नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
साबित्रा काफ्ले – सन्त्रस्त मन
सन्त्रस्त मन,
भूईं कुहिरोको
धुमिल छायाँ,
सन्नाटा छाएको
सुदूर वस्तिको
एउटा कथा,
कोरिएको छ
मौन आकाशमा ।
खडेरी परेका रातहरु,
अनिष्ट सम्भावना बोकेर,
उदाउँछ
मरुभूमी बिहान।
र,
एकहुल बाजहरु
नमिठो चित्कार
गाउँछन्
मान्छेहरुको समाधिमा ।
अभ्यस्त बाटो,
क्यानभासमा कोरिएका
स्वप्निल रङ्गहरु,
अब्यक्त पहाड
निर्निमेष हेरिरहन्छ
आफू अगाडिको
कहालिलाग्दो तस्बिर।
र,
गुन्जन्छन गीतहरु
तरङ्ग भएर
पहराको छातिबाट,
चिरेर मौनता
आकाशको ।
वियोगी बुढाथोकी – नशा पिएँ भन्थें दशा पिइएछ (गजल)
(मधुपर्क पुस, २०६७)
नशा पिएँ भन्थें दशा पिइएछ
बोल्ने ओठलाई आफैँ सिइएछ
प्रेमको खोला तर्न भेट्न बोलाएँ
मायाको बदला चोट दिइएछ
मातिएका पाइला लर्खराएथे
होस् खुल्दा उनकै ओत लिइएछ
अठोटको लौरो टेक्दै धेरै धाएँ
बित्थामा निर्दोष पैताला खिइएछ ।
यतिराज अजनबी – शान्ति आइनन्
अणु बमको बिष्फोट संगै
धुजा धुजा भएर च्यातिएकी,
पिइसकेको रक्सीको बोतलसंगै फ्यालिएकी,
फुत्किएकी मेसिन् गन मिजाइलहरूबाट,
त्यो कोलाहलदेखि
ज्यानमारा बन्दी झैं
हिडेकी आश्रयको खोजीमा कहीं,
रावणले हरेकी सिता झैं
खोसिएकी मेरो जिन्दगीदेखि,
प्रचण्ड हुरीको चक्रब्यूहले रन्थन्याएकी,
आकस्मिक भीमकाय खहरेले लगारिएकी,
आज यी छातौराक बथानमा छैनन्
यी सुन्तलाले चुलिएका डोकामा छैनन्
छैनन् उनी यी तोते बोल्ने बालकका कोक्रामा
खोइ कता बिलाइन्
तापको रापले पग्लेको हिउँ झैं
पलकमै मलाई छोडेर एक्लै
गएकी शान्ति आइनन्
हिजो सम्म त्यही पाखामा आउँथिन्
मस्त मेरो नानीमा निदाउँथिन्
सुमसुम्याउँथिन् मेरा पाखुरा
पलाउँथिन् भएर आँकुरा
भर्दै हरियाली हराभरा
पुग्थिन् कहिले हिउँ फुल्ने टाकुरा,
क्यामेराको लेन्सले तान्यो भनूं
मैले क्यामेराम्यानलाई सोधें
उनलाई मैले एकान्तमा खोजें
उनलाई नै भेट्न भनेर वनपाखा धाएँ
खुप् कुरें भञ्ज्याङ चौतारीहरू
कतिपल्ट पुगें पानीका पँधेरीहरू
कति सल्काएँ दीपकमा रात्री अँधेरीहरू
सेकिएँ सकेसम्म
शिशिरका चिसा सिरेटाहरूसँग
उनकै स्वागतका निम्ति,
ह्याँगिंग गार्डनले मोहनी लायो भनूं
मैले उनलाई फूल-फूलमा खोजें
खोज्दै उनलाई म सगरमाथा पुगें
मैले ढुंगा पनि फुटाई हेरें
हेरें उनलाई प्यासिफिकको तरलतामा
तर उनी भेटिइनन्
हराइन् बितेको समय झैं
पलकमै मलाई छोडेर एक्लै
गएकी शान्ति आइनन्
भाद्र १० २०५७ चन्द्रगढी, झापा
(Sent to Sanjaal Corps Via Email)
बनोस नेपाल नयाँ भएर समुन्नत सदा अगाडी बढोस
हरेक नेपाली पाईलाहरु एकैसाथ शिखर तिर चढोस ।
खनेर धमिरे खाडल देश डुबाउने कुबुद्धि सारा सडोस
जो जो छन देशलाई छिर्के हान्ने दाउमा अल्झेर आफैं लडोस ।।
एक एक नेपालीको मुटुले एकैसाथ शान्तीको मंत्र पढोस
हुंदैन है आपसी कलहले उन्नती नेपालीमनमा गढोस ।।। १
भेट हुंदा नेपाली भाई भाई चोकमा एउटै खुशीमा हाँसुन
हातेमालो गरिगरि हिंड्दै आफ्नो आफ्नो मनको धमिलो नासुन ।
नारीपुरुष ठुलो र सानो भुलेर माला समानताको गाँसुन
बराबरी आपसमा मानेर उँचनिचको असत् खेती मासुन ।। २
सबै बन्द ढोकाहरु विकाशका गजबार निकासका खुलोस
शुख शान्ती संमृद्दीका आँकुरा नेपाली घर आँगनमा झुलोस ।
बुद्धको संदेश बोकेर आत्मा सहिदको वस्ती वस्तीमा डुलोस
रक्तपात हिंसा काटमार झै झगडा नेपाली दिलले भुलोस ।।
हिंसा प्रतिहिंसाको खेल रगत प्युँने यहि घडीबाट सुलोस
शुभकामना हामी नेपालीलाई नेपाल गुराँस जस्तै फूलोस ।।। ३
तेरो अनि मेरोको भावना मेटिएर नेपाल अब हाम्रो होस
मेचिकाली सम्मै नेपाली मच्चिने सारा नेपाल अब काम्रो होस ।
फुटाई फाईदा लुट्ने बाहिरी जगत्मा नेपाल अब चाम्रो होस
जे जे भयो त्यो भयो सकियो आजसम्म नेपाल अब राम्रो होस ।। ४
प्रतिमा के.सी. – मन सधै देश माग्छ (गजल)
मन सधै देश माग्छ परदेशमा नआउनु
नमेटिने तिर्खा लाग्छ परदेशमा नआउनु
जुनसंगै हिड्नु पर्छ फेरी जुनसंगै फर्कनु
मज्दुरीले सीमा नाघ्छ परदेशमा नआउनु
लानु आखिर के पो छर खानु एकैछाक न हो
धन मोह अति जाग्छ परदेशमा नआउनु
चित्त दुख्छ पराइको कुल्ली भएर बस्नु पर्दा
तन पनि सारै थाक्छ परदेशमा नआउनु
खुली दिएर प्रकृतिले जुन घाम हाँसे पनि
तुवालोले मन ढाक्छ परदेशमा नआउनु
अशान्तिले फुल्दा फल्दा देश छोडने मन हुन्छ
आफ्नोपन फेरी भाग्छ परदेशमा नआउनु
१२ फेब्रुअरी २०१२
रेडिंग, बेलायत
सुधीर छेत्री उ र प्रजातन्त्र
सर्वविदितै छ,
जनगणनामा छोडिएको
उसको टाउको
बुनियादी खॉंचोको रासिनकार्डमा
सत्तालोलुपताको चेसगोटी भएको हो।
रोजगार-योजनाको पुरानो कार्बनपेपरमा
यथोचित चाप नभएर
तल्लो कागजमा उसको नाम
प्राथमिकताबाट मेटिएछ,
यद्यपि
भत्ताको बैशाखीमा अल्झेको
उसको ग्रामीण यौवनले
आयोगहरूको तिरतिरे धाराबाट
बीमाको रहल जेरेकिन भर्ने आश मारेको छैन।
प्रत्येक सेमिनारको टेबलमा
काजु-बदाम
उसलाई विस्मयाधिवोधक चिह्नझैं लाग्छ।
उसको गहुँगोरो अनुहार र हिमाली आँखा
देख्खी विच्छिन्नतावादी छ,
मागहरू अगणतान्त्रिक
आवाज पनि अशान्तिमय,
तर
सहीद भएर बाकसमा उसको राष्ट्रभक्ति
गाउँको बाटो ओह्रालो झर्दा
रक्ताम्मे भञ्ज्याङ् र चौतारीले
संविधानको छन्द रटिरहेको हुन्छ।
अखण्डताको आली-आलीमा
कॉंध पिल्साउँदै उचालिरहेकै हो
सुरक्षा-कवचका हलो-जुवा।
हरिया पातहरूका कार्यकालभरि
हॉंगाका नौकरशाहहरूले
सम्झौताका बुट्टेदार निबन्धहरू लेख्छन्।
प्राइमटाइमका पातहरू खसेपछि
उसको भुमरी निधारमा
फेरि मर्मस्पर्शी पोस्टर पढ्न थुप्रिन्छन्
उपनिवेशी दलालहरू।
जीबन को यो एक
स्रिन्खलाबद्ध यात्रा
अनौठो र अनन्त
दुई ह्रिदएबिच मिलन को बिन्दु
बिशिस्ट र बिशाल गहिराइ
कैहिले गनतब्य एउटै
कैहिले फरक
कहिले हावा को उच्चबास सगै
भित्री मुटुको तह सम्म पुग्ने
स्निघ्ध यात्रा
पवित्र बस्तुत प्रेम हो र पर्खाल
दिगन्तसम्म रहने यात्रा हो
अलौकिक आनन्द हो र
प्रेम बिम्ब हो
प्रेम निशाना हो
प्रेम पल्लवित पुष्प हो
स्वर्गिय आनन्द हो
प्रेम अबिरल बगिरहने
सुन्दर झरना हो
निर्मल खोला हो,निरन्तर बगिरहन्छ
बिहानीको सुर्यको
सुन्दर र मनोरम किरणसगै
प्रेम,जीबनका आस्था
बसन्तले उमार्ने बैश
सभ्यताको प्रतिक र जिन्दगीका क्षणलाई
रङ्गाउने बस्तुहो प्रेम
हृदयको घनत्व नाप्ने
आस्थाको मापडन्द हो प्रेम
मनको आयतन भित्र प्रतिबिम्बित भई
असन्तुस्ट र अपमानित खाल्टोलाई
सम्म्याउने अभिन्न
अलङ्कारीक बस्तुहो प्रेम।
घर देश – चारपाने झापा
परदेश – बेल्जियम
रमा अधिकारी ”कादम्बरी” – गाँस्नु पर्ने मनहरु
मनहरु
एकताको मालामा गाँसिएकै जाति हुन्छ
मनहरु
मायाको धागोमा उनिएकै बेस हुन्छ
मनसँग मन टाढिएको सुहाउँदैन
मनले मनलाई रुवाएको शुभ हुँदैन ।
मन फाटेपछि
घृणा साटेपछि
हिंस्रक हुन्छ मान्छे
त्रासद हुन्छ समय
जुनसुकै धु्रवको होस्
मन कोमल हुनर्ुपर्छ
जुनसुकै धर्म होस्
मनले त कर्मको पूजा गर्नुपर्छ
मनलाई बारुदको गन्धभन्दा
बाँसुरीको सङ्गीत मनपर्छ
मनले विनाशको आतंकभन्दा
विकासको लहर रुचाउँछ ।
बधशालामा बुद्ध बाँधेर
थपडी बजाउने मनहरुका विरुद्धमा
नवीन क्रान्ति उद्घोष गर्न
विश्ववन्धुत्वको सपना देख्नर्ुपर्छ ।
धर्ती रुवाएर
उत्सव मनाउने
शकुनी मनहरुका विपक्षमा
नयाँ युगको शंखघोष गर्न
‘बसुद्यैव कुटुम्बकम्’ को
धुन गुन्गुनाउनु पर्छ ।
मन आखिर जहाँ रहेपनि
मन नै त हो
श्रम रोपेर सिर्जना पस्कने
मनहरु र बुद्ध बनेर
शान्ति फैलाउने मनहरु
एकआपसमा गाँस्न पाए
सोच्नोस् त कस्तो हुन्थ्यो धर्ती – ।
टंक सुब्बा – कम्प्यूटर साथी
ब्रह्माण्डलाई अवलोकन गर्न
यो जमानामा
चराहरु झै प्वाख फिजाएर
उडिरहनु पर्दैन शून्यकाशमा
क्षण-क्षणको परिदृश्य बटुल्नलाई
पाउकष्ट गरिरहनु पर्दैन सडक-सडकमा
एउटा साघुरो कोठामा
भलाकुसारी गरे हुन्छ कम्प्यूटर साथीसंग
जसले अमनचयन देखाउछ छिनभरमा मनुष्यको
पदार्पण गराउछ श्रव्यदृश्य कोसौं टाढाको
र ताजा सन्देश फैलाउछ
द्वीप महाद्वीपका
सागर महासागरको
देश महादेशको
ऐना भएर उभिदिन्छ कम्प्यूटर साथी
सारा ठाउको
कौतुहल मेटाउछ मानवको
भू-अखण्डता हेर्नलाई
स्पर्श गरे हुन्छ कम्प्यूटर साथीलाई
जसले हृदयका पानाहरु पल्टाएर
देखाउन थाल्दछ
युद्घमा होमिएका मान्छेहरु
अभावले जीर्ण भएका देशहरु
प्रकृति प्रकोपले जीण भएका वस्तीहरु
कही हर्षोल्लासले उडाइएका बेलुनहरु
यसरी छामेर संसारलाई
उभ्याइ दिंदोरहेछ आखा अगाडि अनेकौं रङ्गहरु
जसले विह्वल हुन्छु
र बेस्सरी चिच्याउछु वेदनाले
हडबडाएर अंगाल्छु कम्प्यूटरलाई
अनि सल्बलाउछु अध्यारो कोठाभित्र
पाउछु आफैंभित्र दुःखेको संसारलाई
यहा सारा कुरा देख्न र जान्नलाई
काफी छ मेरो साघुरो कोठा
काफी छ मेरो कम्प्यूटर साथी
अब कुनै लोकको प्रतिविम्व हेर्नलाई
हुइकिरहनु पर्दैन आकासमा रकेट चढेर
सूचना पाउनलाई हिंडिरहनु पर्दैन
सडकमा पाउकष्ट गरेर
हाजिर छ सधैं कम्प्यूटर
यदि खेलाडी बन्न चाहानु हुन्छ भने
कुनै खेलको
आवश्यक छैन उत्रनु खेल मैदानमा
खेलाए हुन्छ मस्तिष्क
उफारे हुन्छ विवेक
बन्न सक्नु हुन्छ सयौं खेलको नायक
यसरी कम्प्यूटरको छातीमा
सारा कुरा भरिन्छ र कोरिन्छ भने
सत्यतालाई दखिन्छ र सुनिन्छ भने
म यो साघुरो परिवेशबाट
पठाइरहेछु सन्देश शान्तिको
जहा जहा अशान्त हुन्छ
त्यहा त्यहा पुर्या्ई देऊ
हृदयमा प्रेमका गीतहरु गुञ्जाइदेऊ
पाषण छातीहरुमा कोमल आत्मालाई फुलाई देऊ
परम साथी हुनुको अर्थ
बुझिदेऊ
मानिदेऊ
किनकी म सधैं हाजिर छु तिम्रैं सामु
मोतीराम भट्ट – दिनको पचास त के
दिनको पचास त के हजार पटक् कती समझाउनू
म गरीबको घरमा हरे तिमीले यसोरी नआउनू ।
रिसमा थियौ कि खुसी थियौ, म त केही जान्दिनँ के थियौ,
कि यसो थियौ, कि उसो थियौ मनमा कसोरी बुझाउनू ।
नत आ भनूँ, नत जा भनूँ म यसो भनूँ कि उसो भनूँ
तिनीको मिजाज म के भनूँ, कतिसम्म विन्ति चढाउनू ।
वय सोह्रको मन साठिको छ र पो गजब छ ति प्यारिको
मुखको खाव छ चन्द्रको, ननिको छ मिस्सि लगाउनू ।
मनसुब पुग्नू परै रहोस् दरसन् पनि छ कठिन जहाँ,
अब बाँचनेछु मता कहाँ तिनीलाई यति सुनाउनू ।
तिमि बिर्सि आलत क्यै जनी, मत संझदो छु अझै पनि,
मुख भित्र पान चपाउनू, अलि हाँसि हाँसि हँसाउनू ।
मणि हो भनूँ त न झल्कँने बिजुली भनूँ त न चंकने
आइना भनूँ त न टल्कने उपमा कसोरी जुराउनू ।
तिमि पर्खि पर्ख भनी भनी कन जानू, फेरि नआउनू,
खपि सक्नु छैन मलाइ ता, तिमिले यसोरि छकाउनू ।
सुन है सबै हरिको हुकुम् म हुकुम् भनूँ कि भनूँ जुलुम्
अघि जो भयो उत भै गयो तर फेरि मोति न लाउनू ।
ईन्द्र कुमार सुनुवार – तिम्रो याद
कुर्दा कुर्दै थाकिसकें तिमी कहा छौ प्रिय!
तिमी बिना लाग्छ सबै जीवनमा अपृय
छन् सबै तर देख्छु चारैतिर सुन्यता
कुन भाग्यरेखाले छेकिदियो भयौ कता कता
सपनी देखे अरुले नै तिम्रो सिउँदो रङ्गाउँदैछ
किन हो किन छातीभित्र आधिबेहरी मचिंदैछ
बिहान देखें काँचको ऐना झराम्मै फुटिरैछ
कोल्टे फेर्यो समयले हाम्रो नाता टुट्नु रैछ
माया छुट्यो साथ टुट्यो जोडिदिने वस्तु भेटिन
मर्नु बाच्नु एउटै भयो मनमा खुसी कतै देखिन
तिमीलाई भुल्न सक्छु कि भनी परदेश लागें
जति दुख पाए पनि तिम्रो लागी खुसी नै मागें
सुन्दर सपना तिमी हौ म टुटे नि तिमी सजिराख्नु
तिम्रो मधुर मुस्कान बहुमुल्य छ सधैंभरि हाँसिराख्नु
मेरो आत्मामा तिमी छौ अनि आत्मा कहिल्यै मर्दैन
हाम्रो सङ्गम नभए पनि तिम्रो याद कहिल्यै रित्तिंदैन
दीपराज नेयोङहाङ – सल्बलाएका चेपागांडाहरु
चेपागांडाहरु संग हुर्किएको मन
धानका गावा गावामा खेल्छ
समय कालखण्डमा धाँजा परेका मृटिकामा सास्ती भोग्दै
पुनारावृतिको आशामा
उभिएका छन् – भ्यागुत्ता बन्न नसकेका मनहरु
आकास झर्ने लागेको छ
धन्य – सयौं हुटिट्याउहरु उत्तानो छन्
ढुक्क एक मन लिएर
सयनी गुम्फ़न भित्र छिरेका तनहरु
एक्कासी आधारातमा हप्सिलो गीतमा
अघोरी बाबाहरु बागमती किनारा किनारा
छमछमी नाच्न थालेपछि
मुटुका तरंगहरु अप्रत्यासि हुइकिन्छन
अनवरत बतासिएर
रित्तो गाग्रो सुसेल्दै
अथक – रित्तो पेट हुनुमा
अथक – पसिना चुहाउनुमा
छुँदै-हुँदै आफ्नै तरंगहरु एकाग्र
भुमरिन्छन झुपडीहरुमा र बन्छ
एक ब्रह्माण्ड
सृष्टिमा माहागुरुहरुको उत्पति हुनुले
तिलहरु पहाडमा अनुदित हुँदै गर्दा
पहाडहरु तिलमा अनुदित हुँदै गर्दा
बिप्लेटिएका सहस्र जिन्दगीहरु
पाताले झरना भित्र पातालिरहेछ
उर्गल भित्र ढुट्टिएका दानाहरु झैं
अध्यारोले पिल्सिएका
जाडोले चिम्सिएका मनहरु
आवाजमा “प्रमिथस” कुर्लिरहेछ्न
कोलोराडो र गिला घाँटीका
मुहान र किनाराहरु
खोटेसिक्कामा लिलामी गर्नु भन्दा
सिंगो शरीर जिजीबिषामा तर्पण गर्ने मनहरु
सहर्स स्विकार्छन- जल्लाह्दहरुलाई
इतिहास र वर्तमानको समिकरणमा
अस्तित्वको योगफल निकाल्न ।
पथरी – ५ किराती चोक
कोशी – मोरङ
हाल आबुधाबी यूएई
सरोज धिताल – ऊ आएन
भनेर त कहिल्यै आएन ऊ
भनेर त कहिल्यै गएन ऊ ।
पर्खेर बसेँ कि बसिन म कुन्नि !
शायद ऊ म पर्खेकै ठान्थ्यो
र त आउँथ्यो बरोबर
मेरो सपनामा पनि
आफ्नो ठानेँ कि ठानिन उसलाई कुन्नि !
शायद ऊ मलाई आफ्नै ठान्थ्यो
र त पस्थ्यो बराबर
मेरो मनभित्रको मनमा पनि ।
ऊ आउने–जाने बाटो
कतै भत्किएछ कि कुनै बेला,
मलाई वास्तै भएन छ
मनको चुकुल लगाइदिएछन् कि
कसैले कुनै बेला
मलाई होसै भएन छ ।
आलस्य र अकर्मण्य
अनि तिनका असङ्ख्य सन्तानसँग
मैले चाडपर्व मनाई रहेँ
मैले भोज खाइरहेँ ।
एक दिन
जब मलाई शून्यताको आभास भयो
जब एक्लोपनको मलाई त्रास भयो
खोजेँ उसलाई यतै कतै छ कि भनी
छामी हेरेँ
मनभित्रै पो लुकेको छ कि भनी
भनेर त कहिल्यै आएन ऊ
भनेर त कहिल्यै गएन ऊ
तर यसपालि
नभनीकन पनि आएन
ऊ
आउँदै आएन ।
१२-३-२००३
इन्जिनियर राकेश कार्की – फतक्क थकाइदिने रातैमा तिमीले (गजल)
सधैँ सधैँ भुलाउने बातैमा तिमीले
जानी जानी छोइदिने हातैमा तिमीले
सँगै सँगै हिँडदा पानी परे सिमसिम
नजिक नजिक टसाउने छातैमा तिमीले
कहिले माया पिएर कहिले पिलाएर
डुबाउने त्यो हेराइको मातैमा तिमीले
घरी घरी आवेगमा माया बटुलेर
लुकाउने अँगालोको तातैमा तिमीले
घुमाउने ल रमाउने हँसाउने दिनैमा
फतक्क थकाइदिने रातैमा तिमीले
लस् एन्जेलस्
लिखत पाण्डे – आगाका फिलिंगाहरु
तुषारोले पुरेको चुलामा
आगो सल्काउँदा
उत्साहले रक्तिन्छन्
नौलो ओठहरु,
अँध्यारोले पोतेको संघारमा
राँको उदाउँदा
डरले तर्सिन्छन्
काला रातहरु ।
कति प्रिय हुन्छ आगो
ठिहिराएका औँलाहरुलाई
कति प्यारो हुन्छ उज्यालो
बादल परेका नयनहरुलाई।
करविरको ओत मुनिबाट
मान्छेको हाड चाट्नेले
आगाका फिलिंगाहरु उठाएर
चिसो हिउँमाथि थुपार्ने गरे,
कहिले सुखानीको जङ्गलमा लगेर
तिनले आगाका फिलिंगाहरुको
छात्ती चर–चरी चिरे,
कहिले भिमानको झारीमा पु¥याएर
आगाका फिलिंगाहरुको घाँटी निचोरे,
छिन्ताङ र पिस्करमा लोहोराले पिसिए
आगाका झरिला जोवनहरु ।
वीर प्रसुता धर्तीको कोखमा
शहीदका रगतले गर्भाधान गरेपछि
करविरका दूदूहरुले निभाउँदैमा
किन ओइलिन्थे र आगाका फिलिंगाहरु
इतिहासको अजायव घरमा थन्किएको
पुरातात्विक जिवाष्म
अर्थात् फाटेका लुगाहरुको
एउटा भुल्लो अवशेष
डढेर खरानी नबनुञ्जेल
आगो दन्किएर बलिरहन्छ
यस ठाउँमा ।
हो अहिले आगो जन्माउने हातहरु
हत्कडीमा सजिएका छन्
आगो हिँडाउने गोडाहरु अहिले
नेलकडीमा बाँधिएका छन्
उज्यालो चाहने सारा आँखाहरु पनि
अहिले त्रासको धारिलो सङ्गिनभित्र
उनिएका छन्
मेरो आँगन हिरोसिमा र नागासाकी
बनेर रहिरहन सक्तैन यतिखेर
नवजात ओठहरु हिउँमाथिबाट नै
ज्वालामुखी जन्माउन
कालो झण्डाको जुलुश हिँडाइरहेछन्
उज्यालोको निम्ति झुप्राहरु
बिस्तारै आप्mनो ठाउँबाट
आगो सल्काउने प्रयास गरिरहेछन् ।
हातमा झुलो चकमक र दर्शन ढुङ्गा लिएर
म सडक र गल्लीहरुमा उत्रिएको छु
शस्त्रास्त्रसहित सुसज्जित हुनु पर्ने बेला छ यो
आगोको निम्ति पहिले बाजा उठाउनेहरुले
अहिले आप्mनो सारङ्गीहरुमा
फलामे तार फेरेर खिया पार्नु हुँदैन
आप्mनी जननीको मुहारमा
पूर्वी अरुणिमा झुल्काउन
आकाशको अगेनामा सबै मिलेर
सगर उठाउनु पर्छ
पर्खिएका छन् नजरहरु गोरेटा गोरेटामा
नजरभरि रगतले रचेको दिन भर्न
एक मुरी शाहस बटुलेर
हिमाली आँगनबाट
एकै चोटी आगोका फिलिंगाहरु उठ्दै
ज्वालामुखीको शीखा उठाउनुपर्छ।
मनोज बोगटी – आमाको मोबाइल फोन
1.
रायो सागमा पानी हाल्दै गर्दा बज्छ
छोराको सम्झना।
हेल्लो…अँ, सागमा पानी हाल्दैछु।
कसरी बिटा?
रू.दस?
छाक पनि पुग्दैन, यत्रो दाम?
सुनेकी छन्
प्रश्नै प्रश्न झुण्डिएको शहर आउँदा।
एकहातमा पानीको पाइप अर्को हातमा मोबाइल फोन
विहानैको आमा। आमाको विहानै।
सागपातलाई थाहा छ यो चलिबल्ने नाटक।
बीपीएलको राशिन थाप्ने लहरमा बज्छ आमाको मोबाइल फोन।
रातो बटन थिचेर हल्लो भन्छिन।
आवाज नआएपछि यो नेटवर्क पनि… भन्छिन्।
एक महिनामा बल्लबल्ल दिएको मट्टितेल थाप्न जॉंदा
गनगनाउँछिन्
…पैसै छैन फोनमा।
मिसकल पनि हुँदैन।
केक्के थिच्दा कलरट्यून पसेको छ। पैसा काट्छ।
पैसै नभएको फोन जस्तै हतारमा पनि बोक्न बिर्सन्नन्।
कम्पनीको म्यासेज आउँदा
पढ्ने मान्छे खोज्दै हिँड्छन्।
भन्छिन्-पढ़, पढ़ के लेखेको रहेछ मनोजले।
2.
छोराले घर छोड़ेर गएदेखि
आमाको मनमा पापैमात्र पसिबस्छ।
आमाको मनको फाइदा उठाएर
आइबस्छ नराम्रो सपना।
दिउँसो हातमा भाउचर बोकेर
मान्छे खोज्दै हिँड्छन्। गाउँमा।
धुर्तहरूले आफ्नै फोनमा हालेर
पसेन बज्यै -भन्छन्।
घर र छोरा
दुश्मन जस्तो भएको मनपर्दैन आमालाई।
गाउँ र छोरा
पराईजस्तो भएको पनि मनपर्दैन आमालाई।
आमालाई तर
टुमटुम पनि मनपर्दैन
पैसै नकमाएपनि
छोरा शहरमा भएको कुराकुन्नी केक्के दबाएर पनि हॉंसेरै सुनाउँछिन्।
मोट्टी बुहारी, भुक्कुल्ले नाती र दिनैपिच्छे बूढ़ो हुँदै गइरहेको छोरा
अनि इन्दिरा आवासको घर
अनि आमा
आमा।
आमासित डिजिटल संसार छैन
टिपिकल संसार छ
अनि संसार छ।
3.
जुन दिन नेटवर्क थिएन
त्यहीदिन घरमुनि पैह्रो गयो
फोन नै लागेन।
आमालाई पुर्यो पीरले।
आमाको पीरपनि विमार भइसकेको छ
सँधै ड्युटीमा लाग्दा।
कुन दिन नागा बस्छ कुन्नी त्यो।
सुनसानले आमालाई दिक्क पार्छ
त्यसबेला बज्नुपर्छ रिङटोन।
आमाले छानेको रिङटोन।
रिङटोन बज्न छोड़ेपछि केही पनि बज्दैन
यति सुनसान हुन्छ घर
आमा छैन जस्तो।
फोन गर है
घरिघरि केको डर हो फोनमा नै अह्राइबस्छिन्।
आमा नभएको घर नै हुँदैन
त्यसैकारण
छोरा शहरमा
आमा गाउँमा।
बीचमा
आमाको मोबाइल फोन।
4.
भन्न खोजेर पनि सकिनन्
टाउको दुखेको कुरा।
ससानो कुरा नभनेर घाउ नै भइसकेको छ।
अहिले आमाको मन पनि दुख्छ।
गाउँमा बिहे छ
पुरानो साड़ी छ
र छ त्यही गिलाससेटको सस्तो उपहार।
गाउँमा मरौ छ
छोराको महिना मरेको छैन।
गाउँको छिमेकीको छोराको बर्थडे पनि छ
आँटा सकिएको छ
राशिन दिएको छैन।
निम्नवर्गलाई लुट्न गाउँकै गुरूमाको बारीमा बसाइएको छ टावर।
आमा खुशी छन्।
फोन लाग्छ
सुन्दैन
पैसा काटिन्छ।
बल्लबल्ल फोन लाग्दा भन्छिन्
-मलाई त फोन नै गर्दैनस् त।
5.
बारीको डल्ले खुर्सानी कसले टिपिदिएछन्।
बारीको घॉंस कसले काटिदिएछन्
एकछिन् माथ्लो गाउँजॉंदा
उम्रँदै गरेको सागबारीमा
कसको कुखुराले भुत्भुते खेलेछन्।
आमालाई फोनमा अरू कुरा गर्न आउँदैन।
तल्लोघरको भाउजु कोसित भागिछन्।
बूढ़ोकन्ये हरीले बिहे गरेछन्।
राम्रो कुरा
गाउँमा स्कूलभवन बनिने भएछ।
त्यसैको निम्ति आमा गिटी कुट्न जॉंदैछिन्
खै, यो राम्रो कि नराम्रो कुरा।
बेलुकी फोनमा भनिन्
-साह्रै गलिएछ र दुइमग जॉंड़ खाएर अलिक आराम भो।
6.
आमाले हर्लिक्स मागिनन्
टनिक मागिन्
भनिन्-
यसपालि अलिक थपेर पठाइदे पैसा
वरिपरि बार लगाउनु पर्यो।
आमाले लगाएको बारले छोराछोरीलाई रोक्न सक्छ
अरूलाई पनि रोक्न सक्छ कि!
आमाले लगाएको बारले कसलाई सुरक्षा गर्छ
आमालाई?
कि
बदमास्हरूलाई?
बदमासी गर्न रोक्छ कि आमाको बारले।
सुरक्षाको अर्थ
आमाबाट नै खुल्छ।
एकदिन आमाले नै सुनाइन्
-शर्माबाउको टाउको काटेर बॉंसघारीमा फ्यॉंकिदिएछन्
त्यो पनि हाम्रै पार्टीको केटाहरूले।
खेमचन्द्र अधिकारी – देवकोटाप्रति
सन्ध्याकालमा
भिखारी र यात्री अतिथिहरू बनेर
वसन्तपूणिर्माप्रति न्याय गर्नुपर्यो भनी
सम्झाउन आएको बेला
मैले हुरीको गीत गाइदिएँ,
शाहजहाँको इच्छा व्यक्त गरेँ ।
पागल र गरिब आएर
ज्वरशमन प्रकृतिको व्याख्या गर्दै
राजासँग कलम मागे,
हामी नेपालीको गैंडोपासना र
साँढे बन्ने इच्छा सम्झी
मेरो बक फुट्यो-
प्रभुजी भेडो बनाऊ ।
नववर्षको समयमा वनमा
झञ्झाप्रति बेवास्ता गर्दै
घाँसीले तिनको घँसिया गीत गाइरहेको बेला
मानिसको विराटरूप देखी
इन्द्रेणीको सात रङ्को रहस्य बुझेँ ।
गौँथली र देवकोटाले कसरी बात मारे होलान् ।
दार्जीलिङको बाघचुलीमा गर गम्दा पनि
पत्तो पाइँन ।
बाघले बच्चा किन खान्छ, र
एक सुन्दरी वेश्याप्रति किन मोह जाग्छ
यसको रहस्य पत्ता लगाउन सकिनँ ।
बढीकी विष्णुमतीसित
पितृविलापको चर्चा गरिरहँदा
विष्णुमतीको धमिलो पानीको
अपव्याख्या गर्दै
धोबिनीले पगली बोली
तर
जब मैले झञ्झावर्णन सुनाइदिएँ
त्यसपछि
मुनामदनको झ्याउरे लय सुसेल्दै
मायाविनी सर्सीलाई भेट्न ऊ गई ।
लुनी, कुञ्जिनी, शाकुन्तलजस्ता
प्रख्यात सहपाठीले सुनाएको
प्रमिथसको पराक्रम
सृजामातालाई सुनाएपछि
मेरो मन
अहिले केही हलुङ्गो भएको छ ।
हाल- कीर्तिपुर, काठमाडौँ
कोमल श्रेष्ठ मल्ल – हत्यारा सपना
आँखाबाट,
पवित्र गंगा बहिदिन्छ,
सायद मृत्यु सँग डरायरहो , दिन पातलिनु
रात बाक्लिनुले
भयंकर डरलाग्दो सपना बोकेर सायद सतायर हो ।
उसले
जिन्दगी उडाउछ
र सुन्दर शहर देखाउछ
बाचा कसम खुवाउछ,
माया प्रितको सवारी चलाउछ ग्̂ वरिपरि स्वर्गका अप्सराहरु
र परिहरु छम्म छम्म नचाउदै असिमित खुसी भरेर स्वयमवरको औठी लगाउदै बन्धनमा बाधेर
मायाको हार चमकाउदै
बधाई र शुभ कामनाको पुष्प, विजय उत्सव मनाउदै विदाईको डोली चढाउछ
तर अपशोच
विपनामा आइपुग्दा
असिमित शोचमा डुवाउछ लाग्छ हत्यारा सपना हा
टंक सुब्बा – भावप्रष्ट बोलीहरु
गौण इशारा शब्दका केही अंशहरु
विचारलाई अभिव्यक्तिमा प्रस्तुत गर्दा
कठोरले आ उ, ता तु गरेर पोखिन्छन् शब्दहरु
नबुझिने नजानिने झट्टसुन्दा
तर भावप्रष्ट छन् बोलीहरु
इश्वरले दिएको बरदान
पाएपछि जीवन नस्वीकारी कहा भो र ?
प्रकृतिको कुरुप नियति
सहज असहज नब्यहोरी कहा भो र ?
मान्छे हुनुको अर्थलाई अंगालेपछि
भावीको लेखान्त भन्न कहा पाइयो र ?
एउटा सग्लो शरीरबाट वञ्चित भएपछि
गौण इशारामा शब्दका केही अंशहरु
अन्तरआत्मालाई अभिव्यक्तिमा व्यक्त गर्दा
कठोरले आ उ, ता तु गरेर पोखिन्छन् शब्दहरु
नबुझिने नजानिने झट्टसुन्दा
तर भावप्रष्ट छन् बोलीहरु ।
दृश्यको अनौठो साहारा
अस्पष्ट भाषाका दिल पुकारा
प्रत्येकको छातीमा झ्याङ्गीने मायाको लहरा
जसले गहिराइ बोकेको हुन्छ सग्लो मान्छेको जस्तै
स्वाभिमान बोकेको हुन्छ उच्च हिमाल जस्तै
सत्यता डोर्याएको हुन्छ भगवान जस्तै
बुझ्न नसकिएला क्षणभर मै
पढ्दा अमुक मान्छेको मुहार
तर बेदना हुन्छ उस्तै
चाहना हुन्छ त्यस्तै
काटे रगत हुन्छ रातै
त्यसैले उपेक्षामा अपेक्षा बोकेर
गौण इशारा शब्दका केही अंशहरु
भावनालाई अभिव्यक्तिमा प्रस्तुत गर्दा
कठोरले आ उ, ता तु गरेर पोखिन्छन् शब्दहरु
नबुझिने नजानिने झट्टसुन्दा
तर भावप्रष्ट छन् बोलीहरु
आबिर खालिङ्ग – सर्प खेती
चपरी तानेर हिलोहरु
समय सुग्घर बाँचेको
बाउसेहरु फ्याउरीसँगै सिंगौरी खेल्दै
अलपत्र छन समय खेतमा ।
ठूलै सपनाको ठूलै खेत छ
अम्ल वर्षाको यो मौसममा
हिलाईरहेछु गह्रा खेतको
गर्नेछु सर्प खेती ।
पछि ३३
विष वमनको महायुगमा
पनातिले बुझ्नेछ बरातुको
समय चेतना र भविष्य दृष्टि ।