Sarubhakta – Pasabik Awataran

देश र दागवत्तीः अकष्मात् हराएका वा
बिर्सिएका सुन्दर विम्वहरुझैं
अर्ध–इन्द्रियका मानवहरु
वालुवाका पहाडहरु चढिरहेछन्
वफर जोनः सुरक्षा सन्त्रासहरु
सतत् कायरतापूर्ण हत्याका बहादुरीहरु
आउ जिन्दगीको कोर्टमार्शलमा
डमीहरुको जुलुस निकालौं
मौन आतङ्कः हदैसम्मको सजायँ जिन्दगी
सावधान, घेरावन्दी जारी छ
क्रासफायरिङमा नाङ्गामुखुण्डाहरु हिडिरहेछन्
एरोमाथेरापी – सुगन्धचिकिन्शा
मिलिसेकेण्ड मस्तिष्कहरुमा
ए ! यो देश त कन्सन्ट्रेटेड एपेडेमिक
क्षेत्र घोषित भईसकेछ
‘के नेपाली पनि वेश्या हुन्छन् ?’
मानवतस्करीका सञ्जालहरुमा प्रश्न गर्दैछन्
तरुलवादी शूक्ष्म जीवहरु
कम्प्युटरको माउससट्टश हृदयः छोराहरु
आमाहरुमा स्ट्रीप क्लव जन्माउँछन्
अनि शडकशडक देहव्यापारका कुरुप प्रतिश्पर्धा गर्छन्
थुक्क ! यो सूर्यको पनि कुनै विश्वास छैन
करङ र फोक्सो गुमाएर मरेका लक्ष्मीप्रसाद
र हृदयचन्द्रसिंहहरु
वर्वर युगमा शिष्ट–सभ्य सम्मानप्राप्त छन्
‘गाथगादी ताक्नेलाई यस्तै हुन्छ !’
सम्माननीय नरशमशेरहरु अद्यावधी
शहीदका कथा सुनाउँदै हिड्छन्
पासविक अवतरणः हामी विश्वप्रसिद्ध
गोर्खालीका सन्तान
निर्ममतामा विश्वरेकर्ड स्थापना गर्न इच्छुक छौं
आ कम्प्युटर, बुद्धिचाल खेलौं
अनि विर्सिदिऔं राष्ट्रका
मूर्खचालहरु

Lakshmi Mali – Bhram

रातो किरण टलक्क टल्किन्छ
चन्द्रागिरीको टुप्पोमा
झ्यालबाट बाहिर चियाउँछु
घरअगाडिको सडकमा
एउटा मान्छे रक्ताम्य ढलिरहेछ
चिनेकैजस्तो लागिरहेछ
अनुहार ओझेल पर्छ
आँखा मिच्छु
डाँडाको टुप्पो पनि रक्ताम्य हुन्छ
खोलामा आँखा ओर्लन्छ
पानी पनि रातै हुन्छ
बिहानीको चियाको चुस्कीसँगै
अखबार पल्टाउँछु
अखबारको हेडलाइन
‘यातनागृहमा कलमजीवीको मृत्यु’
रन्थनिन्छु
मनभित्र कताकता सियोको टुप्पोले च्वास्स घोच्छ
अनायास आँखा चिम्लन्छु
र मनमनै भन्छु
कतै भ्रम त होइन ?

Bhupi Sherchan – Prajatantra Diwas

आज फागुन सात गते
प्रजातन्त्र दिबस
गर्व लाग्दो पर्व नेपालीको
एउटा ठुलो जुलुसले गरिरहेछ शहर परिक्रमा
बाटाभरि हिडिरहेछन सेता दौरा सुरुवालहरु
हेडमासटरको पछि पछि पसिना पुछ्दै बालहरु
चङ्गा झैँ उड्दैछन हावामा काला टापि
(विचारशून्य मस्तिष्कलाइ छोपी)
फर्फराइरहेछन्? जतासुकै काला कोटहरु
(जसभित्र छन्? सायद जुलुसपछि ‘पप्लु’ खेल्न राखेका नोटहरु)

आज फागुन सात गते
प्रजातन्त्र दिबस
गर्व लाग्दो पर्व नेपालीको
यहाँ केन्द्रमा मात्र हैन
अन्यत्र भइरहेको होला
प्रत्येक अञ्चलमा, हरेक जिल्लामा
जहाँ गर्दै होलान परिक्रमा
अलङ्?कृतहरु पट्टी मा बेरिएर
झुन्डिएर बिल्लामा
आज फागुन सात गते
प्रजातन्त्र दिबस
गर्व लाग्दो पर्व नेपालीको

आज प्रजातन्त्र दिबस
धेरै संख्या छ जुलुसेहरुको
तै पनि म सोच्नलाई र सोध्नलाई छु विवश
हो धेरै छ मान्छेहरुको गन्ती
तर खै दुल्हा?
जसको खुशिमा सम्मिलित भइ
हिँडिरहेछ यो जन्?ती!
आज फागुन सात गते
प्रजातन्त्र दिबस
गर्व लाग्दो पर्व नेपालीको

Lakshmi Mali – Kaska Lagi

भत्केका घरहरु
काला काला भित्ताहरु
खरानीको थुप्रोमा उभिएका खण्डहरहरु
आलो रगत, क्षतविक्षत लासहरु
अंगभंग घाइतेहरु
टुहुरा बालबच्चाहरु
चाउरिएका गालाबाट बगेका आँशुका ढिक्काहरु
उडिरहेका गिद्ध र कागहरु
बारुदका टुक्राटाक्रीहरु
गोलीका खोकाहरु
डर, त्रास र रुवाइहरु
सन्नाटा
भयावह सन्नाटा
युद्धपछिको गाउँ
चिच्याएर सोध्न मन लाग्यो
आखिर यी सब
कसका लागि ?

Bhupi Sherchan – Ma


म एक पुत्र
एक पति
र एक पिता हुँ


एक न्वारान
एक विवाह
र एक चिता हुँ


म एक होटल
एक बोतल
र एक प्याला हुँ


म एक श्रम
एक उत्पादन
र एक ज्याला हुँ


म एक इन्टरभ्यु
एक लामो क्यु
र एक क्यान्डिडेट् हुँ


म एक खाली बिल
एक खाली विभाग
र एक खाली पेट हुँ


म एक सभा
एक श्रोता
एक वाह
र एक ताली हुँ


म नेताजीको एक गीत
एक भाषण
र एक गाली हुँ


म एक जुलूस
ए उफ्र्याइँ
एक नारा
र एक झण्डा हुँ

Krishna Bahadur Chhetri – Fursad Le Padha

पढ्ने कुराहरु धेरै छन्
के पढ्ने भनेर
गलफत्ती गर्ने बेला अब छैन
हिच्किचाहटमा होइन
न मनको एक झर आवेशमा
फुर्सदने पढ
पढ्ने कुराहरु बाङ्गाटिङ्गा छन्

राम्रो- नराम्रो दुबै पढनु पर्छ
नराम्रोलाई पढेर राम्रोको मूल्य जान्नु पर्छ
हतारमा होइन
न समय चिप्लेला कि भन्ने डरमा
समयको त कहिल्यै बचत हुंदैन
नबितोस् भन्दा पनि बितिजान्छ
त्यसैले फुर्सदले पढ

पढने कुराहरु गज्याङमज्याङ लाग्लान्
टाउकोको गुदी खान आउलान्
सम्हालिएर होसियार भएर
फुर्सदले पढ
पढ्ने कुराहरु गनिनसक्नु छन्
विस्तारै पढ
धेरै बुझेर पढ
यहां बुझ्नु पर्ने कुराहरु थुप्रै छन्
तर बुझाउनु पर्ने कुराहरु केही पनि छैनन्
त्यसैले, फुर्सदले पढ

Laxmi Prasad Devkota – Shripech

क.

यो राजा,
जसमा हामी खण्ड, खण्ड सब जोहिई बन्छौं एक,
हामी अनगिन जराहरुको एउटा बोटको पुष्प उदेक,
जसका छत्र विशाल बनाउन हामी बन्यौं डाँडी, डाँडी,
खाल्डा, डाँडा, लेक !
यो हाम्रो हो सगरमाथा,
आदि ज्योतिका वाचाल गाथा,
नेपाली यो आकाशभरिका ताराहरुले
गरिंदो किरणले अभिषेक !

ख.

यो मुटु हाम्रो,
चल्ला जबतक, चलुँला, चलुँला चलुँला निःशङ्क !
कुन उकाला, काँडा, वनमा चलुँला ?
भन, गलुँला ?
यसका हामी कर्मचारी, अवयव, अङ्ग, शरीर !
मानवकृत सजीव हामी नेपालीको राष्ट्रप्रतीक !
नेपाली नै ननिभी कहिल्यै, निभ्न नसक्ने निभ्न नसक्ने,
हे भूमण्डल ! चिनू यो प्रदीप !

ग.

त्यो हो झार पशुको जो यसको पाउ चढ्दैन,
त्यो भुल्का हो जुन आँखामा महत्व यसको
चढ्दैन !

घ.

एक गीतले रच्छौ संसार, आफ्नो संसार नेपाली ।
गीत त्यसको गेडा यही हो,
लय यही हो, ताल यही हो !
हामी फेला पार मुटुमा,
ए एक कोटी ! एक कोटी ! !

ङ.

अतीतसँग भविष्यको के विच्छेदनले बन्दछ जीवन ?
हे हाँडी हो ! फुटौला !
हे भाँडा हो ! टुटौला
आफूलाई नसम्झे सबले हामी स्वदेशी माटो,
हामी स्वदेशी माटो !

च.

मूर्ख नाकमा चाउरी पर्लान् ।
पर्लान् मुजा,
तर, ए धीमान् ! ए नेपाली !
कविको दिलको आँखा भरीभर
सच्चाइ रहे,
सम्झे यति, यहि हो,
नेपाल राष्ट्रको जीवन ध्वजा !

छ.

सात गङ्गा हो अमृत छर्क !
नेपाली हो हजार दिशातिर
हजार सडकमा चल्दा, फिर्दा,
भित्री नजरले यसतिर फर्क !
यो हामी हो !
हामी यो !

ज.

यसमा हामी,
हामीमा यो
कोटी एक
एक कोटी !

Hariprasad Bhandari – Uni Surya Lina Gayeka Chhan

१. मध्य रात्रिमा
चारैतिर चकमन्न अध्यारो थियो
कालो बादलले ढाकेको आकाशबाट
चिसो पीठो वर्षदै थियो
सिरेटोको निर्मम प्रहारले
हाम्रा छातीमा ठुङ्दै थियो
खाली धर्तीमा रित्तो आकाश ओडेर पनि
कैयौँ मान्छे सुतेकै थिए
टाडा कतै कराएको स्यालको आवाजले
वातावरणलाई उराठ उराठ बनाइरहेको थियो।

२. त्यसै वेला
उनी उठे
न्याना हातले बसेहै सानी भन्ने संकेत गर्दै
अध्यारो रातमा छाम–छाम र छुम–छुम गर्दै
सर्पको डसाइ र कुकुरको टोकाइबाट बच्दै
एउटा संघर्षशील यात्राका लागि
हिडेका थिए।

३. भन्थे―
विहानको मिर्मिरेसंगै
अन्धकारलाई हटाउन प्रकाश लिएर र
अन्यायका विरुद्धमा संघर्षको मसाल बोकेर
उदाउने छु पूर्व क्षितिजमा।

४. तर कुन्नि किन हो
उनी अझै आएका छैनन्
कतै बाटामा आउँदा कुकुरले झम्टे की
या कतै स्यालको जाल वा
चितुवाको फन्दामा परे की
काँडा र बुट्यानमा अलमलिनु पनि नपर्ने।
मलाई विश्वास छ―
उनी दृढ छन्
उनी शक्तिशाली छन्
त्यसैले,
स्याल र व्वाँसोले रोक्न सक्दै
न उनलाई,
कुकुर र चितुवाले देख्न सक्दैन उनलाई र
झाडी र बुट्नले अल्मल्याउन पनि सक्दैन उनलाई
त्यसैलै सारा बन्धनहरू ताड्दै
सारा अफ्ठ्याराहरू पार गर्दै र
पूर्व उजिल्याउँदै
उनी अवश्य आउने छन्।

५. म देखिरहेकी छु–
पूर्वमा लाली चढ्दै छ
उनी चक्माबाट आगो झक्दैछन् क्यार
आगाका फिलिङ्गा देखिन्छन् कताकती
त्यो त उनको प्रकृया हो,
त्यत्तिले पुग्दैन उनलाई
उनी झन् माथि पुग्नेछन्
अनि प्रमिथस बनेर आगो मात्र होइन
सिङ्गो सूर्य लिएर आउने छन्।

६. राता किरणका प्रहारमा
अन्धकार भाग्ने छ,
बादल फार्ने छ,
सिरेटो हराउने छ र
निलो आकाशमुनिको स्वच्छ धर्ती
मुसुक्क हाँस्ने छ– उनी हाँसे जस्तै
उनलाई कसैले रोक्न सक्दैन
उनलाई कसैले छेक्न सक्दैन
उनी अवश्य आउने छन्
किनकि उनी सूर्य लिन गएका छन्।

Nawaraj Subba – Hami Kata Gairahechhaun

विकास क्रमसँगै मानिस
बाँदर चरित्र मुक्त हुन सके
हामी जंगली मुक्त हुने थियौं
साँच्ची मानव हुनेथ्यौं
सम्मतिका अनेक विन्दु मेटाएर मान्छे
विभाजनका अनेक बहाना खोजिरहन्छ
स्वयं विभाजित हुन्छ अनि छट्पटाइरहन्छ
हेर, न्यानो रगत संचार हुने मुटु ढुकढुकीमा
आज सुनिदैनन् भाइचारा, मानवताका लयहरू
गुन्जिदैनन् किन समुन्नति, ईमानका तालहरू
आज विश्वास गर्दैन मान्छे मान्छेलाई
किन अझै मानवीय मूल्य
अवमूल्यन गर्न खोज्छ मान्छे
घरैघरको जंगल बनाएर मान्छे
बाँदरमा पुनरावृत्ति हुन खोज्छ
विकास क्रमसँगै मानिस
बाँदर चरित्र मुक्त हुन सके
हामी जंगली मुक्त हुने थियौं
साँच्ची मानव हुनेथ्यौं ।

Bimal Nibha – Thaal

सुरक्षित राख्नोस्
यो थाललाई
यही आशय हो मेरो
दिदी र बहिनीहरु
यसको विषयमा सोच्न थाल्नोस्
अहिलेदेखि नै
(जतिसक्दो छिटो)
हामीसँग त्यति समय छैन
पुर्खाहरुका अथक हाडको धुलो
यहाँ छ
र असङ्ख्य गोपनीय प्रेम पनि
याद राख्नोस्
यो सामूहिक इच्छाहरुको
निरन्तरता हो
इतिहासका लेखकहरु !
नोट गर्नोस्
म यो थाल
आफ्नो छोरालाई
उसको तीन करोड सात लाख वर्षको
जन्मदिनको उपलक्ष्यमा
उपहारमा दिन चाहन्छु
मलाई थाहा छ
यसको समाप्तिका लागि
सक्रिय छन् केही पेशेवर बधिकहरु
सजग रहनोस् त्यसैले
मेरा समकालीन बन्धुहरु
एकदम सतर्क र तयार
हुनसक्छ,
यही थालका लागि
अन्तिम युद्ध लड्नु परोस्
(२०५२)

Krishna Prasai – Sewaro Hai Sewaro

समय तिम्रो कित्तामा फर्केको ठान्दैमा-
वा तिमीले एकलौटी इच्छा गर्यौ भन्दैमा,
भाषाको कुराले-र्
धर्मको कुराले-
र जातको कुराले –
तिमी कदापी विभाजित हुन सक्दैनौ नेम्वा• दाई !
मैले पनि तिमीसग-
रात-रातभरि च्याब्रुङ्ग नाचेकै हो ।
हामीले साझा सम्झेका-
संगिनी र रत्यौलीमा –
हाम्रो संसार चलेकै थियो,
तर कहा“बाट आयो यो रंगभेदको कुरा –
कताबाट आयो यो आदि र अनादिका कुरा –
कसरी आयो यो भूगोल विभाजनको कुरा –
सत्य कुरालाई किन लुकाउनु र हामीले,
समुसुद्धिनले युद्धताका उपहार दिएको-
हाम्रो मोही र गुन्द्रुकलाई-
मेरा पुर्खाले तिम्रो भाते जाड सग साटेकै हुन् ।
एक पाथी कोदोको रक्सीमा-
एक कित्ता किपट हत्याएको कुरा लिएर-
अथवा शकुनी दाउमा जुवा खेलेर,
सिंगै थुम्को हत्याएको कुरा सा“धेर –
किन सधै अत्तो थापिरहन्छौ चाम्लिङ्ग दाइ –
धर्ती लुटेर सम्पन्न हुन्छु भन्नेहरु,
अन्नतः आफै धर्तीबाट लुटिएका छन् ।
तिमीले कुल्चेको माटो र मेरा पाखुराले टेकेको भूमि एउटै हो ।
सदियौ देखि म पनि सुकुम्वासी नै छु ।
पहिले मुगल राजाले डसे –
अलि पछि आएर –
गोरखा र लिम्बुवानका सामान्तबाट उठिबास हुदै ,
पहाडबाट समेत खेदिएर-
मुगलानबाट पनि लखेटिंदै-
पुनः म शरणार्थी भएर –
फेरि यसै देशमा फर्किएको छु ।
यता र्फकनुमा मलाई,
मेरा पाखुराको माटोले तान्यो,
बाजेले पुजेका,
देवी देउरालीका साइनोले तान्यो,
जोड्दै जाने हो भने-
धेरै साइनाहरु छन् हाम्रा तिमीस“ग-
भावनाको साइनो कहिले का“ही,
रगतको भन्दा पनि गाढा हुदो रहेद्धछ मादेन दाई !
विर्सेर छैनौ भने,
त्रि्रा बाका मलामीलाई-
हामीले खुवाएको दही, चिउराको साइनो छ हाम्रो ।
मेरा बालाई बैतरनी तराउन,
त्रि्रा बाले सित्तैमा दिएको बाछाको सम्बन्ध छ हाम्रो ।
बद्मासी आ-आफना होलान्-
स्यावासी आ-आफ्ना होलान्
सात सालमा त्रि्रा सगोत्रीले उठिबास लगाउ“दा पनि,
मैले कहिल्यै तिमीलाई दुखेसो गरिन,
अलि पछि नाक र आ“खाको विभाजन कोरिएपनि-
मैले कहिल्यै ननिको ठानिन ।
मात्रै मन बुझाउ“न-
मात्र चित्त बा“धिरहन-
म पनि सधै कहा सक्छु र श्रवण भाई १
आ“खिर हाम्रा आमाहरु मिलेर,
रत्यौली खेलेको पनि सा“चो हो ।
संक्रान्ति र मदन मेलामा,
धान नाचेको पनि सा“चो हो ।
एक्कासी अहिले आएर पराय अरु कसैले ,
विद्यटनको खेल खेल्छ भन्ने लागेकै थिएन ।
तिमी-हामीलाई जुधाएर,
तमासा हेर्छ भन्ने सोचेकै थिएन ।
सोच है सोच केरु• भाई !
पानी बगे पछि फेरि र्फकदैन ।
मात्र सम्झना बनेर –
बगर रोइरहन्छ किनारमा ।
नराम्रोलाई विर्सन –
राम्रोलाई सम्झन निको लागेर नै,
मैले हाम्रा धेरै कुराहरु सम्झे ।
पखालाले सताएकै बेला पनि,
कान्ला बिगारेर हाम्रा बाहरुले,
संगै देउसी खेलेको सम्झे ।
देउसी कै भेटी उठाएर,
हामी पढ्ने स्कूलको छानो छाएको कुरा सम्झे ।
खा“डो जगाउन खप्पिस त्रि्रा बा,
अनि सिलोक फट्कार्न सिपालु मेरा बा ,
संगसंगै जन्ती गएको सम्झे ।
मन्त्र फुकेर सिकारी मन्साएको साइनो होस् ।
वा दुइ इन्ची खुकुरी भसाउंदा समेत,
ख्याल-ख्यालै ठानेर-
दुई गिलास रक्सीमै मिलेको साइनो होस्-
ज्यू“का त्यू“ छ अहिले पनि ।
कहा मेटिएको छ र हाम्रो साइनो !
अहिले आएर तिमीले,
विदेश किन्यौ भन्दैमा,
हाम्रो सम्बन्धलाई म कसरी विट मार्न सक्छु र थेवे दाई –
लुकाउने कुरा नै के पो बा“की छ र –
न मान्छेस“ग बचेको नै के पो हुन्छ र –
हामी सबैले मान्दै आएको,
हलेसी महादेव र पाथीभरा देवीलाई,
तिमी हामी सबैले मानेकै हौं ।
त्रि्रा उघौलि, उभौली र बुढीबजु ,
अझै पनि मैले मानेकै छु ।
सिमेभूमे र सगुनेले पनि –
सुब्बे फाब्बे नै भएको छ ।
अहिले आएर सानो कुरामा,
किन रडाको मच्चाउछौ देवान भाई –
मन्त्र साट्नु चानचुने कुरा हुनै सक्दैन,
देउता साट्नु सानो कुरा हु“दै होइन,
हामीले आपसमा देउता पनि साटेको छौं ।
तिमीले बिर्सेर ज्ञान –
तिमीले सम्झन छोडेको त्रि्रै भाषा,
समयको जोर विजोरमा,
तिमीले भुल्नै लागेको हाम्रो साइनो,
एउटै मुन्धुमले ठिक पार्न सकिन्छ अव ।
जोखाना हेरिरहन जरुरी नै छैन अव ।
आउ म मन्त्र फुकिदिन्छु त्रि्रो कमजोर आ“खालाई ।
मसंग त्रि्रो हजुरबाले मर्नु एकदिन अघि सिकाएको,
त्रि्रै भाषाको फूलो झार्ने शक्तिशाली मन्त्र छ ।

सेवारो है मादेन भाइ सेवारो !
सेवारो है नेम्बाङ्ग दाइ सेवारो !!

१. लिम्बु भाषामा नमस्कार वा अभिवादन जनाउँदा भनिने शब्द ।

Laxmi Prasad Devkota – Basanta

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा – बसन्त

क.

क्या ऋतु आयो, भू–इन्द्रेनी शश–पागल !
मौरी गुनगुन खग चञ्चल !
स्नायु चपल औ मुटु खलबल !

ख.

पहिला बत्ती यसरी बलेथे सृष्टिको आदि मिरमिरमा,
प्रथम लहरको फिरफिरमा !

ग.

शिवले पट्टल खोल्ने काल !
गौरी लाली लिन्छ हिमाल !

घ.

उर्वशीको प्रथम झलकमा विक्रमको झैं मुटु डल्लो,
घाउ बनीकन सूर्य अडेको, टक्क छ,
हेरन,
अस्ताचलको चुली उपल्लो !

ङ.

मुनिकी आत्मा पुतली नाच्छे, मुक्त बनी, स्वर्ग भनी,
यो अवनी !
अमृत–धनी !

च.

कुरकुर लाग्दछ ढुक्कुरलाई,
बोल्दछ सार,
संसार सबैको केशर–प्यार !

छ.

हामीहरु सब आलुबखडाहरुको लच्के हाँगाहरुको
सेता ढोकाभित्र पस्यौं
बोल्दा मुनाका कथा जगतेमा
परीहरुसँग साथ बस्यौं ।

ज.

सुगन्ध–कणी क्या बोकिरहेछन्
लहर–लहर !
दिलको कोभी फुकी–फुकी आउँछ,
छरबर पार्न
बास्ना–भुँवर !

Abhas – Mero Hridaya

प्रिय मान्छे !
म तिम्रा सामु सपथ खान्छु
लिएर जाऊ मेरो फुलको हृदय
नचुँड्दै यसको एक पत्र पनि
पर…….
जहाँ तिनीहरु छन्
कामदारहरु
असल कामदारहरु
बनाऊ यसलाई हतियार
प्रिय मान्छे !
लिएर जाऊ यसलाई
मुर्दाहरुको बस्तीभन्दा बाहिर
पर……. टाढा
जहाँसुकै होस्
जिउँदा मान्छेहरुको बस्तीमा
प्रकृतिका सुन्दर काखमा
रोपी देऊ यसलाई
न्यानो माटोमा
शोभायमान पर्वतमाथि
सुन्दर रुख झैं
उभिन सकोस् यो
प्रिय मान्छे !
लिएर जाऊ यसलाई
टाँसेर आफ्नै छातीमा
रोपी देऊ यसलाई
विशाल आकाश मुनी
फैलिएका फाँटहरुमा
हराभरा
रमाउन सकोस् यो
माया देऊ
फुल्छ हृदय
लगाऊ यसलाई सुकर्ममा
बलिया पाखुरीलाई झैं
अझै दृढताका चित्र कोर
हृदय न हो दृढ हुन्छ
सजाऊ यसलाई
असल पुस्तक राखिएका
आलमारी जस्तै
मनको आलमारीमा
तर कतै
मनको आलमारी ढल्न नदेऊ
चोट लाग्ला है
हृदयमा ।

Bhupi Sherchan – Ghumne Mech Mathi Andho Manchhe

दिनभरि
सुकेको बाँसझैँ
आफ्नो खोक्रोपनमाथि
उँघेर,
पछुताएर,
दिनभरि
रोगी मलेवाझैँ
आफ्नो छाती आफ्नै चुच्चोले ठुँगेर,
घाउहरु कोट्ट्याएर,
दिनभरि
सल्लाघारीझैँ एकलासमा
अव्यक्त वेदनाले सुँक्क सुँक्क रोएर,
दिनभरि
पाते च्याउझैँ
धरती र आकाशको विशालतादेखि टाढा
एउटा सानो ठाउँमा आफ्नो खुट्टा गाडेर,
एउटा सानो छाताले आफूलाइ ढाकेर,
साँझमा जब नेपाल खुम्चिएर काठमान्डौ
काठमान्डौ डल्लिएर नया सडक

नयाँ सडक असङ्ख्य मानिसका पाउमुनि कुल्चिएर, टुक्रिएर,
अखबार चिया र पान को पसल बन्छ,
किसिम किसिमका पोशाकमा
ओहोर दोहोर गर्छन्? थरिथरिका हल्लाहरु,
फुल पारेको कुखुराझैँ कराउदै
हिँड्छन अखबारहरु

ठाउँ ठाउँमा अन्धकार पेटिमा उक्लिन्छ
मोटरहरुको प्रकाशदेखि तर्सेर,
अनि असंख्य मौरीको भुनभुन र डदाइदेखि आत्तिएर
म उठ्छु
न्यायको दिनमा प्रेतात्माहरु उठेझैँ

नपाएर बिस्मृतिको ‘लेथे’ नदी,
रक्सीको गिलासमा हामफाल्छु

बिर्सन्छु आफ्नो पूर्वकथालाई
पूर्वजुनी र मृत्युलाई
यसरी नै सधैँ
चियाको किटलिबाट एउटा सूर्य उदाउँछ
सधै रक्सीको रित्तो गिलासमा एउटा सूर्य अस्ताउँछ
घुमिरहेकै छ म बसेको पृथ्वी —पूर्ववत्
फगत म अपरिचित छु
वरिपरिका परिवर्तनहरुदेखि,
दृश्यहरुदेखि,
रमाइलोदेखि,
प्रदर्शनीको घुम्ने मेचमाथि
करले बसेको अन्धो जस्तै ।

Shyamal – Nepal Naun Ko Desh

प्वाँखजति झरेर
कुरूप, कमजोर र टिठलाग्दो
कुखुराको चल्लो
नेपाल नाउँको देश ।
प्लास्टिकका दाना छरिन्छन्
यसको भोकअगाडि
र पखाला लाग्छ जोडसँग
बिरामी छ—
कुनै पनि बेला मृत्यु हुन सक्छ
हेर्दै छु— यस देशको नक्सा
दुब्लाउँदै, खुम्चँदै, खिइँदै गएको ।
एकदम फरक छ
धेरै–धेरै फरक छ
पञ्चहरूको देश
र मेरो देशमा ।
तिनीहरू त्यही कुरूप चल्लाको
मासु खाने दाउमा छन्
तिनका बच्चा
देशको नक्सा च्यातेर
डुङ्गा बनाउने दाउमा छन्
तिनीहरू आफ्ना खन्चुवा पत्नीका छातीमा
दूध भर्ने दाउमा छन्
धेरै–धेरै फरक छ
नेपाल र नेपालमा ।
उनन्तीस वर्षसम्म
मृत्युशय्यामा सङ्घर्ष गरिरहेको
हाम्रो कामनाले मात्र
सास फेरिरहेको नेपाल !
मैले लेखेँ भने राम्रो कविता
राष्ट्रिय पञ्चायतले पास गरेको छ
मृत्युदण्डको कानुन !
कति–कति फरक छ
नेपाल र नेपालमा !

Laxmi Prasad Devkota – Dashain Taaka

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा – दशैं ताका

त्यो बोकोले खाइरहेछ
खास घाँस !
हामीहरुको आर्कै यहाँ छ
अनाज,
काँढा, काँढा !
त्यो कालो छ, हामीहरुको सेतो रङ्ग छ,
गाढा गाढा !
क्या मत्तेको मोटो पशु छ छाडा !
आउला दशैं !
यसको बलिदान !
हाम्रो उत्सव !
त्यो होला कति टाढा ?

Shyamal – Luto

बस्, एउटै कुरामा छ आनन्द
कन्याइरहनुमा
कविता, कथा र चित्र लेखने औंलाहरुले
फगत आङ कन्याइरहनुमा
विद्रोहमा उचालिने हातहरुले
आफ्नै शरीरका कापहरुमा
चलाइरहनुमा ।
लुतो लागृपछि
हराउँछ सोच र दृष्टि
ाफ्नै अगाडि भएको व्यभिचार
व्यभिचार हुँदैन
ऋाफैंमाथिको अत्याचार
अत्याचार हुँदैन
मानिस व्यस्त हुन्छ बिर्सेर यावत् कुरा
विचार, स्मृति, बहस
र वरिपरिको दुनियाँको मुरा
बस, एउटै हुन्छ आननदको स्रोत
आफ्नै जीउ कन्याइरहनुमा ।
लुतो लागेपछि केवल लुतो लाग्छ
आमा—बाबु र छरछिमेकको माया लाग्र्दैन
जब लाग्छ लुतो कसैलाई
बाँदरलाई घाउ लागेजस्तो
ऊ बिर्सन्छ बाल्यकालका स्मृतिहरु
ऋाफ्ना छानामाथि लाग्ने घामको ताप
वा आफ्नी आमाको चौबन्दीमा
मगमगाउने दूधको सुगन्ध
सबै बिर्सन्छ लुतोग्रस्त मानिस
र एउटै कुरामा व्यस्त हुन्छ
आङ कन्याइरहनुमा ।
लुतो एक विचार रहेछ
मानिसलाई विचारशून्य बनाउने
आद्यबिम्बसहितको उत्तर—आधुनिक विचार
रोग र औषधी दुवै बेच्ने
नाफाखोर बजारजस्तो लुतो
जहाँ रहँदैन मानिस मानिसझै
बस्, कन्याइरहन्छ आफ्नो आङ
तृप्त, आनन्दविभोर र बिलकुल एक्लो
मजा लिइरहन्छ
आफ्नो आङ कन्याइरहनुमा ।
प्रश्न
कागजको सेतो शरीरभरि
नाङगाी वेश्याको तस्विर बनाउन सकिनछ
र माक्र्स पनि,
कागजमा युद्धको घोषणा गर्न सकिन्छ
र कोर्त सकिन्छ
यातना—शिविरको नक्सा पनि,
कागजमा प्रशस्ति लेख्न सकिन्छ
र कविता पनि
जेसुकै गर—
कागजमा
तानाशाहको चेतावनी छाप्न सकिन्छ
र चुनावको मतपत्र पनि ।
कागजको सेतो शरीरभरि
प्रेमपत्र लेखेर मन बहलाउन सकिन्छ
र कोर्न सकिन्छ देशको नक्सा पनि,
कागजमा
एउटा गम्भीर बहस गर्न सकिन्छ
र लेख्न सकिन्छ पागल प्रलाप पनि,
यस चुनावमा मत दिने
तिम्रो पालो
जे गर—
किनकि कागजमा
घृणित सम्झौताको मस्यौदा गर्न सकिन्छ
र युद्धको घोषणा पनि ।
साथीहरू
रातको भयाभह अध्यारोमा हिँड्यो हामी सँगसँग
गर्मी यामको चर्को घाममा हिँड्यौ हामी सँगसँगै
हिउँदको भयानक चिसो हिउँमा टेकेर नाङ्गा पाइतालाहरु
साथीहरु हो, हामीले यात्रा ग¥यौं सँगसँगैं ।
इतिहासको क्रुर यथार्थका बाङ्गाटिङ्गा बाटाहरु नाघेर
यौटा बेलुन उडाएर आर्दशको
उचाइको उचाइलाई हरायौं हामीले
सहरको डरलाग्दो दुर्गन्धमा नाक नथुनेर
गल्ली—गल्लाीमा मानिसको सुगन्ध खोज ग¥यौं हामीले
साथीहरु हो, हामी रायौं सँगसँगै
हामी हाँस्यौ सँगसँगै ।
सँगसँगै हममी हिँड्दा परास्त भयो भाृक
सँगसँगै शब्दहरु खर्च ग¥यौं हामीले
र हरायौं आफन्तहरुको मृत्युशोक
नशाहरु उनेर नशामा
एउटाको नशा उनेर अर्काको नशामा
हामी लडयौं रात—रातभर । दिन—दिनभर
नरभक्षीका नशाहरुसित
गहिराइको गहिराइलाई हरायौं हामीले
साथीहरु हो, युग बोक्यौ हामीले
र युगका खलनायकको मुकुट झिकेर
युगलाई कायल पा¥यौं
हामीले सँगसँगै ।

Nawaraj Subba – Prastab

तिम्रो न्यानो छातीमा
बिसाएका मेरा सपनाहरू
वसन्तमा फुल्ने फूलहरू हैनन्
जस्लाई शिशिरले झार्न सकोस्
लालुपाते र बाबरी होइनन् माया
जो वर्षैपिछे टिप्न सकियोस्
वर्षेनी लाग्ने मेलामा धाउन
मायाको गलबन्दी लाउन
दुनियाको नजर लाग्यो मायालु
आऊ ! वर पीपल रोपौं मायाको चौतारीमा
दुईटा ढुङ्गा थपिदिऊँ मायाको द्यौरालीमा ।

Laxmi Prasad Devkota – Putali

म रङ्गीचङ्गी छु वसन्त छोरी ।
म जन्मिएँ कोकिलले कर्राई ।।
झुसिल्किराको सपना सिँगारी ।
दिए पखेटा प्रभुले मलाई ।।१।।

म हूँ पहीली बुझ पङ्खदार ।
वसन्तको फूल लिँदी सिँगार ।।
कता कताको सुकुमार सार ।
फुलेर उठ्दो क्षणको विचार ।।२।।

आकाश जस्तो सुनसान चित्त ।
हुँदा फुरी भाव नयाँ विचित्र ।।
इन्द्रनी जस्तो रंगरुप पाई ।
उचालिए झै म उडें रमाई ।।३।।

म बीउ झै ली सपना सुतेथें ।
झरी र छाया अनि घामभित्र ।।
क्यै कुत्कुतीले बुझ पङ्खदार ।
बनी उडें क्या कलिली विचित्र ।।४।।

सिँगारिएका कति रङ्ग जाति ।
धुलो सुनौला दुइ पङ्खमाथि ।।
हालै बनाएर परी मलाई ।
वसन्तको बाग दिए बनाई ।।५।।

ठिटी म सानी अनि रूपखानी ।
हूँ र्स्वर्गकी एक परी बयानी ।।
बुन्छन् पखेटा प्रभुले मलाई ।
तरङ्गको तान लिई रँगाई ।।६।।

बनी हलूका सुख झैं सलक्क ।
म नाच्छु फुर्फुर्र घुमी फरक्क ।।
जहाँ म जाने मन गर्छु फिर्छु
फुका हँसीली रसिली विचर्छु।७।।

चुसेर मीठा रस फूलमाथि ।
गमक्क भै मस्त बसेर जाति ।।
म बन्छु ध्यानी सुखको वसन्ती ।
न छोप्न खोजे तर यत्ति बिन्ति ।।८।।

सुरुक्क पारी रस फूलबाट ।
चुसेर मीठो अति मस्तसाथ ।।
छोपी अँगालोसित पङ्खद्धारा ।
म देख्छु सातौं सब र्स्वर्ग प्यारा ।।९।।

पिलिक्क पारिकन चट्ट आँखा ।
काला उज्याला कतिका चनाखा ।।
म हेर्छु छन् फूल कहाँ उज्याला ।
भनेर आफ्ना रसदार प्याला ।।१०।।

बसेर प्यूँदो रस थोर बेर ।
मजा अनौठोसँग मस्त हेर ।।
मर् इशको जो रस बासवाला ।
चाखिरहेको छु चुमेर प्याला ।।११।।

अरू उडेको सुखमा हलुका ।
अरू रमेको रसभित्र नीका ।।
देखेर आफै पुतली बनेर ।
नाचें दिलैमा सुख मिल्छ हेर ।।१२।।

सौर्न्दर्यको रूप भजेर रङ्गी ।
त्यहाँ हुने जो रस चुस्नु सङ्गी ।।
त्यही सबै र्स्वर्ग भनेर जान ।
मिल्ला त्यहा इश्वर गन्ध पान ।।१३।।

झुसिल्किराको सपना सिँगारी ।
दिए पखेटा प्रभुले फिजारी ।।
म डुल्छु सारा वन खेत बारी ।
बनेर आँखाकन रूप भारी ।।१४।।

छ शक्ति क्या हेर विचित्र नानी ।
चोली रँगीलो लिनकी म ध्यानी ।।
झुसिल्किरा तुच्छ खराबबाट ।
जन्में म कस्तो रँग-रूपसाथ ।।१५।।

बसेर यौटै मनभित्र ध्यान ।
गरेर सारा मनलाइ तान ।।
बदलिन्छ चोला रँग मिल्छ राम्रो ।
देखिन्छ त्योर् इश्वर हेर हाम्रो ।।१६।।

पाइन्छ मीठा रस चट्ट प्यूँन ।
पुगिन्छ क्या र्स्वर्ग वसन्त ज्यूँन ।।
जहाँ छ राम्रो उसतर्फउड्न ।
लिई पखेटा फुर्रुर्रुर हिँड्न ।।१७।।

Binod Khadka – Kalpana Bhitra Ko Mitho Sapana

देशमा प्रजातन्त्र आएको छ रे
भोट हाल्न जाने हो की
गाँउको चौतारीमा बसेर
कान्छीसंग माया पो लाउने हो की ।

शहरमा रमाईलो छ रे
उतै पो भाग्ने हो की
माईलादाईसंग झोला बोकी
फेरी मुग्लान नै र्फकने पो हो की ।

लेकतिर रमाईलो छ रे
साँझमा रोधी पस्ने हो की
र्साईलीको भट्टिमा पसी
फेरी तुम्बा पो तान्ने हो की ।

ठूलाबाको हुक्का तानी
सर्को लाउँने हो की
कान्छी आमाको बारी पसी
काक्रा फस्री हो की ।

के गर्ने के नगर्ने
खुट्याउनै सकिएन
झल्याँस्स ब्युझदा प्रवासमा
मीठो सपना पत्याउनै सकिएन ।

दोहा, कतार