Pravin Khaling – Achel Sairan Bajeko Chhaina

प्रविन खालिङ – अचेल साइरन बजेको छैन

आमाहरू बोतलमा फिक्का चिया भर्दैनन्‌,
मुखको गॉंस घॉंटीमै राखेर संघर्षको तयारीमा लागेका छैनन्‌
अचेल साइरन बजेको छैन।

नागा हुने त्रास छैन, हक छुट्टीको लोभ पनि छैन
मुनाहरू त्यसै हुर्किन्दैछन्‌।
सुस्ताएरै बिहान बित्छ,सुस्ताएरै दिन
गोलाई टारमा तौलाईमा भेला हुनुपर्दैन
ठीका नपुगे दुःखी हुनुपर्दैन, अचेल घुमौरी खेल्नपर्दैन
न त राशन थाप्नुको हतार छ
अचेल भिघा पनि लागेको छैन।

उनीहरूसित त्यस्तो केही छैन र,नै धेरै छ
सास कष्ट, जुन जिन्दगीको अवधिभन्दा धेरै छ।
नानीहरू पाठशाला गइरहेकै छन्‌, धुराभरि केटाहरू रङ्गालिरहेकै छन्‌
कसैलाई केही भएको छैन
यत्ति हो अचेल साइरन बजेको छैन।

प्रत्येक पहरहरूमा हुकुम बजेको छैन।
प्रत्येक श्वास-प्रश्वासमा
शोषणको गन्ध आउँदैन
मान्छेहरू कामविहीन भएरै पनि, बॉंचिदिन खोज्दैछन्‌
मालिकबिनै पनि हॉंसिदिने सोच्दैछन्‌
गाउँमा अभाव छ
चेतनाको प्रभाव पनि छ
यत्ति मात्रै हो, अचेल काम लागेको छैन
टायम-टायममा साइरन बजेको छैन।

(बन्द चियाबारीका मेरा आफन्तहरूको नाममा समर्पित)

Pravin Khaling – Gaun Ko Kura

प्रवीण खालिङ – गाँउको कुरा

अचेल गाँउ भुसुक्कै निदाइ पठाउँछ
झिसमिसेमा उठ्ने बानी हरायो गाँउमा
भालेको डाकमा उठ्ने क्रम टुट्दैछ
अचेल गाँउ नारा र झण्डा बोकेर शहरतिर कुद्दै छ।

***

अबेरसम्म सुत्छ गाँउ
शीताम्मे गोरेटो भएर एका बिहानै शहर पस्छ गाँउ
एक हातमा टेण्डरको फायल र अर्को हातमा झण्डा बोकेर
जब शहर पस्छ अचिनारू गाँउ
धनमान र धनमती भनेर होइन पार्टीको नामले चिनिन्छन्
साइनो र गाउँको माया पैसाले किनिन्छ।

***

पँधेरो, चौतारी र नागबेली उकालीहरू
एक तमासले भाषण जस्तो मालसिरी गाइबस्छन्
त्यसै गरि घरि-घरि भिडन्तमा परिबस्छन्
त्यत्ती मात्र कहाँ हो र उनीहरू त
चौतारीको थकान ,पँधेरोको पानी
र गोरेटोको उकालीमाथि पनि
राजनीति गरिबस्छन्।

***

राँको बालेर सधैं उकाली ओराली गरिबस्ने गाँउ
साइनो कै भरमा बास बस्न आइपुग्ने गाँउ
परिवारभित्रै संशयको घेरोमा परेपछि
साइनो र आत्मियता मरेपछि
शान्ति छ गाँउमा भन्नेहरू भन्छन्
तर गाँउले समसाँझै झोपडीको ढोका थुन्छन्।

***

हुन त गाँउको कथा-व्यथा उस्तै छ
विकासको पनि गति सुस्तै छ
तर किन किन अचेल मेरो प्यारो गाँउ
आमाको काख जस्तो ठाँउ
वैमन्यस्यता, षड्यन्त्र, नारा र भाषणको नाउँ बन्दैछ
सायद गाँउ धेरै दिन बाँच्दैन भन्नेहरू भन्दैछ।

दार्जिलिङ

Pravin Khaling – Gaun Ko Antara

प्रवीण खालिङ – गाँउको अन्तरा

गाँउको धारामा संगीत बज्छ
पँधेराबाट दिन उँदाउछ
घरको घुरीले बादल जन्माएपछि
गाँउमा बिहान हुन्छ
अनि
नागबेली गोरेटाहरू भएर गाँउ शहर पस्छ
दुधको साइत बोकेर महलहरूमा पस्छ
गाँउले हरेक बिहान शहरलाई बिउँझाउछ।

* * * *

तर अचेल गाँउलाई सञ्चो बिसञ्चो परिबस्छ
खोरेतले बाख्रा मर्दा
बर्ड फ्लुले कुखुऱा मर्दा
गाँउ हैरान हुन्छ
गरिखाने मेलो नै मासिन्छ
धरौटी नै रित्तिन्छ
यद्यपी नयाँ फिल्मको गीत कलर ट्युनमा हालेर
शहरको फोटो वालपेपरमा सेभ गरेर
हरेक साँझ बेरोजगार छोराहरू घर फर्कन्दा
गाँउलाई शंका लाग्छ
ब्युटि पार्लर पुगेर आएकी तरूणी छोरीको मुहारमा दाग देख्दा
गाउँलाई साह्रो डर लाग्छ
खोरेत र बर्डफ्लु भन्दा साह्रो
गाँउमा एड्स पस्ने डरले
शहरबाट फर्केका हर्कमानसित
अचेल हाम्रो सानो गाँउ थर्कमान छ।

* * * *

तरै पनि गाँउ नै सधैं शहरलाई
माथि उचालेर आफू तल परिबस्छ
विकास होला नी गाँउमा साँझ बिहान कुरा गरिबस्छ
तर विस्तारै गाँउलेहरू शहर पस्दैछन्
गाँउको आफ्नै घर छाडेर किरायमा बस्दैछन्।

Pravin Khaling – Chupchap

प्रवीण खालिङ – चुपचाप

स्सस्स्स्स्स……
हल्ला नगर
अहिले सबैको मन सुतेको छ
तिम्रो सानो हल्लाले बिउँझन सक्छ, उसको चेतना
चेतना ब्युँझियो भने
यसले के के विगार्छ
थाहा हुँदैन के के ढाल्नसक्छ
पैह्रो जान सक्छ, आसन जानसक्छ
राशन जानसक्छ अनि त प्रशासनै जानसक्छ
त्यसैले हल्ला नगर।
सहनु भनेको हार्नु होइन
मौन रहनु भनेको चुपचाप होइन
चुपचापले धेरै चाप सिर्जना गर्छ
त्यसैले चुपचाप बस्नेहरूसित शब्द साह्रै डराउँछ
आवाजसित शान्ति डराए जस्तै।
चुपचाप बस्न थालेपछि
पहिले आवाज हराउँछ
त्यसपछि शब्द हराउँछ
अनि त अक्षरहरूको अकाल लाग्छ
उजेलोको राज शुरु हुन्छ
अक्षर भनेको अन्धकार हो कालो हो
त्यसैले कालोको कुनै रङ हुँदैन
कालोको जात हुँदैन
अनि सिर्जना हुँदैन
र श्रोत हुँदैन
उजेलोमा बाँच्नेहरूलाई
थाहा हुँदैन धिब्री बुझ्न साथै
पुनः अध्यारो कै राज हुन्छ
अध्याँरोको छाया हुँदैन
छाया खोज्नु पनि त उजेलोको सहारा चाहिन्छ
आकार नभएरै अन्धकार निराकार छ
त्यसले सबैलाई चुपचाप राख्नसक्छ
चाहे थाङ्ना मै किन नहोस सुताउन सक्छ
मसान कै किन नहोस शान्ति घोषणा गर्नसक्छ
तर चेतना उठ्न पाएको दिन पो थाहा हुन्छ
यो चुपचाप, यो शान्ति
मसानको हो कि मन्दिरको हो
त्यसैले अहिले हल्ला नगर
कतै चेतना उठेको दिन मसानको शान्ति थाहा
पाएर धेरैको शान्ति हराउनसक्छ
भ्रान्ति हराउनसक्छ
सस्स्स्स्स…
हल्ला नगर ।

Pravin Khaling – Machis Ra Chheparo

प्रवीण खालिङ – माचिस र छेपारो

ऐना फुटे जस्तो
चर्को जिन्दावादले
बस्तीको निन्द्रा डिस्टर्ब भएपछि
गॉंउले सिरानीमा राखेको माचिस छाम्छ।

थाहा छ,
आगोको बिउ जोगाउन कति साह्रो छ ?
उ सतर्क छ
विजय जुलुसको झरीमा
माचिस ओस्सिनु हुँदैन
अनि
उ छामिबस्छ खल्ती घरि घरि
र ढुक्क हुन्छ
आगोको अनिकाल परेको गॉंउमा
जोगिएको एक बाकस माचिस छामेर।

गल्लीहरूमा
क्यामोफ्लाईज छेपाराहरू
विकासको घाम ताप्न आइपुगेका छन्‌
समयको गति रोक्न
एन्टीक्लग सम्झौताको धजा हल्लाउँदै
देउरालीमा उभिएर
फेरि ऱङ परिवर्तन गर्दै झुक्काइरहेका छन्‌।

तर
अझै उठेको छैन शान्ति,
शब्दहरू ब्युतिएका छैनन्‌
एक दिन
बुटले कुल्चीएका रगताम्मे अक्षरहरू
विस्तारै उठ्‌नेछन्‌
अनि
देशको संविधानलाई माटोको टिका लगाई माग्नेछन्‌
त्यतिबेला विकासको घाम डुबिसकेको हुनेछ
गल्लीमा छेपाराहरू चिसिने छन्‌
तर
गाउँले जोगाएको आगोको बीउ रोप्नेछ
खल्तीको माचिस पार्ने छ
फेरि आगो बाल्नेछ।

गान्तोक

Pravin Khaling – Narcotics Gaun

प्रवीण खालिङ – नार्कोटिक्स गाउँ

यो बर्खादेखि
धाराको पानी सुक्यो
खोल्सामा मूल फुटेन
धनमानले पनि खेत जोतेन।
अनौ समात्ने हातले झण्डा समातेपछि
गाउँ बाझो भएको छ जीवन उमार्न नसकेर।
माटोको गन्धले मस्त हुने गाउँ
अहिले डोपिङ गर्छ
सानुमतिको ढुग्री, बुलाकी र तिलहरूहरू चिटफण्डमा हालेर
सुकेनाश भनेपछि थर थर काप्ने गाउँ
एड्सको विज्ञापन सुन्न मन पराउँछ।

यतिले पनि गाउँलाई पुग्दैन
सँञ्चो विसँञ्चो छदै छ
अपुगको लहरे खोकि चलिबस्छ
बेला न कुबेला ख्वाक ख्वाक..
पहेलो फायल बोकेर गाउँ शहर गइबस्छ
गोरेटोहरूको सेक्स चेञ्ज गर्न चहान्छ गाउँ
अलकत्रे सटकमा हिँडन चाहन्छ गाउँ
नरेगाको क्यामोफ्लाइज रोजगारले
हराएको जस्तो लाग्ने गाउँको दुःख
प्रत्येक दिन हाम्मे हाम्मेमा दुख्छ
गाउँलाई पनि अवसाद हुन्छ
हाइपर टेन्सन हुन्छ
यत्रो विशाल व्यवस्थासित भिड्न्त गर्नसक्ने क्षमता कहाँबाट ल्याओस गाउँले
त्यसैले डोपिङ गर्छ गाउँ
नार्कोटिक्स लिन्छ गाउँ।
पहिलेको हली अहिले राजनीतिको हल्ला भएको छ
पाटीमा पार्टीको कुरा गरिबस्छ
तर उसले बुझ्दैन

पार्टीले दशैं नटर्ने कुरा
पार्टीले मूल नफुट्ने कुरा
पार्टीले न चाढ़ टर्छ
न त मुखमा माड़ पर्छ
तरैपनि यो गाउँ डोपिङ गर्छ
राजनीति गर्छ।

Pravin Khaling – Jhari

प्रवीण खालिङ – झरी

छाता भुलेछु
तिमीसितै ओतिन्छु
तिमी आधा भिज म आधा
नभिजेको आधा आधा एक हुन्छ
यो झरीले कति मन छुन्छ।

बाँच्नलाई निहुँ चाहिन्छ
त्यसैले झरीमा छाता भुल्छु
तिमीलाई हेरेको कहाँ हो र?
मैले Continue reading “Pravin Khaling – Jhari”

Pravin Khaling – Rumtek Ki Sonam

प्रवीण खालिङ – रूम्तेककी सोनाम

सोनाम
हिमालकी छोरी
तिम्रो आँगनमा न्यानो घाम छामेर
उभिएको छु,
धान फलेको तरेली-तरेली गह्राहरू
सुनको सपना लागेका छन्।
0 0 0 0
हो सोनाम
तिमी एका बिहानै उठेर
विश्व Continue reading “Pravin Khaling – Rumtek Ki Sonam”

Pravin Khaling – Achel Siren Bajeko Chhaina

प्रवीण खालिङ – अचेल साइरन बजेको छैन

आजभोलि
आमाहरू वोतलमा फिक्का चिया भर्दैनन्
मुखको गाँस घाँटीमै राखेर
संघर्षको तयारीमा लागेका छैनन्
अचेल साइरन बजेको छैन।

कुनै हप्ता
नागा हुने त्रास छैन
हक Continue reading “Pravin Khaling – Achel Siren Bajeko Chhaina”

Pravin Khaling – Timro Yaad Aai Rahyo

प्रवीण खालिङ – तिम्रो याद आइरह्यो

तिमी
घुम्तिदेखि उता गएपछि
सम्झना मात्रै राख्न सकें
बाटो भरि पैयुँको फुलहरूमा माया हाँसिरह्यो
सारंगीले मुटु रेटेको धुन गाइरह्यो
साँच्चै तिम्रो याद आइरह्यो।

हिमालको Continue reading “Pravin Khaling – Timro Yaad Aai Rahyo”

Pravin Khaling – Mato Ko Gandha

प्रवीण खालिङ – माटोको गन्ध

मेरो हजुरबाको नङ्ग्रीले खोर्सिएपछि
उनको हजुरबाको विर्ता मौलिएको हो
उसरी नै मेरो बाले यही माटोमा
जीवनको पानी नउम्रने बाँझोमा
अरूले शीत ठान्ने पसिना भए
अरूले रीत ठान्न असिना सहे।
बाकै पौरखले देश हिँड्ने भयो
बाकै पसिनाले देश धान भयो
बाकै रगतले सीमाना पर्खाल भयो।

आफ्नो सन्तानको रगतको आहाल टेकेर
माटोको टिका लगाएर पौरखको बलमा
मेरो बाले अरूलाई आफ्नो भन्न खोजे
देशमा आफ्नो अधिकार रोजे।

माटोको मायाले नै उनको हातमा झण्डाको लट्ठि थामियो
झण्डीहरू मक्किन्दै गए
झण्डीहरू च्यातिन्दै गए
झण्डीहरू फेरिन्दै गए
यत्ति हो बाको माटो प्रेम र सङ्कल्पको लट्ठी ठाँडै रह्यो।

बाहरुको उपस्थिति संविधानलाई थाहा छ
बाहरूको वीरता देशलाई थाहा छ
तर जब माटोको गन्ध सुँघ्न चहान्छ
संविधान अन्धो हुन्छ, देश बहिरो हुन्छ
तरै पनि बाको विचार ढल्दैन
दबाउ र शोषणले बज्रजस्तो उनको हड्डी गल्दैन
बरू
प्रत्येक सम्झौताको घातमा
मुट्ठी कसिलो पार्छन उनी कञ्चनजंघाको फेदमा।
त्यसबेला तिक्खर भएर आउँछ माटोको गन्ध
अझ तिख्खर भएर आउँछ माटोको गन्ध।

Pravin Khaling – Tesro Gaun

प्रवीण खालिङ – तेस्रो गाउँ

अझै पनि साहुलियत पर्खिबस्नुपर्छ
भिजेल पोल्टिक्सले निर्धारित भाग्य
अभावको सोमालियामा
अपुगको टुमटुम बाँच्छ।
बरू भुँइचालो जानुनी
राहत ओखाइ पोखाइ हुन्थो, एक पेट भरिन्थ्यो
वीरमानको दिवास्वप्न बोल्छ।
फायलमा बनिएको सटक भएर
कलेज सकेकी छोरी आइपुग्छे
ब्युटीपार्लर चलाउने योजना लिएर।
फ्रस्टेटेड वीरमानको वीर्यहरू
शब्द जन्माउन असमर्थ छन्
गाउँमा शब्दको अकाल थाहा पाएर
चौतारीमा नेताले बैठक डाक्छ
सेल्सगर्ल आश्वासन दिएर जान्छ
छ्या! आश्वासन पनि डुप्लिकेट।
गाउँलाई आश्वासन बज्र जस्तो लाग्छ
तर धरती र गाउँ एकै हो
धरती किसानको हलो सहन्छ जीवन उमार्न
गाउँ आश्वासन सहन्छ सपना उमार्न।
अझै पनि बीपीएल चामल पर्खिबस्नुपर्छ
साहुलियतले निर्धारित भाग्य
पैह्रो जानुनी बरू
राहत शिविरमा बस्नु कति मज्जा हुन्थ्यो
सबै सरकारी, भात अनि तरकारी ।
गाउँमा पानीको दुःख छ
फेसबुकमा अपडेट गरेको उसको स्टाटस
सरकार समक्ष पुग्यो कि पुगेन
राष्ट्रपतिले पढ्यो कि पढेन
प्रधानमन्त्रीले लाइक गऱ्यो कि?
देशको हजरौं वीरमानशालाहरूमा
पानी छैन, खाना छैन र छैन छाना-नाना
किन कि यो राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्रीको गाउँ होइन
यो त तेस्रो गाउँ हो तेस्रो गाउँ।

Pravin Khaling – Canvas Samachar Patra

प्रवीण खालिङ – क्यानभास समाचार पत्र

दैनिक
समयको क्रमसितै
घटना, दुर्घटनाको तुल्लीका समातेर
न्यूजका इजलहरू
नाइफ स्ट्रोकहरू
क्रमबद्ध पेरको क्यानभासमा उपस्थिति कोरिन्छन्।

शहरको
राजनीतिको कालो रङ्गले
गाउँको सयपत्री सुनौलोलाई ओभर स्याडो गर्छ
सजक दुर्घटनाको रक्ताम्मे कलरले
क्याबिनेट र सचिवालयसम्म ब्रस स्ट्रोक दिन्छ।

धाराको कुरा
तरूणीको मोहनी चुरा
गाउँको वैंशको रङ्ग खेलाउन हाम्मे पर्छ-उतार्न गाह्रो
इजलमा आउँदैन-ब्रसले दिप्दैन।

आत्महत्याको रङ्गमा
वानगोफको पुरानो पिस्तोल
ओभररसुरवाजबाट कतै ह्वाइटहलको बगैंचामा पोतिन्छ
राङ्काको पहेलो खेतको रङ्गमा
कागहरूले गुल्मीसण्डे शुरु गर्छ।

हेडलाइनमा
हत्या,बन्द र अपराधको
पोस्टम्यान रूले पोट्रेट बन्छ
सम्पादकीयमा त्यसैलाई कोलाज बनाइन्छ सान्तवना र सुझाउको
अक्षर रङ्गहरू पोतेर
सयौं नाइफ स्ट्रोकपछि
जब एका विहानै घर-घर र गल्ली-गल्लीको
ग्यालेरीमा प्रदर्शन हुन्छ
त्यो क्यानभास समाचार पत्र
गाउँ, धारा, गोरेटो र धानबारीको चित्र भएमा
मास्टरपीश बन्दैन त्यो
त्यसैले
दूर्घटना, बलात्कार, अत्महत्या, आतंकवाद र राजनीतिको
रङ्ग खेलाउनै पर्छ
त्यसैलाई प्रोट्रेट, कोलाज र ल्याण्डस्केप पारेर
टी टेबलका ग्यालेरीहरू सजाउन।

गान्तोक, पूर्व सिक्किम