नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
मोमिला – मान्छेको भगवान
मान्छेले बनाएको मन्दिर
मन्दिरभित्रको देवता
मान्छे उसैसँग डराउँछ ।
युग पगालेर
मान्छेले स्थापन गरेको आस्था
उही ईश्वरका अगाडि
मान्छे अपराध गर्छ ।
कहिले बेमौसममा अपराधबोध गरेर
मान्छे नै मान्छे बन्छ
कहिले अपराध नदोहोर्याएर मान्छे
मान्छेकै भगवान् बन्छ ।
बिमल गिरी – समय
मेरो अबोध मन
आज कता कता रुमल्लिरहेछ
गाउँघर, बनपाखा, कन्दरा र डाँडाकाँडा
समतल र नागीहरूमा ।
आँखाले सम्झिरहेछ बिगतलाई
डाँडापाखा उकालीओराली र
चौतारीहरूमा, भञ्ज्याङहरूमा
सुसेल्दै र रमाउदै
हिंडेका क्षणहरू,
जाने त गैहाल्छ समय जस्तै
जाने भन्दा बस्नेलाई असह्य हुदोरहेछ
मुटुमा एक तमासको दु:ख अनी पीडा हुँदोरहेछ
आज समय दुखिरहेछ
तिमी गयौ
सबै गयो
मृदुल ओठहरूले बिहानी अरुणोदयसंगै
शुष्क गलाबाट निस्केको करुण क्रन्दनले
कता कता द्रबित बनाइरहेछ।
आज
अङ्गप्रत्यङ्गहरुको समय नापतौल गरिरहेछ
आँसु रित्तिएर सुक्का भएका आँखा
अबरुद्ध गलासङै समय
भागिरहेछ।
होमबहादुर छेत्री – हिजाज कुन्नि के भएछ
मनको रथमा
कृष्णलाई सारथी बनाएर
महाभारतको युद्ध लड्नेहरु भन्दा धेरै छन्
मसानघाटका मृतात्माहरु
मुटुको झ्याल बन्द छ
आँखामा पट्टि छ गान्धारी जस्तै
धिर्तराष्ट्र Continue reading “Hom Bahadur Chhetri – Hijaaja Kunni Ke Bhayechha”
बिप्लव प्रतिक – बडो अमुर्त कथा छ यो
(बडो अमूर्त कथा छ यो)
जन्म जसरी एउटा सन्जोग
मृत्यु पनि एउटा सन्जोग
सन्जोगकै जिन्दगी जिउनुपर्ने बाध्यतामा
हरेक मानव पिल्सिएर रोगी भए तापनि
स्वस्थ भएको अभिनय गरिरहेछ
(बडो अमूर्त कथा छ यो)
जुन दिन मान्छेले सन्जोगसँग विजय प्राप्त गर्नेछ
त्यही दिन विनाश सुरु हुनेछ
र सृष्टिले विश्राम लिनेछ
(बडो अमूर्त कथा छ यो)
सन्जोग कसैलाई साह्रै सुखदायी हुन्छ
सन्जोग कसैलाई साह्रै दुःखदायी हुन्छ
त्यही सन्जोग तिमी भोगिरहेछौ
त्यही सन्जोग म भोगिरहेछु
त्यही सन्जोग हामी भोगिरहेछौँ
(बडो अमूर्त कथा छ यो)
नयाँसडक, २९ सेप्टेम्बर १९८७
होमनाथ पाठक – मातृभूमि
मातृभूमि तिम्रो लागि सहिद पनि बन्न सक्छु
तिमीलाई चिनाउन प्रयोग होऊन् मेरा ज्ञान चक्षु
मेरा कर्महरू खुसी पारुन मातृभूमि तिमीलाई
पहरेदार बन्न सकूँ, सुख दिन सकूँ नेपालीलाई
विवेक दुलाल क्षेत्री “दमक” – तिम्रो सामुन्ने गरिबी (गजल)
तिम्रो सामुन्ने गरिबी आइ झुक्नेछ एकदिन
तिम्रो अघाउन्जेल नै धोको पुग्नेछ एकदिन
यो बेला नदी पहाड चढ़ला ,पहाड नदीमै डुब्ला
तिम्रो भित्रभित्रै Continue reading “Bibek Dulal Chhetri ‘Damak’ – Timro Samunne Garibi (Gajal)”
बिप्लव प्रतिक – स्वभाव
कुनै दिन म पनि कैदमा
एउटा आँखीझयालबाट
एक टुक्रा उज्यालो
घामसँग सुटुक्क चोरेर लिने गर्दथेँ ।
तर, आज त म निकै नजिक छु उज्यालोसँग
उज्यालोले मलाई नै छोएर हिँडिरहेछ
न्रि्रुक्क नुहाएको छु म प्रकाशले
स्वाभाविकै हो मलाई काउकुती लाग्छ
कहिले उफ्रिन मन लाग्छ
कहिले खुसीले कराउन मन लाग्छ
थाहा छ मलाई
र भन्छन् मान्छेहरू
‘मात्तिनु हुन्न सुखमा र आत्तिनु हुन्न दुःखमा’
तर, मान्छेकै प्रकृतिसँग लाचार छु म
आदर्शका तलाउमा नपौडीकन
साँच्चै भन्ने हो भने
आज, म निकै चन्चल छु ।
सिनामङ्गल, २६ मार्च १९८७
खिमानन्द पोखरेल – एक्लो जीवन
(Source: मधुपर्क असार, २०६८)
एक्लो जीवनमा
बाँच्नेहरूको
निराशालाई हेरेँ
मलिन अनुहारका
परेलीहरूलाई हेरेँ
परेलीभित्र छरिएका
प्रतिविम्बित आकृतिहरूलाई हेरेँ
आकृतिभित्र छरिएका
छायाँहरूलाई हेरँें
मभित्रको छट्पटाहट र उकुसमुकुसतालाई हेरेँ
छट्पटाहटबाट छलाङ मार्ने
प्रकृतिलाई हेरेँ
पीडैपीडाले जेलिएको
एक्लो जीवनलाई हेरेँ
अनि
यिनै हेराइको हरेक कथाका
पानाहरू पल्टाउँदै हेरेँ
र
एक्लो जीवनलाई
दिन र रातसँगै
साट्ने कोसिस गरिरहेँ ।
नारायण अधिकारी – अब गीत गाएर मात्र कहाँ पुग्छ !
सूर्यको प्रकाशलाई बेमौसममै बादलले
कैयौं दिन अबरोध गरेपछि
जून अथवा जुनकीरीको पुच्छ्रे बत्तीले
अब अन्धकारमा
बाटो देखाउने बेला गइसक्यो ।
अब गीत गाएर मात्र कहाँ पुग्छ !
सडक, कुना, सार्वजनिक स्थल वा घरहरुमै
बम र बन्दुकले मारामारका खेलहरु चल्न थालेपछि
कपर्दी र टोपी लुकाइका खेलहरुले
मान्छे-मान्छेका बीचमा
सद्भाव जगाउने दिन गइसक्यो ।
अब गीत गाएर मात्र कहाँ पुग्छ !
अन्तर्राराष्ट्रिय सीमानाहरु एकपछि अर्को गर्दै
मानेभन्ज्याँङ्ग, मेची, सुस्ता र कालापानी हुँदै देशभित्र पसेपछि
सडक आन्दोलन, गोष्ठी वा सेमिनार धाएर
आफ्नै देशभित्र ढुक्कले गर्व गर्ने
स्वाभिमानी शीरहरु! विश्राम गर्ने दिनहरु गइसक्यो ।
अब गीत गाएर मात्र कहाँ पुग्छ !
अकारण द्वन्द्व र अभिमानले
राष्ट्रिय अखण्डता, धार्मिक सामाजिक र जातीय विविधताको
देशीय एकता, अस्मिता र पहिचान
दूतावासका कोठीहरुमा बेचिन थालेपछि
नेपाली हुँ भन्ने स्वाभिमानै गइसक्यो ।
अब गीत गाएर मात्र कहाँ पुग्छ !
भोजराज बराल – मेरो मलामी आउन पर्दैन!
एउटै मूलको पानी,
एकै टोलका हामी,
तिम्रो बिशाल रङगमन्चमा
म कहिले अटाइन!
तिमीले रोपेको कांडो
मेरो आगनमा लत्रिदा सम्म,
बरु तर्केरै हिंडे,
मैले कहिले हटाइन!
कहिले जात र भातले अटाइन
कहिले रङ, उमेर र उचाइले अटाइन
संसार अटाउंदा पनि म अझै अटाइन,
अनभिग्य छु, किन अटाइन!
तिम्रो परिसरमा
म कहिल्यै अटाइन!
खाचो पर्दा तिमीलाई
टार्न सकिन,
तिमीले गुहारेको बेला
हार्न सकिन,
केही गर्न सकिन तिम्रो लागि,
त्यसैले तिम्रो रङमन्चमा
म कहिले अटाइन!
सयौ जन्तीमा पनि अटाइन,
जन्मोत्सव र चाड पर्वमा अटाइन,
प्रगतिमा फूल को गुच्छा नभएर अटाइन,
अधोगतिमा सहानुभुती नभएर अटाइन,
आसुँ रित्तिए, रोदन मा पनि अटाइन,
दशा थियो वा नशा, म कहिले अटाइन!
दशै र क्रिस्मसमा पनि अटाइन,
बन्द सत्र र गोपनियता को के कुरा
टुंडिखेल र खुलामन्चमा पनि अटाइन,
गाउ शहर त के,
देशमा नै अटाइन!
कहीं नअटाएको म
सात समुद्रमा पारी अल्झिराछु,
ज्युदोमा नअटाएको म
मरेपछी त के कुरा!
मन फेरिएछ भने पनि,
बिराएछौ भने पनि,
साथी, तिमी मेरो मलामी आउन पर्दैन!
बिन्ती, तिमी मेरो मलामी आउन पर्दैन!
– London
पुष्प अधिकारी ‘अन्जली’ – एउटा कवि
म
एउटा कवि
समय ओढेर
भोको यूगको
घाइते चिन्तन
बोकेर
लमतन्न सुतेको
आकाशमुिन
मानवता ओछ्याएर
थाकेको
विदिर्ण जीवन
लेखिरहेछु
समयले टेकेर छातीमा
इतिहास जन्माएको छ
अविष्कार गर्दै विज्ञानले
संसार चिनाएको छ
कम्प्यूटरमा वेभसाइट हेरेर
फेस वुक/हाइफाइवमा
आफ्नै अनुहारसँग
वेमेल लाग्ने
भिन्न भिन्न तस्विरहरुको भीडमा
कतै कहाली लाग्दा
कतै लोभ लाग्दा
समयका तस्विरहरु सँगै
एउटा कवि
भोको युगको
घाइते चिन्तन गर्दैछ
जाजरकोट भोकले
रोएको छ
दैलेख र रोल्पा
रोगले थलिएको छ
प्यूठानमा नुन छैन
सल्लेरीमा चामल छैन
मधेशको आगोले
पहाड चहराएको छ
तराइको वन्दले
काठमाण्डौ अनसन
बसेको छ
थाहाछैन
अलिना सपनाहरु
लोडसेडिड्ड भएर
कति दिन अँध्यारो बाच्नु पर्ने हो
मान्छेहरु
मानवता घोप्ट्याएर
संवेदनाहिन भएको छ
एउटा वादशाहको
विकल्पमा
सयौं वादशाहहरु
जन्मिएका छन्
समयले दिएको
वलियो विश्वास
भत्किएको छ
वारुदले पोतिएको
अग्लो पहाड
लाभा निस्केर
ज्वालामूखी भएर
फुट्न
तम्तयार छन्
कैयन भोका सपनाहरु
हिउँदका तुषारोले
निमिट्यान पारेका छन्
म
एउटाकवि
समय ओढेर
भोको यूगको
घाइते चिन्तन बोकेर
लमतन्न सुतेको
आकाशमुिन
मानवता ओछ्याएर
थाकेको विदिर्ण जीवन
लेखिरहेछु ।
कृष्णा शर्मा – रजनी मधु
खुशीका दिन सुहाना साह्रै नै सौम्य राम्रो ।
अर्को कतै भएन संसारमा जोडी हाम्रो ।।
रजनी मधु दुवैमा ज्यादैँ लुकको माया ।
एक आपसमा मिलेर रच्थ्यौं सुरम्य छायाँ ।।
छाँया मूनि लूकेको आनन्दी पूष्प सज्जा ।
सारा जगतै आँखा पर्दो थियौ यसैमा ।।
एक एक दिन बित्यो कर्तब्य कै अंगालो ।
किन हुन्थ्यो समय बेर्थै तितो तथा अमिलो ।।
सैतिस बर्ष विते सामिप्यमा दुबैको ।
भएन बिछोड एक दिनमा पनि कुनैको ।।
फुलबारीका फुलहरु सुम्पिई मालीलाई ।
आनन्दले बस्यौँ है कयौँ दिन अलि सुस्ताई ।।
जीवन र मृत्यु आखिर साश्वत सत्य सबको ।
एक दिन आई लगिगो सामुन्नेमा सबैको
कर्तव्य एकमात्र बाँकी थियौ बचेको ।
शुशिला र सुन्दर वाला हो वंंशको जमर्को ।।
भगवान आषिश देऊँ पु¥याउ मधुको इच्छा ।
हुन्छु यसैमा सन्तोष र यहि सदिक्षा ।।
कालिमाटी, वाफल
कोमल श्रेष्ठ मल्ल – सागरमै प्रेम खस्यो भने (गीत)
सागरमै प्रेम खस्यो भने, समाउन सक्छ कि कोही ?
बगरझै प्रेम सु्क्यो भने, फूलाउन सक्छ की कोही ?
प्रेम चादनी उदाउने भए मर्नेहरु मर्थे किन यहा ?
प्रेम िकरण फिजाउने भए रुनेहरु रुझ्थ्य िकन यहा ?
प्रेम सुसाउछ र बहन्छ लुकी लुकी देख्न सक्छ कि कोहि यहा ?
प्रेम जलाउछ र उडाउछ खुली खुली छेक्न सक्छ कि कोहि यहा ?
प्रेम राग भए खुसि खुसि जिउने को को छन यहा ?
प्रेम बैराग भए छाती पिटि पिटी रुने को को छन यहा ?
मोहन बहादुर कायस्थ – आत्म बिम्ब
कलेटी परेका ती कन्चट र निधारका धर्साहरु
हिस्सी नपरेका ती अनुहारका रेखहरु
वर्षौंवर्षपन्जामा परेका ती भावनाहरु
यसै ओइलाएर सुक्नेछन्
धुजिएर जानेछन्, बिलाएर जानेछन्
किनभने
यहाको आबोहवाले नौलो रङ्ग लिएको छ
नया पालुवा फेरेको छ-आफै भित्र ।
जुगौंपहिले हिस्सी परेको अनुहार
बान्किलो टम्म शरीर
आज कलेटी पर्न गएको छ
बान्किलो शरीर गलित भइसकेको छ
उठ्न-बस्न धौधौ परिसकेको छ (देखिन्छ)
किनभने
यहाको आबोहवाले नौलो रङ्ग लिएको छ
अनैतिकतालाई अगालेको छ- आफैंभित्र ।
भोकप्यासमा अल्झिएको त्यो दिव्य अनुहार
उधो न उभो भएको त्यो शरीर
ताजा रगतले भरिएको थियो कुनै बेला
सुन्दर-शान्त थियो कुनै बेला
किनकि
यस जुग खाएको कलेटीले देखाउछ-
जिउनुको परिश्रम अनन्त छ
अतिशय कठिन छ
औ यहाको आबोहवाले
पालुवा फेरेको छ- नैतिकतालाई बिर्सेंको छ ।
बि. जे. बान्तवा राई – समर्पण
तिम्रो मुस्कान स्वच्छ अनि मिठो
तिम्रो माया गाढा अनि अमृतरुपी
म हरेक तिम्रो जादुमा हराईरहन्छु
तिम्रो सम्पुर्ण अनुभुतीका स्पनदनहरुमा पाईरहन्छु
हरेक प्रभात तिमीलाई सम्झेर उठ्ने गर्छु
हरेक रातको निदरीमा तिमीलाई देख्ने गर्छु
अनी मलाई लाग्छ तिम्रै बाहुपासमा छु
मलाई लाग्छ तिम्रो हरेक स्वासमा छु
मलाई यस्तो महसुस पहिलो चोटी भयो
तिम्रै तस्बिर मेरो वरिपरि घुमिरह्यो,
अनी त मैले मेरो स्वास-प्रस्वास सुम्पीदिएँ
उप्रान्त मेरो जिबन तिम्रै नाम गरिदिएँ
हरि घिमिरे – बाढी
वर्षा लागे पछि-
तिमी नदी-किनारका वस्तिहरु!
भयभित भएको कुरा गर्छौ
बाढी आउला कि भनेर
दुई महिनाका लागि
मुटु कमाउदै तर्सन्छौ
तर
दस महिनाको प्राकृतिक सुन्दरता र स्वच्छताको
हरियाली श्रेष्ठताको
कमसे कम उपभोग त गर्न पाएका छौ्।
नदी किनारका ओरिपरि
त्यै बाढीको पानीले
नयाँ सिर्जना त गर्न पाएका छौ
तर
हामी गाउँ-शहरका बस्तीहरुमा
सँधै वर्षा लागेको छ-
मृत्युको वर्षा
हत्या-लुट-बलात्कारको वर्षा
अपहरण-आतङ्क र अशान्तिको वर्षा
तिम्रो त मनसुनले आकाशबाट पानी बर्साउँदो हो
एकै छिन डर लागे पनि
मन रोमाञ्चित भएर उठ्दो हो
हाम्रा त-
आँखाबाट वर्सेका पानीले
बाह्रै महिना बाढी ल्याएको छ
त्यो बाढीभित्र-
विनासै-विनासको लीला छ
चिहानै-चिहानको खात छ।
हाम्रो त मुटु नै छैन
के कमाउँनु?
के तर्सनु?।
मिथिला प्याकुरेल – एउटा तारा
(Source: Himal Khabar)
एउटा तारा मलाई आकाशबाट हेर्छ राति173राति
नआउञ्जेल भानु प्यारा मलाई आकाशबाट हेर्छ रातिराति
मन हुँदो हो उसको पनि सँगै बस्न प्रीतले कस्न
तर ऊ Continue reading “Mithila Pyakurel – Euta Tara”
कुम शाही – पोखरा
तिम्रै बिशाल काखमा
बिभिन्न नामले परिचित
बसन्त फुलाउदै कांडालाई पन्छाउदै
अंकुर फुटाउदै बहार उन्यौ ,
पृथ्वीमा घाम छरिदा नछरिदै
सरद्को दाना सगै फूलहरु हाँसिरहेका
धोबिनी चरी बोलिरहेकी
परिवर्तन र नयाँ यामको खोजिमा
तिमी कती भाग्यमानी पोखरा,
परिबर्तित मौसमसगै तरुनी तन्नेरीहरु मधुर मिलनलाई
मनको गति दिन करुण कहानी र जीवन गाथा यौवनको
बैसालु रस पस्कदै
अपुरो कथा पूर्ण गर्न ब्यस्त छिन्
पोखरा,
तिम्रै कोमल आलिँगन
अनेकौ नामधारी तालहरु
फेवा,बेगनास, रुपा
अरु अनगिन्ती नामहरु
प्राकृतिक मनोरम
मधुर रस कि धनी
पोखरा,
माछापुछ्रेको काखमा
सेतीलाई पोल्टामा लुकाएर
आफ्नो गन्तब्यमा पुग्न आतुर
कति शक्तिशाली तिमी
पोखरा,
तिम्रै स्पर्शले आँशु र सुस्केराहरुलाई
सदाचारको माला पहिराइ रहेछौ
मधुर चुम्बनको साथ
तिम्रो शताब्दियौ देखिको आगमनलाई
सुस्वागतम “पोखरा” ।
बिवश बिप्र – म ‘मस्तिष्क’ चेतना-शुन्य हुँदैछु !!
अधिक सोचको बिफल परिणाम
नचाउदैछन आँखाभित्र हत्केलाहरुले !
निस्सासिएर ओच्छ्यानमै
चेतना-शुन्य हुँदैछु !!
हुन्नन अरुहरु
र,
जो कोहीहरु
सन्तुलन गुम्ने डरले
आँफै गुमनाम भैदिन्छन
खोपडी-खोपडीहरुमा
खप्पर-खप्परहरुभित्र l
म सम्हालिन सकिन
र
न चेतना-शुन्य हुँदैछु l
यदाकदा आँफै घोरिन्छु
भन्छु,
म पनि बिछिप्त भइदिन्छु
अनि,
फेरी चर्तिकला सुरु गर्छु l
उर्ध्व-प्रचापसँगै
तोडछु खप्परहरु
फोडछु खोपडीहरु
जुर्मुराउछु जाँगरिलो भएर
र
प्रयोग गर्छु नशा-नशाहरु
म बहुलाउन पनि सकिन
धेत !!
म चेतना-शुन्य पो हुँदैछु l
सपनाहरु आउछन म भरि
सपनै सपना
स………..प…….ना
सफलता देख्छु
सहयोग पाउछु
सद्भाव भेट्छु
सहकार्य हेर्छु
झल्यास्स बिउँझन्छु
उहि हात लाग्यो शुन्य
र,
पो म मस्तिष्क चेतनाशुन्य हुँदैछु
म भित्रको उदेकलाग्दो शुन्यता-भित्र
म ”मस्तिष्क” बाहेक सबै भूमिगत छन
कोटी प्रयास पछि अब त कुर्कुच्चा पनि पो गिज्याउछन
म मस्तिष्क भने अझ चेतनाशुन्य हुदोछु l
(Sent to Sanjaal Corps via Email)
सुश्मिता नेपाल – कविताको घर
पहाडका चुचुराहरुलाई जग हालेर
ढुकढुकीलाई ढोका बनाएर
सप्तरङ्गी इन्द्रेनीलाई दलिन हालेर
हावाका झोक्काहरुलाई गाह्रो बनाएर
आकाशको छानो हालेर
बादलका बुट्टाहरुलाई आँखीभ्याल बनाएर
एउटा सानो कविताघरको
निर्माण गर्न लाग्दै छु
सानो कविताको घरमा
जून–ताराहरुको पिलपिल बत्ती
बोल्न चाहान्छु
बिहानीको सूर्यको किरण
अँजुलीमा उठाएर
मनको दैलो पोत्न चाहान्छु
जीवनको गोरेटोमा नै अल्झेका
आँखाहरुलाई
कुहिरोभित्र श्रमलिई हिँडेका पाउहरुलाई
समयसँग लरखराइरहेका हातहरुलाई
मेरो सानो कविताको घरमा
भित्र् याउन चाहान्छु
चराहरुले गाउने मीठो सङ्गीत
धरतीले आफै जन्म लिँदाको रोदन
आवाजहरु तोते बोली बोल्दै
मेरो ढुकढुकीको ढोका
घचघच्याउन आइपुग्छन्
ठीक त्यसैबेला नै
म एउटा सानो कविताको घर
निर्माण गर्न लाग्दैछु ।