Sirjana Dahal – Prem Sagar Ka Lahar Haru

आयुष्मा सुन्दर र सरल छे । पाश्चात्य सभ्यताको प्रभावले उसमा देखिँदैन । साधारण परिवारमा हुर्के बढेकी आयुष्मा सामाजिक परिवेश र रीतिरिवाजमा बाँधिएकी छे । नारी जातिमाथि समाजले लगाएको लक्षमणरेखाभित्र उ बसेकी छ त्यसैले उसका केटा साथीहरू छँदै छैनन् भने पनि हुन्छ । जति छन् ती पनि ‘हाइ-हेलो’ मै सिमित छन् ।

स्कुलको पढाइ पछि नौलो जोश-जाँगरसँगै उ कलेज भर्ना भएकी छे । केटी साथी पनि थोरै छन् उसका । थोरै तर आत्मीय साथी बनाउन मनलाग्छ उसलाई । घरदेखि कलेज, कलेजदेखि घर उसका दिनहरू यसैगरी बितिरहेका छन् । कलेजमा भर्खरै एसएलसी दिएर आएका नवयुवायुवतीहरू स्कुलको अनुशासित वातावरणबाट मुक्त भएर होला उनीहरूको हाउभाउ निकै फेरिएको छ । कलेजमा पढाइ भन्दा गफगाफ, क्यान्टिन, पिकनिक, रमाइलो गर्ने तर्फ नै धैरैको मन गएको छ । तर, आयुष्मा भने यस्तो वातावरणमा घुलमिल भएकी छैन । त्यसैले एकान्त वा पुस्तकालयमा बसेर पुस्तक पढ्छे या घर फर्कन्छे ।

एकदिन कलेज जाँदा उसले कार्ड किन्नेहरू धेरै देखी । कलेजमा पनि निकै चहलपहल थियो कार्ड साटासाटगर्नेहरूको । विषेश गरी केटाहरूले केटीहरूलाई कार्ड दिइरहेका थिए । उसले साथीलाई सोधी आज के रहेछ भनेर । उसको साथीले अचम्म मान्दै भनी – तिमीलाई थाहाछैन आज भ्यालेन्टाइन डे अर्थात प्रेमदिवश हो नि ! आजको दिनमा प्रेमप्रस्ताव राख्यो भने सफल हुन्छ रे । त्यसैले आफ्नो मनको कुरा राख्न आज प्रेमी प्रेमिकाहरू फूल या कार्डले एकअर्काको मनको कुरा राख्ने गर्छन् । तिमीलाई पनि कोही मनपरेको भए प्रस्ताव राख्न ढिला नगर नि ! तिमीलाई दिने चाहीँ छन् कि छैनन् ?

साथीको कुराले उसको मन के के सोच्न बाध्य भयो । त्यसदिन क्लास पनि भएन। त्यसैले उ चाँडै नै घर फर्की । बाटोमा उसले साथीका हुराहरू सम्झिरही – तिमीलाई कार्ड दिने छन् कि छैनन् ? यही कुरा उसको कानमा तरङ्गित भइरह्यो । उ सुन्दर छे, स्कुलमा पनि कति केटाहरूले मनपराउँथे । उसले तर कसै प्रति चासो देखाइन । कसैका आँखाले उसलाई आकर्षित पार्न सकेन । तर, कलेजमा आएपछि उसको आँखा कहिलेकाहीँ आभुषणसँग जुद्धा भने मन नै सिरिङ्ग हुन्थ्यो । किनकिन उसको मनले नहेरौँ भनेपनि आँखाहरू आभूषणको सिटतिरै दौडन्थे । मानौँ त्यहाँ कुनै जादु थियो । आभूषण पनि निकै रसिले स्वभावको थियो । सबैसँग मिल्ने, हाँसेर बोल्ने गर्थ्यो । आयुष्मासँग पनि ऊ ‘हाइ-हेलो’ भन्दै बोल्थ्यो । लजालु स्वभावकी आयुष्मा पनि मीठो मुस्कान छोड्दै उसँग गफगर्न मनपराउँथी । उसलाई आभूषको बोल्ने शैली असाध्यै राम्रो लाग्थ्यो ।

प्राय: साथीहरू त्यसदिन कलेज आएका थिएनन् – डेटिङ गएका थिए । बाटोमा पनि आयुष्माले थुप्रै युवायुवतीहरू प्रेमालाप गर्दै हिँडेको देखी । आज उसको मन पनि चञ्चल भइरहेको छ । सोच्दै छे मलाई पनि मनपराइदिने कोही भएको भए कार्ड साटासाट गर्न, मनको कुरा पोख्न अनि टाढा कतै एकान्तमा घुम्न जाँन कति रमाइलो हुन्थ्यो होला । यस्तै सोच्दै उ हिँडिरहेकी हुन्छे । अचानक बाटोमा उसको भेट आभूषणसँग हुन्छ । उ झसङ्ग हुन्छे र भन्छे – हाइ । आभूषण पनि हाइ भन्दै एउटा कार्ड दिन्छ र अरु केही नबोली आफ्नो बाटो लाग्छ । उ छक्क पर्छे । उसको मनमा कौतुहल भइरह्यो । हत्तपत्त घर पुगेर कार्ड हेर्छे । कार्डमा प्रेम प्रस्ताव थियो । आयुष्माको तन-मन सिरिङ्ग हुन्छ । जाडो भए जस्तो गर्मी भएजस्तो खै कस्तो कस्तो हुन्छ । उ केही सोच्नै सक्तिन मन कहाँ कहाँ उडेजस्तो हुन्छ । उसलाई के गरूँ के गरूँ जस्तो हुन्छ र थचक्क बस्छे । त्यो प्रस्तावको के उत्तर दिने – उ सोचमा डुब्छे । एक मनले भन्छ यो उमेर प्रेममा फस्ने होइन आफ्नो व्यक्तित्व बनाउने हो । तर, अर्को मनले भन्छ यो उमेरमा प्रेम नगरे कुन उमेरमा गर्ने ? जसलाई उसका आँखाले उसैलाई छक्याएर हेर्छन् । जसको अनुहार उसको मनको कुनै कुनामा कुँदिएको छ उसैले प्रेम प्रस्ताव राख्दा किन नाइ भन्नु । उसको मनमा अनेकौँ प्रश्नहरूको ज्वारभाटा उठ्छ । बाहिर जान्छे, त्यहाँको वातावरणमा रमाउन खोज्छे तर मन कता कता उड्छ । फेरि भित्र जाँन्छे कहिले उठ्छे , कहिले बस्छे, यताउति गर्छे , मन स्थिर छैन । के सोच्ने के नसोच्ने अलमलमा पर्छे । बाथरुम जान्छे र चीसो पानीले नुहाउँछे । ऐना अगाडि आफूलाई नियाल्छे । कताकता लाज लागेर आउँछ । आफैँ मुस्काउँछे र कोठामा फर्किन्छे । फेरि कार्ड हेर्छे र दङ्ग पर्छे । कार्डमा आभूषणले यदि तिमीलाई मेरो प्रेमप्रस्ताव स्वीकार भएमा बेलुका पार्कमा आऊ भनेर लेखेको थियो । त्यसैले आयुष्मा ऐना अगाडि बसेर आफ्नो मुहार सुन्दर बनाउन थाल्छे । जसलाई आफूले मनपराकी थिइ उसैले प्रेम प्रस्ताव राख्दा त सोच्नु पर्ने कुनै कुरा थिएन । निकै हर्षित थिइ आयुष्मा । त्यसैले सजिएर उ बेलुका पार्कमा जान्छे ।

पार्कको गेटमा आभूषण उभिइरहेको हुन्छ । आयुष्मा त्यहाँ पुग्नासाथ म तिमीलाई नै पर्खिरहेको, तिमी आउँछौ भने मेरो हृदयमा पक्का थियो भन्दै उसले आयुष्माको हात समाउँछ । आयुष्मा मुस्काउँछे । आभूषणले उसको हात समातेर पार्क भित्र लैजान्छ । त्यहाँ उसका साथीहरू आदित्य, राजन, अनि रेखा थिए । आयुष्मालाई हात समातेर ल्याएको देखेर सबै हाँस्छन् । मुखामुख गर्छन् । एकले अर्कोलाई धापमार्दै हाँसेको देखेर आयुष्मा छक्क पर्छे । केहीबेरमा अब आभूषण पनि मुर्छा परेर हाँस्न थाल्छ । सबैजना हाँसेको देखेर आयुष्मालाई नराम्रो लाग्छ । उ जिल्ल परेर उनीहरूको अनुहार हेरिरहन्छे । केहीबेर पछि आभूषणले साथीहरूसँग भन्छ – देख्यौ त केटीहरूलाई फसाउन कस्तो सजिलो हुन्छ । आयुष्मा झसङ्ग हुन्छे । राजनले भन्छ – हो यार तिमीलाई त मान्नै पर्छ । आयुष्मा जस्तो केटीलाई पनि फसाउन सफल भयौ । आयुष्मा झन् झसङ्ग हुन्छे । आभूषण फेरि भन्छ – मैले एउटा पत्र के पठाएँ तिमी त पछि लागेर आयौ । के म तिमी जस्तो केटीलाई आफ्नो गर्लफ्रेन्ड बनाउँछु होला । मेरो गर्लफ्रेन्ड त रेखा हो रेखा । उसैले आज तिमीलाई झुक्याउन सक्तैनौ भनेर बाजी राखेकीले तिमीलाई कार्ड पठाएकी हुँ बुझ्यौ तिमीलाई उल्लु बनाउन । तिमी जस्ता केटीहरूलाई म कति सजिलै फसाउन सक्छु । देख्यौ त मेरो जादु । ऊ झन् अट्टाहाँस गर्न थाल्यो । सबैजना हाँस्नथाले । आयुष्माको आँखाभरि आँसु आयो । सोध्न मनलागेको थियो – तिमीहरूले हाँस्ने अरु कुनै बहाना भेटेनौम, अरुको मुटुदुखाएर हाँस्नु पर्छ ? तर फेरि लाग्यो यस्तै हो यहाँ अरुलाई रुवाएर आफू सफल भएँ भन्ठान्नसँग, अरुको दुखमा हाँस्नेसँग के लाग्छ । उ फरक्क फर्किएर गई । उनीहरूको हाँसो परसम्म गुञ्जिरहेको थियो । कानथुन्दा पनि त्यो हाँसो प्रतिध्वनित भइरह्यो उसको अन्तरमनमा । छियाछिया परेको मुटुलिएर उ घर फर्की ।

रात भरि उनीहरुको आवाज उसको मनमा गुञ्जिरह्यो । सिरानीले कान थुन्दा पनि त्यो अट्टाहास, ती शव्दहरू बारम्बार तरङ्गित भइरहे । भोलिपल्ट उ कलेज नै गइन । टाउको दुखेको बहाना बनाएर सुतिरही । मनमा अनेक कुराहरू खेलिरहे । उनीहरूले के पाए मलाई उल्लु बनाएर । एकछिन हाँस्न त अरुकुराले हाँसेको भएपनि हुन्थ्यो नि । मेरो मुटु टुक्रयाउनु पर्थ्यो त ? मान्छेहरू खै किन अरुको दुखमा रमाउन थालेका होलान् ? अर्काको मुटु दुखाएर के के न गरे जस्तो लाग्दो हो । यस्तै यस्तै सोच्छे । उसलाई कलेज नै जान मन लाग्दैन ।

मन नलागी नलागी केही दिन पछि उ कलेज जान्छे । सबैले आफूलाई हेरेर हाँसे जस्तो लाग्छ उसलाई । कसैको अनुहार हेर्दिन उ । सरासर कक्षाकोठामा गएर बस्छे । पढाइतिर ध्यान थिएन । उसको साथीले भनी – आयुष्मा हिजोअस्ती किन कलेज नआएको ? उसले त्यसै भनेर टारी । त्यतिनै बेला राजेश सबैको अगाडि आएर भन्यो – साथीहरू म अब यस क्यामपसको केही दिनको पाहुना मात्र हुँ । म छिटै अमेरिका जाँदैछु । आजको साँझ सबैजनालाई मेरो तर्फबाट पार्टी ! सबैजना बेलुका मेरो घरमा आउनु है । राजेशको खुसीमा सबैजना रमाए । सबै साथीहरू बेलुकाको पार्टीमा जाने भए । तर आयुष्मालाई पार्टी-सार्टीमा जान मन लागेन, उ गइन पनि।

भोलिपल्ट उसको साथीले भनी – आयुष्मा तिमी हिजो पार्टीमा किन नआएको ? कस्तो रमाइलो भयो । थाहा छ तिमीलाई राजेश केही दिनमा उड्दै छ नि । अनि उसले जीवनसाथीलाई पनि अमेरिका लान पाउँछ रे । पार्टीमा तिमी बाहेक सबै साथीहरू थिए । आभूषण र रेखा पनि हातमा हात राखेर डान्स गर्दै थिए । पार्टी निकै रमाइलो भयो । पछि के भयो तिमी सोच्न पनि सक्तैनौ । राजेशको बिहे नभएको कारण उसले पार्टीकै दौरान रेखासँग एकैचोटी विवाहको प्रस्ताव राख्यो । राजेशको बेहुली बनेर अमेरिका जान पाउने भएपछि रेखा पनि आभूषणको हात छोडेर राजेशसँग अङ्कमाल गर्न पुगी । सबै साथीहरू हेरेको हेर्यै भए । आभूषणको अनुहार देखेको भए तिमी कति हाँस्थ्यौ होला । उसको मुख त खुलेको खुल्यै भयो । ऊ रेखालाई एकटक हेर्दै थियो । पछि नशाले चुर भएर घर फर्केछ । साथीको कुराले आयुष्मा छक्क पर्छे । रेखा, जसको कारण आभूषणले कति केटीहरू, स्वयं आयुष्मालाई पनि त्यस्तो ब्यवहार गर्यो । त्यही रेखाले अमेरिका जान पाउने लोभमा आभूषणलाई छाडी । हे भगवान, कति स्वार्थी छ यो संसार । यहाँ मायाको कुनै मुल्य छैन । केवल स्वार्थ छ ।

त्यो दिन घर फर्कँदै गर्दा बाटोमा उसले आभूषणलाई भेटी । आभूषण उसैलाई पर्खेर बसेको थियो । आयुष्माले उसको वास्तै नगरी आफ्नो बाटो लागी । आभूषण पछ्याउँदै आयो – आयुष्मा मलाई माफ गर । मैले तिम्रो मन दुखाएँ । सायद त्यसैको फल मैले रेखाबाट पाएँ । प्लिज मलाई माफ गर । मलाई विचलित हुनबाट रोक । मलाई तिम्रो खाँचो छ । तिम्रो मायाको खाँचो छ । मैले बुझ्न सकिँन पहिला तिम्रो मायालाई । आजकल तिमी जस्तो निस्वार्थ मायागर्ने मान्छे कहाँ पाइँदो रहेछ र । मलाई माफ गर । आयुष्मा प्लिज मेरो हात थामिदेऊ । आयुष्माले फर्केर हेरी । आभूषणको आँखामा आँसु थियो । तर त्यसले आयुष्मालाई छोएन । यो पनि कतै उसको उल्लु बनाउने नौलो तरिका त होइन ! उ केही नबोली बाटो लागी । आभूषण पछि लाग्दै – प्लिज आयुष्मा मेरो कुरा त सुन, मलाई माफ गर भन्छ ।

आयुष्मा फर्कन्छे । आभूषण कुन मुटुले तिमीलाई माया गरौँ, जुन मुटुले तिमीलाई माया गर्थेँ, त्यो मुटु त तिम्रो व्यवहारले छियाछिया भइसक्यो । तिमीलाई माया गर्न मसँग अब अर्को मुटु छैन । यति भनेर उ सरासर बाटो लाग्छे । आभूषण टक्क उभिएर उ गएको हेरिरहन्छ कतै फर्केर आउँछेकी भनेर । तर आयुष्मा फर्केर हेर्दिन । उ सोच्दै हिँड्छे यो समयले चालेको गोटी हौँ हामी । म, आभूषण, रेखा, राजेश एक-अर्कालाई धोका दिलाएर समयले हामीसँग यो कस्तो खेल खेल्यो । बुझ्नै नसकिने । आभूषणले रेखाको लागि मेरो मुटु दुखायो, रेखाले अमेरिका जाने स्वार्थले आभूषणलाई माया मारी । त्यसतै धोका रेखाले नपाउली भन्न सकिन्न । तर रेखाले धोका नपाओस् । कसैबाट उसको मुटु नचुँडियोस् । टुक्रिएको मुटु लिएर जिउन साह्रै गाह्रो हुने रहेछ । यस्तै यस्तै सोचेर उ ओझेल परी । आभूषण हेरेको हेर्यै भयो ।

Ajaya Dixit – Kathmandu : Tin Bimba Haru

“ठूलोकान्छा, यसपालि त सतबीज छर्न पशुपतिनाथ लगिदे न है !” हजुरआमाले दोस्रोपटक नातिलाई पुकारिन् । हजुरआमाले कुरो गरेको बुझेपछि मोबाइल बन्द गर्दै ठूलोकान्छाले सोध्यो, “के भन्या आमा ?” “सतबीज छर्न लग्दे भन्या !”

“ए भइहाल्छ नि, अघिल्लो दिन बसस्टपमा आएर फोन गर्नु म अफिसबाट लिन आउँला ।”

काठमाडौँमा आन्दोलनका कारण बस नियमित स्थानभन्दा निकै पर रोकियो, सबै यात्रुहरू उत्रिए । हजुरआमा पनि उत्रिइन् । नातिले मोबाइल फोन दिएको थियो र नम्बर थिच्न सिकाइदिएको पनि । बसबाट ओर्लेपछि हजुरआमाले फोन थिचिन् तर लागेन । दोस्रोपटक ‘सम्पर्क हुन सकेन’ भन्ने जवाफ आयो । एकछिन त अलमल्ल परिन् । सँगै छेउमा एक जोडी युवक-युवती उभिरहेका थिए । हजुरआमाले युवतीलाई अनुरोध गरिन्, “ए नानी यो लाग्दै-लाग्दैन, एकपटक हेरदिेऊ न बा !” सँगै उभिएकी युवतीको साथीले सोध्यो, “आमा कता जाने ?…..” “ए हामी पनि त्यतै जाने हो, हामी पुर्‍याइदिउँला, हिँड्नूस् ।” ‘ओहो कस्ता फरासिला रहेछन्’ भन्दै हजुरआमा ट्याक्सीको पछिल्लो सिटमा बसिन् । एकापट्टि केटा र अर्कोतिर युवती बसे ।

हजुरआमाको फोन नआएपछि ठूलोकान्छा छटपटाउन थाल्यो । मोबाइल थिच्दा जवाफ आयो, “स्वीच बन्द गरएिको छ ।” साँझ पर्‍यो तर अत्तोपत्तो भएन । बस स्टप, बसले ओरालेको ठाउँमा पुगे तर हजुरआमा भेटिइनन् । प्रहरीमा रपिोर्ट गर्दा रात अबेर भइसकेको थियो । गह्रौँ मनमा अनेक डर-त्रासका ज्वारभाटा भोग्दै ठूलोकान्छा र साथी घर र्फकंदै थिए । चिसो हुन थालिसकेको राजधानीको बाटोमा बन्द रहेको सटरको बाहिरपट्ट िगुँडुल्किएको एउटा आकृति देखियो र केही नजिक पुग्दा महिला रोएको आवाज पनि सुनियो । यति राती को किन रुँदैछ भन्दै दुवै जना आकृतिछेउ पुगे । चिसोमा काम्दै एउटी महिला रुँदै थिइन् । यत्तिकैमा लोडसेडिङ् सकिएर पिलिक्क बत्ती बल्यो । सटरमाथि बलेको बत्तीको उज्यालोमा आफ्नी हजुरआमा देखेर ठूलोकान्छा अत्तालियो । हजुरआमाले गम्लङ्ग नातिलाई अँगालो हालिन् ।

घर पुगेर खाना खाएपछि हजुरआमाले बताइन्, “ट्याक्सीमा बसेपछि सुइले घोचेकोसम्म सम्झन्छु । त्यसपछि एकैपल्ट त्यो पसलबाहिर आफूलाई पाएँ ।” मोबाइल, कानको मुन्द्रा र ३ हजार ५ सय रुपियाँ लगेछन्, ज्यानचाहिँ बाँच्यो ।

साँझ हुन थालिसकेको थियो । सार्वजनिक सवारीका एउटा पनि साधन थिएनन् र ट्याक्सीहरू पनि सबै भरिभराउ । टाढा पुग्नुपर्ने, स्कुलबाट घर आइपुगेकी छोरी के गर्दै होली, ट्याक्सी पनि छैन, पार्वती चिन्ता मान्न थाली । कुर्नुको अर्थ नहुँदा हिँड्न बाध्य भई ऊ । केहीबेरपछि छेउमा एउटा ट्याक्सी आएर रोकियो, झ्यालको ऐना झार्दै ड्राइभरले सोध्यो, “दिदी कता जाने ?” जवाफै नदिई पार्वतीले ढोका खोली र भित्र बसी । चालकले केही भनेन । गन्तव्य सुनेपछि भन्यो, ठीक छ तर डेढ सय रुपियाँ बढी लाग्छ । पार्वतीले विरोध गर्नुअघि नै ऊ बोल्न थाल्यो, “के गर्नु दिदी ! हिजो दिनभर िकुरेर १० लिटर पेट्रोल भरेको । हिजो दिनभर ित चलाउने कुरै भएन । पाए पनि १० लिटरले के गर्नु ? सानो-तिनो खेती छ, बाआमा किसानी गर्छन् । खडेरी पर्न थालेको छ, खानै पुग्दैन । पढाइ छाडेर यता आएँ, बल्ल ट्याक्सी चलाउने काम पाएँ । लाइसेन्स लिन धेरै पापड बेल्नुपर्‍यो । लुच्चागिरी पाउँछु, राज्य प्रतिनिधित्व गर्नेबाट ठगिन्छु, सुन्ने कोही छैनन् । त्यस्ताको मात्रै कदर भएको देख्छु । बाले भाइको पढाइलाई पैसा पठाइदे भन्छन्, कुन पैसा पठाउनू, छाप्ने मेसिन भए पो ! अब त म पनि इमानदारगिरी छाडेर लुच्चागिरीमा लाग्छु ।” पार्वतीले ढाडस दिने शब्द पनि पाइनँ ।

होटलको पार्किङ् क्षेत्रमा रमेशले गाडीको स्वीच अन गर्दा अरुणदेव चन्द्रागिरीपछाडि निकै अघि लुकिसकेका थिए । होटल परसिरभित्रको बाटो जति चिल्लो थियो बाहिर त्यति नै जर्जर, खाल्डाखुल्डी जताततै । बाटो छेउछाउका एक-दुईवटा घरमा मात्रै इन्भर्टरले बत्ती बालेको थियो । लोडसेडिङ्को अँध्यारोलाई गाडीका हेडलाइटले चिर्दै थिए । क्रसिङ्मा पुग्दा गाडीहरूको तँछाडमछाड थियो । दुई जना प्रहरी जेनतेन प्रयास गर्दै थिए, ट्राफिक व्यवस्थापनमा । दुवै घर जान आतुर भएको प्रस्ट देखिन्थ्यो । केही दिनअघि ट्राफिकमा कार्यरत एक अधिकारीले एउटा गोष्ठीमा धूवाँ र धूलो खाँदाखाँदा हत्तु भइसकिएको बताएको रमेशले सम्झ्यो ।

आफ्नो पालो नआउन्जेल कुर्नुको विकल्प थिएन । केहीबेरपछि पालो आउने मेसो भएपछि ऊ क्लच थिच्दै, गियर लगाउँदै अगाडि जान तयार भयो । पछाडिका गाडीहरू ट्याँ-ट्याँ र टुँ-टुँ हर्न बजाउन थाले । त्यत्तिकैमा आफ्नो आमाका हात समातेर गाडी छिचोल्दै रमेशको गाडीअगाडि दुई बालक आइपुगे । अघिल्लो बालकले एक्कासि आमाको हात छाड्यो, बु्रसली स्टाइलमा गाडीलाई धम्क्यायो र काता स्टाइल देखाउँदै अघि लाग्यो । बालकको अप्रत्यासित एक्सन देखेर छक्क परेको रमेश, पछिपछि आउँदै गरेको बालकले ठ्याक्क त्यस्तै गरेको देखेपछि त वाल्लै पर्‍यो । हर्न थिचिरहेको पछाडि आउँदै गरेको मिनी ट्रकको गुरुजीले झ्यालबाट घाँटी निकालेर धम्क्यायो, “ओ मिस्टर गाडी अगाडि लाने कि, तान्दिउँ ।”

माथिका घटना यस पंक्तिकारले चिनेकाहरूले राजधानीमा गतसाता भोगेका अनुभवहरू हुन् । हिजोआज यस्ता घटनाहरू धेरै नै हुन थालेका छन्, राजधानी सहरमा । आशा गरौँ, यी विम्ब मात्रै हुन्, हाम्रो राजधानीको परविेश प्रतिनिधित्व गर्दैनन् । तथापि, जताततै र धेरैथरीले भोग्दै गरेका यस्ता घटनाले भन्न बाध्य गराउँछ, आधुनिकताको यात्रामा हिजोआज हाम्रो नागरकि चेतना ओझेलमा पर्दैछ ।

नेपाल साप्ताहिक ३७१

Shree Om Shrestha Rodan – Sabhyata (Nepali Short Story)

श्रीओम रोदन – सभ्यता
(Source: शनिवार)

“घर-आँगन सफा छैन, सडक, खेत त मलमुत्र त्याग गर्ने ठाउँ नै भइहाल्यो । जनस्वास्थ्यप्रति अलिकति पनि ध्यान दिन नसकेका गवाँरहरू “सहरमा नआइकन कसैले सभ्यता पनि नसिक्ने भए” तराईको एउटा गाउँबाट फर्किएपछि एनजीओ मास्टरले साथीहरूसँग कुरा गरे तर रिपोर्टमा भने गाउँमा स्वास्थ्यसम्बन्धी चेतना फैलाउन जागरण कार्यक्रम, गोष्ठी, सम्मेलन गर्नुपर्ने र केही अगुवाहरूलाई काठमाडौँको अवलोकन भ्रमण गराउनुपर्ने लेखे ।

रिपोर्टअनुसार विभिन्न कार्यक्रमको परिणाम सकारात्मक देखिन थाल्यो । केही अगुवाहरूलाई काठमाडौँको अवलोकन भ्रमणको लागि ल्याइयो । त्यही बेला नगरपालिकाका कर्मचारीहरूको हडताल चलिरहेको थियो । सडकमा थुपि्रएको फोहरले हिँड्नै नहुने गरी दुर्गन्धित भएको थियो । सडकबाट फोहर नउठाइए पनि सहरका सभ्य नागरिक भने घर सफा गर्न सडकको फोहरमाथि फोहर थुपार्दै थिए ।

सफाइ सम्बन्धी अवलोकन भ्रमणमा भएका केही अगुवाले देखेपछि एकले भने, “हामी पनि पहिले घर सफा गरेर सडक फोहर गथ्यौर्ं तर सहरका सभ्य मानिसहरू अहिलेसम्म पनि त्यस्तै गर्दा रहेछन् ।” अर्कोले थप्यो – “हामीलाई सिकाउँदा सिकाउँदा यताकालाई सिकाउन नभ्याका होलान् ।”

फेरि अर्कोले थप्यो – “हामीले भन्दा यिनीहरूले पहिले सिकेका भएर बिर्सेका होलान् ।”

Tanka Bhattarai – Upahar

टङ्क भट्टराई – उपहार

ऋतु वसन्तको थियो । लालीगुराँसहरू रातै भएर फुलेकाले नेपालका लेकाली पर्वतहरू पूरै राताम्य भएर रङ्गएिका थिए । पारि हरिया पहाडको छाती चिरेर बगेका सेता झरनाहरू मीठो सङ्गीतको धुनमा रमाउँदै तल कहाँ-कहाँ अनन्त गहिराइमा झरेजस्ता देखिन्थे । पहाडको फेदीमा नीलो पानीमा सेता छालहरू उराल्दै बेतलौरीजस्ता बाङ्गएिर नदीहरू बग्थे । रूखका डालीमा बसेर कोहो कोहो कोइली कराउँथ्यो ।

अति रमणीय, मनमोहक र त्यो स्निग्ध वातावरणमा ऊ एक्लै रमाइरहेको थियो ।

ऊ नेपाल भर्खरै आएको । उसको बसोबास विदेशमै भए पनि ऊ पटक-पटक नेपाल आउने गर्छ र ऊ अरूलाई नेपाली नै हुँ भन्ने गर्छ । नेपाल आउँदा नेपाली भेषभूषामै ठाँटिएर हिँड्ने उसलाई नेपाली भाषाको राम्रो ज्ञान छ । त्यसैले उसलाई देख्नेहरूले, भेट्नेहरूले र ऊसँग बोल्नेहरूले उसलाई विदेशी हो भन्नै सक्तैनन् ।

“अहा यो प्रकृतिको भरपुर मादकता, यो अलौकिकता आफैँसँग चोरेर लान पाए म कति भाग्यमानी र सुखी हुन्थेँ होला,” उसले मनमनै कल्पना गर्‍यो ।

प्रकृतिको रमाइलो आँगनमा रमाइरहेको बेला कता-कता एउटा मीठो नारी स्वर उसले सुन्यो-

‘माथि-माथि सैलुङ्गेमा चौँरी चराउनेलाई

हत्केलामा मायाको गुराँस फुलाउनेलाई’

त्यो सुन्दर नारी आवाजतिर असाध्यै लोभिएर ऊ बिस्तारै उतैतिर लाग्यो । चुल्ठामा रातो गुराँस सिउरिएर एउटी जवान युवती भेडा चराइरहेकी थिई । भेडाहरू चौरीमा निमग्न चरिरहेका थिए । ऊ भने अर्कै सुन्दर संसारमा निर्वाध उडिरहेकी थिई र उसले थाहै नपाई अनेक थरीका गीतका गेडाहरू उसका मुखबाट निस्किएर पूरै वातावरणलाई गुञ्जाएमान तुल्याइरहेका थिए ।

ऊ बिस्तारै त्यहीँ गयो जहाँ युवती थिई ।

रगत चुहिएलाजस्ता राता गाला, हावासँगै सुस्त फर्फराइरहेको कालो केश, लोभलाग्दा बाटुला आँखा, त्यो ओठको मोहिनी लालित्य, सुकसुकाउँदो र लहलह उसको कुमारी जोवन जो त्यही गुराँससँगै फक्रिरहेको थियो त्यो अनुपम जादुगरीले उसलाई लोभ्याउनसम्म लोभ्यायो ।

‘अहा यो त स्वर्गकै परी रहिछ । यसलाई आपmनी बनाउन पाए……।’ उसको मनमा तृष्णा जाग्यो । त्यो एकान्त निर्जन ठाउँमा एउटा अनजान युवक छेउमा आएको देखेर युवती डराई र त्यहाँबाट उठ्न खोजी ।

“तिमी किन डराएकी ? म पर एक्लै बसिरहेको थिएँ । तिम्रो मीठो गीतले मलाई यता तानेर ल्यायो । तिमी असाध्यै राम्री देखिन्छ्यौ । के म तिम्रो छेेउमा बस्न सक्तिन ?”

उसको मुस्कुराहटभित्र खै के अनौठो जादु थियो कुन्नि जसले युवतीलाई लठ्ठ तुल्यायो ।

“तिम्रो नाम के नि ?”

“मेरो नाम प्रकृति”

“तपाईंको नि ?”

“मेरो नाम विकास ।”

प्रकृतिको त्यो रमाइलोपनसँगै उनीहरूले निकैबेर रमाइला कुराकानी गरे । दुवै एकअर्कामा औधी आकषिर्त भए । दुवैको हृदयमा प्रेम अङ्कुरायो । प्रेमको प्रतीक रातो गुराँसको फूल टिपेर प्रकृतिले विकासलाई दिई । विकासले पनि उसको चुल्ठाको फूल निकालेर अर्को ढकमक्क रातो फूल सिउरिदियो ।

“म तिमीलाई बिहा गर्छु प्रकृति”

प्रकृति राजी भई ।

विकास र प्रकृतिको विवाह भयो ।

उसले प्रकृतिलाई सहरमा ल्याएर भव्य महलमा भित्र्यायो र अनेक सुखसयलमा भुलायो ।

प्रकृति गर्भवती भई ।

महिना पुगेपछि उसले सन्तान जन्माई । असहृय पीडा खेपेर जन्मेको सन्तानतिर अपार खुसीका साथ उसले पुलुक्क हेरी तर उसको त्यो खुसी एकै छिनमा कहाँ हरायो कहाँ ?

त्यो शिशुका हात थिए तर औँला थिएनन् । खुट्टाहरू थिए टेक्ने पाइताला थिएनन् । आँखा थिए संसार देख्ने नानी थिएनन् ।

आफूले जन्माएको सन्तानको त्यो रूपविहीन रूप देखेर प्रकृति प्रलाप गरिरही । विकासले रमिता हेरिरहृयो ।

एकछिनमा आकाशवाणी भयो ।

“हे प्रकृति तैँले जन्माएको त्यो शिशु जो जन्मदै अपाङ्ग छ त्यो भित्र पनि नितान्त खोक्रो र शून्य छ । यो अब निरन्तर यसैगरी रोइरहनेछ र तँलाई पनि बाँचुञ्जेल रुवाइरहनेछ । त्यसैले यसको नाम ‘प्रलाप’ रहयो ।

त्यो सुनेर प्रकृति झन् भुइँमा ढलेर रुन थाली ।

विकासले प्रकृतिलाई बिस्तारै उठायो अनि नवजात शिशुलाई आˆनो हातमा लियो र प्रकृतिको काखमा राखिदिँदै भन्यो –

“प्रकृति यो ‘प्रलाप’ तिमीलाई उपहार ।”

त्यसपछि ऊ त्यहाँबाट हिँड्यो र बेपत्ता भयो ।

प्रकृतिले उसलाई कहिल्यै भेटिन ।

केही समयपछि अर्को रूप बदलेर नेपाल आयो ।

उसले नेपाली गाउँघर, तराई, पहाड सबै चहार्‍यो । दसैँमा गाइने मालश्री, पहेँलो जमरा र रातो टीका, तिहारको देउसी-भैलो, तीजको सङ्गनिी, बालन, रोदी, सोरठी, घाटु, मुर्चुङ्गा र बिनायो, बाँसुरी, डम्फु, मादल सहनाई, नर्सिंहा, ट्याम्को, ढोलक, झ्याम्टा आदि यी नेपाली लोकसंस्कार, चालचलन र पहिचानहरूबाट ऊ मुग्ध भयो ।

उसले रोदीमा नाच्दै गरेकी एउटी अत्यन्त सुन्दरी षोडशीलाई देख्यो जसले गर्दा उसलाई फेरि बिहा गर्ने इच्छा जाग्यो ।

अब ऊ षोडशीलाई दिनहुँजसो पछ्याउन थाल्यो

एक दिन उसले एकान्त पारेर षोडशीलाई सोध्यो-

“तिम्रो नाम के ?”

“संस्कृति ।”

“तपाईंको ?”

“विकास ।”

यो चिनजानको औपचारिकतापछि उसले संस्कृतिलाई प्रेमको नाटक रच्यो ।

संस्कृति मख्ख परी ।

” तिमीलाई बिहा गर्छु ।” उसले प्रस्ताव राख्यो ।

संस्कृति राजी भई ।

विकास र संस्कृतिको विवाह भयो ।

विकासले एउटा नयाँ सुविधासम्पन्न घरमा संस्कृतिलाई भित्र्यायो ।

विकासको सामीप्यमा संस्कृति निकै खुसी र सुखी रही र ऊ दोजिया पनि भई ।

निकै प्रशव पीडापछि उसले छोरी पाई । उसले निकै खुसीका साथ छोरीलाई हेरी । तर ऊ खुसी हुनुको सट्टा अचम्मित भई । किनकि त्यो नवजात शिशुको शरीरभरि दागैदाग थियो । अनुहार हेरि नसक्नुको कुरूप थियो । हात खुट्टाहरू पनि लुला-लङ्गडा थिए ।

आफूले जन्माएको सन्तानको विकृत रूप देखेर संस्कृति पीडाले छट्पटिएर रोई ।

त्यतिखेरै आकाशवाणी भयो-

“हे संस्कृति यो तेरी छोरीको नाम ‘विकृति’ हो । यो विकृति रहुञ्जेल तँ कहिल्यै सुखी रहने छैनस् , तेरो अस्मिता हराउँदै जानेछ ।”

त्यसपछि विकासले बच्चालाई भुईंबाट उठायो र रगताम्मे भएकी संस्कृतिलाई दिँदै भन्यो –

“संस्कृति यो विकृति तिमीलाई उपहार । यसलाई सम्हालेर राख ।”

त्यसपछि ऊ ढोकाबाट बाहिर निस्कियो र अलप भयो ।

संस्कृति र विकासको फेरि कहिल्यै भेट भएन ।

समृद्धि राम्री थिई ,सुवासित फूलजस्ती । मङ्सिरमा खेतका फाँटमा लटरम्म फलेर झुलेका धानका पहेँला बालाजस्ती थिई ऊ । उसको झरिलो जोवन देखेर नलठ्ठनिे को थियो होला र ?

शिरमा सुनको ताज, कानमा ढुङ्ग्री, नाकमा बुलाकी, गलामा तिलहरी, हातमा बाला र खुट्टामा पाउजु लगाएर ऊ साथीहरूसँग हाटबजार गर्थी । चाडपर्वमा नाच्थी, गाउँथी, रमाउँथी । ऊ धर्तीमा हाँस्दा आकाशमा जून फूल्थ्यो । रुँदा झरी बर्सन्थ्यो । ऊ नाच्दा मीठो लयमा कोइली गाउँथ्यो । उसले गाउँदा वनपाखामा मयूरहरू बेस्सरी नाच्थे ।

समृद्धि सधैँजसो रमाउँथी । खुसी देखिन्थी । ऊ रमाउँदा चराचर सृष्टि रम्थ्यो । वसन्त रङ्गीबिरङ्गी फूल फुलाएर उसको अगाडि टुप्लुक्क आउँथ्यो ।

विकास फेरि अर्को रूप धारण गरेर नेपाल आयो ।

यसपाला उसले समृद्धिलाई भेट्यो । समृद्धिको मोहिनी रूप र फकि्रँदो जवानीले ऊ उन्मत्त भयो ।

उसले प्रेमको नाटक मञ्चन गर्‍यो र आफ्नो जादुगरी व्यक्तित्वले समृद्धिलाई आकषिर्त गराएरै छोड्यो । समृद्धि उसको न्यानो र बलियो बाहुपासमा बाँधिई । अभूतपूर्व खुसीको मनोरम क्षणमा दुवैले एक-अर्कालाई सहस्र चुम्बन गरे ।

विकास र समृद्धिको विवाह भव्यरूपमा सम्पन्न भयो ।

उनीहरूको दाम्पत्य जीवन अत्यन्त रोमाञ्चित र सुखद घडीमा बित्दै थियो । यसैबीच समृद्धिले गर्भधारण गरी ।

उसको कोखबाट छोरो जन्मियो ।

प्रफुल्ल मुद्रामा उसले नवजात शिशुतिर हेरी तर एकै छिनमा आकाशका काला बादलहरूसँगै उसका चेहरामा विषाद्का धर्साहरू दौडिन थाले ।

बालक भोकले मर्न आँटेको ख्याउटेजस्तो थियो । छक्कलाग्दो कुरो जन्मदासाथ त्यो बालकका हातमा खाली कचौरो थियो र ऊ मलाई-मलाई भनेर चिच्याइरहेको थियो । समृद्धिले छाती निचोरी तर अहँ रसाएन ।

एकै छिनमा आकाशवाणी भयो –

“हे समृद्धि तैँले जो बच्चा जन्माइस् त्यो जन्मनेबित्तिकै भिखमङ्गा बनेर जन्मिएको छ । त्यसैले यसको नाम भिखारी रहयो ।”

समृद्धि रुन थाली । त्यही बेेला त्यो भोकले चिच्याइरहेको बालकलाई विकासले हातमा उठायो र समृद्धिलाई दिँदै भन्यो-

“समृद्धि लौ लेऊ, तिमीलाई यो ‘भिखारी’ उपहार ।”

यति भनेर ऊ त्यहाँबाट तुरुन्तै बेपत्ता भयो ।

त्यसपछि समृद्धि र विकासको पनि भेट भएन ।

शान्ति नदीका किनारमा प्रायः टोल्हाउने गर्थी । नीलो र कञ्चन नदीको सङ्गीतमय प्रवाहमा उसलाई बगँू-बगूँ लाग्थ्यो । त्यसको अनन्त गहिराइमा डुबेर माछाहरूसँगै खेलूँ-खेलूँ लाग्थ्यो ।

शान्ति हरिया वनहरूमा गएर रूखका डाली-डाली नाच्ने गर्थी । बुटा र पोथ्राहरूमा लुकामारी खेल्थी । हरिया चहुरहरूमा लडीबुडी गर्थी । वसन्त्ाको बेला लालीगुराँसले आफ्नो चुल्ठो सजाउने गर्थी । शरदको बेला घर-आँगनीमा बसेर मध्यरातमा सेतो टह-टह किरण धितमरुञ्जेल पिउँथी र बिहानको झुल्के घाममा आकाश छुने गरी उभिएर सेता दाँत देखाउँदै लहरै मुस्कुराइरहेका हिमालहरूको चम्किलो र सुन्दर आभासँगै ऊ प्रफुल्ल भएर मुस्कुराउने गर्थी ।

विकास फरि भेष बदलेर नेपाल आयो ।

बुद्ध जन्मेको देश, यो शान्त तपोभूमि, यी पहाडी कन्दरा, हिमाल, नदी र छहराहरू हेरेर ऊ मुग्ध हुने गथ्र्यो । आफ्नो बेचैन, अशान्त र आक्रान्त मनलाई शान्त गर्न ऊ पटक-पटक नेपाल आउने गथ्र्यो ।

एकदिन हरिया पहाडको बीचबाट छङछङ-झरझर आवाज निकालेर बग्दै गरेको सेतो झरनाको सुमधुर सङ्गीतसँगै त्यसैको छेउमा छमछम नाचिरहेकी शान्तिलाई उसले देख्यो ।

अत्यन्त रूपवती शान्ति जो निश्छल, निर्मल र बैँसले फक्रक्क फक्रेकी थिई उसलाई देखेर विकास मोहित भयो ।

विकासले शान्तिलाई प्रेमको जाल फ्याँक्यो ।

शान्ति त्यसमा परी ।

विकास र शान्तिको विवाह भयो ।

केही समयपछि शान्ति गर्भवती भई ।

उसले छोरी पाई । पीडाले थिल्थिलिएर जिउ हलुङ्गो भएपछि अतुल खुसीका साथ उसले आˆनो सन्तानलाई हेरी तर उसको खुसी एकैछिनमा निस्तेज भयो । त्यो नवजात बालिका अत्यन्त आक्रोशित र रौद्र मुद्रामा चिच्याइरहेकी थिई । अचम्मको कुरो के थियो भने उसले जन्मदै हातमा पेस्तोलको जस्तो आकृति भएको वस्तु बोकेकी थिई ।

शान्ति डरले चिच्याउन थाली ।

विकास मुकदर्शक बनेर हेरिरहेको थियो ।

त्यही बेला अचानक आकाशवाणी भयो –

“हे शान्ति तँ आफू शान्ति भएर पनि जन्मदै हातमा हतियार बोकेकी डरलाग्दी बालिका जन्माइस् । त्यसको नाम अशान्ति रहनेछ । तँ अब शान्तिले बाँच्न सक्ने छैनस् ।”

विकासले बेहोसले भुइँमा ढलेकी शान्तिलाई बिस्तारै उठायो र त्यो बालिकालाई हातमा लिएर शान्तिका काखमा राखिदिँदै भन्यो –

“शान्ति मेरो उद्देश्य पूरा भयो ।

यो अशान्ति तिमीलाई उपहार ।”

यति भनेर ऊ त्यहाँबाट हिँड्यो ।

शान्तिले त्यसपछि उसलाई सपनामा समेत देखिन ।

सभ्यतालाई सारी, चोलो र पछ्यौरीले साह्रै खुल्थ्यो । गाउँले जनजीवनमा हुर्किएकी सभ्यता अत्यन्त सोझी, सरल र निश्छल थिई । दुनियाँभरका छक्का-पञ्जा, कोलाहल र रडाकोका खेलहरू न त उसले खेल्न जानेकी थिई न त देखेकी नै थिई ।

ऊ आँगनमा तुलसी रोप्थी । बारीका डिलमा सयपत्री फुलाउँथी । देउरालीमा फूल चडाउँथी । वरपीपलको चौतारीमा गीत गाउँथी । दुःखीहरूको सेवा गर्थी । परिश्रम गर्न लेकबेँसी धाउँथी । माटोमा पसिना पोखेर सुन फलाउँथी ।

सबैलाई सभ्य व्यवहार गर्ने सभ्यता सुसंस्कृत, सहनशील र सबैकी प्यारी थिई । सबैले उसलाई बत्तीस लक्षणले युक्त नारी भनेर प्रशंसा गर्थे । त्यो गाउँ जहाँ सभ्यताले पाइलो टेकी, हुर्की, बढी र जवानी भई त्यहाँ बिस्तारै अर्को लोकबाट स्वर्ग झरेको हो कि जस्तो लाग्थ्यो । उसको आदर्श चरित्र, उदात्त भावना, विचार व्यवहार र गुणले ऊ सुवासित फूलझैँ मगमगाएकी थिई जसको सुवासना टाढा-टाढासम्म फैलिएको थियो ।

विकास यसपल्ट पनि आफ्नो असली रूप लुकाएर नेपाल आयो । उसका लागि यो देशको ढोका सधैँ खुला थियो । त्यसो त ऊ आफूलाई नेपाली नै हूँ भन्थ्यो ।

यसपाला उसले सारी चोलो लगाएर पछ्यौरी हावामा फर्फराउँदै गाउँको देउरालीमा फूल चढाउँदै गरेकी सभ्यतालाई भेट्यो । सभ्यताको रूप लावण्य देखेर ऊ मुग्ध भयो र उसलाई पछ्याउन थाल्यो । सुरुमा सभ्यताले उसलाई शङ्काको नजरले हेरी तर आखिरमा विकासको प्रेम जालमा ऊ फसेरै छोडी ।

एक दिन विकास र सभ्यताको विवाह धुमधामका साथ सम्पन्न भयो ।

विकासले सभ्यतालाई गाउँबाट सहरमा ल्यायो र आलीशान महलमा भित्र्यायो । केही समय उनीहरूको दाम्पत्य जीवनमा वसन्तको हरियाली छायो ।

सभ्यताले पेट बोकी ।

महिना पूरा भएपछि बालक जन्मियो ।

असहृय प्रशव पीडापछिको सन्तानलाई देख्न कुन आमालाई हतारो हुदैन ? उसले नवजात शिशुलाई पुलुक्क हेरी । बालक राम्रो र तन्दुरुस्त देखिन्थ्यो । उसको अनुहारमा एकाएक खुसीको चमक छायो । त्यो आफ्नो प्यारो मुटुको टुक्रा जो दस महिना गर्भमा बसेर यस धर्तीमा ओर्लेको थियो त्यसलाई मुसार्न उसले आफ्ना हातहरू अघि बढाई तर त्यतिखेरै एउटा आकाशवाणी भयो-

“हे सभ्यता रूप र गुणले सम्पन्न भए पनि तँ यस दुनियाँकै अभागी नारी रहिछेस् । तैँले जो बालक जन्माइस् त्यो अहिले स्वस्थजस्तो देखिए पनि त्यसले तेरो गर्भै देखि खतरनाक रोग ‘एड्स’ बोकेर आएको छ । यसको नाम अब ‘एड्स’ रहृयो ।”

सभ्यता डङरङ्ग भुईंमा ढली ।

निकैबेर बेहोस भएर बिस्तारै होस खुलेपछि विकासले उसलाई बिस्तारै उठायो र त्यो नवजात शिशुलाई हातमा लिएर उसको काखमा राखिदिँदै भन्यो –

“सभ्यता तिमीलाई यो ‘एड्स’ उपहार ।”

त्यसपछि अकस्मात् सभ्यताको आँखाबाट विकास ओझेल पर्‍यो- कहिल्यै नभेटिने गरी ।

Babita Basnet – Camera Man

बबिता बस्नेत – क्यामेरा म्यान

चकमन्न रातको मौनतालाई चिर्दै श्रीमतीले प्रश्न गरी, “अहिले म यति राती घर आएर तपाईंजस्तै टोलाएर बसेकी भए, तपाईं के भन्नुहुन्थ्यो – के अर्थ लगाउनुहुन्थ्यो -,” प्रश्नले ऊ झसङ्ग भयो । “केही होइन, भोलि बिहान चा“डै हि“ड्नु छ, कार्यक्रमस्थलको लोकेसनका बारेमा सोचिरहेको छु,” प्रश्नको जवाफ होइन, उसले आफू मौन रहनुको कारण बतायो । ऊ टेलिभिजनको क्यामराम्यान जो करिब दुइ दशकदेखि टेलिभिजन च्यानलको समाचारकक्षमा काम गरिरहेको छ । समाचारको क्षेत्र नै त्यस्तो छ, जहा“ कतिबेला कहा“ पुग्नुपर्छ, कुनै टुङ्गो हु“दैन । कहिले एकाबिहानै सुरु हुने नेताहरूका ‘बे्रकफास्ट मिटिङ्’ भ्याउनुपर्छ त कहिले राज्यस्तरीय बैठकहरू । शिलान्यासदेखि उद्घाटनसम्म, जुलुस, धर्ना, अन्तरक्रिया, प्रदर्शन हु“दै अस्पतालदेखि आर्यघाटसम्म जानु नपर्ने भन्ने ठाउ“ कही“ छैन । सरकारी टेलिभिजनमा कार्यरत भएकाले प्रायः मन्त्रीहरूका कार्यक्रमले पिछा छोड्दैन । त्यसमा पनि त्यतिबेला त समय नै त्यस्तो थियो, मुलुक शान्ति प्रक्रियाको चरणमा प्रवेश गरेपछि विभिन्न सम्झौताहरूका क्रममा प्रधानमन्त्रीनिवास बालुवाटारमा बैठक बसिरहेको थियो । बिहानदेखि सुरु भएको बैठक राती १० बजेसम्म लम्बिएकाले ऊ घर आइपुग्दा त्यस्तै साढे ११ बजेको हु“दो हो । श्रीमती धेरैबेरसम्म खाना कुरेर केही नलागेपछि सुतिसकेकी थिई । छोराछोरीलाई उसले राम्ररी नदेखेको धेरै दिन भइसकेको थियो । बिहान ऊ हि“ड्दा तिनीहरू उठेकै हु“दैनथे, राती र्फकंदा सुतिसकेका हुन्थे । दिनभरि बैठककक्षबाहिर उभि“दा र कुनै नेता बाहिरि“दा वा भित्र पस्दा दृश्यहरू लिनलाई यता र उता गर्दा त्यस दिन ऊ कति थाकेको थियो भन्ने बयान नै गर्न सक्दैन । बालुवाटारको एउटा सानो पसलमा एकमुठी चिउरा र चनाका भरमा दिन काटेको उसको रातीसम्ममा भोक पनि टरिसकेको थियो । तर पनि घर पुगेर अलिकति चिसो भात खायो । श्रीमती समझदार भएकीले थप मानसिक तनाव झेल्नुपरेन । मिडियामा काम गर्नेहरूका लागि समझदार श्रीमती या श्रीमान् पाउनु भनेको पूर्वजन्मको असल कामकै प्राप्तिझै“ हुन्छ । ऊ स्कुलमा पढाउ“छे, घरबाट निस्कने र र्फकने उसको समय निश्चित छ । काममा रह“दा उसलाई कतिबेला अफिस पुगेर क्यामरा थन्क्याउ“दै न्युजरुममा क्यासेट जिम्मा लगाई घर पुगेर ओछ्यानमा पल्टिऊझै“ भएको थियो । तर, धेरै थाकेकाले न्रि्रा परेन । अनि त मनमा कुरा खेल्ने नै भयो । भोलि पनि जुरुक्क उठेर हि“ड्नु छ, मन्त्रीज्यूको कार्यक्रम रे स्वयम्भू छेउमा, कहा“निरबाट छिर्ने हो…† गाडी त पक्कै जान्छ होला…† यस्तै कुरा सोचिरहेका बेला श्रीमतीले यो प्रश्न गरेकी थिई ।

प्रश्न फालेर निदाइसकेकी श्रीमतीलाई हेर्दै उसले सोच्यो, सा“च्चि ! कसको मनमा के कुरा खेलिरहेको छ भन्ने थाहा हुने भए के हुन्थ्यो होला – मानिसहरूबीचको व्यक्तिगत सम्बन्धलाई कति फरक पाथ्र्यो होला † यो सोचाइ निष्कर्षा पुग्नै नपाई उसले अघिल्लो दिन दिउ“सो अकस्मात् भेटिएकी स्कुलकी साथीलाई सम्भिmयो, ऊ ट्राफिकको डे्रसमा थिई, उसले त चिन्नै सकेन । डे्रस लगाएपछि सबै ट्राफिक उस्तै लाग्छन्, त्यसमा पनि महिला ट्राफिकको अनुहार के हेरिन्छ र – पुतलीसडकमा हि“ड्दै गर्दा उसले नै बोलाएकी थिई, “अशोक…-” ट्राफिक प्रहरीले एक्कासि नाम लिएर बोलाउ“दा यसले हतारहतार पकेटमा लाइसेन्स छाम्यो, हत्तेरी † हाम्रो मानसिकता पनि कस्तो † मोटरसाइकल चलाउने क्रममा चेकिङ्का बेला मात्रै ट्राफिक प्रहरीस“ग जम्काभेट हुने गरेकाले त्यस्तो हुनु स्वाभाविकै थियो ।

शर्मिला -ट्राफिक प्रहरी) र ऊ राधिका मावि उर्लाबारीमा स“गै पढेका थिए । स्कुल सकिएपछि भेट नै भएको थिएन । त्यस दिन उसले सोधी, “कहा“ छौ, के गर्दैछौ -” ऊस“गै टेलिभिजन छिरेका कतिपय पत्रकार र कार्यक्रम निर्माताहरू सडकमा जसले देखे पनि चिनिने भइसकेका थिए तर उनीहरूको कामलाई पछाडिबाट सघाउने ऊ भने परिचयविहीन थियो । वर्षौंदेखि धेरैको पहिचान बनाउ“दै आएको उसको परिचय आफ्नै क्यामरामा अदृश्य रूपले कैद भइसकेको थियो । तथापि, उसले भन्यो, “म टेलिभिजनमा काम गर्छु” त्यसपछि केही समय उसले शर्मिलालाई सोचेर बितायो, श्रीमतीले अघिल्लो दिन भनेको सम्भिmयो, “महिनावारी हुन लागेकाले असाध्यै जीउ दुःखेको छ, दुवै बे्रस्ट दुखेर असाध्यै पीडा भएको छ ।”

प्रत्येकपल्ट महिनावारी हु“दाको यस्तै पीडा उसले श्रीमतीबाट सुन्दै आएको छ । उसले सोच्यो, ओहो ! यदि सबै स्वास्नीमान्छेलाई उस्तै हुने हो भने शर्मिलालाई झन् कति गाह्रो हु“दो हो, ऊ त दिनभरि सडकमा उभिएर काम गर्छे शरीरबाट रगत बग्नु भनेको सानो कुरा हो र – सडकमा अरू सबै पुरुष ट्राफिकहरू छन्, यस्तो भयो, उस्तो भयो भन्न पनि मिलेन । अझ सडकमा यता र उता गर्दा उसको जीउ कति दुख्दो हो ।

शर्मिलास“गको भेटले आज उसलाई अनायासै विगतमा धकेलिदिएको छ, सा“च्चि अहिले मीठु कहा“ होली…- के गर्दै होली…- भेट भयो भने हामी के कुरा गथ्र्यौं होला…† ९ कक्षाको शैक्षिक भ्रमणमा जा“दा स्कुलमै नजानि“दो पे्रम भएको थियो उसको मीठुस“ग । तर, त्यो पे्रम त्यति हुर्किन भने पाएन । धेरैपछिसम्म श्रीमतीको छवि अगाडि आउ“दा मीठुकै मुहार सम्भिmन्थ्यो ऊ । पहिलोपटक मीठुको हात समाउ“दा उत्पन्न कम्पनसहितको तातोपन अहिले पनि उसले बिर्सन सकेको छैन । त्यस्तै भयो, ऊ थप अध्ययनका लागि काठमाडौ“ आयो, दुइ वर्षछि गाउ“ जा“दा मीठुको विवाह भइसकेको थियो झापाको सुरुङ्गामा । ऊ पनि आमा बनिहोला…। के उसले मलाई सम्भिmरहेकी होली…- अब त कपाल पनि अलिअलि फुले होलान्…। सलक्क परेका उसका ती हातका औ“लाहरू…। ठूला आ“खा, ह“सिलो तर गम्भीर प्रकृतिको अनुहार…। कस्ती देखिएकी होली…- मनमनै प्रश्न गर्‍यो । शर्मिला र मीठु एकदमै मिल्ने साथी भएकाले उसलाई शर्मिलाको भेटले करिब २२ वर्षगाडि पुर्‍याइदिएको थियो । मीठुलाई पुनः नदेखुन्जेल पहिलेकै रूपमा उसको कल्पनामा आइरहनेछे ऊ । विगतको एउटा मीठो र अधुरो स्मृति…। कहिलेकाही“ उसलाई जीवन रित्तो-रित्तोझै“ लाग्छ…। श्रीमतीस“ग उसको नराम्रो छैन तर राम्रो सम्बन्ध हुनुको अर्थ जीवन पूर्ण भएको अनुभव हुनु भने होइन रहेछ । ऊ आफ्नो विगतले अरूलाई दुःख पुर्‍याओस् भन्ने चाह“दैन, त्यसैले श्रीमतीलाई मीठुका बारेमा कहिल्यै बताएन । के थाहा !- श्रीमतीले पनि उसलाई दुःख दिन नचाहेका अनेक घटनाक्रमहरू हुन सक्छन् । विश्वास टुट्न सक्ने सम्भावनामा कति धेरै अविश्वासहरूबीच चलिरहेको हुन्छ यो लोग्ने-स्वास्नीको सम्बन्ध पनि !

शर्मिला दिमागबाट पूरा हट्नै नपाई ऊ पुग्यो आफ्नै कार्यालय । सम्भिmयो, उसकै आ“खाअगाडि कति मन्त्री फेरिए, मन्त्री नै पिच्छे जीएम र अध्यक्ष फेरिए, थरीथरीका बोर्ड-सदस्यहरू आए । तिनको सान, फुर्ति कतिपय त त्यही“ जिन्दगी बिताउन आएझै“ गर्थे तर खै अहिले तिनीहरू कहा“ छन्, कुनै अत्तोपत्तो छैन । पर्दामा देखिने कति कार्यक्रम निर्माता र रिपोर्टर,

समाचारवाचकहरूको आफ्नै नाम, पहिचान भयो तर पर्दापछाडिबाट असाध्यै महत्त्वपूर्ण योगदान गर्ने उसको प्रमोसन हुन पनि कति गाह्रो छ ! स“गै छिरेका पर्दामा देखिने कतिपय व्यक्तिहरू भनसुनकै कारण आफूभन्दा निकै माथिल्लो तहमा पुगिसके, ऊ भने जहा“को त्यही“ छ । यसबीचमा जम्मा दुइपटक विदेश गएको छ, एकपटक राजाको औपचारिक भ्रमणमा चीन र अर्कोपटक प्रधानमन्त्रीको भ्रमणमा भारत । “विदेश जा“दा झन् कहा“ सुख पाइन्छ र – सातो जालाजस्तै गरी दौडधुप गर्नुपर्छ, दृश्यहरू खिच्न र समाचार पठाउनकै चटारो, समारोहस्थलहरूबाहेक घुम्न, देख्न केही पाइएको होइन । उपलब्धिका नाममा क्यामरापर्सन फलानोका साथ म… भनेर रिपोर्टरले बोलिदि“दा नाम आउने हो, आफ्ना परिवारका सदस्य र निकटवर्तीहरूबाहेक कसले सम्भिmने हुन् र त्यो नाम † अझ पहिलापहिला त क्यामराम्यान भन्ने चलन थियो, हिजोआज महिलाहरू पनि क्यामरा चलाउन थालेकाले क्यामरापर्सन भन्न थालिएको छ ।

आज उसलाई लागिरहेको छ, क्यामरा पत्रकार भनेको भए के हुन्थ्यो र – पत्रकारहरूको इज्जत त घट्दैनथ्यो । उनीहरूको कर्म पनि पत्रकारिता नै त हो । अझ अरू पत्रकारिताजस्तै जोखिम र जिम्मेवारीपूर्ण छ । अब त यो विषयमा कुरा उठाउनुपर्ला जस्तो छ, क्यामरापर्सन किन भन्नुपर्‍यो, फोटो या दृश्य पत्रकार भने पनि त हुन्छ नि !
श्रव्यदृश्य मिडियामा काम गरेर पनि अदृश्य जीवन बा“च्नुपर्दा आज उसलाई पहिलोपल्ट दिक्दारी लागेको छ । उसले खिचेका दृश्यका पात्रहरू आज कहा“बाट कहा“ पुगे † तर, ऊ …- आज पनि एउटा अदृश्य र परिचयविहीन दिनचर्या बा“चिरहेछ । उसको योगदानको मूल्याङ्कनको चर्चासम्म छैन । फोटो सिच्नेसिवाय उसको महत्त्व पनि खासै छैन । मिडियामा सक्रिय रह“दारह“दै सीमान्तीकृत महसुस भएको छ आज उसलाई ।

श्रीमती अइय्या भन्दै अर्कोतिर फर्किई । “निकै जीउ दुःखेजस्तो छ,” उसलाई लाग्यो तर, सोधेन । बरु र्सतर्क भएर मस्त निदाएझै“ गर्‍यो । उसलाई डिर्स्र्टब होलाझै“ गरेर ऊ विस्तारै उठी र ट्वाइलेट गएर फर्किई, फेरि सुती उसै गरी । उसले घडी हेर्‍यो, बिहानको ४ बज्नै लागेको थियो । कस्तो न्रि्रा नआएको † अब ऊ गाउ“ पुग्यो, जहा“ उसले चञ्चल बाल्यपन बिताएको थियो, दिवङ्गत आमाबाबु सम्झ्यो । उहा“हरू भएको भए – आफै“स“ग प्रश्न गर्दै कोल्टे फर्कियो, आमाले भनिन्, “कति सोचिरहेको बाबु ! अब सुत्…, बिहान चा“डै उठेर काममा जानुपर्छ फेरि…†” आमाका यी काल्पनिक वाक्यस“गै ऊ लुटुक्क निदायो, बिहान टेलिफोनको घन्टीस“गै बिउ“झि“दा टेलिभिजनकी पत्रकार साथी भनिरहेकी थिइन्, “चा“डै गर्नूस्, कार्यक्रम सुरु हुन लागिसक्यो, लोकेसन पनि थाहा छैन ।” हस्याङ्फस्याङ् गर्दै तयार भएर सिंहदरबारतिर लाग्यो ऊ । पर पुगुन्जेलसम्म श्रीमतीको आवाज कानमा गुन्जिरहेको थियो, “ए, चिया त खाएर जानूस्… †” छोराछोरी भनिरहेका थिए, “बुबा आज हाम्रो प्यारेन्ट्स डे हो…। जसरी भए पनि आउनुपर्छ है ११ बजे †” तर, उसलाई थाहा छ, आज पनि उनीहरूलाई आश्वासनबाहेक केही दिनसक्ने अवस्था छैन । र, यो पहिलोपल्ट भएको पनि होइन ।

उसको पेसा नै यस्तै हो । उसका सहकर्मीहरूबीच उसको प्रतिष्ठा एउटा जाबो क्यामराम्यानको छ, कुनै महत्त्वको छैन । तर, घरपरिवारलाई पनि समय निकाल्न सक्तैन । मन्त्रीको तस्बिर खिच्दाखिच्दै एक्कासि उसको मुटु चसक्क दुख्यो ।

नेपाल साप्ताहिक
अंक २९६