटिसको पटाङ्गिनीभरि

मृत्यु असहज छ
सहज छैनन्
अमृत्युहरू पनि
जीवन एउटा प्रक्रिया
मृत्यु सहजीकरणको

विचार मृत्यु
दर्शन मृत्यु
प्रत्येक अस्वीकृति विचार
बस्
स्वीकृति त मान्यता
एक स्वयंसिद्ध तथ्य
अनि प्रत्येक पूर्णविराममाथि प्रश्नवाचक
विचार निर्माण हुन्छ
विनिर्माण हुन्छ
अस्वीकृत हुन्छ
तर
बिनाश हुन्न
हुन सक्दैन पनि

आत्म स्वीकृति

आम स्वीकृतिको
द्वन्द्वत्मकतामा

हेमलक विचार
विचार हेमलक
त्यसैले त यहाँ
विचार यमलोक भएथ्यो
एकाडेमी र लिसियमका
दार्शनिक वाटिकाहरूमा८
सुकरात विचार हो
विचार हाँसी हाँसी मर्छ
हेमलक६ पिएर
असत्यहरूका दागबतीमाथि हाँस्नलाई

उज्यालाका सलेदा
हाँसी हाँसी निख्खर
बन्दछन्
प्रमिथियसको जीवन ज्योतिमा
हेमलक, यार्सागुम्बा, पाँचऔँले, पाखन्बेद, बिखुम्मा
पाइला पाइलाका
म्याराथुनमा
अभ्यस्त सुकरातहरू
बिषका प्यालामाथि
नापिरहन्छन्
जीवन

जीवन—
नाचिरहन्छ
अस्तित्व—
मुस्काइरहन्छ,
युग युगको दार्शनिक ढाँचामा

प्रलय-लय-विलयका नेपथ्यमा
बिगब्याङ्गको महाविष्फोटले
आज
मूर्तिवत् मान्छे
मान्छेवत् समय

रूमलिँदा रूमलिँदै
ज्ञात अज्ञात चक्रवातहरूमा
मोतीहरू अविरल भासिरहेछन्
प्रबास प्रलापका गहिराइहरूमा
प्रज्ञा प्रबोधनका अज्ञापित पीँधहरूमा
क्षत विक्षत विक्षिप्त समयका
सिकारू अनि विज्ञ आलाकाँचा शल्यक्रियामा

त्यसैले
अबोध घुम्टाहरूबाट, सनपाटका बोराहरूबाट, धुम्म आकाशका घुमहरूबाट
शँखघोष गरिरहनेछन्
युयुत्सुहरू
जिजीविषाका दिउलहरू खन्नलाई
खातका खात सुसाइड नोटहरूमाथि
किनारैबाट
साक्षी बकिरहन्छ, जीवन
आफ्नै मृत्युशैय्यामा
स्वयँ
‘ऊ’
आफैं
हो,
एक
चश्मदिद गवाह
किनकि
क्षेत्राधिकारीहरूको क्षेत्र अतिक्रमण भयो

बिटुलिदैछन्
बरालिदैछन्
बहकिदैछन्

विस्मृतिको रसपानमा
धुमिल, अर्ध/नग्न
स्वभक्षणा तथा आत्महन्ताका करबीरे मसानहरू

असहज सत्य
उही उपसंहारभित्र
अनन्त जीवनको पराग

Cowards die many times before their deaths;
The valiant never taste of death but once.**

अपठ्यारो यथार्थ
‘एक सुकराती विडम्बना’।***

पाद टिप्पणीहरू:

* Cicero

** William Shakespeare

*** Socratic Irony

# Sigmund Freud

१. Hammurabi is known for the set of laws called Hammurabi’s Code, one of the first written codes of law in recorded history.

२. Pharohs, who are called Firaun in Arabic, esp. in The Holy Qur’an. They ordered to make pyramids in Egypt Peninsula.

३. Nebuchadnezar suggested to prepare the Hanging Garden.
४. the Hanging Garden

५. the Hera cave where prophet Mohammed received divine words of the Koran.
६. Logos

७. प्रत्यय or Idea, edos, telos, truth, god, etc.

८. Plato’s Academy, Aristotle’s Lyceum and Followers in the Roman Empire were known as the Garden Philosophers.
९. Socrates was poisoned to death with Hemlock.
१०. Nero
११. Seneca whom Nero compelled to suicide.

अक्टोबर १० सन् २०१०
कालीखोला -२(तेम्बोक), ताप्लेजुङ्ग, नेपाल
अबुधाबी श्रमशिविरबाट।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Yagyesh Dhwoj Karki – Jaat Jaat Bhanne Lai

यज्ञेशध्वज कार्की – जात-जात भन्नेलाई

जात-जात भन्नेलाई
झूटो धर्मको मात लागेको छ,
जात-जात भन्नेलाई
अन्धविश्वासको बात लागेको छ,
जात-जात भन्नेलाई
अनेकताको घात लागेको छ,
किनभने जात-जात भन्नेलाई
समाजमा एकता वाहियात लागेको छ।

Komal Shrestha Malla – Ma (Muktak)

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – म (नेपाली मुक्तक)

अचेल दिनहुँ
झर्न थालेको छु ?
नपिएरै जहर
जिउनुको जलपमा
कृत्रिम स्वास फेरेर
मर्न थालेको छु ?

Rakesh Karki – Dodhaar

इन्जिनियर राकेश कार्की – दोधार (कविता)

लस् एन्जेलसका साथीहरु जम्मा भयौँ
नयाँवर्ष दशैँ क्रिस्मस् मनायौँ
साँगीतिक साँझ सिनेमामा रमाउँदै
पार्टी डिजेमा कम्मर मर्कायौँ
सेलिब्रेटिजहरुको शहर यो
ब्रिफकेश बोकेर ब्लाक टाई लगायौँ
खितितिति खित्का रमाइलो गफै
विकसित देशमा चाला अर्कै
को भन्दा को कम हामी जम्मै
कस्तो कस्तो हेर फेशन आम्मै
एकादेशका राजकुमार राजकुमारी जस्तै
गगनचुम्बी महल हामी मस्तै
चिप्लिने कारमा आइफोन जोडी
हाइ हेलो ह्वाट्स अप बडी

कोठामा आएँ मस्त निदाएँ
सपनीबीच कता कता हराएँ
झुम्रो बेरी झुप्रो भित्र
अन्योलमा परेका करोडौँ मित्र
कुप्रो परी तोक्मा टेक्दै
सकी नसकी डोको बोक्दै
खुइय्या लामो सुस्केरा हाल्दै
बाढी पहिरो भीर छिचोल्दै
फाटेको कछाड पसिनै पसिना
सुत्केरी स्वास्नी लालाबाला मसिना
भोक खप्न नसकी केटाकेटी रोको
केवल एक पेट खाने धोको
घेरा फाट्या ढाका टोपी
दर्द वेदना छातीभित्रै छोपी
आँसुका ढिका डिलमै रोकी
हिँड्दैछन् झिनो आशा बोकी
टण्टलापुर घाम हत्केलाले छेक्दै
माथी आकाशमा टुलुटुलु हेर्दै
चिलगडी चिलगडी भन्दै कराइ
नाङ्गो पाखाभरी धेरै भरिया दाइ
कठै ! कति दु:ख मनै बिझाइ
बररर आँशु झर्यो मुटु चह-याइ

करोडौँ नेपालीको अनुहार उस्तै
एउटा एउटा मुहार हाम्रै जस्तै
आश गरी हामीलाई हेरेजस्तो लाग्यो
हाम्लाई पनि नबिर्सनु भनेजस्तो लाग्यो
एउटै मुहान एउटै रगत किन हामी भिन्न
नेपालीले नेपालीलाई गाह्रो माने चिन्न
कोही साथी नाङ्गो पाखामा
कोही साथी लस् एन्जेलसमा
झल्याँस्स बिउँझिएँ
परेँ म दोधारमा ।।

– लस् एन्जेलस्

Asmita Manandhar – Dhaniya Ko Achar

अस्मिता मानन्धर – धनियाँको अचार

ऊ जानुअघि
हरिया धनियाँहरू पिनेर
खुवाएथेँ ।
हरिया धनियाँहरूसंगै
धेरै माया मीठो पसिना
र सुनौँलो भविष्यको कल्पना
पिनेर
उसैलाई खुवाएथेँ ।
ऊ गैसकेपछि
मेरा बारीमा धेरै धनियाँहरू छरिएर उम्रिए
म प्रत्येक धनियाँका बोटहरूलाई
अगाध मायाले
सिँचिरहेछु प्रत्येक दिन
तर, प्रत्येकपटक
छिप्पिदै-वैलाउदै छन्
मेरा बारीका धनियाँहरू ।
सम्भवतः ऊ गैसकेपछि
उतैको धनियाँले तानेजस्तो छ
उतैको मिश्रण मन परेजस्तो छ
मेरा बारीका धनियाँहरूजस्तै
म पनि सायद
कहिल्यै याद आइन ।
अहिले
त्यहीँ धनियाँहरुसंगै
चाउरिएका छाला, तीता आँसु
र विक्षिप्त सम्झना मात्र होइन

आफ्नो जिन्दगी नै पिनेर
अचार बनाइरहे’छु ।

(पारिजात महिला कविगोष्ठी श्रृङ्खला-४ मा वाचित)

Rakesh Karki – Party Bhitra Phoot Chha

राकेश कार्की – पार्टी भित्र फुट छ

पार्टी भित्र फुट छ
पार्टी भित्रै गुट छ

देशको आफ्नै सरकारले
अर्को पार्टीलाई कुट छ

पार्टीमा बस्दिन भन्नेलाई
जबरजस्ती चुट छ

जनताको नाङ्गै खुट्टा
सेना संग बुट छ

शासकले ठोक भन्नासाथ
रिस उठनेलाई भुट छ

स्याहारेको निजी संपति
लुटी खानेलाई लुट छ

नरपिशाच सन्तान देखी
आमाको मन टुट छ

-लस् एन्जेलस्

Yuddha Prasad Mishra – Hun Ma Euta Sarwahara

युद्धप्रसाद मिश्र – हुँ म यौटा र्सवहारा

क्रुर यी अस्तिकहरूले रक्त चुसिएको छु सारा
पेट भोको पीठ नाङ्गो हूँ म यौटा सर्वहारा

झोपडीतक छनै पथको ज्यूँदोछु पक्रि किनार
रातभर चम्किरहन्छन् नेत्रमा नौ लाख तारा

खून पसिना बेच्दा काहीँ पाउँछु केही सहारा
वर्ग शत्रु जित्न लिन्छु विश्व जनमतको सहारा

देशमुक्ति गर्न दिन्छु खुनका अनमोल धारा
पेट भोको पीठ नाङ्गो हूँ म यौटा सर्वहारा

२९ अगष्ट १९८१

Sadhana Sharma – Andolan

साधना शर्मा – आन्दोलन

सपनीमा पनि सँधै आन्दोलन देख्छु अचेल
जब केही लेख्न खोज्छु अशान्ति नै लेख्छु अचेल
आतंक र दुश्मनी नै छाएको छ जताततै
शान्ती माग्दै आरतीले आफ्ना आँखा सेक्छु अचेल

विकास गर्छु भन्नेले नै विकास भाँच्न थालेका छन्
युवाहरुमाथि फेरि जाल नौलो हालेका छन्
म त पासो पर्दिन नि, विचार गरि टेक्छु अचेल
तर जब लेख्न खोज्छु, अशान्ति नै लेख्छु अचेल

सत्तालोलुप नेताहरुले अब जातै फालेकाछन्
आगो बाली निर्दोषलाई आगा भित्र हालेकाछन्
बाटो हिंड्दा ढुङ्गा, ईंटा, लाठाहरु छेक्छु अचेल
त्यसैले त लेख्न खोज्दा अशान्ति नै लेख्छु अचेल
लेख्न खोज्दा सँधैभरि अशान्ति नै लेख्छु अचेल!!

सपनीमा पनि सँधै आन्दोलन देख्छु अचेल
जब केही लेख्न खोज्छु अशान्ति नै लेख्छु अचेल

Pravin Khaling – Paurakh Palayan

प्रवीण खालिङ  – पौरख पलायन

मिडास टच वर्तमानले
हरिनाथ फुटेको गाँउको गोरेटो कुल्चन्दै आएपछि
गाँउका आरूफुले सपनाहरू
एकाएक नाइटमेयर्समा परिणत हुन्छन्,
गाउँलाई ऐंठन पर्छ।

डाँडाको सिरेटो छिर्ने
पौढ़ शिक्षा केन्द्रको लालटिन जस्तो
ढिपढिप गाउँका इच्छाहरू
नटराज पेन्सिलको ठुटोले
व्यक्ताउन नसकेपछि
गाँउको अभ्यास पुस्तिका बाँझै बस्छ।

हलोको फाली भऩ्दा बलियो
गाउँको पौरख र पसिना
*मनरेगाको धुलोमा सोस्सिए पछि
आफ्नो पाखुरीमा विश्वास
हराइपठाउँछ गाँउ।

पुरानो मोडलको खपालु गाउँमा
चुरनको नोट जस्तो साहुलियत पसे पछि
नथाक्ने इलमहरू गल्न थालेको छ
गोरेटाहरूले भटाभट सेक्स चेञ्ज गर्दैछन्
धमाधम सड़कहरू बन्दैछन्।

बेला कुबेला गाउँलाई ओभरडोज भइबस्छ
साहुलियतको एडिक्सनले
मात्तिन्छ गाउँ ।
भर्खरै खोलिएको ब्युटिपार्लर
नयाँ साइबर क्याफेबाट फर्किएको गाउँलाई
धुलो लाग्नसक्छ,हिलो लाग्नसक्छ
ड्योड्रन्टले पसिना छेक्नु थालेपछि
गाउँबाट स्वनिर्भरको बस्तीमा अनिकाल लाग्छ
युगौ पुरानो त्यो छिप्पट पौरख आफ्नो प्यारो गाउँ छोड्न बाध्य बन्छ।

*मनरेगा- महात्मा गान्धी ग्रामीण रोजगार ग्यारेन्टी

गान्तोक

Bhupin Byakul – Saancho

भूपिन ब्याकुल – साँचो

एउटा साँचो मैले तिमीलाई दिएको छु

म आँफै एउटा बन्द कोठा हुँ
कहिलेकाहीँ
आँफै खोल्न सक्दिन कोठाको ताल्चा
छिर्न सक्दिनँ कोठाभित्र
र छिरिहालें भने पनि
बुझ्न सक्दिनँ कोठाको मौन-ध्वनि

मैले पनि खोल्न नसकेका पानाहरु छन्
पढ
र सच्याउ यो कोठाको नमिलेको ब्याकरण
उडेको छ रङ भित्ताको
त्यसलाई मुटुको रङले सजाउ
बर्षौदेखि
काम चलाएको छु सीमित हावाले
झ्यालहरु खोल
र नयाँ हावा भित्रिन देउ
साँघुरो हुनसक्छ कोठा तिमीलाई
मसँग तन्किने भित्ताहरु छन्
यसलाई आफू अट्ने गरी तन्काउ

बन्द आफुलाई सम्पूर्ण खोल्न
कोही एकजनाको हात चाहिँदो रहेछ
कोही एकजनाको साथ चाहिँदो रहेछ

मलाई खोल्न
एउटा साँचो मैले तिमीलाई दिएको छु !

Narnath Luitel – Pinda Payou Ta

नरनाथ लुइँटेल – पिण्ड पायौ त ?

पढ्दै गएँ माक्र्सवादी साहित्यका कुरा
उन्कै भोगाइले काटे अध्यात्मका जरा
तिनै जरा समातेर तर्क गर्थें कैले
उनी हार्थिन् मजैसँग जितिदिन्थेँ मैले !

“पढेका छौ, बुझेका छौ, हामीभन्दा धेर
संस्कार र रीतिथिति तिमी आफैँ फेर
ज्ञान सिकी जीवनमा लागु गर्नुपर्छ”
भन्थिन् उनी “उम्रिन ता केही छर्नुपर्छ !

विचारका नयाँ बिउ तिमी छर छोरा
ठिँगुरिँदै जान्छन् पक्कै संस्कारका जरा
नझुक है कैल्यै तिमी आफ्नो आस्थासँग
जबरजस्ती नगरिद्यौ मेरो आस्था भङ्ग !”

उन्को यस्तो सोचाइ नै मेरो दर्शन बन्यो
सहिष्णुता सदाचारको मूलबाटो खन्यो
ठूलीभित्र बग्थ्यो सँधै संस्कारको खून
म चैँ फेरि कस्सिएथेँ रुढीबूढी धून !

कैल्यै ठेस लगाइनन् मेरो आस्थामाथि
मैले दोष लगाइन उनको आस्थामाथि
ठूली गर्थिन् पूजा वर्त सामान जुटाइदिन्थेँ
तीर्थ धाम जान्थिन् उनी खर्च पठाइदिन्थेँ !

मृत्यूसंस्कार बारे पनि कुरा गथ्र्यौं हामी
भ्रम हो भन्थेँ म ता तर आस्था मान्थ्यौ तिमी
“छोरा तिम्रो आस्था पनि बलियो छ भने
क्रिया–काज नगर भो, पिण्ड–पानी दिने !”

खोजिपस पाइन्न है भेट्न सितिमिति
कुन आमाले दिन्छन् होला यस्तो अनुमति
मलाई लाग्छ हारेँ मैले, भयो उन्कै जीत
उदार र महान्ताको गाउँछु उन्कै गीत !

धर्तीका ए आमा कुट्ने नालायक छोरा
बाँच्दासम्म राख्छौ जसले खानै नदिएर
धिक्कार छ, ढोँग तिम्रो कपाल खौरी हिन्छौ
मरेपछि पाउँदिनन् किन पिण्ड दिन्छौ ?

बाँचुञ्जेल आदर र माया स्याँहारेर
मन खुशी केमा हुन्छ सबै विचारेर
जीवन्दाता आमा नै हुन् सँधै सेवा गरौँ
ढोँग रची श्राद्ध हैन श्रद्धा गर्ने गरौँ !

आमा तिमी दुवै थियौ मेरा घाम जून
हृदयमा जतनसँग राखिदिन्छु गुन
गुन बैगुन अमरता, मान्छे अमर हैन
देखी स्वर्ग कोही पनि फर्किएको छैन !
यता दान गर्दा न त उता पुग्छ कुनै
विज्ञानले न त पुष्टि गरेको छ कुनै
चढाएथेँ फूल मैले के शिरमा लायौ ?
दाजुभाइले पिण्ड दिए के तिमीले पायौ ?

छानीछानी राम्रा–राम्रा चोला अनि सारी
लाउने भए पठाइदिन्थेँ गुण्टा कसी भारी
उठ्छन् मेरो कल्पनामा पानीका यी फोका
खानेभए बटुल्थेँ म फलफूलका डोका !

मलाई थाहा थियो तिमी के मान्दथ्यौ मिठो
पठाइदिन्थेँ बोरा बोरा मकै च्याँख्ला पिठो
पाउने भए यो धर्तीका चिज दिन्थेँ सबै
आफैँलाई नाङ्गो पारी सुम्पिदिन्थेँ सबै !

व्यर्थ अब तिमीलाई केही चाहिँदैन
यता जति थुप्रे पनि त्यता पाइँदैन
फेर्न सकेनछु मैले मेरै घर आज
गरिरेछन् कर्मकाण्ड भन्दै लोकलाज !

डो¥याउँदै छौ त तिमी वैतर्नीको गाई ?
बिरामी थ्यौ घाँस काट्न भन्यौ कसलाई ?
यी त सबै भन्ने मात्र संस्कारका बोट
उग्राएर बसेको छ गाई यहीँ, गोठ !

तिमीलाई अर्पेको त्यो पिण्ड, खलानमा
सुनाइरेछन् गरुडको पुराण दलानमा
खरानी नै बगिसक्यो अब कता झार्ने ?
मरिसक्यो मानिस जो अब कता तार्ने ?

मान्छे आफैँ इश्वर हो, खोज्छौ अन्ततिर
विज्ञानले नभेटेको कुन बस्तु छ र ?
मर्ने मान्छे कहाँ जान्छ भेटिँदैन किन ?
प्राण यतै घुम्छ भने देखिँदैन किन ?

मानिसले टेकिसक्यो ग्रह अनि तारा
चेतनाको भुङ्ग्रो छोप्ने अन्ध–परम्परा
शताब्दीका थोत्रा थाङ्ना लगाएर आगो
त्यसैमाथि खरानीमा खेल्न मन लाग्यो !

मृत्यूपछि जानुपर्ने छैन कुनै ठाउँ
म मर्दा चैँ कर्मकाण्ड विनै मर्न पाउँ
ज्यूँदो छँदै माया खोज्छ मेरो जिन्दगानी
चाहिँदैन मरेपछि मलाई पिण्ड–पानी !

३ भदौ २०६६
(आमाको स्मृत्तिमा रचना गरिएको शोककाव्य ‘ठूली’ बाट एक अंश)

Bhupin Byakul – Kiran Haruko Khel Bhoomi

किरणहरुको खेलभूमि

आँखीझ्यालबाट कोठाभित्र छिरिरहेका
ट्युवलाइटझैं
घामका किरणहरु
समात्न खोजिरहेको छ मेरो सानो छोरो
जसरी मा समात्न खोजिरहेको छु उसको बगलमा
कविताका त्यतै किरणहरु !

सोचिरहेछु –
उसले लठ्ठीझैं समात्न रहर गरेको
र समातेर खेल्न खोजिरहेको घामका किरणहरु
त्यहीं कतै उपस्थित छ जीवनको निख्खर अर्थ !

सोचिरहेछु –
किरणहरुको खेलभूमिमा
मैले पक्रिन खोजिरहेका र परपर सर्दै गइरहेका कविताका क्षितिजहरु
त्यहीं कतै उभिएको छ कविताको छायाँ !

असफलतासँग निस्फिक्री जिस्किएर
छोरा सङ्घर्ष गरिरहेको छ
किरणहरूको लठ्ठी समात्न
र त्यसलाई टेकेर धर्तीमा उभिन

ब्यस्त छु म
कविताका छायाँहरू पक्रन र त्यसलाई लगेर कसैको हृदयमा टाँग्न

सोचिरहेछु
जीवन अरु कुन बेला यति सुन्दर देखिन सक्छ ?