नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
राति
समुद्रबूढो
लालटिन लिएर आउँनेछ– त्यहाँ…
लामो दाह्री
चहकिला आँखा
र हातमा रातो किताब देखेर
तिमी उसलाई मार्क्स सम्झिन्छौ
सिरानीको बन्दुक आँसुको फूलले छोपिनेछ
नरिवलको गाछीभरि
बतासले–
रेट्न थाल्नेछ भ्वाइलिन– दुःखको
खस्न थाल्नेछन् चन्द्रमाका हातहरू– टाढाको बस्तीमा
तिमी उठ्नेछौ ।
आँसु नआउँदै–
तस्वीर आउँछ
आँसु पलाउँदा–
सम्झना झाँगिन्छ/क्षितिज धमिलिन्छ
आँसु झर्दा–
आँखामा खस्छ/बालक चलमलाउँछ
आँसु पुछ्दा–
चुरा बज्छ/आँखामै खरानी पस्छ
आँसु सुक्दा–
उज्यालो हुन्छ/ दैलो उघ्रिन्छ
यसरी आँसु बाहिरियो भने त ठीकै हुन्छ
भित्रै रहिरह्यो भने के–के हुन्छ/ के–के हुन्छ
आँसु सम्हाल्ने त मन हुन्छ
नसके रुमाल हुन्छ
भन ए परदेशी !
तिमीले पसिना पुछ्ने रुमाल
सपनामा फूल हुन्छ ?!
एक–दुई–तीन
एक–दुई–तीन
तपाईं
वाल्जमा बाँधिनुभयो ।
जीवनको नग्नता हो विचार
तर आशा, निराशा, उत्तेजना
एक रिदमिक तीव्रता
जस्तो–
लहर नदीको तीव्रता हो
बतास टाकुराको
एकान्त आलापको ।
निरन्तर हिउँ Continue reading “Shrawan Mukarung – Jeevan Ko Laya”
पहेँलपुर धानबारीबाट टाढा नियाल्दा
नितान्त एक्लो कुनै पहाड देख्छ्यौ
जो तिमीलाई
वर्षौदेखि निर्मिमेष हेरिरहेको छ
आज भने
ऊ आउँछ र बोल्छ कि भनेर
तिमी उतै तानिदैछ्यौ/चुपचाप तानिदैछ्यौ
मानौं तिम्रो तनमा
एउटा Continue reading “Shrawan Mukarung – Harayeko Surya”
ए नौलो मान्छे सुन यो सहरमा तिमी एक्लो छैनौ
बाटो हराएका
माटो गुमाएका
यो ठूलो संसारमा तिमी एक होइनौ
कति छन् यहाँ आफ्नो नाम खोज्दा बेनाम भएका
कति छन् यहाँ अनुहार खोज्दा पग्ली झरेका
ए नौलो मान्छे…
यहाँ छन् हजारौँ दुःखले गलेका मानिसका आँखा
यहीँ छन् हजारौँ मान्छे अटाउने देवताको काख
ए नौलो मान्छे…
तिमीले टेकेको गोलो यो पृथिवी तिम्रो पनि हो
यो धर्ती, यो आकाश अहँ हुँदैहोइन बिर्ता कसैको
ए नौलो मान्छे…
मालिक !
म यो गोरखा राज्यमा
अढाई सय वर्षपछि बौलाएँ ।
मेरो टाउको फनफनी घुमिरहेछ
जमिन आकाशतिर
आकाश जमिनतिर भइरहेछ
आँखा तिर्मिरतिर्मिर भएर
हजुरको शिर दसवटा देखिरहेछु
खोइ मेरो पैताला कहाँनिर छ ?
कहाँनिर छ बिसे नगर्ची ?
मालिक !
म बौलाएँ ।
मै त महाराजको सेवा गर्नुपर्ने
इतिहासको रक्षा गर्न
यो गोरखकालीको पाउ छोएर
नुनको सोझो हुनुपर्ने
अढाई सय वर्षपछि आज के भयो मलाई ?
यो बिसेलाई दिशा लाग्यो मालिक !
म बौलाएँ ।
नाथे मेरी स्वास्नी न हो मारिएकी
नाथे मेरी छोरी न हो बलात्कृत भएकी
नाथे यो बिसेको झुप्रो न हो जलाइएको
यतिमै म बिसे उफ्रनुपर्ने ? थुइक्क बिसे… ।
म बौलाएँ मालिक !
म बौलाएँ ।
मेरो हात भाँचियो
अब म हजुरका भारदारहरूलाई लवेदा सिउन सक्दिनँ
नर्सिङ्गा फुक्न/सनाई बजाउन
अथवा कुनै मङ्गलगान वा मृत्युगीत गाउन सक्दिनँ
मेरो खुट्टा भाँचियो
अब म हजुरको राज्यको पहरा गर्न सक्दिनँ
मेरो दिमागै ठीकमा छैन
अब म ठिक्कले बोल्न सक्दिनँ
मालिक ! म बौलाएँ ।
मालिक !
यो गोरखा राज्यअघि उभिएका
हिजोका ती अग्ला अग्ला पहाडहरू
आज कसरी यस्तरी होचाहोचा भए ?
हिजोका ती सग्ला र कल्कलाउँदा यहाँका मानिसहरू
आज कसरी यस्तरी खुनी र कुरूप भए ?
यो दरौँदी किन उल्टो बगेको देख्छु ?
यो दरबारै किन खण्डहरजस्तो देख्छु ?
म बौलाएँ मालिक ! म बौलाएँ !
मालिक !
हजुरको तरबारले टाउको काट्छ कि फूल
भ्रममा परेँ म
हजुरको बन्दुकले विचार ढाल्छ कि मान्छे ?
भ्रममा परेँ म
यस राज्यलाई प्रजाले बनायो कि राजाले ?
भ्रममा परेँ म
अढाई सय वर्षदेखि म तपाईंसमक्ष छु मालिक !
म कसरी आतङ्ककारी हुनसक्छु ?
म केवल बौलाएँ मालिक !
बौलाएँ ।
हो, मैले मालिकको दिव्योपदेश पालन गरिनँ हुँला
रक्सी खाएर
यो देश मैले पनि आर्जेको हुँ भनेँ हुँला
भानुभक्त बाजेको गीत र मेरो सियो बराबर हो भनेँ हुँला
मैले सिएका सुकिला लुगा ओढेकाहरूलाई
मेरो नाङ्गो आङ देखाएँ हुँला
बौलाएपछि मैले मेरै भगवान्लाई पनि गाली गरेँ हुला
मालिक !
मान्छे बोलाएपछि आपैmँसित पनि निहु खोज्दोरहेछ
अढाई सय वर्षदेखि मैले तुनेका थाङ्नामा हुर्केका
मेरा दरसन्तानहरू कहाँकहाँ पुगे ?
मैले खोज्न चाहेँ हुँला
मेरा औँलामा खोपिएका छ्यान्द्रा र बगेका
रगतहरूले मलाई उक्सायो
तरबारले आर्जेको मुलुकभन्दा
मैले धागोले उनको मुलुक विशाल ठानेँ हुँला
मालिक !
यस माटोको इतिहाससँगै म हजुरको राष्ट्रमा छु
म कसरी अराष्ट्रिय हुन सक्छु ?
म साँच्चै बौलाएँ मालिक !
साँच्चै बौलाएँ ।
मेरो टाउको फनफनी घुमिरहेछ
जमिन आकाशतिर
आकाश जमिनतिर भइरहेछ
आँखा तिर्मिरतिर्मिर भएर
हजुरको शिर दसवटा देखिरहेछु
खोइ मेरो पैताला कहाँनिर छ ?
कहाँनिर छ बिसे नगर्ची ?
मालिक ! म बौलाएँ ।
जसका लागि समर्पित छन्– यी शब्दहरू
उनीहरू बुझ्दैनन्– यसको अर्थ !
उनीहरू बुझ्छन्– बतासको रङ
आकाशको भाका
र झरीको मौनता
मेरा यी शब्दहरू विपरीत– उनीहरू
मानिसलाई ठान्छन्– शब्दको ईश्वर
र आफ्नै रगतका उज्याला फूलहरू
चढाउँछन् – त्यसलाई
भत्काउन दिन्छन्– पसिनाका प्रस्तरहरू
दाँत खसेको कोदालो
निभ्नलाई बलेको लालटिन
लहरे खोकी
र मध्यअसारको चकाभक…
कति गम्भीर छन्– शब्दका ईश्वरहरू
उनीहरूले बुझून् भनेर
मानिसको शालीनताविरुद्ध मैले
आफ्ना धारिला शब्दहरूलाई उफारेँ–
सडक–सडक
चोक–चोक
गाउँ–गाउँ
बस्ती–बस्ती
पर क्षितिजमा अल्पिरहेका ताराका बथानहरू देखेर
थाहा हुनुपर्ने हो– शब्दको जीवन
एक्ली साँझको सुकसुकाहट सुनेर
फर्किनुपर्ने हो– त्यो तन्नेरी शब्दको वैरागी अर्थ
त्यो शून्य रात उसलाई भञ्ज्याङमै भेट्नुपर्ने हो
–उनीहरूका निश्चल आँखाहरूले
केहीछिन–
आलीमा बसेर सुर्ती खानु
उठेको धुवाँभित्र
उडिरहेको जहाज र उङिरहेको जून हेर्नु
ओढिराखेको घुम खस्नु
हल्लिरहेको बाँसको टुप्पोमा निदाएको कुनै चराले
आफू मरेको सपना देख्नु
यी सबै ईश्वरहरू हुन्–शब्दका
जसका लागि समर्पित छन्– यी शब्दहरू
उनीहरू बुझ्दैनन्– यसको अर्थ ।
उनीहरू बुझ्छन्– बतासको रङ
आकाशको भाका
र झरीको मौनता
आरुका फूलहरूबाट तपतप झरिरहेका शीतहरू आँखाभरि थापेर
आकाशगङ्गालाई हेर्दा
मेरो राजा !
मैले हजुरलाई देखेँ
बारीको डिलैडिल उफ्रिहिँडेँ मृगझैँ
माथिका यी अँध्यारा पर्वतहरू
तलको त्यो रेलको रित्तो बाटो, नुनिलो आभास…
जम्मै बिर्सिएँ मैले !
मान्छेहरूले वर्षौदेखि पुज्न छाडेको त्यो निरीह मन्दिरलाई
मान्छेहरूले वर्षौदेखि फर्की नहेरेको त्यो नियास्रो द्यौरालीलाई
स्वर्गको लालसामा फेरि
ढोगेँ मैले ।
हजुर आउनुहोला भनेर
अनिदा यी सपनाका चरा र छुङछुङती नाचिरहेको हातका
चुराहरू
मनभित्र त्यसै–त्यसै पोको पारिराखेको सरमलाग्दा के–के, के–के
कुराहरू
यी घरका आशातीत झ्याल–ढोकाहरूलाई
सुम्पिएँ मैले ।
लौ हजुर त झन्–झन् अकासिँदै…?
प्रेम भनेको दृष्टिको अनन्तता पो रहेछ
स्वर्ग भनेको हृदयको उचाइ पो रहेछ
ईश्वर भनेको आफ्नो सबभन्दा प्यारो वस्तु पो रहेछ
वर्षौदेखि बज्न नपाएका यी कुण्ठित घण्टहरूलाई बेस्कन बजाउँदै
चिच्याएँ म–
ए हिँड्दाहिँड्दै निख्रिजाने उकाली–ओराली !
ए बस्दाबस्दै थकाइ मेटिजाने चप्लेटी !
कलिला छाँगा, रुपौला रात
र छुनछुनाउँदा चियाका पातहरू !
कसले भन्छ : यी बतासका झोक्काहरू हाम्रा प्रेमचिह्नहरू
होइनन्
कसले भन्छ : यी दहमा खसेका पातहरू हाम्रा प्रेमपत्रहरू होइनन्
साँघुरो भो मलाई झरीका हारीहरू
साँघुरो भो मलाई सम्झनाका घारीहरू
आरुका फूलहरूबाट तपतप झरिरहेका शीतहरू आँखाभरि थापेर
आकाशगङ्गालाई हेर्दा
मेरो राजा !
मैले हजुरलाई देखेँ ।
कसैलाई वास्ता छैन– उसको आगमनको ।
बरु छ–
भर्खरै,
त्यो तरुनी चन्द्रमाको हातबाट एउटा निरीह फूल झरेको
खेतको आकाशलाई सानो झरीको दाग लागेको
धानको बाला थोरै उठेको
लाटोकोसेरो ढिलो उडेको
बरु छ–
भर्खरै,
त्यो Continue reading “Shrawan Mukarung – Sanki Tara”
– प्रोफेसर शर्माको चस्माको सिसा चर्केको छ
– प्रोफेसर शर्माको चप्पलभित्रको खुट्टा छिप्पेको इस्कुसजस्तो छ
– प्रोफेसर शर्माको कमिजबाट टाँकहरू प्रायः खसिसकेका छन्
– ब्ल्याकबोर्डमा
प्रोफेसर शर्माको हात थरथर काँप्छ
– प्रोफेसर शर्मालाई दमको रोग छ ।
सर !
यसरी गफिन्थ्यौँ हामी–
क्यान्टिनमा
चउरमा
रेस्टुराँमा
वा कुनै अल्छीलाग्दो सभा–समारोहका पछिल्ला लहरहरूमा ।
सहरका राता–पहेँला अखबारहरू
निरीह ज्यापूको आलुको भाउमाथि घुरिरहेका छन्
पजेरो, आचारसंहिता र निर्वाचन आयोगप्रति चुइँकिरहेका छन्
पानी, बिजुली, खसीको मासु र ग्याँसको मूल्यादिमा
स्वयं सत्ताभोगीहरूझैँ गिड्गिडाइरहेका छन्/हिनहिनाइरहेका छन्
अपसोस–
कहीँ छैन– प्रोफेसर शर्माको असामयिक मृत्युको खबर !
कसलाई थाहा छ–
प्रोफेसर शर्मालाई मिसेज शर्माले छोड्नुका कारणहरू ?
डेरा सर्दा–
प्रोफेसर शर्माले एक ट्रक पुस्तक किन बेच्नुभयो ?
हिँड्ने बेलामा–
खुद्रा पसलेलाई किन पटकपटक नमस्कार गर्नुभो ?
प्रोफेसर शर्मा–
(जसले मलाई एक असल कवि बनाउनुभयो कवि)
अद्यापि,–
म सम्झिरहेको छु
एकनास सम्झिरहेको छु–
कमरेड…को भूमिगत ताजा प्रणय–प्रीतिभोज
र
प्रोफेसर शर्माको दमको दीर्घरोग !
कुन दुःखले उनेको यो माला पहिरिने मान्छे नफर्कदै
तिमी माटो भइसक्नेछौ
तिम्रो कोमल हृदयको अनुहार भएर
आँसुसरिको यौटा सिमल उम्रिनेछ
र त्यसको अभागी हाँगामा सधैँ घाइते चखेवाले रात काट्नेछ
तिम्रो कुमारी सपनाको सूर्यले आत्मदाह गरेको आकाशको
नेपथ्यमा
उसका आदर्शका आभाहरू चिथोरिनेछन्– प्रेमका जर्जर तारहरूले
ऊ ढल्नेछ र उसको इच्छाको समाधिबाट उठेको शोकधुन
खुनैखुन हुनेछ क्षितिजमा
तिमीलाई सम्झिनै नसक्ने गरी बिरानिएर/देख्नै नसक्ने गरी
अन्धिएर
आइपुग्नेछ : यौटा सम्भावना
र उसले तिमीलाई खोजिहिँड्नेछ–
तिम्रो जीवनका प्रत्येक विपक्षहरूलाई कुल्चिँदै
टाकुरा
गडतिर
र पनेला रातका पहाडहरूमा
रात छिप्पिँदै जानेछ
र रातले– तिम्रो सङ्गी त्यो खोलालाई बाँसुरी बनाउनेछ
पहाड टाढिँदै जानेछ
र पहाडले– तिम्रो सङ्गी त्यो गोरेटोलाई मफलर बनाउनेछ
यी रात र पहाडको निरङ्कुशतालाई
निर्दोष रुवाइको चक्कुले छेक्लाएर सोध्नेछ उसले–
‘खोइ मेरो सपनाको आधा भाग…?’
तिम्रो कण्ठ रोकिनेछ
र ऊ अथाह विपत्तिको एक बुद्धझैँ
सिमलका यी अभागी हाँगाहरू लतार्नेछ
त्यसका बैजनी पातहरूले–
आफ्नो छातीमा लागेका आँसु र खुनहरू पुछ्नेछ
मेट्नेछ : शून्यका दाग र पुर्खाका पदचिह्नहरू
र उम्रिन थाल्नेछन् फेरि फूलहरू ।
कुनै समय–
पुतली, फूल, प्रभात
चरा, बतास, इन्द्रेणी
र, ऊ सङ्गी थिए
हिउँ, झरी, जुहारी
र केटा–साथीहरू
स्कुल, गोरेटो, साँझ
र दहको ऐना थपिए क्रमशः
वि.सं.२०५९ साल माघ १ गते
ऊ १६ वर्षकी भई–
पोहोर Continue reading “Shrawan Mukarung – Aaimaai”
उहिल्यै–उहिल्यै…
फूलहरू कविता लेख्थे ।
फूलहरू–
आदिकवि थिए
महाकवि थिए
युगकवि थिए
जनकवि थिए
उहिल्यै–उहिल्यै…
एकदिन–
अनायास यौटा फूल हरायो
सारा फूलहरू रोए
असङ्ख्य भावुक फूलहरूको जीवन दुःखमा डुब्यो ।
अर्को दिन
अर्को फूल हरायो–
फूलको संसारभरि हाहाकार मच्चियो
सारा फूलहरू आगो भए
धर्तीको सौन्दर्य धुवाँ भएर अक्कासियो
फूलहरू–
राजा भए
नेता भए
किसान भए
मजदुर भए
अफसोच ! फूलले फूललाई नै शोषण गर्न सुरु गर्यो !
कवि फूलहरूले विद्रोह गरे
न्याय र समानताको कविता लेखे
मुक्ति र स्वतन्त्रताको कविता लेखे
शोषित फूलहरू जुरमुराए
उठाए हतियार र भिरे आआफ्ना कम्मरमा
असङ्ख्य फूलहरू फूलहरूबाटै शहीद भए
सारा फूलबारी रङ्गियो प्रभाती किरणले ।
धेरै पछि–
मान्छे फेरि त्यहाँ पुग्यो
फूलहरू–
आफ्नै हृदयको रगतले पोतिएको झन्डा फरफराइरहेका थिए–
भीर
पहरा
गमला र आँगनवरिपरि…
मान्छे चुपचाप फर्कियो र भन्यो
हे ईश्वर ! सबै फूलहरू मान्छे भइसकेछन्
मैले तपाईंलाई फूल चढाउन सकिनँ !
उहिल्यै–उहिल्यै…।
नदीमा
ताराहरू डुबेका छन् भन्ने
गाउँभरि हल्ला चलेपछि
ऊ सबेरै
बल्छी बोकेर हिँड्यो ।
उसलाई सबभन्दा
धु्रव ताराप्रति अगाध मोह थियो
कारण
उसको जस्केलीबाट चिहाएर
धु्रव तारा
उसको ओछ्यानभरि पोखिन्थ्यो
भोकै सुतेको रात होस्
या रक्सी घोकेर सुतेको रात होस्
धु्रव तारा
उसको निधारमा टप्लक्क बस्थ्यो
र ऊ धपक्कै बल्दथ्यो ।
ऊ
नदीको छातीमा एकाग्र
बल्छी थापिरहेको थियो
परबाट
एक हुल नानीहरू रमाउँदै आए–
‘माझी दाइ…माझी दाइ
हामीले ताराको गुहु भेट्यौँ ।’
पालै–पालो सुम्सुम्याएपछि
निष्कर्षमा
सबैले एकै स्वरले भने–
‘ताराको गुहु ढुङ्गाजस्तै हुँदो रहेछ ।’
बल्छी थापिरह्यो
तर कहिल्यै
तारा अल्झिन आएन
बरु, धेरै माछाहरू अल्झिए
र गाउँ भरिकालाई सितन भयो ।
अब त ऊ
धु्रव तारा झिकीछोड्ने अठोट लिएर
वार पार गर्नेहरूलाई डुङ्गाबाट तार्दा पनि
बल्छी खेल्न छोडेन
नानीहरू किनार उचाल्दै कराउन थाले–
‘माझी दाइ…माझी दाइ
हामीलाई तारा छिटो झिकिदिनुहोस् न ।’
वर्षाको याम न थियो
एक रात
ठूलो बाढी आयो
र निष्ठुरी बाढीले
धु्रव तारा झिक्न अभ्यस्त उसलाई
बगाएर कहाँ…कहाँ पुर्यायो
भोलिपल्ट बिहान
सबेरै
गाउँमा अर्को हल्ला चल्यो–
‘नदीमा
रहरलाग्दो जून पनि डुबेको छ ।’
यस वर्षको दसैँ
सत्ताधारी र सत्ताविरोधी
दुवैलाई
यत्ति महत्वपूर्ण हुनेछैन
किनकि–
यस वर्षको दसैँमा
अहिले खाइरहिएको मासुको विशेष स्वाद पाइनेछैन
तर, जनता
यस वर्षको दसैँमा पनि
सधैँझैँ–
केही तनाव
केही दुबिधा
केही खुसी
र धेरै अभाव, दुःख, पीर या व्यथाहरूमा नै रम्नेछन्
यस वर्ष
अखबारहरूमा
कुनै चल्तीको नेता, बुद्धिजीवी या कलाकारहरूका
पढ्नै घिन लाग्ने वर्णमात्रिक उत्तरहरू
जस्तो–
‘टीका थापिन्छ/म्यारिज खेलिन्छ/रमाइलो गरिन्छ’
सम्भवतः कम छापिनेछ
तर,
यस वर्षको दसैँलाई पनि
धर्मशास्त्री डा.प्रपन्नाचार्यले दसैँ मान्नुहुनेछ
समाजशास्त्री डा.कृष्ण भट्टचनले दसैँ मान्नुहुनेछ
अम्बर गुरुङको द…सैँ….,
र वैरागी काइँलाको दसैँ….दस्….सैँ……स…..स
स्…..–मा भने
कुनै अन्तर हुनेछैन
यस वर्षको दसैँमा
सहर र सदरमुकामवासीलाई
युरोप, अमेरिका र अरब मुलुकहरूबाट
जिसस, बुद्ध या गीताका वाणीहरूले भरिएका
प्रशस्त झुत्रा शुभकामनाहरू प्राप्त हुनेछन्
तर,
सहरबाट गाउँ
र गाउँबाट पल्लो गाउँ
कुनै छरितो लिफा भएर,
लाइनसक्दै खसेको सिन्दूरछेउ कुनै वीरबहादुर पुग्नेछैन
तर, सुदूर गाउँको
कुनै अनाम झुप्रोमा
यस वर्षको दसैँ अचानक आश्चर्यको भएर
रातमा टकटक प्रवेश गर्नेछ
जसका बलिरहेका जोर आँखा
आफ्ना वृद्ध बा–आमाका पाउहरू सुमसुम्याएर क्षणभरमै अलप
हुनेछ
त्यसरी नै
सुदूर बस्तीको अर्को कुनै झुप्रोबाट
कुनै निर्दोष अमरसिंह, भीमसेन या भक्ति थापाजस्तो
गोलो, उज्यालो बिहान
निधारभरि अक्षता र कानभरि जमरा सिउरेर सहर्ष बिदा माग्नेछ
यस वर्षको दसैँमा
यस निर्जीव सहरबाट
पत्रिकाको हकर– विदुर क्षत्री
साझा बसको खलासी– कृष्ण यादव
होटेलको कान्छा– भीम तामाङ
रात्रि क्लबकी नर्तकी– सुश्री उर्वशी गुरुङ
र सडकको कवि– श्रवण मुकारुङ
सम्भवतः कसैले पनि छुट्टी पाउनेछैनन्
कसैको साइत जुर्नेछैन/घरसम्म पुग्ने हरियो बाटो खुल्नेछैन
तर,
दसैँको त्यो दिन…
कवि श्रवण मुकारुङलाई
सडकमा फालिएको बम होस् या कफ्र्यू
प्रजातन्त्र होस् वा गणतन्त्र
केही मतलब हुनेछैन
उसलाई आफ्नो ज्यानभन्दा उसको अतीत मीठो हुनेछ
उसलाई आफ्नो प्राणभन्दा उसको वर्तमान प्रीतिकर हुनेछ ।
सयौँ तोपको सलामीसँगसँगै
यहाँको मुख्य श्रव्य–दृश्यहरूमा दसैँ चलिरहेको समय
जसलाई पिएर श्रवण मुकारुङ
आफ्नै पीरहरूको भाङले असन, न्यूरोड र रत्नपार्कका पेटीहरूमा
लखरक्–लखरक् हल्लिरहेको हुनेछ
अथवा–
कहिल्यै नफर्किने गरी गएका पहाडी खोलाहरू
आफ्नो माटो र मूलको असीम मायाले फर्किन्छन् कि भनेर
दिनभरि रोटेपिङजस्तो आशाको झीनो बताससित मच्चिँदै
एकान्तको लतले थकित !
राति अबेरसम्म ऊ निदाउन सक्नेछैन ।
उसका निरीह आँखाहरूमा एकाएक
उसको बाक्लो गाउँ र अग्लो बाँसको झ्याङ लुम्रुङ्ग आइपुग्नेछ
लफङ्गो बाबु, दुब्ली आमा
र तिनका रात, यौवन र दुर्गा–अवतारहरू
जसलाई सम्हाल्ने
रामायण, गुणरत्नमाला, स्वस्थायी व्रतकथा, सँगिनी, हाक्पारे,
जुहारी र लहरी गीतका चकिला श्लोकहरू
सबै–सबै आइपुग्नेछन्– दसैँको गहिरो अंश भएर
ऊ उसको आमासित कुनै स्वर्गीय राजकुमारको लोरी सुन्न
त्यो सपनाको दुर्गमतामा पुग्दानपुग्दै
अनायास !
उसको सम्झनाको पर्वतभरि
पहिलो जानेछ/पुल भत्किनेछ
र ऊ, आफ्नै आँसुको बाढीले बेपत्ता हुनेछ ।
तर, यस वर्षको दसैँमा पनि
संसारको कुनै त्रूmर शासकको हत्या, आत्महत्या
या अपदस्थ हुनेछैन
यस वर्षको दसैँमा पनि
संसारको कुनै महान् देशभित्र सानो देश
जानी–नजानी विलय हुनेछैन
र कुनै पनि महान् देश सिसाभैmँ टुक्रा–टुक्रा हुनेछैन
तर, हाम्रो देशमा
यो वर्ष पनि
खसीको टाउको र मानिसको मगज
असङ्ख्य टुक्राहरूमा टुक्र्याइनेछ
र सम्भवतः यस वर्षको दसैँमा पनि
सत्ताधारी र सत्ताविरोधी
दुवैलाई–
गिदी, आँखा, कलेजो, मुटु र तात्तातो रगत
स्टिम्भन्दा विशेष फ्राई नै मन पर्नेछ ।
तर, जनता
यस वर्षको दसैँमा पनि
सधैँ झैँ–
केही तनाव
केही दुबिधा
केही खुसी
र धेरै अभाव, दुःख, पीर या व्यथाहरूमा नै रम्नेछन्
किनकि–
दुःखको उज्यालो गीत गाउन मानिसलाई कसैले सिकाउनु पर्दैन ।
यस धर्तीको सबभन्दा पुरानो मानिसलाई मार्न
सबभन्दा नयाँ कुरा चाहिन्छ
तिमीसित अब
के छ त्यस्तो कुरा…?
सुधारिएको प्रजातन्त्र ?
गणतन्त्र ?
अत्याधुनिक बन्दुक
ट्याङ्क, मिसाइल, रकेटलन्चर
वा–
जैविक Continue reading “Shrawan Mukarung – Purano Manis”
घाँसको भारी उचाल्न नसकेर
असिन–पसिन भएकी थिइन्– दिदी
मैले सघाएँ,
उनले भनिन्–
‘भाइ, देश ज्यादै गह्रँै छ ।’
ढाकरको पिँधमा टेकुवा अडाउन नसकेर
भिरालो बाटोमा लर्खराउँदै थिए– दाइ
मैले सघाएँ,
उनले भने–
‘भाइ, देश ज्यादै अप्ठ्यारो छ ।’
एक बथान बस्तुहरूलाई गोठमा हुल्न नसकेर
चिच्याई–चिच्याई रुदी थिइन्–बहिनी
मैले मद्दत गरेँ,
उनले भनिन्–
‘दाइ, देश नसक्नुको छाडा छ ।’
कापी–कलम राखेको झोला हराएर उदास–उदास
घर फर्किरहेका थिए–भाइ
मैले सान्त्वना दिएँ,
उनले भने–
‘दाइ, देश साह्रै बदमास छ ।’
मैले जे जति गरेँ
त्यो
म आमा बालाई सुनाउन चाहन्थेँ
तर म के
घरभित्र पसेको मात्रै थिएँ
आमा बाका संयुक्त स्वरहरू उर्लिए–
बद्मास !
छाडा !
माटोलाई भार !
म देश खोजिरहेको थिएँ ।
हराएको मेरो मान्छे
तिमी एकदिन जरुर आउँछौ
पिरतीको अर्थ के हो ?
त्यही बेला थाहा पाउँछौ ।
कति भाग्यो चन्द्रमा यो
पृथिवीलाई रुवाएर
तर साँझ आउँछ फेरि
लाखौँ दीप जलाएर
एकान्तमा वेदनाको
माला जब तिमी लाउँछौ
पिरतीको अर्थ के हो
त्यही बेला थाहा पाउँछौ
जहाँ जाऊ जता पुग
भेटिने त उही मान्छे
मानिसकै अनुरोगले
बाँधिएको हुन्छ मान्छे
सम्झनाको कुनै मोडमा
जतिखेर तिमी धाउँछौ
पिरतीको अर्थ के हो
त्यहीबेला थाहा पाउँछौ ।
‘मान्छे जूनमा पुग्यो’ भन्ने थाहा पाएपछि
हाम्रो ठूलेले पनि घर छोडेको छ ।
कञ्चनजङ्घाजस्तो छाती
गुरासँजस्ता आँखा
र रकेटजस्तो रहर बोकेर हिँडेको
कहाँ पुग्यो ?
कुनै खुटखबर छैन
कोही भन्छन्–
हिमाल चड्नेहरूका पैताला सुम्सुम्याउँदै
स्वाभिमानको हाँक दिँदैछ कि– सोलुखुम्बुतिर
कोही भन्छन्–
बयलगाडा चोराएर
चतुर गोर्खालीको परिभाषा फलाक्दै छ कि–बहादुरगञ्जतिर
चार–चौरास खोजेँ
पत्तो लागेन
अस्ति,
एउटा मान्छे
नुनको भारीसँगै सप्तकोशीमा झर्यो
धन्य ठूले होइन रहेछ
अर्को मान्छे–
खाडीमा मर्यो
धन्य ठूले होइन रहेछ
उस्तै–उस्तै मान्छे
जुलुसमा पर्यो
धन्य ठूले होइन रहेछ
कोही भन्छन्–
चारखालमा निहुँ खोज्दै होला– सरकारसित
कोही भन्छन्–
एयरपोर्टमा घुस खुवाउँदै होला– सरकारलाई
कोही भन्छन्–
सिंहदरबारमा सिन्दुर लगाउँदै होला– सरकारको
कञ्चनजङ्घाजस्तो छाती
गुराँसजस्ता आँखा
र रकेटजस्तो रहर बोकेर
जूनमा पुग्ने मान्छेको सेखी झार्न हिँडेको ठूले
तपाईंहरू कसैकामा भाँडा माझ्दै छ कि
खबर गर्नुहोला
हामीलाई साह्रै सुर्ता लागेको छ ।
बत्तीस वर्षअघि
म जन्मिएँछु,
सुश्री काली खवासले लिपेको हरियो भूइँमा
बाबाले रोप्नुभएको आलुचाको रुखभरि
पोखिएको पहेँलो घाम
र करेसाको लाहुरे फूल
आह !
मेरी आमाका सपनाका ती घुर्मैला क्षितिजहरू
बत्तीस Continue reading “Shrawan Mukarung – Aafnai Desh Sanga”
