Yuddha Prasad Mishra – Jwalamukhi Ka Sikha

युद्धप्रसाद मिश्र – ज्वालामुखीका शिखा
(मिर्मिरे दोस्रो झुल्को)

पाखा पर्वतका निवासीहरू छौ शृंगार नेपालका
सारा आर्थिक श्रोतका गति तथा आधार नेपालका
आँधी पानि प्रचण्ड धूप असिना नानाथरी झेलने
हाम्रा हात र पाउ छन् धरतिका माटोविषे खेलने

कुर्कुच्चा छ चिरा चिरा जिउ डढेका घामका तापले
मान्छे हौ पशुको छ जीवन दशा दर्वारका श्रापले
खानू पेटभरी भएर सपना हड्डी उठेका मुख
हर्दम् शोषकका दुराचरणले कुल्ची दिएको सुख

ऐलेका युग चेतना बीच बनी हाम्रो ठूलो दुर्गति
आफ्नो छैन कुरा शरीरतक यो मालिककै सम्पत्ति
ब्युँझौँ बल्ल भयौँ सचेत क्षमता संघर्षमा तत्पर
छौं हामी अनगिन्ति पीडितहरू शत्रु छ मुठ्ठीभर

उम्री लोचन प्रष्ट निम्न जन छन् ब्युँझी सकेका सब
टिक्ने साहस गर्न आउँदछ को हाम्रो अगाडि अब
उत्रेको व्यवहारमा पनि अब सिद्धान्त छेकिन्छ र ?
छैनौं हामी दरिद्रका विजयको विश्वास देखी पर

लाखौँ पीडित आर्तका हृदयको आक्रोश दन् दन् बली
जानछेन् अनि मात्र दुर्गति हुँदै सत्ता पुराना ढली
उठ्नु हामी गरीवले छ अहिले साहित्यको भै धनी
हामी शीघ्र जरा विपक्षीहरूको दिन्छौं उखेली भनी

हाम्रा जन्मथला तथा झुपडिका मालीक हामी सब
हारेको भइ लुटपाट सहँदै बस्थ्यौ र के पो अब ?
मार्नु र मरनु सिवाय हृदयमा क्यै छैन हाम्रो अरु
ब्यँझेको युगले खेद्नु छ यहाँ सारा लुटेराहरू

हाम्रो खून छ देशको हृदयको घाउ दुखेको धुने
हाम्रो ध्येय तमाम पीडितहरू माथि र्समर्पण हुने
गर्र्छौं शोषण मुक्तिको प्रण छिटै साकार हामी अब
र्फकन्नौं नसकी उठाउन ढलेका देशका गौरव

हाम्रो त्याग विशुद्ध आत्म बल हुन् पीडितका सम्पत्ति
सक्ने छैन उछिन्न लोकप्रियता हाम्रो कसैले रति
हामी निश्चय मुक्ति प्राप्त गरने संघर्षको भूमिका
हाम्रा प्रष्ट क्रियाकलापहरू छन् ज्वालामुखीका शिखा
१९७७ मे

Rabindra Nath Thakur – Bishwa Sabha [From Geetanjali]

म यहाँ केवल तिम्रो संगीत गाउन मात्र आएको हुँ,
आङ्खना विश्व–सभामा मलाई गाउन मात्र अनुमति देऊ !
ईश्वर ! तिम्रो विश्वका अन्य कुनै कामको योग्य म छैन ,
मेरा निरुपयोगी प्राण केवल तिम्रो संगीतको ध्वनिमा व्यक्त हुन्छन् ।

मध्यरात्रिको सुनसान समय छ,
देवालयमा तिम्रो आरती भइरहेछ,
यस्तो वेलामा स्वमी ! मलाई गाउन आदेश देऊ !

प्रभातको वेलामा उषाका सुनौला वीणाको तार बज्छ,
त्यस वेला तिम्रो दरबारमा संगीत गाउन सकूँ, यति मात्र भिक्षा
तिमीसँग चाहन्छु ।
ईश्वर ! आङ्खना विश्व–सभामा मलाई संगीत गाउन सम्मान गर ।

Banira Giri – Chot

बानिरा गिरी – चोट

चोट
तिम्रो परशुको
सशक्त प्रथम प्रहार
मैबाट सुरु गर
दुइ आँखाका कुलाबाट
यस्तरी बगेर रित्तिऊन् पानीका धारहरू
आँखा खडेरी परून् मेरा
हरिया बनून् खेत तिम्रा
र पाकिरहून् चोटका बालीहरू
र पाकिरहून् चोटका बालीहरू
तिमी र म
मितेरी लगाई एकाकार बनौं
सदा-र्सवदालाई ।
कति घतलाग्दो
एक दिन
सम्सांझै
दोबाटोमा तिमीसित
जम्काभेट भयो ।
मैले
आफूलाई सम्हाल्न नपाउंदै
एक्कासि बलात्कार गर्यौ तिमीले
त्यस बेलाका
ती क्रूर आत्मीय क्षणका साक्षी
रगतका कुमारी टाटाहरू
सर्जमिन नभएका बेवारिसे लासजस्तै
छरिएका छन् दोबाटोका ढुङ्गा-रोडाहरूमा
हरेक चोटि
हरेक दिन
हरेक प्रहर
हरेक पल
ओहोरदोहोर गर्दा ती टाटाहरूले
झवास्स-झवास्स
मलाई दिलाइरहन्छन् तिम्रो सम्झना
र चोट यस्तरी अब ता
तिमी मेरो
सम्झना बनिसकेका छौ ।
चोट
पहिले-पहिले
तिम्रो हरेक प्रहार मेरा निम्ति
आगोको मुस्लो हुन्थ्यो
कांडाको बिझाइ हुन्थ्यो
खुकुरीको धार हुन्थ्यो
औंसीको रात हुन्थ्यो
तर आजभोलि
तिम्रो हरेक प्रहार एउटा र्स्पर्श बनेको छ
म स्वयम्-आगो बल्ने चुलो बनेकी छु
कांडा उम्रने झयाङ बनेकी छु
खुकुरी राख्ने दाप बनेकी छु
गोमनको विषालु दांत बनेकी छु
औंसीको अंधेरी रात बनेकी छु ।

सर्कसमा रत्याएजस्तै बघिनीलाई
चटकेको बाजाले रत्याएजस्तै सर्पिनीलाई
चोट
तिमीले कति चांडै रत्यायौ मलाई
अब त
तिमी र म
नङ र मासु बनेका छौं
कृपण र पैसा बनेका छौं
चोर बाटो र पैताला बनेका छौं
हिंड ममाथि
सम्पूर्ण चोरी र डकैतीका साथ
यो निश्चय छ
तिमी थाकौला
म थाक्तिनं ।
ममा उम्रेका
जिन्दगीका रङ्गीचङ्गी रहरहरूलाई
तिम्रा विध्वंसक आंधीबेरीका झोक्काहरू
लेसोत्तर पारिदेऊ
ध्वस्त पारिदेऊ
चोट
तिम्रो भीमकाय स्वरूपले गांज मलाई
तिम्रा लपलपाउंदा
डढेलाका जिब्राहरुले चाट मलाई
तर उल्टो
थेत्तर बनेर
तिम्रा चोटैचोट थन्काउने तोपखानामा
मुन्टो लुकाउन आउंछु म
दाग चारैतिरबाट गोली नै गोली
बर्सर्दा चारैतिरबाट आगो नै आगो
दाग चारैतिरबाट गोली नै गोली
बर्सर्दा चारैतिरबाट आगो नै आगो
तर पक्का हो
कान फोरेर सुन चोट
तिम्रो भण्डार रित्तिएला, म रित्तिन्न
तिम्रो भण्डार रित्तिएला, म रित्तिन्न ।

Krishna Bahadur Chhetri – Raat Ko Batti Prati

रातको बत्ती ! निभ्नु हुँदैन
निरन्तर बलिरहू अँध्यारोमा
आफ्ना ज्योतिमय आँखा खोल
बस तिमी रातको पहरामा

तिमीले हेर्दा रातलाई
हामी धर्तीलाई देख्न सक्छौं
तिमी तेजिलो बनिरहे
हामी माटोलाई चुम्न सक्छौं

Bimal Nibha – Narayanpur Ko Pul

धन्यवाद
नारायणपुरको पुल
अब म जान्छु
अगाडिको पुलले मलाई बोलाइरहेछ
त्यसभन्दा अगाडिको पुलले पनि
अगाडिको अगाडिको अगाडिको
पुलले पनि
बोलाइरहेछ मलाई
सुन
अनगिन्ती पुलहरु फुसफुसाइरहेका छन्
आउ, आउ, चाँडै आउ
र यो पृथ्वीमा पुलहरु नै हुन्
जसले जीवनलाई
जीवनसँग जोडेका हुन्छन्
तिमीसँग अब भेट हुनु
धेरै गाह्रो छ
धेरै धेरै नै गाह्रो छ नारायणपुरको पुल
तर यदि कुनै मोडमा अनायास
फेरि तिमीसँग भेट भयो भने
मलाई खुसी नै हुनेछ
त्यसबखत म सोधुँला
के हालखबर छ
सबै ठीकठाक त छ नारायणपुरको पुल
कति पानी बगे तिम्रो तलबाट
र कति पाइलाहरु पार भए
तिमी माथिबाट
म हिसाब मागुँला
सङ्घर्षको बाटामा हिँड्दाहिँड्दै
एकाएक भेट भएको
काठको सानो तर बलियो
ओ नारायणपुरको पुल !
यात्रामा अनेकौं पुलहरुसँग भेट हुन्छ
तिमीसँग पनि भयो
धन्यवाद
अब म जान्छु
(२०४०)

Rishi Bastakoti – Udaundai Gareko Joon Ko Kura

ऋषि बस्ताकोटी – उदाउँदै गरेको जूनको कुरा

उज्यालाको खोजीमा
एक हुल घामहरु
सात समुद्र तरिरहेछन् ,
बचे खुचेका दुई फाँकी उज्यालाहरु पनि
सुरक्षाको खोजीमा
सहर झरिरहेछन् ,
यतिबेला
यहाँको पानी पँधेरो
कहर भइरहेछ
गाउँले मन र गाउँले जीवन
खण्डहर भइरहेछ ।

आशाको त्यन्द्रो
सुक्नै लागेको यतिबेला ,
पहिचानको गीत
लुक्नै लागेको यतिबेला
यौटा जून उदाउँदै गरेको देखें
विप्ल्याँटाका विरुध्द
समय हिंडाउने चेष्टामा
उज्यालाको गीत
गुञ्जाउने अभिष्टमा
यौटा वतास सुसाउँदै गरेको देखें ।

अँध्याराका विरुध्द
उदाएको जून
कठोरताका विरुध्द
पलाएको जून
वेनामहरुका लागि
नाम भइरहेछ
गुमनामहरुका लागि
नाम भइरहेछ ।

मैले देखेको जून
तिमीले खोजेको जून
यौटा मौजा बनाइरहेछ
यौटा विर्ता कमाइरहेछ
घामले बसाइँ सरेको बेला
अँध्याराले राज गरेको बेला
ताराहरुलाई जगाइरहेछ जून
आत्मीयता र स्नेहको
शीत चुहाइरहेछ जून
अध्यारा गौडा र गल्छेडाहरु भेटिरहेछ जून यतिबेला
असंगतिका धर्साहरु मेटिरहेछ जून यतिबेला

मेरो मित्र ,
उज्यालाको विकल्प अँध्यारो हुनै सक्दैन
यसैले उदाउँदै गरेको जूनलाई
एकपल्ट पूर्णीमा हुनदेऊ
अभैm मौजा पैmलाउन देऊ
विर्ता कमाउन देऊ
यसपालि पनि फिर्ता भयो भने जून
फेरि यो धर्तीमा घाम उदाउने छैन
उघ्रिनै लागेको उज्यालो फेरि
कहिल्यै आउने छैन ।

बरु होसियार मेरो मित्र
प्यारो जूनमा कतै दाग लाग्नुहुन्न
साझा जून कसैको भाग लाग्नुहुन्न
हामीलाई पूर्णीमाको जून चाहिन्छ ।

Kangmang Naresh – Thaliyeko Gorkhali Itihas Ra Katmero Samjhana Haru

थलिएको गोर्खाली इतिहास र कटमेरो संझनाहरु

प्रत्येक छुट्टिमा
लाहुरेहरु घर फर्कन्छन
म्लेन्छसंग उठबस भयो भनेर
पानी पतिया गरिदिन्थे
बोडरहरुमा
देशका शासकहरुले
गाउँ गाउँमा जातिया
मिथकले छर्कि चोखाई दिन्थे
उसका बहादुरीहरु

चोखिएकी चोखिएनन
निलो गाडा र रातो रंगका
रिवनले झुण्डाएका
रसियन गनको काँचको धातु
भिक्टोरिया क्रसहरु
सरदार बहादुर तक्माहरु
आई.ओ.एमहरु
कि्रमीयान युद्धहरु
भोगेरघाटि
चेरेसिया र कावुल युद्धहरु

खुदादात खानको वीरता होस
या कुलबीर थापा मगरको
दोश्रो विश्वयुद्धको मौनधारण्
पुरै दुई हप्ता समय लाग्छ
संझनाका पुर्खाहरु
यसरी बाँचेका छन
ककिनविहीन चिहानहरुमा

फाक्सुसार्टर र निगालापानी गाउँ
कुलबीर थापा मगर
फोक्सिङ अल केफर
र कर्ण बहादुर
रस इज जोइ ट्‍युनिसिया
अर्जिया सुम्साको
लाल बं. भि. सि.को तितो कथा
वारपाक, गजेघले र
चीनहिल्स वर्माको फ्रन्टको अनुहार
घाइते गञ्जु लामाको
म्याको साङमो सिक्कीम
निङथोङखोङ गाउँ
राणाको हुकुमी उर्दी
गल्लावालको साथमा
लाहुर लागेर
भोगाङको रेलको लिखभरि
तुल बं. पुनले
गरीवीवीछ्‍याउदै वीछ्‍याउदै लडे

आपस्वारा ओखलढुङ्गाको
बहादुर अगमसींह रार्इको
ओखलढुङ्गा ठुलो छ कि
सिद्धीचरण श्रेष्ठको
ओखलढुङ्गा ठुलो छ
विशेनपुरले भन्ने छ कि
कविताले भन्ने छ
भि. सि. भानुभक्त बाजे हुकर्को
फाल्पु गाउँ,गोरखा
र स्नेडेन पुर्वको वर्मा
एउटै माया होइनन
दाहाखानी चितवन गाउँ
लछिमन गुरुङ र इन्द्रवति नदी
किनारकोटाङडाको बहादुरी सम्झनाहरु
पनि एउटै होइनन।
रम्घा गाउँ तनहुँ र
भानुभक्त आचार्यको
कुवाको कथा भन्दा
फाल्टै कथा वाचेको छ
तनहुकै भि. सि. नेत्र ब.थापा मगरसंग
विशेनपुर पहाडैपहाड वर्मातिर
लम्कदा झस्काइ दिन्छ
ती कथाहरुले
सान मारिनो राज्यको दादा
नाम इटाली
सेर ब.को रगत र पसीनाहरु
सम्भोग गरेका छन
घलेछाप गाउँ मानेर
थमन गुरुङको मायाको गाउँ
सिङला गोर्खा
परिकल्पना गरेको उहाको फोटो
अनुहारमा वीरता र केके केके
छापीएका छन
मोन्टेशान वार्ताले इटालीको लडार्इमा
हुरकेका छन वा छैनन
भी. सी. पदकका सन्तानहरु

राम व. लीम्बू र
च्याङथपु पाँचथर
सारवाक,वोर्नीयाको गर्मीमा
हाँसेरै त लडेनन होला
र रुवेर पनि लडेनन होला
भी. सी. पाएर बाँचेका र
युद्ध जीतेका गोर्खा साथीहरु
मरेकाहरुको खबर घरसम्म लगिदेउ
सम्झनाका सन्देशहरु

When you go home
Tell them for us and say
For your tomorrow
We gave our today

जब, तिमीहरु घर फर्कने छौ
आफन्तहरुलार्इ हाम्रो बारेमा भनिदेउ
तिमीहरुको भोलीको लागि
हामीले हाम्रो वलीदान आज दियौं
हामी के का लागि लड्‍यौं?
हामी कस्का लागि लड्‍यौं?
हामीलार्इ कस्ले लडन पठाए
युद्धमा?

Basanta Mohan Adhikari – Timra Ichchha Haru (Nepali Gajal)

बसन्त मोहन अधिकारी – तिम्रा ईच्छाहरु

अरु बाँकी केही भए तिम्रा ईच्छाहरु
भन प्रिय मलाई जीवन दिन्छु अरु ।

मान्छेको जीवन भन्दा धन प्यारो रैछ
सबै तिम्रै बनाउँन मलाई मार बरु ।

कुन पापको सजाए ? दियौ मलाई
तिमी आफै भन न कहाँ विश्वास गरु ?

तिम्रो लागी बिष पनि हाँस्दै पिई दिन्थें
बिर्सीएछौ बसन्तका नैवेद र चरु ।

अझै पनि म भन्छु तिमी मान्छे बन
तर तिमी गर्दै हिड्छौ झन तल झरु ।

सोझो देखी खेल्नु खेल्यौ मेरो जीवनमा
रितीएछ आँखा मेरो नसोच भो आँशु भरु

धर्म कर्म सिकाउँनु मेरो गल्ती रैछ
ब्यर्थ मैले सोच्या रैछु दुःखीयालाई सेवा गरु ।

यदि म पापी अर्धमी राक्षस हुँ भने
हे भगवान, मेरो वश मासिएर मरु ।

Shrawan Mukarung – Bhanubhakta

श्रवण मुकारुङ – भानुभक्त
(Source: Himal Khabar)

पहिलो जुनी
वि.सं. १८७१ असार २९ मा आए
भानुभक्त र गए- वि.सं. १९२५
असोज ६ सँगै

दोस्रो जुनी
भए आदिकवि
कतै चिम्सा आँखा
कतै लामो नाक
कतै गोरो वर्ण
कतै कालो वर्ण

कतै पूर्ण कद
कतै अर्ध कद
कतै रथयात्रा
कतै अबिर जात्रा

तेस्रो जुनी
भए माछा
नदीको लहरमा कविता लेख्दालेख्दै
एकदिन अचानक
खायो- गोहीले
……….

बयालीस लाख जुनी
भए किम्बुको रूख
शरद ऋतुको आँखैअघि
खायो रेशमकीराले
……….

चौरासी लाख जुनीपछि
आज फेरि
जन्मिए भानुभक्त मानिस भएर
(मानिसको जीवनको कुनै भर छैन)
र हिँडे भानु
अमरावती कान्तिपुरी नगरी

हतारमा बिर्सेछन् बिर्के टोपी

बाहुला सुर्केको कमिज
खासाको जिन्स पेन्टमुनि
गोल्डस्टार सुज
झ्ोलामा टाबेल, गन्जी र कट्टु
एसएलसीको सर्टिफिकेट र
श्रीप्रकाश कोविदको उपन्यास
खल्तीमा नागरिकता, पासपोर्ट
रु.सात सय पचास र
आमाको सादा तस्बिर

बालाजु, बसपार्क, धरहरा
घण्टाघर र रानीपोखरी
घुमे कविजी दिनभर
गुनकेशरी फुलिरहेछ गमलामा
रित्तै दौडिरहेछन् चपला अवला
जब ढल्क्यो घाम
गमे कविजी कता जाम?
कविले कविको मर्का बुझछ
सम्झ्े उनले चित्तधर

खल्तीमा छ रु. सात सय पचास
लच्छिनकी रहिछिन् घरबूढी
दिइन् स्नेहले दालभात
ढल्किए कविजी चुरोट तान्दै
सम्झ्े उनले चुदी-रम्घा
झ्र्‍यो आँसु दुई कानमा
ताने सिरक र छोपे मुख

किनकि-
भोलि त उड्नु छ मलेसिया
लेख्नु छ- रामायण!

Bimal Koirala – Dar Namanera Po Ke Garnu Ra?

विमल कोइराला – डर नमानेर पो के गर्नु र ?
(मधुपर्क माघ, २०६७)

जब शान्त स्वरहरू
आक्रामणमा पर्छन्
जब दूधे बालक पनि
घाँटी निमोठ्याइमा पर्छ
जब मौन बहुमतमाथि
हल्लाखोर अल्पमतले शासन चलाउँछ
जब नम्र शरीरहरूमाथि
हिंस्रकले डण्डा बर्साउँछ
जब व्यस्त सहर पनि
जङ्गलमा अनूदित हुन्छ
असुरक्षित वातावरणमा कसको पो भर हुन्छ र, अनि
डर नमानेर पो के गर्नु र ?
सत्यको विजय हुन्छ, डर नमानी लड्नु
भन्ने नै त्रासदी बीच गयो भने
छिमेकी यन्त्रणाको शिकार हुँदा अर्को छिमिकी
ढोका थुनेर सुत्छ भने
जब सभ्यता र सौहादर््रताको पर्दा
निर्माण गर्नेहरू नै च्यात्न उद्यत हुन्छन् भने
लाजै नमानी शासनमा बस्नेहरू
जनताप्रति गैरजिम्मेवार हुन्छन् भने
डर नमानेर पो के गर्नु र ?
युद्धको विभिषिकामा परेर घाइते भए
जस्तो छ देश
जहाँ नागरिकभन्दा धेर सहिद छन्
नमारिएर छाडिदिएका दुर्बलहरू एकाध छन्
अपहेलित-अर्धमृत
भावना र अन्तिम सासको दोसाँधमा छन्
सिमाना मिचिएकाहरू सुस्ता र कालापानीमा
कराउँदै पनि छन्
राष्ट्रियताको बाक्लो बर्को ओढेर देश
मस्त निद्रामा छ
सपनामा पनि तर्साउन आउँछन् गिजाभरि
रगतको टाटा बोकेका राक्षसहरू-र, हैरान पार्छन्
बलात्कृत मैना र फूलमतीयाहरू
यौन क्षुधा शान्त गर्न पल्केकाहरू साँझ भट्टीमा सल्लाह गर्दैछन्,
आमा भन्छिन्-रातैभरि अनिदो बसेर पनि हुन्छ र ?
म भन्छु-डर नमानेर पो के गर्नु र ?
स्वतन्त्रताको जग हल्लिँदा पनि
मेरो कलमको निबबाट मसीको थोपा झर्दैन
आतङ्कित छु वैरीबाट होइन आफ्नै मित्रहरूबाट
जसले सिकाए प्रजातन्त्रको पाठ-र देख्दैछु
तिनको शासन गर्ने आडम्बर कहिल्यै मर्दैन
नदी किनारको बकुल्लाले माछा खान्न भनेर जोगी भए जस्तो
मालिकहरू बसेका छन् किनारमा
र मुण्टो लुकाएर बसेका छौँ हामी-यस्तोमा
प्रश्न सोधर हैरान पार्छन् साथीभाइहरू
तिमीले आँट गरे हुन्न र ?
मेरो भने जवाफ हुन्छ-यस्तोमा
डर नमानेर पो के गर्नु र ?
भयरहित वस्ती निर्माणको सपना
विस्तारै विस्तारै
भयपूर्ण विस्फोटको नजिक गइरहेछ
अनि,
डर नमानेर पो के गर्नु र ?
डर मानेर पो के गर्नु र ?

– ज्ञानेश्वर

Saroj Dhital – Aansu

सरोज धिताल – आँसु

ऊ आँसु बनेर बगी
सडक भरी
र जमी झरीको चिसोमा
ऐना भएर उठी मान्छेको सामु
र फुटी सहस्र टुक्रामा ।

ऐनाका टुक्राहरूभित्र
खण्डित, अपूर्ण
आफ्ना हजार रूपदेखि
मान्छे जब सक्पकायो

“ऐनाभित्रको पाखण्डी, पापी
म हैन”— भन्न खोज्दा
मान्छे जब लक्पकायो

जमेकी ऊ सल्बलाई
अलिकति चल्मलाई

“लौ न ! अझै त लाज बाँकी रहेछ मान्छेमा ”
भन्दै
पग्लिएर अलिकति झिनो जीवनको तातोमा

फेरि
आँसु भै टल्पलाई ।

Khagendra Pandhak Limbu – Simma Ra Samjhana

खगेन्द्र पन्धाक लिम्बू – सिम्मा र सम्झना

धरोधर्म!
मैले तिम्रो रात सापटी लिएर…
खान्ग्रे भरी-भरीको तिम्रो माया
टेम्के डाँडाको उकालोमा…
हैरानले छिचोलेको थिएँ ,
ए सिम्मौ !
कसम होला…यो भीडमा पनि
तिम्रो मायाको सुगन्ध…
त्यै बूकिफूल र तितेपाती भएर
मगमगाई रहन्छ…
मेरो निस्वास भरी-भरी ।

तिम्रो चोलीको तूनाको कसम,
तिम्रो मुचुन्गाको धूनको कसम….
उधौली उँभौलीको पूजामा…छम-छम….
ढोल-झ्याम्टासंग एक शय पांच शिली
तिम्रो प्राकृतिक नृत्यको सलाम…
सत्ते-सत्ते,
यो सागरबीचमा पनि
किन होला –
दुधकोशी,अरुण र तमोरको पानी तिर्खाएको म?
त्यो भन्दा पनि-
तल बाँस झ्यांग फेदीबाट
तिमीले घैंलो कम्मरमा राखेर
ल्याएको पानी सम्झिएर
यो बिशाल मरुभूमि
अहिले नै पिउँ-पिउँ झैं लाग्छ !

ए सिम्मौ !
तिम्रो माया
तिम्रो संझना
पारूहांग-सुम्निमा भएर ..
गढ़नु सम्म गढेको छ छाती भरी ..
यत्रो बर्ष, यत्रो साल पनि
..आम्मै !,
म त अझै माटो नै गन्हाउँदो रहेछु ..
खै बुइंपाको हो कि..हलेशी तीरको..
सिम्पानीको हो कि कटुन्जे तीरको..
के भा’ हो कुन्नी !
यो महँगो पर्फ्यूममा पनि
छनुवाको सुन्गन्ध आ’छ !
आपुई!
म त तिम्रो डबका भरी-भरिको
उधारो माया पो सम्झेछु…
छपनिमा..छानी-छानी भरेको
तिम्रो एक सेर कटुवाको
सम्झना पो कल्पेछु !
कहिले कहीं,
तिमीले जिस्किएर हानेको
बाबरी फूलको चोट बल्झी रहन्छ एकान्तमा;
लूहौ !
तिम्रो ठट्यौले माया पो सम्झेछु

सिम्मौ!
मलाई त तिम्रो यादले
घाँसको भारी झैँ बाँधीछ्यौ
माथि देउरालीको पाती झैँ
अमर-अजर रंगिन मायाका ध्वजा-पत्ताले
भित्र-भित्र गजबले सिन्गारेछ्यौ
तिन तारा डाँडामा नबस्दै
तिम्रो नूनिलो आँशु ..कोशीमा मिसाएर
तिम्रो चन्चले आँखामा सावन रुझाएर..
मलाई तिम्रो पाप लाग्ला!
चिन्डोको निम्ठो भरी..भरी..
जतनले अझै तिम्रो माया
मेरो शिरानीमा सजाएको छु !
हो,
यत्ति भए यहीबाट..
मेरो टेम्के देखी रहन्छु
मेरो कोशी देखि रहन्छु ,
मेरो मायाको गाउँ देखि रहन्छु
मेरो परुहांग-सुम्निमा..
मेरो सिम्मालाई पाईरहन्छु ..

ए सिम्मौ !
तिम्रो कसम,
उधौली उँभौलीको कसम,
यो रिबुछे कान्छोलाई
तिम्रो साह्रै माया लागीरहन्छ
सत्ते-सत्ते,
…..तिमीलाई चण्डी नाच
मन परे भन्दा झुसी-झुसी….!!

Ajaya Paudyal – Kahile Yeta Farke

अजय पौड्याल – कहिले यता फर्के

कहिले एता फर्र्के जनतालाई बहलाए
फेरी उता फर्र्के मित्ररास्ट लाई पनी टकराए
फकाए, फुलाए, फेरी थुमथुमाए
भन्दै हिडछु सहकर्मी सबैलाई मैलेनै सम्झाए
जो कुरा अझै आफै नै सम्झिन सकिन खोई मैले कस्लाई के सम्झाए?

लेखु लेखु भन्दै आगाड़ी आए न लेखे न लेख्नन नै लागाए
थोरै मात्रै पो हो लिएको मैले जनताले के नै पो गुमाए?
सुंन्य माँ नै त हो मैले सुरु गरेको सुंन्य माँ नै अन्त्य गराए

माकुरीको चाला जस्तो नेपाल आमालाई आफै खाए
आफ्नो परिवार बलियो पारेर देशलाई टुक्रा टुक्रा बनाए
अझैपनी सगर्व नेपाली हु भन्ने साहस पनी बनाए

अब तपाईहरू नै भन्नुहोस म को हु र मैले देश कस्तो बनाए?

Durga Lal Shrestha – Chhoro [Bal Kabita]

आमा, मलाई आजसम्म
के भएको यस्तो –
बाको मुखै देख्या छैन
कस्तो छ खै कस्तो !

बेलुका बा घुस्छन् घर,
जबकि म सुत्छु !
बिहान नि निस्किसक्छन्
जब कि म उठ्छु !

यस्तो किन – भन्दा आमा
भन्छिन्, ‘कमाउन,
तिमीलाई बाबु, हाम्रो
छोरो बनाउन ।’

मन भन्छ, ‘छोरो बन्नु
भनेको हो के त –
छँदाछँदै हुन्न जहाँ
बाबु-छोरा भेट !’

२०५९ वैशाख १९

Madhav Prasad Ghimire – Gauri Khanda Kavya – 004 – Birsi Birsi Sakinna

लीला माइतका भुलेर घरका धन्दा तिमीले गर्यो
आमाको ममता भुलेर कसरी माया मलाई गर्यो
छातीबाट झिकेर प्राणसरिका छोरी मलाई दियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

‘ख्वै छोरीहरु छन् कता, म त गएँ, ख्वै माइती छन् कहाँ !
प्यारा ! यति रहेछ भेट, टुहुरी हेरेर बस्नु यहाँ !’
धोको यत्ति कहेर के हृदयले उल्टीरहेकी थियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

मैले सोधिनँ, अन्त्यकाल कुनमा धोको अडेको थियो
मैले रोइनँ, प्राण जान कतिको बाधा परेको थियो
हेरेँ टुल्टुल खाली, दीन मुखमा हेरीरहेकी थियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

आँसू झर्न सकेन खालि रसिला आँखा लिएकी थियौ
बाक्लो फुट्न सकेन खालि दिलको भाषा भनेकी थियौ
मेरो ध्यान गरी मभित्र कसरी आत्मा मिलाईदियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

गथ्र्यौँ दम्पति मृत्युका पनि कुरा माया र सन्तोषमा
भन्थ्यौ– मैँ पहिले मरुँ हजुरको प्यारो यही काखमा !
साँच्चै भाग्यवती सती हृदयकी सच्चा ! मलाई जित्यौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

तिम्रो पाप थिएन, चार दिनको चोला थियो कञ्चन
तिम्रो धर्म थियो, सुन्यौ दिनभरी श्रीकृष्णको कीर्तन
राती शीतल मेघको मनि महानिद्रा सजीलै लियौ
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

तिम्रो रुप र माधुरी धमिलिँदै जाला कुनै कालमा
जानेछन् अनि बिर्र्सदै गुन पनी यो बैगुनी विश्वमा
बिर्सि बिर्सिसकिन्न किन्तु कहिल्यै जो यो अनौठो गर्यो
हेरी आखिर घाटबाट रसिला आँखा ममा चिम्लियौ

Acharya Prabha – Euta Nakshatra Jharechha Sahityaakash Bata

म स्तब्ध बनें
त्यो शोकाकुल खबरले
साहित्यिक नभबाट एउटा स्रष्टारुपी तारा खसेछ
झापाली साहित्यकाशबाट ,
चम्की रहेका उज्ज्वल नक्षत्रलाई
कसरी कालो बादलले आफ्नो कालरात्री घुम्टोमा लुकाएछ

म कामना गर्दछु वहाँको चिरशान्तिको
म प्रार्थना गर्दछु वहाँको प्रतिभाको दिर्घायुको
शरीर माटोमा मिल्यो त के भो ?
साहित्यरुपी सन्तानहरू जिवित नै छन
आत्मा पलायन भयो त के भो ?
सृजनाका डोबहरू बाटाभरि यत्रतत्र छन

देह मर्यो रे वहाँको सदाकोलागि
कबिताहरू जिउँदो आत्मा बनेर गुन्जिरहनेछन ,
छायाँ बिलिन भयो रे सुन्यतामा
कथाहरू जिवित बनेर सल्बलाई रहनेछन
सबको मनमस्तिष्कमा

हो म फेरि पनि भन्छु
एउटा देह पलायन भयो रे, आत्माले चिरनिन्द्रा रोज्यो रे
तर अजर, अमर बन्नेछ सदा
वहाँका साहित्यरूपी सन्तानहरू
सबका अन्तरात्माभित्र गुन्जिरहने छन
वहाँका भावनारूपी साहित्यका शब्दहरू
यसैले म चडाउदैछु वहाँलाई
श्रद्धान्जली स्वरूप सम्झनाका
यीशब्द सुमनहरू

(आदर्णीय दाइ भवानी घिमिरेको सम्झनामा समर्पित कबिता )

Bhim Darshan Roka – Dhalmal Dhalmal Gari

ढल्मल ढल्मल गरी
सेता सेता बादलसरी
मलाई आकाशतिर जान नदेऊ
मेरो आफ्नै धरती छाडी ।
कहिले प्रयास गरेँ भने पनि
उँचा उडान भरेँ भने पनि
तिमी मलाई हावाले हान्नू
पानी पार्नू, आसिना पार्नू
बिजुली–चुल्ठीले बाटो छेक्नू
तल मेरै धरतीमा फ्याँक्नू
ढल्मल ढल्मल गरी
आकाशतिर जान नदेऊ ।

Gopal Prasad Rimal – Yo Ke

मेरी रानी, साँचो बोल, यो लागूजस्तो न्यानोपन
जे म तिम्रो काखमा पाउँछु;
यो सपना जो तिम्रो आँखामा म देख्दछु, यो के ?
तिमीनिर आइपुग्दा यो सन्चो लागेजस्तो
अथवा रगतमा बाढी आएजस्तो
मलाई जे हुन्छ, यो के ?
अनि आफूलाई च्यातचुत पारेर तिम्रो पाउमा
चढाइदिऊँ यसनिम्ति कि तिमी त्यसलाई लिएर जेसुकै गर;
अथवा म यस्तो हुँ कि
तिमीलाई हेर्दाहेर्दै म नहुँ भनेजस्तो
यो पागलपन, यो के ?
मेरी रानी, साँचो बोल, यो के ?
फेरि यिनै कुरा मात्र साँचा हैनन् कि
तिमीलाई देख्नेबित्तिकै म सास लिएजत्तिकै
सपना लिन लाग्दछु;
कि म आफुलाई बिर्सेर तिमीलाई सम्झन्छु
क म तिमीमा डुबेर
आफुनो अस्तित्व मेटाउन चाहन्छु
यी कुरा मात्र साँचा हैनन्,
अर्को कुरा पनि त्यत्तिकै सत्य छ–
म तिमीलाई कहिलेकाहीँ आफ्नो मुठ्ठीको माखोलाई भैmँ
एकदम मारी मेटिदिऊँ र ती सब कुरालाई
एकदम, खतम पारिदिऊँजस्तो लाग्दछ—
उकदम, एकैचोटि !
मेरी रानी, साँचो बोल, यो के ?
समय दगुरिरहेछ, पर्खनलाई बेला ज्यादै नै कम छ,
घाममा परेर ओइलाइहाल्ला भन्ने डरले
पूmल फुल्नेबित्तिकै टिप्न हतार भइहाल्छ,
हरेक हावाको झोकाले उछिनेर लुटिदिहाल्ला भन्ने डरले
हतपताउँदै फुल बटुल्नुपर्छ,
पोल्टामा सुखका सपनाहरु हालेर
हरेक पला दौडिरहेछ
गयो कि फर्कन जान्दैन,
जीवन बितिरहेछ ।
मेरी रानी, चाँडो भन, यो के ?

Bimal Giri – Sukha Dukha Sangai Ramau

कैयौ बिते हिउदहरु तिमी आउने आसमा
कैले खोज्छु मिरमिरेमा कैले बतासमा

बाझिगए भस्मेहरु बाली नलाई पाखामा
तडपी रहन्छु साझ बिहान निन्द्राछैन आँखामा

सुख दु:ख सगै रमाउ आफ्नै स्वदेशमा
कैले खोज्छु मिरमिरेमा कैले बतासमा

सुकिगए मुहानहरु डल्ला फोर्दै बिते जीबन
उराठछन लेक बेसी पतकर झै उठछ यो मन

सुम्प्यौ बैश परदेशलाई कुबेर बन्ने आसमा
कैले खोज्छु मिरमिरेमा कैले बतासमा

Sarubhakta – Kala Kala Din Haru Ko Samwaran

पहाडहरुको मृत्युः घाटेवैद्यहरु
रगतका वीभत्स छिटाहरु पोतेर
प्रेमपत्रहरुको तस्करी गर्दैछन्
फेरि युद्धविराम फेरि युद्धका सन्त्रासहरु
दुर्दान्त वैताल तालहरु
वन्दी वेपत्ता अनुष्ठानः मण्डलेदेखि कमण्डलेसम्म
दिमागमा खाक्सी लाएर
सफाया अभियान चलेको छ
उः ! सभ्रान्त भूतवङ्गलावासीहरु
सधैं गोलमेच सम्मेलनका तयारीमा छन्
हरे तिलौराकोट ! समयमाईको सेरोफेरो
भग्नावशेषहरुका चुल्हो बल्दैनन्
युग कक्कडे बूढाहरुको होइन साइवरे ठिटाहरुको हो
त्यसैले आउ, कालाकाला दिनहरुको संवरणमा
हामी एक रिक्त र अतिरिक्त देश सिर्जना गरौं
हल्ला व्यवस्थापनः गुणसुत्र नभएका मानिसहरु
पोष्टकार्डका हिमाल चढ्दैछन्
सारङ्गीहरु हाँस्न जान्दैनन्
वेताल कान्छाहरु गीतभनेर के–के हो
आवाज निकाल्दैछन्
मानिस के हो ? मानिस एक जैविक हतियार हो
युद्धमा जानु छ भने पहिले क्राइओ वैंकगई
आपूmलाई सुरक्षित पार
चिहानमा सुत्ने मन थियो चिहानपनि
वमले ध्वस्त छ
साले जिन्दगी ! प्रत्येक मानिस मर्दा मानिस मर्दैन
ईश्वर मर्छ, के भो र !
फेरि प्रेमदिवस ?
एक हुल पितृधातीहरु आमाहरुको बलात्कारमा निमग्न छन्
मार्कर स्टोनहरु हराएर
गोलार्धका सवै देश आमाहरुमा आँसुले
भिजेका छन् ।