Sudhir Chhetri – U Ra Prajatantra

सुधीर छेत्री उ र प्रजातन्त्र

सर्वविदितै छ,
जनगणनामा छोडिएको
उसको टाउको
बुनियादी खॉंचोको रासिनकार्डमा
सत्तालोलुपताको चेसगोटी भएको हो।

रोजगार-योजनाको पुरानो कार्बनपेपरमा
यथोचित चाप नभएर
तल्लो कागजमा उसको नाम
प्राथमिकताबाट मेटिएछ,
यद्यपि
भत्ताको बैशाखीमा अल्झेको
उसको ग्रामीण यौवनले
आयोगहरूको तिरतिरे धाराबाट
बीमाको रहल जेरेकिन भर्ने आश मारेको छैन।

प्रत्येक सेमिनारको टेबलमा
काजु-बदाम
उसलाई विस्मयाधिवोधक चिह्नझैं लाग्छ।

उसको गहुँगोरो अनुहार र हिमाली आँखा
देख्खी विच्छिन्नतावादी छ,
मागहरू अगणतान्त्रिक
आवाज पनि अशान्तिमय,
तर
सहीद भएर बाकसमा उसको राष्ट्रभक्ति
गाउँको बाटो ओह्रालो झर्दा
रक्ताम्मे भञ्ज्याङ् र चौतारीले
संविधानको छन्द रटिरहेको हुन्छ।

अखण्डताको आली-आलीमा
कॉंध पिल्साउँदै उचालिरहेकै हो
सुरक्षा-कवचका हलो-जुवा।

हरिया पातहरूका कार्यकालभरि
हॉंगाका नौकरशाहहरूले
सम्झौताका बुट्टेदार निबन्धहरू लेख्छन्।

प्राइमटाइमका पातहरू खसेपछि
उसको भुमरी निधारमा
फेरि मर्मस्पर्शी पोस्टर पढ्न थुप्रिन्छन्
उपनिवेशी दलालहरू।

Rama Adhikari Kadambari – Gasnu Parne Man Haru

रमा अधिकारी ”कादम्बरी” – गाँस्नु पर्ने मनहरु

मनहरु
एकताको मालामा गाँसिएकै जाति हुन्छ
मनहरु
मायाको धागोमा उनिएकै बेस हुन्छ
मनसँग मन टाढिएको सुहाउँदैन
मनले मनलाई रुवाएको शुभ हुँदैन ।
मन फाटेपछि
घृणा साटेपछि
हिंस्रक हुन्छ मान्छे
त्रासद हुन्छ समय
जुनसुकै धु्रवको होस्
मन कोमल हुनर्ुपर्छ
जुनसुकै धर्म होस्
मनले त कर्मको पूजा गर्नुपर्छ
मनलाई बारुदको गन्धभन्दा
बाँसुरीको सङ्गीत मनपर्छ
मनले विनाशको आतंकभन्दा
विकासको लहर रुचाउँछ ।
बधशालामा बुद्ध बाँधेर
थपडी बजाउने मनहरुका विरुद्धमा
नवीन क्रान्ति उद्घोष गर्न
विश्ववन्धुत्वको सपना देख्नर्ुपर्छ ।
धर्ती रुवाएर
उत्सव मनाउने
शकुनी मनहरुका विपक्षमा
नयाँ युगको शंखघोष गर्न
‘बसुद्यैव कुटुम्बकम्’ को
धुन गुन्गुनाउनु पर्छ ।
मन आखिर जहाँ रहेपनि
मन नै त हो
श्रम रोपेर सिर्जना पस्कने
मनहरु र बुद्ध बनेर
शान्ति फैलाउने मनहरु
एकआपसमा गाँस्न पाए
सोच्नोस् त कस्तो हुन्थ्यो धर्ती – ।

Moti Ram Bhatta – Dinko Pachas Ta Ke

मोतीराम भट्ट – दिनको पचास त के

दिनको पचास त के हजार पटक् कती समझाउनू
म गरीबको घरमा हरे तिमीले यसोरी नआउनू ।

रिसमा थियौ कि खुसी थियौ, म त केही जान्दिनँ के थियौ,
कि यसो थियौ, कि उसो थियौ मनमा कसोरी बुझाउनू ।

नत आ भनूँ, नत जा भनूँ म यसो भनूँ कि उसो भनूँ
तिनीको मिजाज म के भनूँ, कतिसम्म विन्ति चढाउनू ।

वय सोह्रको मन साठिको छ र पो गजब छ ति प्यारिको
मुखको खाव छ चन्द्रको, ननिको छ मिस्सि लगाउनू ।

मनसुब पुग्नू परै रहोस् दरसन् पनि छ कठिन जहाँ,
अब बाँचनेछु मता कहाँ तिनीलाई यति सुनाउनू ।

तिमि बिर्सि आलत क्यै जनी, मत संझदो छु अझै पनि,
मुख भित्र पान चपाउनू, अलि हाँसि हाँसि हँसाउनू ।

मणि हो भनूँ त न झल्कँने बिजुली भनूँ त न चंकने
आइना भनूँ त न टल्कने उपमा कसोरी जुराउनू ।

तिमि पर्खि पर्ख भनी भनी कन जानू, फेरि नआउनू,
खपि सक्नु छैन मलाइ ता, तिमिले यसोरि छकाउनू ।

सुन है सबै हरिको हुकुम् म हुकुम् भनूँ कि भनूँ जुलुम्
अघि जो भयो उत भै गयो तर फेरि मोति न लाउनू ।

Deep Raj Neyong-Hang – Salbalayeka Chepganda Haru

दीपराज नेयोङहाङ – सल्बलाएका चेपागांडाहरु

चेपागांडाहरु संग हुर्किएको मन
धानका गावा गावामा खेल्छ
समय कालखण्डमा धाँजा परेका मृटिकामा सास्ती भोग्दै
पुनारावृतिको आशामा
उभिएका छन् – भ्यागुत्ता बन्न नसकेका मनहरु

आकास झर्ने लागेको छ
धन्य – सयौं हुटिट्याउहरु उत्तानो छन्
ढुक्क एक मन लिएर
सयनी गुम्फ़न भित्र छिरेका तनहरु
एक्कासी आधारातमा हप्सिलो गीतमा
अघोरी बाबाहरु बागमती किनारा किनारा
छमछमी नाच्न थालेपछि
मुटुका तरंगहरु अप्रत्यासि हुइकिन्छन
अनवरत बतासिएर
रित्तो गाग्रो सुसेल्दै
अथक – रित्तो पेट हुनुमा
अथक – पसिना चुहाउनुमा
छुँदै-हुँदै आफ्नै तरंगहरु एकाग्र
भुमरिन्छन झुपडीहरुमा र बन्छ
एक ब्रह्माण्ड

सृष्टिमा माहागुरुहरुको उत्पति हुनुले
तिलहरु पहाडमा अनुदित हुँदै गर्दा
पहाडहरु तिलमा अनुदित हुँदै गर्दा
बिप्लेटिएका सहस्र जिन्दगीहरु
पाताले झरना भित्र पातालिरहेछ
उर्गल भित्र ढुट्टिएका दानाहरु झैं
अध्यारोले पिल्सिएका
जाडोले चिम्सिएका मनहरु
आवाजमा “प्रमिथस” कुर्लिरहेछ्न
कोलोराडो र गिला घाँटीका
मुहान र किनाराहरु
खोटेसिक्कामा लिलामी गर्नु भन्दा
सिंगो शरीर जिजीबिषामा तर्पण गर्ने मनहरु
सहर्स स्विकार्छन- जल्लाह्दहरुलाई
इतिहास र वर्तमानको समिकरणमा
अस्तित्वको योगफल निकाल्न ।

पथरी – ५ किराती चोक
कोशी – मोरङ
हाल आबुधाबी यूएई

Saroj Dhital – U Aayena

सरोज धिताल – ऊ आएन

भनेर त कहिल्यै आएन ऊ
भनेर त कहिल्यै गएन ऊ ।

पर्खेर बसेँ कि बसिन म कुन्नि !
शायद ऊ म पर्खेकै ठान्थ्यो
र त आउँथ्यो बरोबर
मेरो सपनामा पनि

आफ्नो ठानेँ कि ठानिन उसलाई कुन्नि !
शायद ऊ मलाई आफ्नै ठान्थ्यो
र त पस्थ्यो बराबर
मेरो मनभित्रको मनमा पनि ।

ऊ आउने–जाने बाटो
कतै भत्किएछ कि कुनै बेला,
मलाई वास्तै भएन छ
मनको चुकुल लगाइदिएछन् कि
कसैले कुनै बेला
मलाई होसै भएन छ ।

आलस्य र अकर्मण्य
अनि तिनका असङ्ख्य सन्तानसँग
मैले चाडपर्व मनाई रहेँ
मैले भोज खाइरहेँ ।

एक दिन
जब मलाई शून्यताको आभास भयो
जब एक्लोपनको मलाई त्रास भयो
खोजेँ उसलाई यतै कतै छ कि भनी
छामी हेरेँ
मनभित्रै पो लुकेको छ कि भनी

भनेर त कहिल्यै आएन ऊ
भनेर त कहिल्यै गएन ऊ
तर यसपालि
नभनीकन पनि आएन

आउँदै आएन ।

१२-३-२००३

Rakesh Karki – Fatakka Thakaaidine Raataima Timile (Nepali Gajal)

इन्जिनियर राकेश कार्की – फतक्क थकाइदिने रातैमा तिमीले (गजल)

सधैँ सधैँ भुलाउने बातैमा तिमीले
जानी जानी छोइदिने हातैमा तिमीले

सँगै सँगै हिँडदा पानी परे सिमसिम
नजिक नजिक टसाउने छातैमा तिमीले

कहिले माया पिएर कहिले पिलाएर
डुबाउने त्यो हेराइको मातैमा तिमीले

घरी घरी आवेगमा माया बटुलेर
लुकाउने अँगालोको तातैमा तिमीले

घुमाउने ल रमाउने हँसाउने दिनैमा
फतक्क थकाइदिने रातैमा तिमीले

लस् एन्जेलस्

Likhat Pandey – Aagaka Filinga Haru

लिखत पाण्डे – आगाका फिलिंगाहरु

तुषारोले पुरेको चुलामा
आगो सल्काउँदा
उत्साहले रक्तिन्छन्
नौलो ओठहरु,
अँध्यारोले पोतेको संघारमा
राँको उदाउँदा
डरले तर्सिन्छन्
काला रातहरु ।
कति प्रिय हुन्छ आगो
ठिहिराएका औँलाहरुलाई
कति प्यारो हुन्छ उज्यालो
बादल परेका नयनहरुलाई।
करविरको ओत मुनिबाट
मान्छेको हाड चाट्नेले
आगाका फिलिंगाहरु उठाएर
चिसो हिउँमाथि थुपार्ने गरे,
कहिले सुखानीको जङ्गलमा लगेर
तिनले आगाका फिलिंगाहरुको
छात्ती चर–चरी चिरे,
कहिले भिमानको झारीमा पु¥याएर
आगाका फिलिंगाहरुको घाँटी निचोरे,
छिन्ताङ र पिस्करमा लोहोराले पिसिए
आगाका झरिला जोवनहरु ।
वीर प्रसुता धर्तीको कोखमा
शहीदका रगतले गर्भाधान गरेपछि
करविरका दूदूहरुले निभाउँदैमा
किन ओइलिन्थे र आगाका फिलिंगाहरु
इतिहासको अजायव घरमा थन्किएको
पुरातात्विक जिवाष्म
अर्थात् फाटेका लुगाहरुको
एउटा भुल्लो अवशेष
डढेर खरानी नबनुञ्जेल
आगो दन्किएर बलिरहन्छ
यस ठाउँमा ।
हो अहिले आगो जन्माउने हातहरु
हत्कडीमा सजिएका छन्
आगो हिँडाउने गोडाहरु अहिले
नेलकडीमा बाँधिएका छन्
उज्यालो चाहने सारा आँखाहरु पनि
अहिले त्रासको धारिलो सङ्गिनभित्र
उनिएका छन्
मेरो आँगन हिरोसिमा र नागासाकी
बनेर रहिरहन सक्तैन यतिखेर
नवजात ओठहरु हिउँमाथिबाट नै
ज्वालामुखी जन्माउन
कालो झण्डाको जुलुश हिँडाइरहेछन्
उज्यालोको निम्ति झुप्राहरु
बिस्तारै आप्mनो ठाउँबाट
आगो सल्काउने प्रयास गरिरहेछन् ।
हातमा झुलो चकमक र दर्शन ढुङ्गा लिएर
म सडक र गल्लीहरुमा उत्रिएको छु
शस्त्रास्त्रसहित सुसज्जित हुनु पर्ने बेला छ यो
आगोको निम्ति पहिले बाजा उठाउनेहरुले
अहिले आप्mनो सारङ्गीहरुमा
फलामे तार फेरेर खिया पार्नु हुँदैन
आप्mनी जननीको मुहारमा
पूर्वी अरुणिमा झुल्काउन
आकाशको अगेनामा सबै मिलेर
सगर उठाउनु पर्छ
पर्खिएका छन् नजरहरु गोरेटा गोरेटामा
नजरभरि रगतले रचेको दिन भर्न
एक मुरी शाहस बटुलेर
हिमाली आँगनबाट
एकै चोटी आगोका फिलिंगाहरु उठ्दै
ज्वालामुखीको शीखा उठाउनुपर्छ।

Manoj Bogati – Aama Ko Mobile Phone

मनोज बोगटी – आमाको मोबाइल फोन

1.
रायो सागमा पानी हाल्दै गर्दा बज्छ
छोराको सम्झना।

हेल्लो…अँ, सागमा पानी हाल्दैछु।

कसरी बिटा?
रू.दस?
छाक पनि पुग्दैन, यत्रो दाम?
सुनेकी छन्‌
प्रश्नै प्रश्न झुण्डिएको शहर आउँदा।

एकहातमा पानीको पाइप अर्को हातमा मोबाइल फोन
विहानैको आमा। आमाको विहानै।
सागपातलाई थाहा छ यो चलिबल्ने नाटक।

बीपीएलको राशिन थाप्ने लहरमा बज्छ आमाको मोबाइल फोन।
रातो बटन थिचेर हल्लो भन्छिन।
आवाज नआएपछि यो नेटवर्क पनि… भन्छिन्‌।

एक महिनामा बल्लबल्ल दिएको मट्टितेल थाप्न जॉंदा
गनगनाउँछिन्‌

…पैसै छैन फोनमा।
मिसकल पनि हुँदैन।

केक्के थिच्दा कलरट्यून पसेको छ। पैसा काट्‌छ।
पैसै नभएको फोन जस्तै हतारमा पनि बोक्न बिर्सन्नन्‌।
कम्पनीको म्यासेज आउँदा
पढ्ने मान्छे खोज्दै हिँड्छन्‌।
भन्छिन्‌-पढ़, पढ़ के लेखेको रहेछ मनोजले।

2.
छोराले घर छोड़ेर गएदेखि
आमाको मनमा पापैमात्र पसिबस्छ।
आमाको मनको फाइदा उठाएर
आइबस्छ नराम्रो सपना।

दिउँसो हातमा भाउचर बोकेर
मान्छे खोज्दै हिँड्छन्‌। गाउँमा।
धुर्तहरूले आफ्नै फोनमा हालेर
पसेन बज्यै -भन्छन्‌।

घर र छोरा
दुश्मन जस्तो भएको मनपर्दैन आमालाई।
गाउँ र छोरा
पराईजस्तो भएको पनि मनपर्दैन आमालाई।

आमालाई तर
टुमटुम पनि मनपर्दैन
पैसै नकमाएपनि
छोरा शहरमा भएको कुराकुन्नी केक्के दबाएर पनि हॉंसेरै सुनाउँछिन्‌।

मोट्टी बुहारी, भुक्कुल्ले नाती र दिनैपिच्छे बूढ़ो हुँदै गइरहेको छोरा
अनि इन्दिरा आवासको घर
अनि आमा
आमा।

आमासित डिजिटल संसार छैन
टिपिकल संसार छ
अनि संसार छ।

3.
जुन दिन नेटवर्क थिएन
त्यहीदिन घरमुनि पैह्रो गयो
फोन नै लागेन।
आमालाई पुर्‍यो पीरले।

आमाको पीरपनि विमार भइसकेको छ
सँधै ड्युटीमा लाग्दा।
कुन दिन नागा बस्छ कुन्नी त्यो।

सुनसानले आमालाई दिक्क पार्छ
त्यसबेला बज्नुपर्छ रिङटोन।
आमाले छानेको रिङटोन।

रिङटोन बज्न छोड़ेपछि केही पनि बज्दैन
यति सुनसान हुन्छ घर
आमा छैन जस्तो।

फोन गर है
घरिघरि केको डर हो फोनमा नै अह्राइबस्छिन्‌।

आमा नभएको घर नै हुँदैन
त्यसैकारण
छोरा शहरमा
आमा गाउँमा।
बीचमा
आमाको मोबाइल फोन।

4.
भन्न खोजेर पनि सकिनन्‌
टाउको दुखेको कुरा।
ससानो कुरा नभनेर घाउ नै भइसकेको छ।
अहिले आमाको मन पनि दुख्छ।

गाउँमा बिहे छ
पुरानो साड़ी छ
र छ त्यही गिलाससेटको सस्तो उपहार।

गाउँमा मरौ छ
छोराको महिना मरेको छैन।

गाउँको छिमेकीको छोराको बर्थडे पनि छ
आँटा सकिएको छ
राशिन दिएको छैन।

निम्नवर्गलाई लुट्‌न गाउँकै गुरूमाको बारीमा बसाइएको छ टावर।
आमा खुशी छन्‌।

फोन लाग्छ
सुन्दैन
पैसा काटिन्छ।

बल्लबल्ल फोन लाग्दा भन्छिन्‌
-मलाई त फोन नै गर्दैनस्‌ त।

5.
बारीको डल्ले खुर्सानी कसले टिपिदिएछन्‌।
बारीको घॉंस कसले काटिदिएछन्‌
एकछिन्‌ माथ्लो गाउँजॉंदा
उम्रँदै गरेको सागबारीमा
कसको कुखुराले भुत्भुते खेलेछन्‌।

आमालाई फोनमा अरू कुरा गर्न आउँदैन।
तल्लोघरको भाउजु कोसित भागिछन्‌।
बूढ़ोकन्ये हरीले बिहे गरेछन्‌।
राम्रो कुरा
गाउँमा स्कूलभवन बनिने भएछ।
त्यसैको निम्ति आमा गिटी कुट्‌न जॉंदैछिन्‌
खै, यो राम्रो कि नराम्रो कुरा।

बेलुकी फोनमा भनिन्‌
-साह्रै गलिएछ र दुइमग जॉंड़ खाएर अलिक आराम भो।

6.
आमाले हर्लिक्स मागिनन्‌
टनिक मागिन्‌
भनिन्‌-
यसपालि अलिक थपेर पठाइदे पैसा
वरिपरि बार लगाउनु पर्‍यो।

आमाले लगाएको बारले छोराछोरीलाई रोक्न सक्छ
अरूलाई पनि रोक्न सक्छ कि!

आमाले लगाएको बारले कसलाई सुरक्षा गर्छ
आमालाई?
कि
बदमास्‌हरूलाई?

बदमासी गर्न रोक्छ कि आमाको बारले।

सुरक्षाको अर्थ
आमाबाट नै खुल्छ।

एकदिन आमाले नै सुनाइन्‌
-शर्माबाउको टाउको काटेर बॉंसघारीमा फ्यॉंकिदिएछन्‌
त्यो पनि हाम्रै पार्टीको केटाहरूले।

Khemchandra Adhikari – Devkota Prati

खेमचन्द्र अधिकारी – देवकोटाप्रति

सन्ध्याकालमा
भिखारी र यात्री अतिथिहरू बनेर
वसन्तपूणिर्माप्रति न्याय गर्नुपर्‍यो भनी
सम्झाउन आएको बेला
मैले हुरीको गीत गाइदिएँ,
शाहजहाँको इच्छा व्यक्त गरेँ ।
पागल र गरिब आएर
ज्वरशमन प्रकृतिको व्याख्या गर्दै
राजासँग कलम मागे,
हामी नेपालीको गैंडोपासना र
साँढे बन्ने इच्छा सम्झी
मेरो बक फुट्यो-
प्रभुजी भेडो बनाऊ ।
नववर्षको समयमा वनमा
झञ्झाप्रति बेवास्ता गर्दै
घाँसीले तिनको घँसिया गीत गाइरहेको बेला
मानिसको विराटरूप देखी
इन्द्रेणीको सात रङ्को रहस्य बुझेँ ।
गौँथली र देवकोटाले कसरी बात मारे होलान् ।
दार्जीलिङको बाघचुलीमा गर गम्दा पनि
पत्तो पाइँन ।
बाघले बच्चा किन खान्छ, र
एक सुन्दरी वेश्याप्रति किन मोह जाग्छ
यसको रहस्य पत्ता लगाउन सकिनँ ।
बढीकी विष्णुमतीसित
पितृविलापको चर्चा गरिरहँदा
विष्णुमतीको धमिलो पानीको
अपव्याख्या गर्दै
धोबिनीले पगली बोली
तर
जब मैले झञ्झावर्णन सुनाइदिएँ
त्यसपछि
मुनामदनको झ्याउरे लय सुसेल्दै
मायाविनी सर्सीलाई भेट्न ऊ गई ।
लुनी, कुञ्जिनी, शाकुन्तलजस्ता
प्रख्यात सहपाठीले सुनाएको
प्रमिथसको पराक्रम
सृजामातालाई सुनाएपछि
मेरो मन
अहिले केही हलुङ्गो भएको छ ।

हाल- कीर्तिपुर, काठमाडौँ

Komal Shrestha Malla – Hatyara Sapana

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – हत्यारा सपना

आँखाबाट,
पवित्र गंगा बहिदिन्छ,
सायद मृत्यु सँग डरायरहो , दिन पातलिनु
रात बाक्लिनुले
भयंकर डरलाग्दो सपना बोकेर सायद सतायर हो ।
उसले
जिन्दगी उडाउछ
र सुन्दर शहर देखाउछ
बाचा कसम खुवाउछ,
माया प्रितको सवारी चलाउछ ग्̂ वरिपरि स्वर्गका अप्सराहरु
र परिहरु छम्म छम्म नचाउदै असिमित खुसी भरेर स्वयमवरको औठी लगाउदै बन्धनमा बाधेर
मायाको हार चमकाउदै
बधाई र शुभ कामनाको पुष्प, विजय उत्सव मनाउदै विदाईको डोली चढाउछ
तर अपशोच
विपनामा आइपुग्दा
असिमित शोचमा डुवाउछ लाग्छ हत्यारा सपना हा

Abir Khaling – Sarpa Kheti

आबिर खालिङ्ग – सर्प खेती

चपरी तानेर हिलोहरु
समय सुग्घर बाँचेको
बाउसेहरु फ्याउरीसँगै सिंगौरी खेल्दै
अलपत्र छन समय खेतमा ।

ठूलै सपनाको ठूलै खेत छ
अम्ल वर्षाको यो मौसममा
हिलाईरहेछु गह्रा खेतको
गर्नेछु सर्प खेती ।

पछि ३३
विष वमनको महायुगमा
पनातिले बुझ्नेछ बरातुको
समय चेतना र भविष्य दृष्टि ।

Rakesh Karki – Kaamdaar

इन्जिनियर राकेश कार्की – कामदार

दिउँसो पनि काम राती पनि काम
सुस्ताउँदैन कामदार जून होस् कि घाम
साह्रै थाक्या जस्तो पसिना पुछ्दै
बोल्दैन भन्दैन ब्यथा मन भित्रै

यता गर्छ उता गर्छ फटाफट् फटाफट्
नयाँ काम गर्न तयार हुन्छ झट्पट्
घण्टा घण्टा जोड्दै गर्छ वोभर टाइम
पेनी पेनी बटुल्दै बचाउँछ डाइम

कोही साहुनी कस्ति कोही साहु कस्ता
प्याच्च भनिहाल्छन् एकैछिन बस्दा
सहीदिन्छ कठैबर भइ मरेतुल्य
दशथोपा पसिनाको एकथोपा मूल्य

भविष्यको सपना यही भो बाटो
क्षण क्षण सम्झिन्छ गाउँको माटो
दिन महिना गर्दै बिते कति बर्ष
कामदारको जिन्दगीमा कहिले आउला हर्ष ।।

– लस् एन्जेलस्

Acharya Prabha – Samjhana Dar Lagyo (Nepali Gajal)

आचार्य प्रभा – सम्झन डर लाग्यो (गजल)

सम्झन डर लाग्यो
बिर्सन कर लाग्यो

तिम्रा नाटक हेरी
केनै पो भर लाग्यो?

यत्ती ढाँट्यौ मलाई
झनै अभर लाग्यो ।

जाली,झेली देख्दा त
अझ पो पर लाग्यो ।

बिस्वाश यत्ति थियो
शंखा नै तर लाग्यो ।

(रचना ३ /२५ /२०१० )

Min Bahadur Bista – Jar Saheb Ko Kukur

मिन बहादुर बिष्ट – जरसाहेबको कुकुर

बसन्तको पदचाप बज्नु हुदैन कहीँ
हावाले सिठी बजाउँदै दगुर्नु पनि हुदैन
नदीले यात्राका पैतालाहरु बगाउनु हुदैन कहीँ
भालेले समयको सङ्केत पनि दिनु हुदैन ।
चराहरुको भावविमोहित सङ्गीत गुन्जनु हुदैन कहीँ
केराको पातमा लोखर्के पनि नाच्नु हुँदैन
आरुको बोटमा ताराहरु झुण्डिनु पनि हुँदैन
आकाशमा बादल उड्नु हुँदैन कहिल्यै
बादल ओढेर जूनले बादलकै कोठाभित्र निदाउनु पनि हुँदैन
कोखिलामा चिचिलाहरु च्यापेर आमाहरुले कतै निस्कनु हुँदैन कहिल्यै
ज्यावल बोकेर किसानहरु फाँटतिर लाग्नु पनि हुँदैन
फाँटमा जौका टुँडाहरु लहलहाउनु पनि हुँदैन
बगैँचामा रङ्ग-बिरङ्गका फूलहरु पनि फुल्नु हुँदैन
तोतेबोली बाल्दै ससाना केटाकेटीहरुले पृथ्वीजस्तो गोल भकुण्डो
उफार्दै, गुडाउँदै मैदानतिर कुद्नु पनि हुँदैन
गौँथलीले बर्षातका निम्ति गुँड बनाउनु पनि हुँदैन
हूँदैन, सूर्य उदाउनु पनि हुँदैन, सूर्य अस्ताउनु पनि हुँदैन
चौबीसै प्रहर अपराधीले झैँ शङ्काले कान ठाडा पार्दै
बाह्रै मास घृणाको तीखो नजरले चारैतिर हेर्दै
हरसमय फोहोर र भद्दा आवाजले गाली गर्दै सबैलाई
हरवस्तु काँचै चपाउँला वा निलुँलाझैं गरी
भोको अजिङ्गरले झैं
थुतुनो फट्फटाउँदै
र तरबारजस्ता तीखा दाँतहरु चम्काउँदै
भुकिरहन्छ
जरसाहेबको कुकुर भुकिरहन्छ ।
भुकिरहन्छ
जरसाहेबको कुकुर भुकिरहन्छ
बिलकुल जरसाहेबका आँखाजस्ता आँखा लिएर
बिलकुल जरसाहेबको थुतुनोजस्तो थुतुनो लिएर
बिलकुल जरसाहेबका आँखाजस्ता आँखा लिएर
बिलकुल जरसाहेबको मिजास जस्तो मिजास गरेर
मानौं जरसाहेबको अर्को रुपझैं
संसारका प्रत्येक कुरुप, फोहोर र
भद्दा कुकुरहरुको सम्मानमा
पुच्छरले सलामी चढाउँदै
मानिसको सुन्दर इलाकाभित्र
घरी धुरीमा चढेर, घरी पर्खालमाथि बसेर
आतङ्क र अराजकताको साइरनजस्तो
भद्दा आवाजमा भुकिरहन्छ
र जरसाहेब
त्यस नमीठो, रुखो र असभ्य आवाजलाई
यस प्रयोगको सबभन्दा मीठो सङ्गीत ठान्दै
खित्का मारेर हाँस्नुहुन्छ
उस्तै नमीठो, रुखो र असभ्य आवाजमा ।

Bidhya Sapkota – Aawhaan

विद्या सापकोटा – आह्वान

जिरिङ्ग आङ तान्दैं
टकटकिन्छ चौरी
टकटकिन्छ गाई
टकटकिन्छ जर्सी
अझै
टकटकिन्छन्
च्यातिएका टोपी
धुजिएका पटुकाहरु ….. ।।
फुत्रुकफुत्रुक ….
झारिरहन्छन्
पठाइरहन्छन्
बाँच्नको लागि/बचाउनको लागि
आफ्नो लागि/आफ्नाका लागि
………………………………..
जीवन लड्ने रंगशालाको खोजिमा
आ-आफ्ना रगतका डल्लाहरु ।।
भेट्टाउला/नभेट्टाउला
(मैदान)
हार्ला/जित्ला
फेरी,
फर्कला/नफर्कला
…………………
ढक्क मुटु,
सधैंको सन्त्रास ??
बग्दैथें/बगिरहेछन्
धुम्धुम्ति लाचार बाबुहरु
घुँक्कघुँक्क विवश आमाहरु
………………
धेरै बगे/बग्नु बगें
आखाँका डिल भएर
बलेनीका धाराहरु
उत्रै-उत्रै/उस्तै-उस्तै
तरल-तरल ।।
यो परकाष्ठामा,
परिश्रमको वक्षले सिंचिएर
अभावका बकुल्ले भुँवामा
भुरुरुरु…..
उडेका
उडाइएका
उडिरहेका
ती स्वप्निल मनहरुसँग
ती युगिन पाखुराहरुसँग
माग्दैंछु साथ, सङ्कल्पको
गरिरहेछु आह्वान, विनिर्माणको
…………………………
आऊ ! हामी
आफ्नै/आफैं
आफैं/आफ्नै
‘जीवनसँग जीवन खेल्ने’
रंगशाला खनौं ।।

Sulochana Manandhar Dhital – Dhunga Ko Ful

सुलोचना मानन्धर धिताल – ढुङ्गाको फूल

प्रेमले रोपेको बिरुवामा
कतै ढुङ्गा फुलिदियो भने
आखिर बिचरो त्यो मालीको
दोष नै के

Tanka Subba – Ganatantrik Dhoon

टंक सुब्बा – गणतान्त्रिक धुन

आजभोलि गणतान्त्रिक धुन
निरन्तर वजिरहेछ
हामी त्यहि धुन सुनेर
खुशीयालीको मनाईरहेछौ
यी धुनहरुसंगै
अरु धुनहरु पनि वज्न थालेकाछन्
र तालहरु पनि फेरिन थालेकाछन्
त्यसैले धुनहरुमा अनेकता पाईन थालेकाछन्
धुनहरुमा विभिन्नता देखिन थालेकाछन्
यसरी हामीहरु आआफ्नै धुनमा
खुशीयाली मनाईरहेछौ

कोही भन्छन्
राजाको अवशान पछि
संघीय गणतन्त्रको धुन बजेको हो
कोही भन्छन् दशवर्षे जनयुद्घले
कोही भन्छन् बाह्रवर्षे प्रजातान्त्रिक अभ्यासले
कोही भन्छन् आम नेपालीको चाहानाले
जेसुकै भएपनि गणतन्त्रको धुन
आजभोलि निरन्तर वजिरहेछ
माथि देखि तलसम्मकाले
यो धुन बजाईरहेकाछौ
अथवा त्यसको उपभोग गरिरहेछौ
त्यसैले त अनेकौ धुनहरु सुनिरहेकाछौ
अव कुन धुनलाई कसरी सुन्ने होला ?
किनकी कसैका धुनहरु मिल्दैनन्
थरिथरिकाछन्
कसैका तालहरु मिल्दैनन्
परिपरिकाछन्
यहाँ मात्र आआफ्नै धुनहरु बजिरहेकाछन्
सवैको एउटै धुन बन्न सकेको छैन
सवैको एउटै ताल हुन सकेको छैन
तर यो गणतन्त्रको धुनमा
नाच्नेहरु आआफ्नै तालमा नाचेकाछन्
कोही हर्षे नाचेकाछन्
कोही विस्मतले नाचेकाछन्
धुनहरु बज्न थालेपछि
सवैलाई आआफ्नै तालले नाच्न मन लाग्छ
यो गणतान्त्रिक धुन हो
त्यसकारण धुनको समान अधिकार छ
सायद त्यसैले होला मान्छेहरु
कोहि राष्ट्रिय धुनमा छन्
कोहि अन्तर्राष्ट्रिय धुनमा छन्
कोहि संघीय धुनमा छन्
कोहि क्षेत्रीय धुनमा छन्
कोहि जातीय धुनमा छन्
कोही छुट्टै राज्यको धुनमा छन्
जे होस् गणतान्त्रिक धुनलाई
सवैले सुनेर उपयोग गरिरहेछन्
भोलि यो धुन कसरी वज्दै जाने हो
थाहा छैन
तर धुनले हरेक दिन उचाई लिदैछ
स्थायित्व कायम गर्दैछ
त्यसैले त धुनहरुसंग
समूह देख्न थालिएका छन्
मण्डली भेट्न थालिएका छन्
तर यहाँ अझै पनि मान्छेहरु
कति शास्त्रिय धुनमाछन्
कति आधुनिक धुनमाछन्
कति उत्तरआधुनिक धुनमाछन्
यसर्थ सवै नेपालीहरु आआफ्नै धुनमा छन्
सवै नेपालीहरु आआफ्नै तालमा छन्
कसैले कसैका धुन सुनेका छैनन्
कसैले कसैका ताल बुझेका छैनन्
मात्र गणतान्त्रिक धुन बजिरहेछ
सत्ताकालाई सत्ताको धुन बजिरहेछ
पदकालाई पदको धुन बजिरहेछ
तर जनताहरुलाई भने
महङ्गी ,गरिवीको धुन बजिरहेछ
चोरी,डकैती,हत्या,अपहरणको धुन बजिरहेछ
यथार्थमा असुरक्षाको धुन बजिरहेछ

एउटै देशका भिन्नभिन्नै धुनहरु
एउटै देशका वेग्लावेग्लै तालहरु
गणतान्त्रिक धुनसँग मिसीएर
निरन्तर वजिरहेकाछन्
कतै चर्को कतै मधुरो बजेकाछन्
कतै मधुरो कतै चर्को सुनिएकाछन्
तर धुनहरु सवैतिर बजिरहेकैछन्
वास्तवमा सत्ताका धुनहरु
तल धेरै सुनिएकाछन्
जनताका धुनहरु माथि थोरै मात्र सुनिएका छन्
यहाँ गणतान्त्रिक धुन यसरी नै गुन्जिरहेछ

हामी सवैले सुनिरहेकाछौ गणतान्त्रिक धुन
मज्जैले सुनिरहेकाछौ
त्यहि धुन सुनेर
खुशीयालीको मनाईरहेकाछौ
तर यो धुन
अव कहिले सम्म बज्ने हो थाहा छैन
तै पनि हरेकले धुनको आशा गरेकाछन्
तै पनि हरेकले धुनको भरोसा गरेकाछन्
किनकी यो धुन युगौंपछि
गुन्जेको मौलिक धुन हो
त्यसैले धुनसँग हरेकको जिवन गुन्जिनु पर्छ
त्यसैले धुनसँग हरेकको विचार समेटिनु पर्छ
किनभने यहि धुनको लागि
धेरैले रगत वगाएकाछन्
धेरैले पसीना पोखाएकाछन्
धेरैले सिंदूर पुछेकाछन्
धेरैले आफन्त गुमाएकाछन्
तसर्थ गणतान्त्रिक धुन मात्र धुन वन्नु हुदैन
देशको धुन वन्नु पर्छ
विकासको धुन वन्नु पर्छ
शहिदको सपनाको धुन वन्नु पर्छ
समग्रमा नेपाली जनतालाई सम्वोधन गर्ने धुन वन्नु पर्छ

Yuddha Prasad Mishra – Aaja Ko Awaz

युद्धप्रसाद मिश्र – आजको आवाज

भावना बलिदानकोले
देश भै बिध्वंशकारी
रक्त क्रान्तिका बबण्डर
आउँदैछन् वेग मारी

नीच हत्याराहरूका
भावनामाथि चढी
कस्सिदैछन् र्सवहारा
तोड्न आफ्नो हत्कडी

क्रूद्ध भै कंकाल उठ्दैछन्
नहट्ने प्रण गरी
ज्यूँनु यो धिक्कार भन्छन्
शत्रुहरूको तल परी

आत्मबल माथि उठेको
देश हो यो स्वाभिमानी
खूनको बदला लिने हो
कुन कुराले आज हामी

गर्न हत्या देशको
संगीनमा राख्ने सहारा
भाग जनताले थुकेका
आत्मगौरवहीन सारा

(लहर – २०४१)

Pravin Khaling – Canvas Samachar Patra

प्रवीण खालिङ – क्यानभास समाचार पत्र

दैनिक
समयको क्रमसितै
घटना, दुर्घटनाको तुल्लीका समातेर
न्यूजका इजलहरू
नाइफ स्ट्रोकहरू
क्रमबद्ध पेरको क्यानभासमा उपस्थिति कोरिन्छन्।

शहरको
राजनीतिको कालो रङ्गले
गाउँको सयपत्री सुनौलोलाई ओभर स्याडो गर्छ
सजक दुर्घटनाको रक्ताम्मे कलरले
क्याबिनेट र सचिवालयसम्म ब्रस स्ट्रोक दिन्छ।

धाराको कुरा
तरूणीको मोहनी चुरा
गाउँको वैंशको रङ्ग खेलाउन हाम्मे पर्छ-उतार्न गाह्रो
इजलमा आउँदैन-ब्रसले दिप्दैन।

आत्महत्याको रङ्गमा
वानगोफको पुरानो पिस्तोल
ओभररसुरवाजबाट कतै ह्वाइटहलको बगैंचामा पोतिन्छ
राङ्काको पहेलो खेतको रङ्गमा
कागहरूले गुल्मीसण्डे शुरु गर्छ।

हेडलाइनमा
हत्या,बन्द र अपराधको
पोस्टम्यान रूले पोट्रेट बन्छ
सम्पादकीयमा त्यसैलाई कोलाज बनाइन्छ सान्तवना र सुझाउको
अक्षर रङ्गहरू पोतेर
सयौं नाइफ स्ट्रोकपछि
जब एका विहानै घर-घर र गल्ली-गल्लीको
ग्यालेरीमा प्रदर्शन हुन्छ
त्यो क्यानभास समाचार पत्र
गाउँ, धारा, गोरेटो र धानबारीको चित्र भएमा
मास्टरपीश बन्दैन त्यो
त्यसैले
दूर्घटना, बलात्कार, अत्महत्या, आतंकवाद र राजनीतिको
रङ्ग खेलाउनै पर्छ
त्यसैलाई प्रोट्रेट, कोलाज र ल्याण्डस्केप पारेर
टी टेबलका ग्यालेरीहरू सजाउन।

गान्तोक, पूर्व सिक्किम

Prakar Antar – Pasina Utsav

प्रकार अन्तर –पसिना उत्सव

यौटा पहाड: म अझै अग्लिन्छु ।
यौटा म: म अझै उक्लिन्छु ।
अब आफै पन्छाउनु पर्छ काँडाहरु
डोकोभरी पहाड बोकेर
बिसाइदिन्छु पहाड चौतारीमा
उफ ! उ पनि ठाउँ ठाउँ भत्किएछ
छाड्दिनँ उक्लन ठाडो उकालो
साँझमा पनि
झ्याउँकिरीहरु बजाइरहेछन् नगरा
मेरो मुटु बाहेक
झ्याउँकिरीहरु बाहेक
निस्सिम निस्तब्धतामा
मैले पहाडमाथि पहाड बिसाएँ ।

सगरमाथा उक्लेर
चुचुरोमा
अर्को सगरमाथा राख्छु
र फेरी उक्लिन्छु
फेरी राख्छु
फेरी उक्लिन्छु……
………..
पसिनाहरु
मारियाना ट्रेन्चमा
उत्सव मनाऊँन् ।
मस्तिष्क तन्तुहरु
धारणा परिवर्तन गर ।

[Sent to Sanjaal Corps via Email]