Baidyanath Upadhyaya – Baato

बैद्यनाथ उपाध्याय – बाटो

मेरो घरको अघाडि एउटा बाटो छ
सँधै आउने-जाने हजारौं मान्छेहरु
कहाँ देखि कहाँ पुगे
एक दिन यही बाटोबाट आएकाहरु
जीवनको लम्बाई समेटेर
आफ्नो पोका-पत्यौरा बोकेर
निक्लिए अन्तिम यात्रामा…
बाटाको छेउमा उभिएको बटबृक्ष काँप्दछ
पथिकहरुको दुख-गाथाहरुमा।
हावा दौडन्छ स्वाँ स्वाँ
पल पल यता उता
जीवनको त्रासदीबाट त्रस्त
पथिकहरुको गाथा पल्टाइ पल्टाइ
लपेटिन्छ बाटो हिंडनेहरुसँग
धूलो पनि।
देखिंदैनन अब बाटाहरुमा
आउँदै जाँदै यही बाटोबाट
खतम भए धेरै मान्छेहरु
टाढासम्म फिंजिएको
पार गर्दै अनेक मोड
जीवनको एक छेउ बाट अर्को
छेउ सम्म-
र त्यो भन्दा पनि अघाडि
निक्लन्छ यो बाटो।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Baidyanath Upadhyaya – Jeevan Ko Baali

वैद्यनाथ उपाध्याय – जीवनको बालि

यो देह को त
कुरै के गरूँ?
यो त आफ्नै यात्रा हिंडिंरहेछ ।
साथमा छ
कालो पोतिए जस्तो
असन्तोषले भरिएर
दूखीरहने मन..
अनि
अगाडि छ
एउटा अनन्त यात्रा..
जीवन के हो?
यो हिंडाई हो
या कि बाटो !
अनुभव भन्दछ-
‘जे हुनूपर्ने छ
त्यही हुन्छ
मैले चाहनु
न चाहनुले
केही फरक पर्दैन ।’
कल-पूर्जा जस्तै
जुटेको छू म
दिन-रात

उद्यमले रंग ल्याउँछ रे भन्थे

बालि सुकेर आँफैं
शर्मसार छ
जीवनको फाँटभरी !

Baidyanath Upadhyaya – Paryaya

वैद्यनाथ उपाध्याय – पर्याय

नहेर मलाई
तिम्रा बैंशालु नजरले
यो छाती मेरो
चिरिएर दुख्छ !

न देउ माया
तिम्रा कोमल स्पर्शहरूले
मेरो मुटू त्यसै
टुक्रा टुक्रा भएर फुटछ!

कहाँ मेरो भाग्य
तिमिलाई म पाऊँ
निको भै सकेको घाउ
बल्झिएर उठछ !

कति पीरहरूले
सँधै बास दिए
मेरो यो यात्रा
धेरै चौतारीले छेक्छ !

हिंडिरहेछु
हिंडिरहेछु
बाटो नै जीवनको
पर्याय भएको देख्छु ।

Baidyanath Upadhyaya – Diganta

बैद्यनाथ उपाध्याय – दिगन्त

सोचेको कहाँ हुन्छ र
जिन्दगीमा…
बेला-बखतमा चढदछन
आफ्ना आकाङ्क्षाहरु
बलिवेदीमा
मुढो जस्तै एक्लै लडिरहेछु
बीच बाटामा
के के उम्मीदहरु लिएर
हिंडेथें त्यो प्रस्थानबाट हिजो
अब असम्भव भएको छ हिंडनु
फोका उठेकाछन पैतालाभरी
कालो मसी पोखिएको रात
खनिएको छ सडकको वार-पार
कस्लाई थाह छ
के गुज्रन्छ यो निविडतामा…
मेरो अन्तसको यो कोलाहलदेखि पर
बस फैलिएको आकाश छ
दूर दिगन्तसम्म…!

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Baidyanath Upadhyaya – Samaya Ka Dob Haru

वैद्यनाथ उपाध्याय – समयका डोबहरू

अनुहारभरि कुँदिएका छन
समयका डोबहरू-
पीडाका भूगोलहरूमा
पहाडको दुर्गम उँचाई लम्कँदैंछ
मेरो समय
इच्छाहरूको पहिरो लागेर
थिचिएकाछन मेरा खुसीहरू
नदी नाला र खहरेहरूमा
विराग अलापदै
बगिरहेका छन
धेरै चाहनाहरू
अतृप्त, असंगत
भावनाहरूको भूमरी चलेको
यो अपांग क्षणमा
तिम्रो अनुहारभरि
दौडिएका उदासीका धर्साहरूमा
विचलित छन एकाएक
मेरा कयौं चाहनाहरू !
कालको बैशाखी उभिएर
नियालिरहेछु निस्पृह, निर्लिप्त
दोबाटोमा उभ्याइएको
निर्जीव सालिग सरह..

Baidyanath Upadhyaya – Maya

वैद्यनाथ उपाध्याय – माया

पीडाले छताछुल्ल भएर
पोखिएको छ दूख
मेरो जीवनको फाँटभरि
म त्यो आकाशलाई
माया गर्छु
म यो धरतीलाई
माया गर्छु
म त्यो फूललाई
या कि त्यस्को सौन्दर्यलाई
माया गर्छु ?
यो माया
कहाँबाट उब्जन्छ
अनि कहाँ बिलाउँछ ?
अप्ठ्यारो भएर
काँडा जस्तै
कहीं बल्झिरहेछ
समय !

Baidyanath Upadhyaya – Bidambana

वैद्यनाथ उपाध्याय – विडम्बना

दिन रात खुल्ने यी दृश्यपटहरूमा
आफ्नोपनको कहीं
केही आभाष सम्म पनि छैन।

च्वास्स च्वास्स दुखीरहेछ
कहीं भित्र भित्रै
उखेलिंदैं गरेका
आफ्ना जराहरू।

आकांक्षाका उर्लंदो
विकराल भेलहरूमाझ
मेरा थोपा थोपा इच्छाहरू
मिसएर कता बगे कता!

खै अब यो बासनाको
उर्लंदो भेललाई
अँजुलीभरी थापेर
यो मेरै चाहना हो भनेर
म कसरी भनुँ ?

मेरै जीवनका उकाली- ओरालीहरूलाई
एकाकार गरेर
भेल बगिरहेछ छताछुल्ल चारैतिर
मैले बाँचेको यो कस्को समय हो?
अगाडी खुल्दैछ भयानक दृश्यहरू
आफूसंग आफ्नै परिचयको
कुनै निसान सम्म पनि छैन
छातीका धडकनहरूलाई साक्षी राखेर
म अझै बाँचेको छु भनेर
कसरी भनुँ?

Baidyanath Upadhyaya – Euta Saglo Pratibimba

वैद्यनाथ उपाध्याय – एउटा सग्लो प्रतिबिम्ब

चौतरफा
विश्वायनको हुरी चलेको छ
कपास सरी उडिरहेछन
नैतिकता, आदर्श र
मान्यताका धुजाहरु
भागमभागको
यो चर्को प्रतिस्पर्धामा
लडखडाएका पाईलाहरू सम्हालदै
आफ्नै Continue reading “Baidyanath Upadhyaya – Euta Saglo Pratibimba”

Baidyanath Upadhyaya – Ritto Jeevan

वैद्यनाथ उपाध्याय – रित्तो जीवन

जीवनका भोगाइहरू पनि
थुक्क-
कति दिक्क लाग्दा हुन्छन
कोई बेला त आफैंलाई
धिक्कार लागेर आँउछ
एकछिन अघिका खुसीका क्षणहरू
लगत्तै विरक्तिका भावहरूले
घेरिएका हुन्छन।
अनि हाम्रो खुसी
बिजुलीको झिल्का जस्तो
मात्रै हो त ?
सधैंभरी न पुग भएको भान
कसरी भरिएला
यो मनको घैंटो !
मैले चाहेको यो पनि हैन
त्यो पनि हैन
सूर्योदय देखि सूर्यास्त सम्मको
दौडमा भिडिएर
आज व्यर्थैमा रित्तिएजस्तो
लागेको छ
आफ्नै जीवन!

Baidyanath Upadhyaya – Aakash Ko Antya

वैद्यनाथ उपाध्याय – आकाशको अन्त्य

जम्मै उमेर लगाएर
खोजि हिंडे
जीवनको अर्थ
कहीं कतै पत्तो लागेन।

हिंडदा हिंडदै
आकांक्षाका पहाड र कन्दराहरूमा
जीवन भरको हिसाब नै हराएको छ
खोज्दै हिंडें
जम्मै सीप लगाएर
कहीं भेटिएन।

मैले इन्द्रेणीको
सातौं सिंढीमा पुगेर
आफ्नो रंगीन आकाशलाई
ब्रह्मपुत्रमा धँसाइदिएको छु।

अब आकाशको अन्त्य आएको छ।

Baidyanath Upadhyaya – Haami

वैद्यनाथ उपाध्याय – हामी

सुन्दर विचारहरूले
पृथिवी सुन्दर छ ।
दुष्ट विचारहरूको कालो मुश्लो
उठदै छ क्षितिजभरी
चारैतिर अस्थिरता, नश्वरता
छाएको यो समयमा
कुन स्थायित्वको सोचमा
मग्न भएछौं हामी..?

सुरसाको Continue reading “Baidyanath Upadhyaya – Haami”

Baidyanath Upadhyaya – Pratibimba

बैद्यनाथ उपाध्याय – प्रतिबिम्ब

मरूभूमि जस्तो अतृप्तता
छ जीवनमा
कुनै चीजले पनि
तृप्त गराउन सक्दैन!
जानी-जानीकन भिडिएको छु
सूर्योदय देखि सूर्यास्तसम्मको दौडमा
म र मेरोको रंग पोतेर
उज्ज्याला अनुहारभरि
केवल आफ्नो तस्वीर हेर्न चाहने म मान्छे!
म चाहन्छु
मेरो समयमा
आफ्नै अनुहारको बिम्ब उत्रयोस
मेरो क्यानभासमा पीडाको ध्वाँसो खनिएर
धमिलिएको यो समय
चाहनाहरूको रंग पोखिएर
छताछुल्ल छ यो रात
असमन्जसमा छु
मैले उतार्न चाहेको त्यो प्रतिबिम्ब कुन हो?

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Baidyanath Upadhyaya – Drishya

वैद्यनाथ उपाध्याय – दृश्य

अचानक
नाटकको दृश्य बदलिए जस्तै
बदलिन्छन घटनाक्रमहरू
मैले सोचेको
चाहेका धेरै सपनाहरू
आकार लिन नपाउँदै
फेरिए जम्मै उर्वर प्रदेशहरू
ठूल्ठूला आशाका
पहाडहरूले थिचिएर
विशृंखलताको पैह्रो लागेको
यो समय
जताततै अराजक शंखनाद!
रचनात्मकताको
एक मुट्ठी बिउ छरेर
सुनौलो फसलको
अपेक्षामा रित्तिएको समय
कस्तो दृश्य यो
आशंकाहरूले नजर धमिलिएको बेलामा।

Baidyanath Upadhyaya – Drishya

वैद्यनाथ उपाध्याय – दृश्य

मेरै पीडाहरूको
समागमले
प्रगाढ छ यो रात!
मेरो वश चल्दथ्यो भने
म सूर्य झूल्काई दिन्थें
त्यो कालो पर्दा जस्तो रात
म च्यातेर मिल्काई दिन्थें।
सँधैं
केही छुटीरहेछ
केही जुटीरहेछ
जीवनको क्रम..
मेरो बौद्धिक सीमादेखि पर
केही घटिरहेछ निरन्तर
भौतिक लालसाको विस्तारमा
खुम्चिएको छ आकाश
भोगवादको प्रवल्यले
डगमगाएको छ यो धरती
संकटग्रस्त हिमाल
वन-सम्पदाहरू
निद्राग्रस्तहरूको सपनाको
दैल्हो चियाई
शरण माँगिरहेछन
थरि थरिका
मानव अत्याचारले
पीडित
नदी-नालाहरू
आफ्नै अस्तित्वको
तलाशमा
काल्लिंदैं बगिरहेछन
अँध्यारो यो कैनवासभित्र
म यो कुन दृश्य
प्रत्यक्ष गरिरहेछु!

Baidyanath Upadhyaya – Aandhi Beri Ma

वैद्यनाथ उपाध्याय – आँधी बेरीमा

संक्रमणको आँधीबाट
गुज्रदैं छ समय!
ढोका खुल्दैछ
नयाँ नयाँ विश्व बजारको
अब त हामी आँफैं
किनिने र बेचिने पनि
भै सकेछौं।
तिम्रो शिप र खुबी को भाउ
तिम्रो दिमागको पनि
भाउ तोक्ने छ बजारले
सहानुभूति,दया,ममताको
उठिबास नै भै सकेछ
खै अब यो जीवन
निर्जीव यन्त्र सरह
घिस्रिंदैछ
कसैले थिच्दछ बुटाम कहीं
अनि खुल्नेछौं, दगुर्नेछौं
फेरि बन्द हुनेछौं
यो कस्को समय हो?
खै, अब त हैकिंग भै सके जस्तो छ
यो दिमाग पनि
मेरो आफ्नो भन्ने रह्यो नै
के र अब यो
आँधी बेरीमा!

Baidyanath Upadhyaya – Garibi Unmulan

वैद्यनाथ उपाध्याय – गरिबी उन्मुलन

वाङमयको उदघोष छ
दीन-दरिद्रहरुनै
साक्षात नारायणका रूप हुन।
दरिद्र नारायणको
सेवाको निम्ति
देशको सरकार चलेको छ
धुँवाको मुश्लो उडाउँदै
दीन-दरिद्रहरुको निम्ति
गुडुल्की रहेछन नेताहरुका
शीत-ताप नियंत्रित बाहनहरु
परिवर्तनको सोच राख्ने
नामी भलादमीहरु
दरिद्र-अवस्थामा परिवर्तन आओस भन्दै
एउटा च्यानलबाट अर्को च्यानल तर्फ दगुरिरहेछन।
दरिद्रताको खलबली
अब देशको संसदमा मच्चिदैंछ
नेताहरुको मन-मस्तिष्कबाट
दरिद्रताको
नयाँ संस्करण बोलिरहेछ
हत्यारा, बलात्कारी, लुटेरा
जे नै भए पनि
दीन-दरिद्रहरुको सेवा गर्ने
अधिकार उनिहरुको नै छ।
अब दरिद्रताको उन्मुलनका निम्ति विदेशको लगानी भित्र्याँइदैछ
झुग्गी-झोपडीहरुमाथि
बुलडोजर चलाएर
ठूला-ठूला उद्योगहरुको
जग बसालिंदैछ।
राजधानीका शीत-ताप नियंत्रित कोठाहरुबाट
लगातार आफ्नो भलाईमा
गरिबी म्यानेजम्यांटको
पाठ पढाईंदैछ।
देशले आज धेरै प्रगति गरेको छ।
दरिद्रता गाँउमा होस
अथवा
मान्छेको मन-मस्तिष्कमा
दरिद्रता त दरिद्रता नै हो।
मेरो भनाई यो छ कि
दरिद्रता त मासिनकै लागि हुन्छ
जन्मैदेखि हरएकले चाहेको हुन्छ सम्पन्नता
बाहिरी विपन्नताको त
कुनै उपाय होला
तर
मन-मस्तिष्कलाईनै
जकडने यो दरिद्रताको
उन्मुलनको लागि
म सोद्धछु
यो देशमा कुन योजना छ?
सवा सौ करोडको देश
आज मौन छ।

Baidyanath Upadhyaya – Sparsha

वैद्यनाथ उपाध्याय – स्पर्श

पीडाहरूको ध्वाँसो पोतिएर
प्रगाढ बनेको यो रात!
सुनिरहेछु
छातिभरी भूकम्पको हलचल
धरफराएका छन
आदर्शका स्तम्भहरू
भत्किएर सम्झनाका बाँधहरू
आकाशभरी उत्रिएको छ
सपनाका ‘कोलाज’ हरू
केही ठम्याउनै न सक्ने गरी
के हो यो ? प्रेम
या मेरो पागलपन !
उडिरहेछ यो मन हावासरी
खोजेर तिम्रै सान्निध्यका मीठा पलहरू
चारै दिशाहरू अँध्यारोले
धूमिल भएको बेला
कहाँ भेटिएला, मैले खोजेको
मायाका कोमल स्पर्शहरू!

Baidyanath Upadhyaya – Goreto Haruma Hidnu

बैद्यनाथ उपाध्याय – गोरेटोहरुमा हिंडनु

सजिलो हुँदैन
गोरेटोहरुमा हिंडिरहनु
जहाँ दुवैतिर काँडे झारहरु उम्रिएका हुन
र बेलुकीको समयले
दिनको उज्ज्यालोलाई क्रमश निल्दै गरेको होस
र त्यहीं हिंडनेलाई
आफ्नो गन्तव्यको पनि थाह नहोस…
तब यसरी हिंडदै जानु
बीहड जङ्गलमा, एकलै
कति यातनाहरु जन्माउँछ।
मेरा साथी!
म पनि यस्तै गोरेटोहरुमा
हिंडिंरहेछु साँझ-बिहान
काँडे झारहरुको चुम्बनले
हरपल रगताम्य छन पाइलाहरु
अनेक वेदनाहरुको चिच्याई
सुनेको नसुनै रहन्छ एकान्तका पलहरुमा।
बाटामा छोडिएका रक्तिम पदचिह्न
धुलाको तरपमुनि गुमनाम सुतेका छन।
थाह छैन अरु अगाडि
कति बाटो हिंडनु छ
गुज्रदैं इ गोरेटाहरुबाट
कति व्यथाहरु झेल्नु छ
म दिशाहीन र पथभ्रष्ट भएको छु
कहाँ कहाँ अरु कति ठोकर
खानु छ…
यस्तो स्थितिमा इच्छा-अनिच्छाको
के सवाल उठन सक्छ!
केवल हिंडदै जानुनै
आफ्नो नियति भएको छ
बिकल्पको कुरानै यहाँ
कहाँ?

Baidyanath Upadhyaya – Ek Din

बैद्यनाथ उपाध्याय – एक दिन

एक दिन
कसैलाई नभनि
साथ लिइ
आफ्नो टुङ्गो-टाङ्गो
एकलै चुपचाप निक्लन्छ मान्छे
अनन्तको यात्रामा…।
जिन्दगीको भागदौडबाट
वाक्क भएर
उ खोज्दो होला
यो दुनिया देखि टाढा
कहीं कुनै विश्रामस्थल।
अघाडिको बाटो आँफै बनाउँदै
आफूले गरेकोमा आँफैँ पछुताउँदै, एकलै
साँपको काँचुली जस्तै आफ्नो देहलाई पनि यहीं त्यागेर,
निक्लन्छ मान्छे एकदिन
अनन्तको बाटोमा…
दुनियाबाट जानेहरुको पनि
भीड लाग्दो होला बाटामा।
कुनै परिचित, कोइ आफन्त पनि पर्दो होला नजरमा-
आफ्नै कर्मको भारी बोकेका।
भागमभागको भीडमा
एक अर्काबाट आँखा छल्दै
झल्दबाजीमा
स्टेशनमा बोझा उठाउने
कुलिहरु जस्तै
भटकिंदा होलान णान्छेहरु
कुनै अनजान बाटाहरुमा।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)