Deepa Bhandari – Mero Astha Ko Pratimurti

दीपा भण्डारी – मेरो आस्थाको प्रतिमूर्ति
(नेपाल साप्ताहिक ३९८)

मेरो प्यारो स्वयम्भू तिमी
बाँचिरहू अनन्तसम्म
किनभने, तिमीसँगै हाम्रो अस्तित्व बाँचेको छ ।

द्वन्द्वैद्वन्द्वले क्षतविक्षत यस समयलाई
शान्तिको आशा जगाउने मात्र तिमी छौ
तिमी हाम्रो विश्वास पनि हौ
तिमी हाम्रो आस्था पनि हौ
त्यसैले तिमी अनन्तसम्म यहीँ बाँचिरहू ।

तिम्रो अविचलित स्वभावले
हामीलाई बाँच्न सिकाएको छ, दुःखमा पनि
तिम्रा स्थिर हेराइले
हामीलाई हाँस्न सिकाएको छ, वेदनामा पनि ।

तिमी हाम्रो गौरव हौ
कति आँधीबेहरी आए
कति विचलन र विभाजन आए
तर, तिमी एकनास, एकै ठाउँ
हाम्रो संकल्पलाई बोकेर
अविचलित त्यहीँ उभिएका छौ
जहाँ बुद्धले खोजेको शान्ति बाँचेको छ
जहाँ हामीले अपेक्षा गरेको सुख हाँसेको छ ।

कैयौँ शताब्दीहरू बिते
कैयौँ कालखण्डहरू व्यतीत भए
समयका सारा पीडालाई बिर्सेर
सम्पूर्ण परिस्थितिका वेदनाहरूलाई पिएर
तिमी त्यसरी नै पर्खिरहेछौ
हाम्रो मनमा शान्तिको बुद्ध जन्माउन
हाम्रो आस्थामा शान्तिको उज्यालो छर्न
तिमी हाम्रो आस्थाको धरोहर हौ
तिमी हाम्रो जीवनकै संकल्प हो ।

Ishwari Karki ‘Barsha’ – Nirwasit Chara

ईश्वरी कार्की ‘वर्षा’ – निर्वासित चरा
(मधुपर्क २०६६ असोज)

मुठीभरि आकाश साँचेर
औँलाभरिको जूनमा
सपनाको गुराँस फुलाउँछु ।
धानसँग उमि्रएका साबो
गहुँसँग झुलेका कालीपोकेझैँ
संविधानसभाको सपना
कतै मृगमरिचीका त बन्दैन ?
सिताङ्ग बनाउँछ मलाई
आजकाल यस्तै आशङ्काले
मन्दिरसामु याचनाका उछ्वासहरु
म भएर पोख्छ समय अचेल
म मुठीभरिको आकाश ओढ्न रमाउँछु
औँलाभरिको जूनसँग पैँठेजोरी खेल्न चाहन्छु
तर
कहिले पहाड बनेर
कहिले मधेस बनेर
समयले निर्ममघात प्रतिघात
गरिरहेछ ।

उसै त दुई ढुङ्गाबीच
चेप्टिएको म
भएको छु आज
निर्वासित चराझैँ ।।।।

Nirmal Tamang – Kisanko Dhaandma Desh Ko Naksa

निर्मल तामाङ – किसानको ढॉंड़मा देशको नक्सा

खालि आफ्नैमात्र विकास दर बढ़ाइरहन्छ
मेरो प्यारो देश
र सुनाउँछ मलाई
उसको विकासदरको प्रतिशत।

म भने चाहिँदो प्रतिशत पनि पाउन नसकेर
सधैँ विनाश भइरहेछु।
**
वित्तवर्षको
कुनै पनि तिमाही रिपोर्टमा
उसको विकास बढ्नुको गॉंठीकुरा
कहिल्यै भन्दैन मेरो देश।

गॉंठी कुरामा
ठूल्ठूला कम्पनीको नामभित्र
मेरो पसीनाको भारीनिवेशको कुरा स्वीकार गर्नु
लाज लाग्दो हो सायद उसलाई।

जय जवान,जय किसान
सपना हो कि विपना ठान्छ
अहिले मेरो देश
र व्यर्थै टाउको झट्‌कारेर
सम्झनु खाजेझैं गर्छ।

मेरो धानबारीमा
आफ्नो कारखाना उमार्न तयार
नामी उद्योगपति भने
थाहा भएरै पनि
देशको कानमा
सपना हो सपना- भनिरहेछ।

देशको सबैभन्दा ठूलो भ्रष्टचारको जॉंचमा
जेपीसी गठनको माग
सरकारद्वारा अस्वीकार-भनेपछि
अहिले म
छिट्टै सूर्यसुनामी आउने
विशेष समाचार हेर्दैछु
र सूर्यसुनामी चलेर
जम्मै सञ्चारमाध्यम ठप्प भएकै दिन
यो सरकारको हत्या गर्नुपर्ला भनेर
सोंच्दैछु।

खालि आफ्नैमात्र विकास दर बढ़ाइरहन्छ
मेरो प्यारो देश
र सुनाउँछ मलाई
उसको विकासदरको प्रतिशत।

म भने चाहिँदो प्रतिशत पनि पाउन नसकेर
सधैँ विनाश भइरहेछु।

Sudha Bhattarai – Shaktihin Neta

सुधा भट्टराई – शक्तिहीन नेता
(मधुपर्क २०६६ चैत)

आजभोलि किन किन
जुन लागेको रातसँग पनि डर लाग्छ किनभने बत्ती नभएको बेलाभन्दा
बत्ती भएको बेला डरलाग्न थालेको छ ।
यी आँखाहरु अब त अँध्यारोमै
बानी परिसकेका Continue reading “Sudha Bhattarai – Shaktihin Neta”

Shyam Krishna Shrestha – Yas Pusta Ka Nawa Yuwak Prati

श्यामकृष्ण श्रेष्ठ – यस पुस्ताका नवयुवकप्रति

राष्ट्रभक्त हे युवकहरू ! भन हाम्रो भाषा हाम्रो भेष
राख्छौँ हामी सदा सुरक्षित हाम्रो माटो, हाम्रो देश ।

खुला सिमाना चोर, लुटेरा तस्करको निर्बाध प्रवेश
सुगम ठाउँको कुरा के र पुगिसके ती दर्ुगम गाउँ समेत
देख्दा यस्तो देशभरि नै उठ्दछ मनमा प्रश्न अनेक
प्रभुसत्ता सम्पन्न देश हो या पराइको प्रान्त विशेष ?

संकट घण्ट बज्यो, सुन्दैनौ – श्रवण शक्ति नै छैन कसो
स्वदेशप्रतिको माया ममता तिम्रो मुटुमा छैन कसो ?
मिचिसके कति खुला सीमाना नदी अनेकन शोषिसके
पछुुतो पर्ला भोलि आज नै युवकहरू हो ! हेर्छौ के ?

चार जात छत्तिस वर्णे सुन्दर यो फूलबारीमा
परचक्रीको चहलपहल यो मातृभूमिको छातीमा
युवापुत्र ! कति हेरिरहन्छौ आऊ न बाहिर आऊ छिटो
स्वाभिमानको शिर निहुर्राई बाँच्नुभन्दा मर्नु निको ।

तथाकथित यी भ्रष्ट राजनेताले देश डुबाइसके
हर्दाहर्दै मूल्यवान दशकाधिक वर्षगुजारीसके
जानाजानै र्सार्वभौम सत्ताको धज्जी उडाइसके
निरा व्यक्तिहरू स्वार्थपूर्तिमै परवशता स्वीकारिसके ।

यस्तो स्थितिमा राजनीतिको दलदलमा नफसेर तिमी
छाती फुकाई आऊ अगाडि युवकहरू ! चट्टान बनी
राष्ट्रघातीहरू जहाँ जहाँ छन् खोजी खोजी नाश गर
युवाशक्तिको सामु पराजित हुन्छ अवश्यै शत्रुगण ।

आजै अहिल्यै देशभरिका युवकहरू ! संगठित बन
राष्ट्रभक्तिको निम्ति अत्यन्तै गरिमामय दृष्टान्त बन
स्वदेशको अस्तित्व सुरक्षण गर्ने दृढ संकल्प गर
अतिक्रमित जे जति हुन् हाम्रो भू-सीमा विस्तार गर ।

राष्ट्रभक्त हे युवकहरू ! भन हाम्रो भाषा, हाम्रो भेष
राख्छौं हामी सदा सुरक्षित हाम्रो माटो हाम्रो देश ।

(साभार: जनमत कविता खण्ड १ २०६४)

Radha Baskota – Mahakavi Prati

राधा बाँस्कोटा – महाकविप्रति
(मधुपर्क २०६६ कात्तिक)

मनमा राखेँ तनमा राखेँ शिरमा सजाएँ
सुरमा तिम्रो मिलाई लय बाँसुरी बजाएँ ।
उघारेँ आँखा मिलाई भाखा पाखामा नचाएँ
मृगका पाठा मयूर बुट्टे तिमीमै सजाएँ ।।

जे लेख्छु ऐले अक्षर तिमी स्वरूप तिम्रै यो
टलक्क टल्की झलक्क झल्की मसामु उदायो ।
ममात्र होइन सबैमा देख्छु स्वरूप तिम्रै त्यो
पूजाका थाली अक्षताभित्र तिमी नै सजेको ।।

अँधेरी रात उघारी ढोका ढोकाकै छेउमा
आरती बल्यौ उजेलो पारी दिलले दिलमा ।
मानवताका गाएर गीत संसार घुमेछौ
स्वतन्त्रताका पखेटाभित्र प्रकृति चुमेछौ ।।

पातको प्रीति फुकाई फर्फर प्रेमको संसार
गाउँमा ल्यायौ, बस्तीमा ल्यायौ प्रेम भो संसार ।
ठालुसिङ काँपे आलुसिङ काँपे सामन्त काँपेछन्
निरङ्कुश बाँच्ने शासक तिम्रै सामुमा काँपे झन् ।।

चन्द्रमा छोई कसम खायौ चन्दकै सामुमा
झल्मल बत्ती चन्द्रको जस्तै बालेर धर्तीमा ।
पूजारी तिमी हे प्रजातन्त्री ! प्रजाकै तन्त्रमा
जिन्दगी सारा समर्पण गर्यौ मानव मन्त्रमा ।।

गरिब रोए हँसायौ हाँस्ने सामन्त रुवायौ
अन्यायी माथि बज्रझैँ बज्री न्यायलाई हँसायौ ।
पर्वाह केही गरेनौ आफ्नो आफूलाई रुवायौ
‘रोएर आफू हँसाउने संसार’ सन्देश सुनायौ ।।

नसके पनि उचाइँ चुम्न उडान तिम्रो त्यो
मनको मैलो पखाल्न हेर्छु उडान तिम्रो त्यो ।
असल तिम्रो सम्झेर मात्र रमाउँछ दिल यो
त्यो दिलभित्र यो दिल राखी अग्लन्छ माथि यो ।।

मनमा राखेँ तनमा राखेँ शिरमा सजाएँ
सुरमा तिम्रो मिलाई लय बाँसुरी बजाएँ ।
सबमा राखेँ सर्वाङ्ग तिम्रो दिलमा टसाएँ
उघाँर आँखा मिलाई भाखा गीतमा नचाएँ ।।

Basu Shashi – Euta Prem Patra

वासु शशी – एउटा प्रेमपत्र

तिमीकहाँ आउने कुराको रूखको टुप्पोमा चढेर
एउटा बाँदरजस्तै मेरो मन टुक्रुक्क बसिरहेछ
परपरसम्म चियाएर ।
मेरा हातहरू छन्— मबाट उम्केर
तिमीलाई छुन आउन चाहन्छन्
छाउराले घर फर्केका मालिकको खुट्टा चाटेझैँ गरेर ।
अवश्य मेरो मन र हातको— मबाट अलग— तिमीसँग
एउटा अर्कै सम्बन्ध छ,
नरिवलभित्रको तरलजस्तो सम्बन्ध ।

वास्तवमा नदीका तीरैतीर लखेटालखेट गर्न जाने हौ भने
यही घाममै हो।
वास्तवमा तिमीलाई छुन जाने हो भने
यही जाडोमै हो।
(साँच्चै, मान्छेलाई छुनुजति सुखद
अरू क्यैहुन सक्दैन हगि ?)
तिमी पत्याउँछौ भने म पनि समयहरूको इनार–पिँधबाट
माथि उक्लिरहेछु—
एउटा समययुक्त स्थिति अर्थात् तिमीसँगको भेटसम्म पुग्न ।
एउटा लहर पानीबाट उत्रिन खोजिरहेछ
किनारैकिनार भागेर जान ।
तिमीले ठीक भनेका थियौ—
मानिस सबभन्दा बढ्ता मानिसकहीँ पुग्न चाहन्छ,
कसैकहाँ पुग्न नपर्ने भएको दिन
खुट्टा भाँचिनैपर्दैन तर हिँड्न नसकिने हुन्छ

तिमी पनि त पर्खिरहेकी हौली
त्यसैले जुन तारा जहाँ हुनुपर्ने हो त्यो त्यहीँ छ ।
एउटा बिरुवाले वसन्तलाई कुरेजस्तै कुरिरहेकी हौली
ठिङ्ग उभिएर, चारैतिर आफ्नो पहुँच फिँजाएर ।
तिमीले बताएकी थियौ—

मेरो छायाबाहेक तिमीमाथि पर्ने अरू कुनै छाया छैन,
मेरो साथबाहेक तिमीले बस्ने ठाउँ अरू कहीँ छैन ।
यो कल्पनाले मुग्ध भएर म ऐना हेर्छु—
अहो। लौ हेर, यसमा त तिम्रो अनुहार देखा परिरहेछ ।
यसमा मेरा म्वाइँको लाली लगाएका
मुस्कानजस्ता ओठहरू फरफराइरहेछन्,
मेरो दर्शनको गाजल लाएका आँखाहरू हाँसिरहेछन्।

मलाई सम्झना छ तिमीले गाएकी थियौ—
…सुगा वनमा बस्दा–बस्दा वनजस्तै हरियो भएछ,
…यो नदीबाट जति पानी झिकेपनि यसले आफूमा घाउ हुन दिँदैन,
…मानिस अन्धो हुन्छ— आँखा फुटेर होइन, अँध्यारोभएर होइन, सपना देख्न छोडेर,
…मानिस चिसो हुन्छ— आगो नपाएर होइन, सूर्य नभएर होइन, मानिसको न्यानोनपाएर,
…अरूलाई माया मार्नुजस्तो कुरूपता संसारमा अरू क्यै हुन सक्दैन

तिम्रो स्नेह आउनेछ, तिम्रोस्नेह आउनेछ तिमीकहाँ
त्यसरी नै जसरी मेरो देशका पर्वतहरूबाट हिउँ
पग्ली–पग्लीकन हामीकहाँसम्म आइपुग्छ ।
भएभरका फूलहरू बगैँचालाई फर्काएर,
आकाशको चन्द्रमा आकाशैलाई सुम्पेर
तिम्रो सम्पन्नता आउनेछ तिमीकहाँ हंसहरू एक बथान
पोखरीमा आएजस्तै।
र हामी फेरि कुदाकुद गर्नेछौँ अनकन्टार एकान्तहरूमा ।
र हामी फेरि तिर्खाले चुरचुर भएपछि
एकअर्काका अधर र जिब्रो चुस्नेछौँ।
तिमीकहाँ पुग्ने कुरा मेरो प्रत्येक पहिलो पाइलानजिकै बसिरहेछ
एउटा पाखामा घामनजिकै छायाजस्तै।
(जब–जब कसैको माया पाउँछु म
तब–तब मलाई बढ्ता बाँच्ने इच्छा लाग्न थाल्दछ ।)
फेरि हामी भन्नेछौँ—
मानिसले मानिसलाई मन पराउनुजस्तो सुन्दर अरू केही छैन,
मानिस र मानिसको सम्बन्धजस्तो मधुर
अरू केही हुन सक्दैन

Rama Timalsina Adhikari – Khai Ke Pariwartan Bhayo Ra Yahan

रमा तिमल्सिना अधिकारी – खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हिमाल उस्तै छ,
पहाड उस्तै छ,
तराई पनि त उस्तै छ,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

म मान्छु चादिँको हिमाल सँगै
अब फोहोर पनि बस्छ रे,
हरिया पहाडका फरिया लुटिए,
पशुपंक्षीहरु तिउन बनाई भुटिए
चारकोषे झाडिहरु फाडिए
वनका धनी गाउँहरु नागिँए ।

हिजो जस्तै अन्याय छ आज पनि
हिजो जस्तै अत्याचार छ आज पनि
हिजो जस्तै सन्त्रास छ आज पनि
हिजो जस्तै पिल्सिएका मन छन् आज पनि
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

म मान्छु हिजो न्याय माग्नेहरु
आज अन्याय गर्न सफल भएका छन,
हिजोका रक्षकहरु आज भक्षक भएका छन्,
हिजो पानी पिलाउनेहरु आज विष पिलाउदैछन्,
हिजो निर्माण गर्न तम्सनेहरु आज भत्काउदैछन्,
हिजोको समाजसेवीहरु आज जनता चुस्दैछन्,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हिजोजस्तै साघँुरा बाटा छन्,
हिजो जस्तै निरस र विवस आखाँ छन्,
हिजो जस्तै लादिएको शासन छ,
हिजो जस्तै भाचिँएको आशन छ,
हिजो जस्तै कुर्शिको खेल छ,
हिजो जस्तै जनतामा पिडाको भेल छ ,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हामीले देख्यौ हिजो हामीलाई अप्ठ्यारोमा डो¥याउनेहरु
आज भिरबाट घचेट्न पनि सफल छन्
हिजो स्वतन्त्रताको नारा लगाउनेहरु
आज निरंकुश शासन गर्दैछन्,
हिजोका हाम्रा जननेताहरु
आज कुर्शिका नेता बनेका छन्,
हिजो हाम्रो पिडामा सान्त्वना दिनेहरु
आज हाम्रा घाउमा नुनचुक छर्दैछन्,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हिजो हामी जे खोजीरहेका थियौं
आजको खोजी त्यो भन्दा फरक छैन,
हिजो हामीले जे रोजेका थियौ,
आजको रोजाई पनि त फरक छैन,
मात्र यति परिवर्तन भयो
हिजो हामी सगँै केही खोज्नेहरुसँग
आज हामी केही माग्दैछौं
हिजो पाएका अधिकारहरुसमेत आजको शासनले लुटेर
हामी त झन टाढा टाढा भाग्दैछौं ।

नत हिजो भन्दा आज पृथ्वी फरक छ,
नत हिजो भन्दा आज चन्द्र फरह छ ,
नत हिजो भन्दा आज सुर्य फरक छ,
नत हिजो भन्दा आज शासन फरक छ,
नत हिजो भन्दा आज जनताको माग फरक छ,
मात्र शासम फेरिएका छन्,
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?
खै के परिवर्तन भयो र यहाँ ?

हालः बोस्टन, अमेरिका

Keshav Baniya – Aajakal, Kavita Ani Ma

हो हजुर,
कविता लेख्न जान्दिन होला, म,
सायद,
शब्द खेलाउन सिक्नुपर्ने हो,
मेरा,
निर्मल, अचल, गाउँले भाका,
लेखिएनन,
बाजारी कविकोषमा,
विद्वान आडम्बर,
अनेक छन् |

अनेक छन्,
कम्ति म मा,
म चल्ने कविता लेख्दिन,
किनकि,
म बाजारे कवि होइन,
लाग्लान तीता,
फट्यान्ग्रे चेतलाई,
शताब्दि कटेका कुरा,
जलपान रसमा रमाउने सम्मेलनलाई,
कुन पध्यरसले,
भिजाउन सकूँ ?
खोजूँ कसो म,
शिशिरमा बसन्तको रस ?
अलंकारको नाउँमा,
टुक्के कुरा गर्दिन म,
किनकी,
मेरा हरेक शब्द,
उत्तिकै उच्च छन्,
ख्यालपुर्ण छन्,
उत्तिकै,
दम्भिला छन् |

शब्द निर्माण गर्छु म कहिले,
कहिले जमिन उघारी,
ब्युताउछु मुर्दा,
त्यसैले त् मौलिक छन्,
यी रसभाव,
त्यसैले त् अबुझ छन्,
यी अंशहरु,
आकाशमाथिको खालिको गर्छु कुरा म,
कहिले,
जलछिरेको प्रकाशको,
अनि,
भेटी नसक्नु छन्,
सोचले कसैको,
बोल्दा म “भावना”,
बुझाई तिम्रो कुनै स्त्रीको छ,
शब्दारसको गर्दा कुरा म,
नासभारी शरीरको,
मद्यरसको नशा छ छरिएको,
सोच्न सिपालु,
तिमि नै छौ, सायद,
म त् सोझो,
सोझै कुरा सोच्छु,
हो हजुर,
कविता लेख्न जान्दिन होला म,
सायद |

पागल नै हूँला म,
बेच्दिन किनकि,
शब्द आफ्ना पैसामै,
सायद,
मेरा आँखामा, मोतिबिन्दु लाए छन्.
सेतो, कालो, धमिलो देख्छु,
भविस्य आफ्नो,
भविस्य अर्काको,
भविस्य शब्दको,
भविस्य भाषाको, साहित्यको |

बन्याहुन,
बालेरै त्,
मुनाको मनमा मदन,
महाकवि,
सशक्त गर्जिञ्छन,
माटोका शब्द,
रास्ट्रकविमा,
नबुझी अनि तिनका भाव,
निस्किन्छन सडकमा बेच्दै “मेरो किताब” |

Chandika Bhattarai – Ragatle Latpatiyeko Aangan

चन्डिका भट्टराई – रगतले लतपतिएको आँगन

हे मनुष्य!
तिमिलाई पनि उहि भगवानले सृष्टि गरे ,
हामिलाई पनि उनै भगवानले,
तिमिलाई मनुष्य जाति बनाए ,
अनि हामिलाई जनावर जाति।
उसै गरि भरे प्राण दुबैमा,
उस्तै बनाए फेर्ने श्वास पनि।
खोइ, कतिबेला मागेछन तिनै भगवानले
हामि जनावर जातिको बलि
अनि कतिबेला दिएछन् तिमि
मनुष्य जातिलाई यो अधिकार
हामि जनावर जातिको प्राण हर्ने अधिकार।

हे मनुष्य!
तिम्रो जस्तै ढुकढुक गर्ने मुटु
हाम्रो शरीरभित्र पनि,
बग्छ उसैगरि रातो रगत।
दुख्छ हामिलाई पनि काट्दा।
काप्छ यो सानो मुटु बेसरी,
छटपटि हुन्छ,
औडाहा हुन्छ,
जब बिसाउछौ त्यो धारिलो हतियारको भारि
कमजोर यो शरिरमाथी।

हे मनुष्य!
तिमिले जस्तै विपतमा पर्दा,
गुहार्न ‌‌‌मन लाग्छ मद्दतको लागि
चिच्याउन मन लाग्छ,
कराउन मन लाग्छ,
पुकार सुनि कोही आउला कि
बचाउन भनि।
तिमिलाई जस्तै चोट लाग्दा,
आउँछ आमाको सम्झना अति
तिमिले जस्तै ‘ऐया’, ‘आथा’ भन्न नसके पनि
पोल्छ, पोलिरहन्छ भतभती।
उम्केर जाने,
फुत्केर भाग्ने प्रयास
सब हुन्छ बेकार
छाउन थाल्छ आँखा वरिपरि अन्धकार
फितलो बन्दै जान्छ बाँच्ने आश।

हे मनुष्य!
तिमिलाई जस्तै अन्तिम घडीमा
याद आउँछ भगवानको,
कोस्न मन लाग्छ आफ्नै भाग्य माथि
कथित आफ्नो पशु जन्म माथि।
छुट्दै जाँदा यो देहबाट प्राण
भगवानसँग प्रश्न गर्न मन लाग्छ,
हे भगवान!
के तिमिलाई साँच्चै खेल्न मन लागेको हो त रगतको होलि?
हामि निर्दोष पशुको रगतको होलि!
के तिमिलाई साँच्चै मन पर्छ रगतले लतपतिएको तिम्रो आँगन?
सदा झै तिमि मौन छौ भगवान!
अनि तिम्रो मौनताको फाइदा उठाइरहेछन
तिमिले बनाएका यि मनुष्य जाति।
तिम्रै मन्दिरमा,
तिम्रै नाममा,
तिम्रै अगाडि,
तिमिले नै जन्माएका सन्तान माथि
भइरहेछ लगातार
यो अत्याचार।
हामि पशुलाई त निर्विवेकि बनायौ तिमीले,
हेर भगवान! तिम्रा विवेकशील प्राणी,
निर्ममताको पराकाष्ठा नाघ्दै
गरिरहेछन यो नरसम्भार।
तिम्रा विवेकशील प्राणी गरिरहेछन यो नरसम्भार।।

काठमाडौं।

Bikash Bajagain – Artha

विकाश बजगाईं – अर्थ

कोलाहलयुक्त अनुत्पादक दिनहरुबाट,
चकमन्न मेरा चेतना किन व्यूउँझिदैनन् ?
निशब्द रातको निश्लोट प्रहरहरुबाट,
हृदयको मधुर संगीत किन निदाउँदैनन् ?

आखिर,
मानव नै हुँ म पनि,
धिक्कार्न सक्दिन यो जन्मलाई ।
स्वाभिमानी हुँ भन्छु आफूलाई,
स्वीकार्न सक्दिन सह अस्तित्वलाई ।।
के हार अनि के जीत नै हुनु छ र
यो कालान्तरीत लडाईमा ।
पाउनु गुमाउनुको केही रहेन अब
नितान्त एक्लो यो जीवनमा ।।

स्वरचित कल्पनाले मात्र,
हृदयलाई शितलता दिने भए,
अर्धचेतन स्वप्नले मात्र
स्वर्गानुभूत गराउने भए,

वास्तवमै,
मांश प्राचिर तिम्रो त्यो सुन्दर स्तम्भको
प्रेमक्रिडाका ति आनन्द तिरेक क्षणहरुको
हजारौ कामात्मालाई परास्त पार्ने तिम्रो वाक्पटुताको
परिहास युक्त यो जिवलाई के नै अर्थ हुने भो र ?

– इन्द्रपुर ७, बेलेपुर, मोरङ्ग

Monika Khatiwada – Jeewan

मोनिका खतिवडा – जीवन
(Source: मधुपर्क, चैत, २०६८)

हाँस्न थालेको छु विवशतामा
जिउन थालेको छु बाध्यतामा
जिवन जिउँदो लास भए नि
रमाउन थालेको छु आर्यघाटमा ।
सारा संसार विरानो भएछ
आफ्नै छायाँ पराइ भएछ
रुन छाडेको छु एक्लै रातमा
आँखामा आँसु नै रित्तिसकेछ ।
टुटेका सपना जोड्दिन अब
तिम्रो विछोडमा जल्दिन अब
एक्लै रमाउन थालेको छु अचेल
तिम्रो साथको कल्पना गर्दिन अब ।
झुटो कसममा विश्वास गरेँछु
तिम्रो सपनामा आफ्नो जीवन देखेँछु
फेरि अब लालसैलालसामा मर्दिन म
जीवनमा धेरै मृत्यु पहिल्यै मरिसकेकीछु ।

– मस्को कलेज, कुपण्डोल

Chaman Ghale ‘Pidit’ – Dikka Lagchha Yi Gadha Haru Ko Taal Dekhera

चमन घले पीडित – दिक्क लाग्छ यि गधाहरुको ताल देखेर

नागर्जुनमा बाउ मुसु मुसु हाँस्दो हो
सिङ्गापुरमा छोरो उफ्रि-उफ्रि नाँच्दो हो
खुसी हुँदै यि गधाहरुको ताल देखेर

राष्ट्रपती जिद्दी उस्तै ट्वाके परेछन्
प्रचण्ड त झन् सोरैआना ख्वाके छदैछन्
दिक्क लाग्छ यि गधाहरुको ताल देखेर

उता गिरीजालाई के गरुँ के गरुँ भैसक्यो
शेरु त्यसै भक्-भक्-भक्-भक्-भक्भक्यो
चुनावहरुवा माकुनेको मुख्मा र्र्याल आइसक्यो
फोरमले झन्डै सित्तैमा गिफ्ट ह्याम्पर पाइसक्यो

सिंहदरवार भित्रको खाली कुर्ची देखेर

उफ्!

दिक्क लाग्छ यि गधाहरुको ताल देखेर…

स्याऊ र केरा जस्ता नेताको निती देखेर
टायरको हाँडी काठमाण्डु सिटी देखेर…
नेताहरुमा ठप्पै नभाको युनिटी देखेर…

Bikalpa Shrestha – Mrityu Danda

मृत्युदण्ड

“तेरो अन्तिम इच्छा के छ भन ?
अब को एक घण्टामा तँ फाँसी लाग्दै छस”

म मन्द मुस्कान अनुहारमा राखेर जेलर तिर हेर्छु
र मुस्कुराउदै भन्छु ” केही छैन ”
नाक खुम्च्याउदै जेलर जान्छ

एक घण्टा
मैले जिन्दगिको एक चौथाइ उमेर सम्म
साचेँर राखेको सपना पुरा गर्ने मलाइ समय मिलेको छ
एक घण्टा

म कसरी भनुँ जेलरलाइ कि
म पर्देश आउने बेला मेरि आमालाइ
रातो सारि ल्याइदिन्छु है भन्या थिए

कसरी भनु कि
अन्तिम भेटमा बाबाको पुरानो ढाका हेर्दै
भन्या थिए बाबा तपाइलाइ
एउटा नया ढाका ल्याइदिन्छु है

म कसरि भनुँ कि मेरि बहिनिले
भन्या थिइ कि दादा आउने बेला
एउटा ल्यापटप ल्याइदे है

म बुझ्न सक्छु , यो मेरि बहिनिको स्वार्थिपन थिएन
यो त उस्को आश थ्यो ओ
म फर्केर आवोस , आराम कुशल
चाहे हातमा ल्यापटप होस या नहोस

म कसरी भनुँ कि म त एउटा गरिब केटो
म त आफ्नो,आफ्नो आमाबाबाको
सपना पुरा गर्ने सपना देखेर
यो सपनाको सहरमा आएको हुँ

जिन्दगिको एक चौथाइ उमेर सम्म मैले
मेरो सपनाको समुन्द्र बाट एक थोपा रहरहरु जिएको छैन
अनि एक घण्टामा म अन्तिम इच्छा कसरी पूरा गरुँ

म कसरी भनुँ म बिदेश आउन अघि
मेरि आमाको एक मात्र सम्पती
उन्को सुनको मङ्गल्सुत्र धरौटिमा राखेकी छिन
त्यो सुन उकास्नु छ
म कसरी सम्झाउ कि
मेरो बाबाले आफ्नो कपाल
सेतै फुलुन्जेल सम्म कमाएको पैसा
मेरो जिन्दगिमा लगानी गर्नु भएको छ
म स्वदेश फर्किएर बाबाको कपालमा
खुशिका रहर लाग्दा रङ्गहरु भर्नु छ

मलाइ मेरो आमाबाबा सङ्ग
गाउँकै मेलापातमा रमाउन जानू छ
अनि म सङ्ग समय छ एक घण्टा

ल हुन्छ जेलर सहाब
मेरो एउटा चाहना छ पूरा गरिदिनुस
मेरो देश गएर त्यहाका युवाहरुलाइ भनिदिनुस कि
पर्देश दलदल हो
जहाँ फसे पछि निस्कना गाह्रो हुन्छ
बरु गाउँकै मेलापातमा रमाउ
मेरो देश गएर भनिदिनोस कि पर्देश यस्तो ठाउँ हो
जहाँ आफुले नपिएको बिषले पनि असर गर्दो रहेछ

बिन्ती छ तपाइलाइ मलाइ यो दलदल बाट निकाल्नोस
मेरि आमा छोराले नया सारी ल्याइदिन्छ भनेर
पुराना सारिहरुले सागबारी बारिन रे
मेरो बाबाले छोराले ढाका टोपी ल्याइदिन्छ भनेर
पुरानो टोपी बाक्सामा थन्काए रे
मेरो बहिनिले दादाले ल्यापटप ल्याइदिन्छ भनेर
साथिहरु माझ फुर्ती लाउन थालिसकी रे
अनि म यहाँ आफुले पिउदै नपिएको बिषले पल पल मरिरहेछु

जेलर सहाब अनि तपाईं
अनि तपाईं मलाइ एक घण्टाको समय दिनु हुन्छ
मेरो अन्तिम रहर पूरा गर्न, मेरो अन्तिम इच्छा जिउन

मेरि आमालाइ गएर भनिदिनुस कि
बच्चामा सुसुले तिम्रो पछ्यौरी भिजाउने छोरोले
बुढेसकालमा तिम्रो आँखा बाट खुशिका आंशुहरु झार्न सकेन

गएर भनिदिनुस मेरो बुवालाइ कि जब मेरो मृत्युको खबरले
मम्मिले देख्नुहुन्छ कि भनेर लुकि लुकि रुनुहुनेछ
तब यो छोरो चाहेर पनि आँसु पुछ्न सक्ने छैन

मेरो बहिनिलाइ गएर भनिदिनुको
तिहारको तिर्सना मेटाउन अर्को कर्म दाजु बनाउनु
अब यो दाजु तिहारमा सप्तरङ्गी टीका लगाउन आउने छैन

गएर भनिदिनुस मेरो देशको व्यपारिहरुलाइ
अब नया व्यपार सुरु गर्नु , पर्देशिको आँसु
लगानी चाहिन्दैन , फालाफाल छ
अनि नारा राख्नुहोला
“पर्देशिको आँशु बिक्रीमा एक्दम सस्तो ,
आउनुस मिलाएर लानुस ”

गएर भनिदिनुस मेरो देशका ६०१ इमान्दारहरुलाइ कि
अब जमिन बेच्यौ
खोला बेच्यौ
जङ्गल बेच्यौ
देश नि बेच्छौ कुनै दिन
तर अहिलेको लागि चाहिँ
पर्देशिको लास बेच
अनि भन्नुस ” आउनुस किन्नुस दुनियाको सबै भन्दा सस्तो लाश ”
पर्देशिको लाश , नेपालिको लाश

तर शरकारलाइ त के प्रस्ताव राख्नु र
फुर्सद कहाँ छ र आफू बिरुद्ध उठेका
आवाज गित र लोकभाकाहरुलाइ दबाउदा दबाउदा
लुट्न सके लुट कान्छ लुटन सके लुट
अरु देशमा पाइन्दैन नेपालमै हो छुट

हैन जेलर सहाब म त कहाँ पो पुगेछु
यो तपाइको बसको कुरा कहाँ हो र
बरु
ल ठिक छ मेरो अन्तिम
एउटा इच्छा पूरा गरिदिनोस
मलाइ मेरो देशको
सगरमाथाको चुचुरोमा गएर सबैले सुन्ने गरि
चिच्याइ चिच्याइ भन्ने मन छ
म निर्दोश हो , म निर्दोश हो
मलाइ बाच्न देउ
म निर्दोश हो

सक्नु हुन्छ , सायद सक्नु पर्ने त तपाइको एक घण्टाले

बरु महोदय मलाइ मेरो अन्तिम इच्छा नसोधिएको भए हुन्थ्यो
कमसे कम यादहरुले मुटि कब्जा गर्ने थिएनन
पीडा हुने थिएन
म दुख्ने थिइन
अनि म हासी हासी फाँसी चढ्न सक्थे
अनि म हासी हासी फाँसी स्विकार गर्थे

अनि देश तिम्लाइ अन्तिम सन्देश
अब देखि पर्देश छिर्ने हरेक नेपालिको
पुत्ला बनाएर जलाइदिनु
के गर्नु र पर्देशिको त न त बुढेस्कालमा
आमा बाबा हेर्ला परिवार स्याहार्ला भन्ने आश हुदो रहेछ
न त मरे पछि सजिलै लास भेटिन्दो रहेछ

Chandkina Bhattarai – Aina Bhitra Ko Manchhe

चन्डिका भट्टराई – ऐना भित्रको मान्छे

अनायासै मेरा आँखा, अर्का जोडि आँखासंग ठोकिए,
म एकछिन रोकिएँ,
अनि हेरे टक्क अडेर,
नियाले धेरै बेर छक्क परेर,
आश्चर्य!
ऐना भित्रको मान्छे म जस्तै देखिन्छ,
उहि रुप,
उहि रङग,
अनि उस्तै हाउभाउ।
म हल्लिदा उ पनि हल्लिन्छ।
म बस्दा उ पनि बस्छ।

अनुहार पनि मेरै जस्तो
त्यो ऐना भित्रको मान्छेको।
होइन, त्यो मेरो अनुहार कसरी हुनसक्छ ?
मलाई त सबैले ‘तिमि कति हसिलि’ छौ भन्छन्,
तर त्यो ऐना भित्रको अनुहार त हाँस्नै बिर्सिए जस्तो देखिन्छ।
कद सँगै बढेको पद,
अनि पद सँगै बढेको जिम्मेवारी।
ति जिम्मेवारी निभाउदा निभाउदै
बर्षौ देखि नहाँसेको जस्तो अनुहार।
सायद् हाँस्न बिर्सिसक्यो त्यो ऐना भित्रको मान्छेले।

आँखा पनि मेरै जस्ता
त्यो ऐना भित्रको मान्छेको।
अह ! ति कसरि हुनसक्छन् मेरा आँखा?
हरेक रात मेरा स्वामीले अँगालोमा बेर्दै भन्नुहुन्छ मलाई,
‘तिम्रा आँखा सार्ै चमकिला र चञ्चल छन्,
अन्धकारमा पनि चम्कन्छन,
झिमझिम गर्दै कति बोल्छन् तिम्रा आँखा।
तर ति ऐना भित्रका आँखा त शिथिल र शान्त छन्।
सबैका सपना आफ्ना बनाउदा बनाउदै
सपना देख्नै बिर्सिएका जस्ता आँखा।
हरेक पल अरुका लागि झिमकिदा झिमकिदै
झिमकिन नै गार्हो भएका जस्ता आँखा।
सायद् झिमकिनै नपरे हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ ति आँखालाई।

अहो! हेर्दा म जस्तै देखिन्छ
त्यो ऐना भित्रको मान्छे।
तर त्यो म‌ कसरी हुनसक्छु ?
मेरो घरमा पाहुना लाग्न आउने सबैले मलाई भन्छन्,
‘यिनी कहिल्यै थाक्दिनन् ‘
घर परिवारको काममा सधैं व्यस्त,
फुर्सदसँग कोसौ टाढा,
दिनहुँ को कामकाजमा निकै अभ्यस्त।
तर कति थकित र निहत्ता देखिन्छ
त्यो एेनाभित्रको मान्छे।
आफुलाई भन्दा बढी आफन्तलाई
माया गर्दागर्दै थाकेको मान्छे,
आफ्ना रहरहरुको बलि चढाइ
आफ्ना हरुका लागि बाँचेको मान्छे,
आफुलाई बिर्सिएर आफ्नै जिवनसँग हारेको मान्छे।

हो मेरै जस्ता आँखा,
मेरै जस्तो अनुहार,
तर म होइन त्यो ऐना भित्रको मान्छे।
म होइन त्यो ऐना भित्रको मान्छे।

काठमाडौं।

Dinkar Nepal – Ma Feri Haaren

दिनकर नेपाल – म फेरी हारें

म फेरी हारें ।
पहिले ढुङ्गा-मूढा
अनि धनुषबाँण
बन्दुक बारुद तोप टैंक
र अणुबम
इतिहासदेखि इतिहाससम्म
एकपछि अर्को
विजय ध्वनि गाउँदै रहे।

प्रत्येक पटक
म हारी रहें।
मासुका Continue reading “Dinkar Nepal – Ma Feri Haaren”

Kala Rai – Mero Bishwas

कला राई – मेरो विश्वास

टेकेर परदेशको माटो
झ्याम् झ्याम्
ढवाङ् ढवाङ्
ढोल झ्याम्टासँगै
नाच्दा किरात पहिरनमा
हल्लाउदै साकेवा पाइला
यस्तो लाग्छ
जुरुक जुरुक तालमा
नाचिरहेछ ताइमोसन

व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको
दुहाइसँगै
केही महानुभावहरु
किन नबनुन
आधुनिक धर्मावलम्बि
किन नमिसिउन
समुद्रको नुनिलो पानीमा

मलाई
हिजो जत्तिकै
प्यारो लाग्छ
स्वर्गवासि दिपाले
सिकाउनु भएका
साकेवा सिली
अनि
मॆरैं सम्झनाको
छायाँ बोक्ने
अरुण, तमोर

मेरो विश्वास
पुरानो बनेपनि सबैकुरा
कहिल्यै पुरानो हुदंैन
सम्झना र संस्कृति ।

भोजपुर, साङपाङ, हालः हङकङ

Bimal Rai – Samabedana

बिमल राई – समवेदना

हो,
मृत्युलाई बिर्सेर कायापलट फेर्न खोज्ने हामी मान्छे
दनदनी आगोले नजल्ने बिचार पनि-
एक दिन अवश्य मर्छ
हिटलर मरे
मार्क्स मरे
नित्से मरे
अनि,
बिचरी मैना सुनार पनि त मरी
र हामी, अनि हामीले देख्ने विश्व मर्छ
बाँच्नुको बिकल्पबाट हारेको जीवन सबै मर्छ
त्यस्तै गरी
धेरै लामो जिवनको अध्यायबाट
कुटनैतिक चालबाजीको खुल्ला आकाश नाघ्ने दौरानमा
मान्छेको अन्तिम सत्यले तिमीलाई पनि छाडेन
कृष्ण र गणेशलाई सडकमा पु-याउने तिमी बहादुर
अन्तत तिमी मर्यौ
र-
मरे, शिखर हुँ भन्ने तिम्रो मानसीकता
तिता मीठा परिघटनाका एकांकीहरू छाड्दै
जो अरुजस्तै,
सहज र असहज मृत्युको भुमरीले
तिम्रो पार्थिव शरिरलाई आज यो लोकबाट
सदाको लागि बिसर्जन गरिदीयो
अब रहेन तिम्रो दैनिकीहरू
रहला त अब केवल,
बंशौली आडम्बरीतामा लम्केको तिम्रा पदचापहरू
सेतोमा कालो पोत्ने तिम्रो अपूर्ब कौशलता
भोका नाङ्गाको पुकारा गर्दै आफ्नो दुनो सोजाउने कुटिलताहरू
देशको रेखाङ्कन बेचेर मित्रता देखाउने अभिभाकत्व
अनि बहुलतालाई निषेध गरी
पारिवारिक्तालाई अप्नाउने राजनेता
इतिहासको पानाहरूमा ज्वलन्त अङ्कित रहनेछ-
पछिल्लो पुस्तासम्म,

भावी सन्ततीले तिम्रो सक्कली बिचारको अन्दाज गर्नेछन्
मृत्यु भन्दा पनि तिम्रो नेपथ्यका चेहराहरू
तर पनि, मृत्यु अवश्यभावी छ
यसर्थ,
यो पलमा म पनि समबेदनामा समाहित छु
शब्दका दुइफूल चढाउनलाई
तिम्रो निधनको दुःखदतामा ।

Madan Sitaula – Jindagi Ma Naulo Kaam Garna Banki Chha

मदन सिटौला – जिन्दगीमा नौलो काम गर्न बाँकी छ

जिन्दगीमा नौलो काम गर्न बाँकी छ
तिम्ले जस्तै मैले माया मार्न बाँकी छ
खाको सबै कसमहरु तोड्नु पर्ने छ
लाको माया तिम्लाई मैले भुल्नु पर्ने छ
तर माया तिम्रो म
तोडु कसरी, म भुलु कसरी!!!!

आधी बाटो हिड्दा हिड्दै तिम्रो साथ छुट्यो
बाध्यताको भुँमरिमा मेरो माया फस्यो
तिर्सना कती धेरै समालेको मनमा
आँगो लागे जस्तै भयो थुप्रीएको खरमा
जिन्दगीमा नौलो काम गर्न बाँकी छ
तिम्ले जस्तै मैले माया मार्न बाँकी छ

शंका थियो नजर लाग्छ हाम्रो मायाको
डर मात्रै लाग्थ्यो मलाई अन्जान छाँयाको
चञ्चलतामा मुस्कुराँको पललाई सम्झन्छु
याद आउँदा तिम्रै नाममा आँशु झार्दछु
जिन्दगीमा नौलो काम गर्न बाँकी छ
तिम्ले जस्तै मैले माया मार्न बाँकी छ
खाको सबै कसमहरु तोड्नु पर्ने छ
लाको माया तिम्लाई मैले भुल्नु पर्ने छ
तर माया तिम्रो म
तोडु कसरी, म भुलु कसरी!!!!

२०६९ चैत्र १ गते

Ramesh Gautam – Bidai Ko Bela

रमेश गौतम – बिदाइको बेला

उभिएको छु
गतिहीन
एउटा उष्ण बगरमा

नियालिरहेछु
माछाहरुको क्रीडा
उष्णता र पीडा!

स्थिर पानी
र पानीको स्थिरता!
सामुन्नेको झाडीका
चराहरुको चिरी-बिरी!

गोमन चालहरु!
न्याउल पीडाहरु!
एक साथ हेरिरहेछु
मूल्यांकनका नयनहरुले
सुस्ताएको छु
निस्ताएको छु
जीवन बँचाइको
सायद् नियमितता-
नीसताहरु
मार्गहीनताहरु
निकाशहीन गुम्स्याइहरु
आत्मदाहका सीमाहीन पीडाहरु
पोखिएका छन्
एक साथ
भूगोलहीन अस्तित्वमाथि।

लामो समयको तपस्यापछि
प्राप्त वरदान-
नमीठो जीत
जीवनका भोगाइमा
उन्माद-उमंगमाथिको आक्रमण
दीर्घकालीन हारहरु!

आत्मसमर्पण गरेको एउटा गुरिल्लाजस्तै
निन्याउरो अनुहार लिएर
आक्रमण्कारीका सामु
निदाएको छु एउटा जर्जर निद्रा-
दिवास्वप्नमा निमग्न बनेर
हर क्षण भिज्ने गरेका अभिशप्त रातहरु
सडकजस्तै पीडाहरु
आत्मग्लानिहरु
एक साथ
पोखिएका छन्
जीर्ण-रुग्ण मानसिकतामाथि।

उडिरहेछन्
चिल र गिध्दहरु
गुन्जिरहेछन्
निर्मम बाघ-गर्जनहरु
बर्बर छन् पाइलाहरु
जर्जर छन् सपनाहरु
अग्निपरीक्षाहरु
पूर्वघोषित असफलताहरु
अट्टाहस गरिरहेछन्
एक साथ
व्यंग्यपूर्वक।

शिवालायका शंखध्वनिहरुबाट
मन्दिरका घण्टआवाजहरुबाट
चर्चका मंगलकामनाहरुबाट
त्रसित-त्रसित एउटा विस्तृति
बाँचिरहेछ
शताब्दि-सन्दर्भहरु।
थिचेको छु
कैयन चोटि आफैंलाई
लघुताभासले
च्यतेको छु
कैयन चोटि आफ्नै हृदय
परीक्षाका कठोरताहरुले
यद्यपि
बाँचेको छ एउटा पल
मरुभूमिको एक ग्लास पानी
एउटा अमुर्त मुस्कान
अगम्य-अस्पष्ट स्वर्ग सुखानुभूतिहरु
दूर क्षितिजमा चम्कने तारा-सुन्दरताहरु
खण्ड-खण्ड बाँचेका छन्।

अद्यापि बगेको छैन त्यो पानी
म एक्नाश नियालिरहे छु
माछाहरुको क्रीडा
एउटा उष्ण बगरमा उभिएर
सुनिरहेछु भ्यागुताहरुको ट्वार्र-ट्वार्र
र हेरिरहेछु गोमन सर्पका चालहरु।

यही समय
शंख बजेकोछ एकोहोरो
सायद् कसैको म्रृत्यु भएको हुनु पर्छ-
म तर्सन्छु-
मेरी आमाको क्रन्दन सुनेर
म आत्तिन्छु-
मेरी दिदीको रोदन सुनेर
म डराउँछु-
मेरो भाइको चिच्चाहट सुनेर
सयद्
मेरै म्रृत्यु भएको हुनु पर्छ………

उही बगरमा उभिएर नियाल्छु-
पानी अझै बगेको छैन
त्यो स्थिरता उस्तै छ
यति बेला
विदाइको अन्तिम हात हल्लाउँछु
त्यस बगरलाई
सधैँकालागि ।

नर्वे