Harihar Dahal – Samaj Sewa [Nepali Laghu Katha]

हरिहर दाहाल – समाजसेवा – लघु कथा

ऊ नम्रतामा विश्वाश गर्छ। सबैलाई झुकेर नमस्कार गर्नु उसको बानी हो। समयले भ्याएसम्म र क्षमताले पुगेसम्म मानबिय आपद-बिपदका अबसरमा चन्दा दिन्छ। सकेजति सबैलाई सहयोगको हात बढाउछ। कसैलाई हुन्न र गर्दिन नभन्नु उसको कमजोरी हो। भ्याए र सकेजति गर्छ पनि। मेलमिलाप र सद्भाबमा विश्वाश गर्छ। आफुले सहेर अरुलाई हँसाउनुमा ऊ रमाउँछ। आँफै अघि सरेर सामाजिक उत्सब,पर्ब र अबसरहरूमा सहभागिता जनाउँछ र सकेजतिको जिम्बेबारी पनि लिन्छ। प्राय सबैखाले सामाजिक कार्यक्रम र मरौपरौमा उपस्थित हुन्छ। हुन नसक्दा दु:ख मान्छ। आफ्नो घर परिवारलाई भन्दा पनि बढी समाजलाई महत्व दिन्छ।यसरी समाजसेवा जस्तो पवित्र काममा थोरै भए पनि संलग्न हुन पाएको र गर्न सकेकोमा आफुलाई भाग्यमानी ठाँन्छ।

समय बित्दै जाँदा उस्का बारेमा बिभिन्न खाले प्रतिकृयाहरू बजारमा आउन थाल्छन। मान्छेहरू भन्छन, त्यो फटाहा हो। सबैलाई नमस्कार टक्र्याउछ किनकि ऊ सबैको अगाडि प्रिय हुन चाँहन्छ। जताततै चन्दा दिन्छ किनकि ऊ नाम कमाउन चाँहन्छ । जहाँतही उपस्थित हुन्छ किनकि सबैलाई धन्यबादी बनाउन चाँहन्छ । सबै संघ-सस्थामा हात हाल्छ किनकि ऊ नामको भोको छ। हरेक उत्सबहरूमा सहभागी हुन प्रोत्साहित गर्छ र टिकट बेच्छ किनकि यसबाट प्राप्त हुने मुनाफाबाट उस्लाई घर परिबारको गुजारा चलाऊन सजिलो हुन्छ ।

यस्ता आरोप, प्रत्यारोप र बिरोधका शब्दहरू सुनेर ऊ मर्माहात हुन्छ। उस्को अन्तर मनले भन्छ- तँ समाज सेवा गर्न बन्द गर । घर परिवारको गाँस काटेर गरेको समाजसेवाको परीणाम तिरस्कार हुन सक्दैन। केबल परिवारको वरीपरी घुमेर बस। मोज मस्ती गर। के तैले समाज सुधार र बिकासको ठेक्का लिएको छस र ? अर्काको नाममा पैसा र समय खर्च नगर।सकेजती सम्पत्ति कमा,बचा र आफु संपन्न हो।भौतिक सुबिधा संपन्न जिबन भोग। अर्को मन ले भन्छ- खराब नियतले सहयोगी हुन खोजेको नाटक गरेको होस् भने तँ दोषी छस नत्र अर्काले बिरोध गर्दैमा तेरो के नोक्सान भएको छ र ? जो केही गर्दैन ऊ केबल बिरोध मात्र गरिरहन्छ। त्यस्ता कृतघ्नहरू समाजका बाधक हुन। तिनिहरू समाजका धमिरा हुँन। उस्ले आफ्नो शरीरका सबै अँगहरू छाँम्छ,सबै अँगहरू यथास्थितिमा पाँउछ । टाउकोमा भएका केशराशीहरू छाँम्छ, एउटै केश पनि झरेको हुँदैन। उस्ले निर्णय गर्छ-कसैले बिरोध गर्दैमा मानवसेवा जस्तो पवित्र काम रोक्नु भनेको निकम्माहरूको आत्माबल बढाउनु हो।

Bakhat Bahadur Thapa – Bikas

बखतबहादुर थापा – विकास

प्रकृतिले मान्छेलाई जति लोभ्याउँछ, मान्छेले मान्छेलाई त्यति नै तर्साउँछ ।

नागबेली डाँडाहरूमा ढकमक्क फुलेका फुलहरू, वन्यजन्तुको लुकामारी, चराचुरुङ्गीको चहचह स्वर, झरनाको मोहक सुसेली । कति सुरभ्य प्रकृति ! यो हाम्रो प्रकृतिको अतिरञ्जित गुणगान हैन । प्राकृतिक सौन्दर्यले परिपुण छ हाम्रो देश । नेपालको सुन्दरता नेपालीका निम्ति गर्भको कुरा मात्र होइन, विदेशीहरूका निम्ति आकर्षणको बिन्दु पनि हो ।

त्यही आकर्षणमा तानिएका अस्टे«लियाली दम्पती राजधानीसँगैको तर विकासको तुलनामा विकट ठाउँतिर सोझिए, त्यहाँको प्रकृतिको आनन्द लिन, मज्जा लुट्न । हेरेर अनुभव गरेर कहिल्यै नअघाइने प्रकृतिलाई आँखाभरि समेट्दै, भमराझैं त्यो सौन्दर्य मनले पान गर्दै उनीहरू एउटा डाँडामा पुगे ।

डाँडामा एउटा रिसोर्ट थियो । ती अस्टे«लियाली दम्पतीले स्थानीय भोजनको स्वाद लिए । एकातिर जंगल, अर्कोतर्फ गाउँ । उनीहरू कुनै बखत दूरबीनद्वारा टाढाटाढाका दृश्य हेरेर रमाउँथे त कुनै बखत तिनलाई क्यामरामा कैद गरेर ओल्टाइपल्टाई हेर्थे । तर, उनीहरूको यो खुसी लामो समयसम्म रहेन । उनीहरूले गाउँदेखि जंगल परास्त हुँदै गएको देखे । यसले उनीहरूको रमाइलोमा बज्रपात भयो । उनीहरू यसको यथार्थ खोज्दै गाउँतर्फ पस्नेबित्तिकै उल्टो भोगाइमा परे । गाउँले बालबालिकाले उनीहरूलाई घेरे, मानौँ उनीहरू फूल हुन् र ती बालबालिका भमरा । उनीहरूले फोटो खिच्न अन्त भौँतारिनै परेन । के के न भेटेभैmँ उनीहरूले झुत्रेझाम्रे काती परेका लुगा पहिरिएका नानीहरूका फोटा खिच्नुसम्म खिचे । तर, ती बालबच्चाहरूको उज्ज्वल भविष्यलाई चरम गरिबीले ओझेलमा पारेको र तिनका इच्छा–आकांक्षा अनि निर्दोषपनलाई भोकतिर्खाले अंकुराउन नदिएको थाहा पाएर दुःखी भए ।

उनीहरूको क्यामरा नजिकैको निकै ठूलो घरतर्फ सोझियो । त्यो घर भर्खरै आँधीले उधिनेर गएजस्तो बेवारिसे लाग्थ्यो । तर त्यो स्कुल रहेछ । गाउँलेहरूको साझा सम्पत्ति । बालबालिकाको भविष्य बनाउने थलो । उनीहरूसँग भमराझैँ झुम्मिएका केटाकेटी त्यहीँका विद्यार्थी रहेछन् ।

“ए भुरा हो,” एक प्रौढ चिच्याउँदै आयो, “तिमीहरू पढ्न आएका कि कुइरेहरूको वरिपरि झुम्मिन ?” तर, विचरा ती बालबालिकाहरू ! शिक्षकहरू स्कुलमा भए न उनीहरू पनि कक्षामा हुन्छन् ! “तलब थापेकै दिन एक कौडी बच्दैन भने घाँटी सुकाउनुको औचित्य के ? समाज सेवा गर्ने बानी परिसक्यो, त्यो त्यसै छाड्न पनि मिलेन ।” अधिकांश शिक्षकहरूको यो साझा धारणा थियो । उनीहरू हाजिरी बहीमा उपस्थिति जनाउनासाथ ‘समाजसेवा’ मा लागिहाल्थे । हाम्रो देशमा इच्छा अनुसारको ‘समाजसेवा’ चल्छ, जसका थुप्रै शाखा–प्रशाखा छन्ः नेताहरूको उछित्तो कढाइ, गुटबन्दी, कुख्यात मान्छेको अनुसरण, उद्दण्डता, जुवातास, आदि आदि ….. ।

प्रायः शिक्षकहरू भन्थे, “समाज सेवाको नाममा मैले कसैको ज्यान मारेको छैन; दुई–चार बात मार्छु, दुई–चार पैसा बाँड्छु के त्यो अपराध हो ?”

ती अस्टे«लियाली जोडीले स्कुल र बालबालिकाबारे सोधपुछ गर्न खोजे तर सबैजसो मानिसहरू कुरा गर्न हिचकिचाए । जे भए पनि, उनीहरूलाई त्यहाँको अवस्था देखेर टीठ लाग्यो । उनीहरूले त्यहाँको प्रकृति र सीधासादा गाउँलेसँग भेटघाट भइरहने बहाना खोजे । यसका लागि भताभुङ्ग भएको साझा सम्पत्ति स्कुलको नयाँ भवन बनाउने माध्यम रोजे ।

यो थाहा पाउनासाथ त्यहाँका टाठाबाठाहरू हात जोड्दै उनीहरूका अगाडि परे । निर्माण समिति बन्यो । समितिले अनुमानित दस लाखको बजेट बनायो । तत्काल निर्माण कार्यको थालनी भयो ।

अस्टे«लियाली दम्पतीले स्कुल भवनको शिलान्यास गर्ने क्रममा भने, “यस भवनको उद्घाटन गर्न आउँदा कम्प्युटर, इन्भर्टर, सोलार सिस्टम, खेलकुद आदी सम्पूर्ण शैक्षिक सामग्री उपलब्ध हुनेछ ।”
जग खन्न सुरु भएपछि उनीहरू स्वदेश फर्के ।

छ महिना नबित्दै भवन बन्यो । त्यो जानकारी पाएर अस्ट्रेलियाली दम्पतीमध्ये पतिचाहिँ आए । भवन देख्दा उनीहरूले दिएको रकमको ५० प्रतिशत खर्च मात्र निर्माणमा लगाएको अनुमान लगाए । जान्न खोज्दा समितिले सोझो जवाफ दियो, “लेबर खर्चजस्ता थुप्रै कुरा जोड्न छुटेको रहेछ ।” दाताका लागि स्कुल भवन खेलौनाजस्तो लागे पनि त्यसैले निमुखा तथा गरिब गाउँलेका बालबालिकाका अनुहार चम्किलो बनाएको थियो । उनले यसमा चित्त बुझाए ।

उद्घाटन धूमधामसँग भयो । गाउँलेहरूले बाजागाजाको जोहो गरेका थिए । मज्जाले खानपिन, नाचगान गरे ।

त्यसपछि दाताको नजिकै देखिने डाँडा घुम्ने योजना थियो । एक गाइड र पाँच–छ जना गाउँलेहरू लिएर उनी त्यतातिर लागे । उनीहरू जंगलको किनारैकिनार हिँड्दै थिए । एउटा खोल्सोछेउमा टपरीमा केही मन्साइएको रहेछ । एउटा गाउँलेले मन्साइएको सामानतर्फ सबैको ध्यान आकृष्ट गर्दै भन्यो, “पाल्तो फालेका रहेछन् हगि ?”

“पाल्टो ?” अस्टेलियाली उत्सुक देखिए ।

टपरीमा एकताले रोटी, काला ध्वजा, काला अक्षता, कुखुराको टाउको, दुई–तीनटा पैसा र बाँसको छडी थिए । यो देखेर दाता छक्क परे, “यो के हो ?”

एउटा गाउँले अग्रसर भयो, “पाल्तो ।”

“पाल्टो भनेको के नि ?” दाता जिज्ञासु बने ।

“पाल्टो हैन पाल्तो, पाल्तो भनेको भूतप्रेत मन्साएको के ?” गाउँलेले झन् भ्रममा पार्ने काम ग¥यो ।

दाताको अनुहार गम्भीर भयो । उनको शब्दकोशमा यस्तो शब्द नभेटिएकाले उनी गाइडतर्फ फर्के, “तिमीलाई थाहा छ पाल्तो भनेको के हो ?”

गाइडले स्वीकृतिसूचक टाउको हल्लाउँदै भन्यो, “तिमीलाई घोस्ट थाहा छ, त्यही भनेको ?”

दाता घोस्टको नाम सुनेर पनि सोचमग्न देखिए । गाइडले अझ सम्झायो, “ग्रह–दशा बिग्रेका बखत प्रेतात्माले छोप्ने सम्भावना हुन्छ । आत्माले छोपेको मान्छेमा आश्चर्यलाग्दो हाउभाउ देखिन्छ, कहिले जीउ तात्ने त कहिले चिस्सिने, कहिले गाँसै नहाल्ने त कहिले दुई–तीन माना एक्लै हसुर्ने हुन्छ ।”

अरू सहयात्री पनि त्यो कुइरेलाई आफुले जानेबुझेको सम्झाउने–बुझाउने प्रयत्नमा जुटे । दाता झन् गम्भीर देखिए उनका ओठतालु सुक्दै आइरहेका थिए । रिंगटा लागजस्तो भयो । उनले आफुलाई चुस्त पार्न ‘हाउ…’ गरेर सबैलाई तर्साइदिए । गाउँलेहरू एकअर्कालाई हेरेर हाँसे र सोचे, भूत–पे्रतको मामिलामा कुइरे हामीभन्दा जानकार रहेछ । तर, गाउँलेले भनेजस्तै दाताको टाउको भारी हुँदै थियो; ओठमुख सुकिरहेका थिए; जे देख्यो खाइदिऊँ जस्तो भोकतिर्खा लाग्न थाल्यो । ब्लड पे्रसर घटेझैं मुटु हल्लिने र कसैले पछाडिबाट धकेलेजस्तो पनि हुनाले उनी बेलाबखत झसङ्ग–झसङ्ग हुन थाले । चाही–नचाही उनको सम्झनामा त्यही पाल्तो आइपुग्थ्यो । टपरी, एकताले रोटी, बाँसमा बाँधिएका काला ध्वजा, छरिएका चामल, सिस्नु र रगतका थोपा… । उनी गम्भीर हुँदै बर्बराउँथे, “पा… पाल्तो !”

कुइरेलाई यस्ता कुरा ठट्टाजस्तो लागेकाले जिस्किरहेको छ भन्दै गाउँलेहरू आ–आफ्नै अड्कल लगाएर हाँस्दै थिए । सबै हाँसेको देखी दाता पनि अमिलो मुख बनाउँदै हाँसिदिन्थे । तर उनमा आलस्य बढ्दै गएको थियो र उनी बेलाबखत गनगनाउँथे– “मलाई बिसन्चो हँुदै गइरहेको छ ।”

खानपिनमा निकै सावधानी अपनाउने र जहाँतहीँ खान हिचकिचाउने उनको बानी थियो । परन्तु आज जे देख्यो किनेर खाइहाल्थे । त्यो देखेर गाइडले सोध्यो, “किन सर, आज कुनै पनि खानेकुरा छोड्नुभएको छैन ?”

“तिमी प… पत्याऊ न, आज मलाई सन्चो छैन,” दाता बोल्दा पनि लरबराउन थाले ।

“घुमफिरको काम टुङ्ग्याऊँ ?” गाइडले नेपालीपन देखायो ।

“नो नो, बस्ने हैन ।”

दाताको रुटिन अनुसार त्यस दिन डाँडाको टुप्पामा पुगेर वरिपरिका दृश्य हेर्ने तथा त्यहीँका भोकानाङ्गा नानीहरू खोजेर फोटो खिच्ने योजना थियो । अनि पारि देखिने झरनामा पुगेर फोटो खिचाउने, नुहाउने र वरपर भेटिने गोठालाहरूलाई दुईचार पैसा दिएर माछा मार्न लगाई पोलेर खाने पनि त्यस दिनको कार्यक्रम तालिकामा थियो ।

झरनामा पुगेर नुहाएपछि उनी ज्वरोले काम्न थाले । उनले सानो झोलाबाट औषधि निकालेर खाए । र सबै जना माछा मार्ने काम छाडेर होटलमा पुगे । त्यहाँ पकाइराखेका माछासँग दाताले तीन थाल भात खाए । अनि त्यस दिनको कामलाई पूर्णता दिए ।

होटलबाट हिँड्दा छ बज्यो । जसरी अँधेरो बढ्दै गयो त्यसै गरी दाताको ज्वरो पनि उक्लिँदै गयो । उनको झोलाको गोलीले छुनै छोड्यो ।

“कहीँ पाल्तो फाल्नु पर्ने अवस्था त आइलागेन ?” गाउँलेमध्ये एउटाले ठट्ट्यौली गरेर दाताको मुटुमा गडेको शङ्का ब्यूँझायो ।

‘पाल्तो !’ दाता सोचाइमा डुबे । उनको मगजमा नाच्न आइपुगे तिनै दुना, टपरी, एकताले रोटी । केही बेर टोलाएर उनी बोले– “कहाँबाट ल्याउनु मैले पाल्तो ?” आखिर उनलाई पनि केही मन्साउनुपर्ने नै हो कि भन्ने भान परेछ ।

साँझ दाताको जीउ ज्वरोले रन्कियो । यो खबर फैलिनासाथ गाउँलेहरू जम्मा भए । तिनमा माइलो थापा पनि थियो । जीउमा देवता चढ्ने भएकाले गाउँलेहरू उसलाई माइलो धामी पनि भन्थे । सबैले उसलाई अघि बढाए । माइलोले आसन जमाएर दाताको जीउ नियाल्दै दुवै हातले नाडी पक्रियो । आँखा चिम्लेर ध्यानमग्न हुनेबित्तिकै काम्न थाल्यो । दातालाई आश्चर्य लागेछ, आँखा च्यातेर भने, “के भयो ? तिमी के गर्दैछौ ?”
“ओ… ओ… ओओ…,” माइलो चर्को स्वरमा कराउँदै जोड–जोडले काम्न थाल्यो । उसमा देवता चढेपछि सबैले सल्लाह गरेजस्तो उचित समयमा सामान आइपुग्यो । तुरुन्तै एक थाली चामल आयो । उसले चामललाई मुठ्याउँदै चारैतर्फ छर्न थाल्यो । घरीघरी मुठीभरि चामल लिएर “गुनमुन गुनमुन… भाग !” भन्दै दाताको जीउमा हिर्काउन थाल्यो । दाता उठ्न खोज्थे, तर सबैले झ्यापझुपै अँठ्याइहाल्थे । उनले बोलेको सुन्ने कोही भएन । यत्तिकैमा एउटा मकलमा रापिलो आगो, एक कचौरा तेल, पन्यूँ र एक झुप्पा कलिलो सिस्नु आइपुग्यो ।

कोठा खचाखच थियो । गर्मी, गन्ध र अस्वस्थताको त्रिवेणीमा परेर दाता छटपटाइरहेका थिए । धामीले आगोले रातो भएको पन्यूँले तेल घसेको आप्mनो हत्केलामा प्याट्टप्याट्ट हिर्काएर झ्याइँ–झ्याइँ पा¥यो र धूवाँको मुस्लो उडायो । अनि “हाँऽहाँऽहाँऽहाँऽहाँऽ” गरेर दातालाई जिस्क्यायो धामीले ।

अन्ततः धामीले थालीको पानीमा सिस्नु चोपेर आफ्नै जीउमा लता¥यो र दातातर्फ आँखा तर्दै सोध्यो– “बोल्, यो विदेशीसँग के चाहन्छस् तँ ?”

दाता छक्क परे, “म आफैँसँग के चाहन्छु ? वाउ, भेरी स्मार्ट डाइलग ।” यस पटक दातालाई चित्त बुझेछ, धामीतर्फ हेरेर आँखा सन्क्याउँदै भने, “यू आर, रियल्ली अ गुड एक्टर ।”
धामीले कान थाप्यो । दाताको कुरा बुझ्न सकेको थिएन या ऊ आफ्नो बढाइचढाइ भएकोमा गर्व गर्न चाहन्थ्यो, कुरो नबुझ्ने थुप्रै थिए ।

“या… या… या… या…,” यहाँनेर धामीको भाषा पनि फेरियो, बुझेर हो वा नबुझेर । देवता भएको नाताले कुइरेकै भाषा बोल्न चाहन्थ्यो कि ? उसले काम्दै उठेर दातालाई एक चक्कर लगायो अनि लामो सुस्केरा हाल्दै भन्यो,
“म योजति सक्दिनँ ।” गाउँलेहरू छक्क परे । आजसम्म यो गाउँठाउँको भूतपे्रतलाई यही धामीले तह लगाएको थियो । के यो कुइरेमा जाइ लागेपछि भूतको पनि शक्ति बढेछ ? अन्ततः बिरामीको साइज र उसको दौलत देखेर धामीले ठूलै बोकाको आवश्यकता देखायो ।

“हुन्छ महाराज, हामी कालो बोको आजै दिन तयार छौं । यो विदेशीलाई तुरुन्तै छोड्दे भन,” एकैसाथ दुईतीनटा स्वर आए ।

धामीले चावल मुठ्याएर “गुनमुन गुनमुन….फु… ल यसलाई सालको पातमा बेरेर गोजीमा राखिराख्नु ।’ भनेर दाताको हातमा राखेपछि काम्न छोड्यो ।

दाताले चावल गाइडलाई दिएर चारैतर्फ आँखा चाल्दै भने, “सकियो तपाईंहरूको नाटक ?”

“हो पाल्तो फाल्नुपर्छ र बोका ल्याएर काट्नुपर्छ तब ठीक हुन्छ,” ठालुले भने ।

“ठीक छ, त्यो सब गर्दै राख्नुहोला । सबै मिलेर मलाई तल बजारसम्म पु¥याइदिनुहोस् । भोलि बिहानैको बस पक्रेर काठमाडौं जान्छु ।”

दाताले भनेझैं आठ–दस जना गाउँले मिलेर तल बजारमा आए । रात त्यहीँ बिताएपछि बिहान पहिलो बसमा चढाएर दातालाई बिदा गरे ।

—

काठमाडौंमा डाक्टरले चेक गरेर भने, “बढी मात्रामा अफिम र गाँजा खाएकाले यस्तो अवस्था भएको हो ।”

अस्ट्रेलियाली छक्क परे, “गाउँलेहरूलाई सोझा ठान्नु मेरो मूर्खता रहेछ । अहँ, अब म त्यो गाउँमा जाँदिनँ ।” उनले आफ्नो देश अस्ट्रेलियाको टिकट काटे । र, नेपाली विकासलाई सम्झे ।

उता गाउँका ठालुहरूले आ–आफ्नो छानामा सोलार र कोठामा कम्प्युटर जोडे । जस्तापाताहरू निकालेर आफ्ना घरका छाना टाले । सोझाहरूका गोजीमा हजार÷पाँच सयका नोट छिरे । जाँड र रक्सी खानेहरूलाई दसैं आयो । भूतको नाममा उनैको पैसाले गाउँलेहरूले कालो बोको काटेर भोजभतेर गरे । रक्सीका बोतल हातमा लिएर जुलुस निकाले, “पाल्तु भूतप्रेत जिन्दावाद, सिस्नु, भाङ, धतुरो उमार्नैपर्छ । कुइरे दाता जिन्दावाद !” भोलिपल्ट त्यो स्कुल फेरि खण्डहरमा परिणत भयो ।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Chanky Shrestha Abhaya – Nimitta

चंकी श्रेष्ठ ‘अभय’ – निमित्त
(Source: मधुपर्क साउन, २०६७)

अँध्यारो सडकमा एउटा मानिस हिँडिरहेको थियो । एउटी किशोरीलाई कारले ठक्कर दियो । किशोरी जुरुक्क उठी र सहयोगका लागि रुँदै ऊतिर गई । कारले किशोरीलाई फेरि जोडले ठक्कर दियो र टाप कस्यो । अगाडि हिँडिरहेको मानिस पूरै दृश्यको साक्षी थियो । उसले झोलाबाट क्यामेरा झिक्यो र सटासट १०/१२ सट फोटो खिच्यो, कागजमा केही टिप्यो र हिँड्यो ।

महानुभावहरू, म थिएँ एक लोपोन्मुख जङ्गली जनावरको श्रेणीमा पर्ने अनौठो पत्रकार जसलाई समयले सके दुनियाँकै विरक्त पात्र सावित गरिदिएको थियो । खगेन्द्र थापा मगरको नाम संसारकै होचो मान्छेका रूपमा गिनिज बुकमा लेखाउने प्रयास हुँदैछ । संसारकै सबैभन्दा विरक्त मान्छेका रूपमा मेरो नाम लेखिन सक्छ कि

सक्दैन ? प्रश्नको सिरूपाते खुकुरी बारम्बार मनको अचानोमा बजि्ररहन्थ्यो ।

समाचारको खडेरी लागेको कति दिन भइसकेको थियो । सम्पादक बारम्बार चेतावनी दिइरहेको हुन्थ्यो, एट लिस्ट डेली एउटा न्युज, विक्ली स्कुप न्युज ।

खासमा मलाई बिट नै यस्तो दिइएको थियो जसबाट नियमित समाचार आउन सम्भव थिएन । अलि दुःखी मनको दोधारकै पनि खेल होला, कैयन् हप्तादेखि म समाचार भन्नलायक समाचार दिन असफल भइरहेको थिएँ ।

‘किरण कपाली, के छ आज तिम्रो

न्युज ?’ सम्पादकले सोध्यो ।

‘सर आज एउटा साहित्यिक कार्यक्रमको न्युज मात्र छ । त्यसैलाई इलाबोरेट गरेर लेखूँ कि ?’ भित्रभित्रै काम्दै, बाहिर अलि नरम भएको देखाउँदै मैले भने ।

‘ड्याम द साहित्यिक कार्यक्रम Û त्यस्तो न्युजले के हुन्छ ? कसले पढ्छ ?’

‘सर……..’ ‘मिस्टर, डोन्ट यु वान्ट टु डु जर्नालिज्म ?’

‘सर….’

‘लिभ, लिभ राइट नाउ । अ स्कुप न्युज मस्ट बी सबमिटेड बाई टुमारो इफ यु वान्ट टु कन्टिन्यु द जब, ओके ?’

‘ओके सर ।’

ओके त भनिदिएँ । यस्तो प्रश्नको निर्विकल्प जवाफ सायद त्यही हुन्थ्यो तर त्यस्तो कुनै समाचार दिमागमा आइरहेको थिएन । म उठेँ, उठ्नैपर्‍यो, युद्धमा उत्रनु छ भने । लगत्तै इन्टरटेनमेन्ट रिपोर्टर कुमारी उपाध्याय भित्र पसिन् । सम्पादक मुसुक्क हाँस्यो । कुमारी ‘द भर्जिन’ मुसुक्क हाँसी । देख्छु, सम्पादक निकै उत्साहित छ ‘भर्जिन’प्रति ।

-ह्वाट डु यु हृयाभ टुडे ?

-सर, झरना थापाको हट इन्टरभ्यु ।

कुमारीले पि्रन्टकपी सम्पादकको अगाडि राखिदिई । सम्पादक मुसुमुसु हाँस्दै पढ्न थाल्यो । अन्तर्वार्तामा एउटा प्रश्न पहिलो सेक्स अनुभवबारे थियो । झरनाले निकै उत्तेजक जवाफ दिएकी थिइन् । सम्पादकले कुमारीप्रति मोहित मुस्कान फ्याँक्यो । कुमारी स्मित मुस्कानसहित अगाडि उभिएकी थिई । सम्पादकले ‘एक्सिलेन्ट’ भन्दै कुमारीसित हात मिलायो । सम्पादक र कुमारी दुवै खित्खिताएर हाँस्न थाले, जुन सुनेर दुवैको एकैपल्ट हत्यै गरेर हिँडिदिऊँजस्तो घृणाको गोली मनको बन्दुकमा भरिएर आयो ।

म त्यहाँबाट निस्किएँ । हराएको सामान खोज्न निस्केको मान्छेजस्तै समाचार खोज्न निस्किएँ भन्नुपर्ला । भोलिसम्म सम्पादकलाई कुनै एउटा स्कुप न्युज बुझाउनु छ । त्यसो त पहिलापहिला मैले ब्रेकिङ न्युज प्रशस्त गरेकै हुँ, जसको राम्रै चर्चा पनि भएको थियो, मैले भन्नुपर्दा । अरूले नभन्नुमा मेरो दोष छैन । तर सम्पादकले कहिल्यै मलाई प्रोत्साहन दिएन । उसको ध्यान सदैव पेज थ्रीका रिपोर्टरहरूले ल्याएको इन्टरटेनमेन्ट न्युज र ग्लेमरस तस्बिरमा मात्र आकषिर्त हुन्थ्यो ।

म हातमा क्यामरा झुण्ड्याएर हिँडेँ । समाचारसँगै अब तस्बिर पनि खिच्नु अनिवार्य थियो । तस्बिरबाहेक समाचार मात्र बुझाउँदा बारम्बार मैले हप्की खानुपरेको थियो ।

एक मन त लाग्यो- सम्पादक, समाचार संयोजक र चिफ रिपोर्टरलगायत सबैलाई जनही १५/१५ लात्ती हानेर हिँडूँ र नफर्कूं । त्यसो गर्दा भोलिदेखि बेरोजगार बन्न तयार हुनुपथ्र्यो जसको कल्पनाले मात्र पनि मलाई कहाली लागेर आउँथ्यो । परिवारमा मुटुरोगी आमा र किशोरी बहिनीबाहेक कोही थिएनन् । २० वर्षअघि एउटा दुर्घटनामा बाको निधन भएको थियो, जतिखेर म नाबालक थिएँ । एक दिन मर्नु त छँदै थियो, बाँचेको भए यतिञ्जेल उहाँ सामाजिक यातनाले बारम्बार मर्न बाध्य हुनुहुन्थ्यो । दुःखको कुरो, उहाँसँगै एउटा विद्रोहको पनि मृत्यु भएको थियो । मर्दापर्दा लगाइने सबैखाले जातीय परम्परागत काम विद्रोहस्वरूप बाले त्यागि दिनुभयो, जसका कारण हाम्रै समुदायमा उहाँ ध्रुवताराजस्तै एक्लो हुनुपरेको थियो । उहाँ सिकर्मी काम गर्नुहुन्थ्यो -होइन, जान्नुमात्र हुन्थ्यो किनभने घरभित्र छिरेर गर्नुपर्ने भएकाले एउटा दलितलाई काम दिन कोही तयार हुन्नथ्यो ) । थोरै जमिन पनि तल्सिङ र दलाल मिलेर हामीलाई मोहियानी भागसमेत नदिई बेचिदिएका थिए । बालाई यदाकदा पाखामा ठूल्ठूला रूख चिरानी गर्ने काम दिइन्थ्यो । उहाँ भयङ्कर फाली भएको जङ्गी आरो तान्नुहुन्थ्यो । यसै क्रममा एक दिन मचान भत्कियो र काठले थिचिएर उहाँको मृत्यु भयो ।

बाको कुरा अब एकादेशको कथा भइसक्यो । हामी गाउँ छाडेर सहर आयौँ । आमाले जसोतसो हामीलाई पढाउनुभयो । अखबारमा म बारम्बार कविता र पाठकपत्र पठाउँथँे । एक पल्ट सम्पादकले सोध्यो, पत्रकार बन्छौ ? त्यसबेला खुसीका कति उडे, बयान शब्दमा कसरी गरूँ ? अर्को आकाश नै चाहिएला जस्तो भएको थियो ।

मेरो लेखनबाट सम्पादक प्रभावित थियो । दुर्भाग्य Û चाँडै नै सम्पादकमाथि ‘कु’ भयो । उसलाई कर्पोरेट सम्पादक बनाइयो र अर्को युवा सम्पादक नियुक्त भयो । यस प्रक्रियामा सम्पादक पूरै अनभिज्ञ थियो । नयाँ सम्पादकले पदभार ग्रहण गर्ने कार्यक्रममै पुरानो सम्पादकले राजिनामा गर्‍यो ।

नयाँ सम्पादक ‘पक्का व्यापारिक’ थियो । व्यापारिक भएपछि समाचार र विचारको ठाउँमा एडभर्टोरियल छापे पनि हुन्छ, जुन उसले प्रकाशकलाई ऋण तिरे बराबर हुन्थ्यो । त्यसै सम्पादक बन्न पाइन्छ नत्र ? कतिपय महìवपूर्ण समाचार ऊ डम्प गरिदिन्थ्यो र अर्थ न बर्थका समाचारलाई मुखपृष्ठमा छापिदिन्थ्यो । हालसालै मेरा दुई ब्रेकिङ न्युज डम्प गरिएका थिए । एउटामा मन्त्रीकै संस्था बालबालिका बेचबिखनमा संलग्न भएको भण्डाफोर गरिएको थियो । अर्कोमा मन्त्री स्वयं वेश्यालयबाट भाग्दै गरेको तस्बिरसहितको समाचार थियो । लागेको थियो, यी समाचारले मेरो क्यारियरलाई सफलताको सगरमाथामा पुर्‍याउनेछन् । भोलिपल्ट अखबार हेर्छु, समाचार कतै थिएन । म हिस्स भएँ । सम्पादकले उल्टै थर्कायो, ‘लेख्नुअघि सल्लाह गर्नुपर्दैन ? रिपोर्टर भएर के छापिन्छ, के छापिन्न, बुझ्नुपर्दैन ?’

कस्तो समाचार लेख्नुपर्ने हो ? अब त म दुबिधामा पर्न थालिसकेको थिएँ । यो सम्पादक खातिरदारी चाहन्छ जुन मेरो ग्रन्थीमै छैन । जागिर कसरी

जोगिएला ? म यस्तै सोचेर हिँडिरहेको थिएँ । न्युरोड गेटमा एक नवयुवतीसँग बेस्सरी ठोक्किएँ । विनम्रतापूर्वक मैले सरी भनेँ तर त्यसले मलाई ‘इडियट’ भनिदिई । ओभर बि्रजनिर सडकमा थुप्रै किताब बिक्रीमा राखिएका थिए । महँगो भए पनि त्यहाँ मैले निकोलाई गोगोलको ‘ओभरकोट’ किनेँ । झुम्पा लाहिरीले ‘नेमसेक’ मा यसको चर्चा गरेकी छन् जुन पढेपछि लामो समयदेखि म यसको खोजीमा थिएँ ।

सडकमा कपडा, जुत्ता, र सबै सामग्री फिँजाइएका थिए । सोचेँ, सडकमै सबै सामग्री पाइन्छन् भन्नेबारे एउटा समाचार लेखुँ । त्यसका लागि धेरै दुःख पनि गर्नुपर्ने थिएन । त्यसलाई कथा बनाएर रोचक शैलीमा लेखे पुग्थ्यो जसमा म सफलै हुन्थेँ । सोचेँ, डाँका सम्पादकले यस्तो समाचार मेरै अगाडि च्यातेर डस्टबिनमा मिल्काइ दिनेछ । यस्तो भयो भने त मर्नु भएन ?

एक्कासि एउटी केटी भेटिई । आपत् परेको ठानेर कुनै दिन यसलाई मैले एक महिनाको पूरै तलब सापटी दिएको थिएँ, जसका कारण मेरो दैनिकीमा कत्रो हाहाकार मच्चिएको थियो Û उसले केही दिनमै तिरिदिने वाचा गरेकी थिई, पैसा लिएपछि दुई वर्षसम्म देखै परिन ।

मलाई किन हो, त्यसको सामना गर्न अफ्ठ्यारो भइरहेको थियो । त्यसले मेरो पाखुरा समाएर सोधी, ‘सञ्चै हुनुहुन्छ ?’ सापटी लिएको त यसले तिर्दिन पक्का छ, क्या मीठो बोल्छे भने म त थरहरि भइरहेको थिएँ, कतै फेरि यसले पैसा झार्ने जुक्ति नगरोस् । खल्तीमा केबल तीन सय रूपियाँ बाँकी थियो, जसबाट अझै दस दिन गुजार्नु थियो । कसैले केही मागिहाले हार्न नसक्ने बानीले मलाई डुबाइरहेको थियो । उसले चिया खाने अफर गरी । जरुरी काम छ, भनेर म उम्किएँ र उम्किन सकेकामा आफैँलाई बधाई दिएँ ।

रत्नपार्कमा अनेक जोडी प्रेमवार्तामा मस्त थिए । मानिसहरू राजनीतिक गफ गरिरहेका थिए । बदाम, सुन्तला, चुरोट, चना, दालमोठ बेच्न आउनेहरूलाई मैले निराश पारेर फर्काइरहेँ । एउटी केटी आई । खास राम्री होइन तर आकर्षक थिई । त्यसले भनी, ‘जाने हो दाइ ?’ म अलमल्ल परेँ । केटी मुसुक्क हाँसी । कुरा बुझियो । त्यसो भए यसले किन मलाई ‘दाइ’ भनेकी ?

‘४५ प्रतिशत कन्सेसन पनि दिन सकिन्छ, विद्यार्थी हो भने’, उसले साउतीको स्वरमा भनी, ‘अहिलेको चलन Û’

‘म विद्यार्थी थिएँ ।’

‘हुनुहुन्छ भने हुनुहुन्छ भन्ने, मानिदिउँला नि Û’

ऊ निराश भएर फर्किँदै थिई । मैले रोकेँ । एक्कासि मलाई ठूलै कुरा फेला परेझैँ लाग्यो । कृपया मलाई गलत नठान्नुहोला । अखबारका लागि यसैसँग नगरबधू-संवाद गर्ने लोभले मनमा पखेटा फिँजायो । सम्पादकलाई मनपर्ने कुरा यस्तै थियो त म के गरूँ ? म केटीको पछि लागेँ ।

र्फकँदा मैले पूरै फिःस दिन चाहेको थिएँ । उसले मानिन किनभने मैले ऊसँग अखबारका लागि अन्तर्वार्ता मात्र गरेको थिएँ । खबरदार नैतिकताका ठेकेदारहरू, देशमा इमान पूरै बाँझो पल्टिइसकेको छैन । त्यो कम्तीमा एउटी वेश्यासँग चाहिँ रहेछ है Û

डेरा आइपुग्नै लाग्दा अँध्यारोमा एउटा दृश्यले म अचम्भित भएँ । एउटी स्कुले किशोरीलाई कारले ठक्कर दिएको थियो । किशोरी लडी तर तुरुन्तै उठी । सहारा खोज्दै त्यो मतिर आउँदै थिई, कारले फेरि ठक्कर दियो र टाप कस्यो । केटीलाई उठाएर अस्पताल पुर्‍याउनेतर्फ मेरो ध्यानै गएन । घटनाको सुरुआतदेखि नै मैले १०/१२ सट तस्बिर लिएँ । रगतपच्छे केटी छट्पटाइरहेकी थिई । मान्छे जम्मा भए । प्रहरी आयो । म भने अफिसतिर दौडिएँ । मसँग अब एउटा स्कुप न्युज थियो ।

तस्बिर हेरेपछि सम्पादक खुसी भयो । ‘गुड न्युज । राइट अ प्लेफुल स्टोरी । फस्ट पेज बक्स एङ्कर’, सम्पादकले भन्यो ।

समाचार लेख्न म कम्प्युटरअगाडि बसेँ । मैले त्यो केटीको हुलिया लिएको थिइनँ । प्रहरी कार्यालयमा सोध्न फोन डायल गरेँे । एक्कासि प्रहरी कार्यालयबाटै मोबाइलमा फोन आयो । फोन अपराध अनुसन्धान शाखाको डीएसपी मेघराज सिलवालको थियो । खबर पाएर म स्तब्ध भएँ । आफैँले खिचेको तस्बिर गहिरिएर हेरेपछि एक्कासि म मूर्तिवत भएँ । मेरो चेत टक्क कतै अडिएको थियो । डेस्क सम्पादक आफ्नो कक्षबाट समाचार छिटो लेखिसक्न मलाई दबाब दिइरहेको थियो ।

बेलैमा अस्पताल पुर्‍याइएको भए घाइते किशोरी बाँच्न पनि सक्थी । अत्यधिक रक्तश्रावले अस्पताल पुग्नेबित्तिकै उसको मृत्यु भएको थियो । कथाको सुरुआतमा एउटा फोटो पत्रकारको प्रसङ्ग उठेको थियो । महाशय, त्यो संवेदनाहीन पात्र -होइन यन्त्र) म थिएँ । विपत्तिका बेला आफन्तलाई देखेर किशोरी सायद मतिर आएकी थिई । म कसरी यस्तो भएँ ? माफ गर्नुस् । एक त्यसबेला अलिअलि अँध्यारो थियो । दुई- जागिर जोगाउने धुनमा म पूरै अन्धो भएको थिएँ । तीन- आफैँले खिचेको तस्बिर मैले राम्ररी हेरेको थिइनँ । यी शब्द आँसुले लेख्दै गर्दा मुटुमा गाँठो परेको कुरा अब तपाईँलाई भन्छु- मारिएकी किशोरी ट्युसनबाट डेरा र्फकँदै गरेकी मेरी आफ्नै बहिनी थिई ।

समाचार लेख्न छोडेर वीर अस्पतालतिर दौडँदै गर्दा सोचिरहेँछु, यस्तो खबर मुटुरोगी आमालाई अब कसरी सुनाउ”m ?

Srijana Dahal – Parkhai

पर्खाइ
त्यो गाउँ गरिबी र अशिक्षाले ग्रस्त छ । नारी शिक्षाको त कुरै छोडौँ पुरुष शिक्षा पनि कमै छ । अधिकांश पुरुषहरू घरको कामकाजको लागि आफू भन्दा जेठी र परिपक्व केटी विवाह गर्छन् । जसले गर्दा घर व्यवहार गर्न सजिलो पर्छ । अनि उनीहरु पढ्ने गर्छन् । त्यही गाउँको केटा हो – घनश्याम । आफ्नो ८ कक्षा सम्मको पढाइ जसोतसो सकाएर थप पढ्नको लागि सदरमुकाम जान चाहन्छ ऊ । तर घर बा-आमा हेर्ने कोही नहुँदा ऊ त्यसै बेकार रहन्छ ।

केही समय पछि गाउँकै केटी राधासँग भेट हुन्छ । राधाले उसलाई पढेर गाउँको लागि केही गर्न हौसला दिन्छे । उसको घर, बा, आमा हेर्न राजी हुन्छे । उनीहरूको विवाह हुन्छ । विवाह पश्चात घनश्याम पढ्नको लागि सदरमुकाम जान्छ । राधा घनश्याम भन्दा उमेरमा मात्र होइन कामकाजमा पनि निकै परिपक्व छे । उसले घरको सम्पूर्ण कामकाज गर्दै बा-आमाको हेरचाहको साथसाथै मेलापात पनि धाउँछे ।  विवाह पश्चात लोग्ने तथा सासु-ससुरा नै देवता मान्छे ।

घर व्यवहारबाट मुक्त भएपछि घनश्यामले पनि पढाइमा निकै प्रगति गर्दछ । हरेक क्षण ऊ मिहिनेत गरिरहेकै हुन्छ । फलस्वरुप उसले एसžएलसी प्रथम श्रेणीमा पास गर्छ । यो सफलतामा घनश्याम र उसका परिवार निकै खुसी हुन्छन् । त्यस पछि अझ पढ्ने विचारले ऊ काठमाडौँ आउँछ । काठमाडौँमा बसेर सानोतिनो काम खोज्छ र पढाइ खर्च पुर्याउँछ । खाना खर्च जसोतसो गाउँबाट आइपुगिहाल्थ्यो । जसले गर्दा घनश्यामले आइएस्सी पनि सक्छ र एमबिबिएसमा प्रयास गर्छ । मिहिनेति घनश्यामले इन्ट्रान्स परिक्षा सहजै पास गर्यो । तर, पढाइ खर्च धेरै लाग्ने भयो । घर सल्लाह अनुसार खेतबारी धरौटी राखेर अनि आफूले पनि काम गरेर उसले पढाइ खर्च जुटाउने भयो ।

घनश्यामले धेरै मिहिनेत र परिश्रमका साथ पढ्यो । ऊ अब डाक्टर बन्यो । यो अवधिमा उसका बा-आमा दुवैको निधन भइसकेको थियो । राधाले जसोतसो मेलापात गरेर घर चलाइरहेकी थिई ।

आज घनश्याम सक्षम भएको छ । उसले आफ्नो लक्ष प्राप्त गरेको छ । आज ऊ समाजको प्रतिष्ठित व्यक्ति भएको छ । उसले आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाएको छ । अब उसले राधा आफूलायक नभइको ठान्छ र सहरमा अर्कै केटीसँग विवाह गर्छ । अब राधा उसको लागि कोही भइन । हिजो जब उसलाई सहायता र आधारको खाँचो थियो त्यति बेला राधा नै सबथोक भई । आफैँले प्रस्ताव राखेर राधासँग उसले विवाह गर्यो । आज जब ऊ सक्षम भयो राधा जेठी भई, असुहाउँदी भई । जुन हौसला र प्रेरणा दिएर राधाले उसलाई पढ्न पठाई, उसको घर र बा-आमालाई आफ्नै सम्झेर स्यहार-सुसार गरी आज त्यही राधा घनश्यामको लायक भइन, गाउँले भई, अनपढ भई । त्यो राधा घनश्यामको मुटुको कुनै कुनामा छैन । राधाको त्यागको कुनै मुल्य रहेन उसको लागि । अब उसले एउटा चिठी लेख्नयो राधालाई – सहरमा मैले अर्को विवाह गरेँ अब फर्केर आउँदिन, तिमी आफ्नो बाटो लागे हुन्छ मलाई पर्खनु पर्दैन … यस्तै यस्तै भनेर ।

चिठी राधाको हातमा पर्यो । बिचरी अनपढ राधालाई के थाहा चिठीमा के लेखेको छ भनेर । उसले त सम्झन्छे सायद घनश्यामको पढाइ सकियो होला । अब छिट्टै गाउँ आएर गाउँकै लागि केही गर्छु भनेर लेखेको होला । राधा घनश्यामको बाटो हेरिरहन्छे । खेतबारी त घनश्यामको पढाइको लागि धरौटीमा थियो । त्यो सानो घरमा नै बडो मुस्किलसँग उसले आफ्नो एकमुठी ज्यान जोगाइरहेकी छे अनि त्यो चिठी छातिमा टाँस्दै आज पनि घनश्यामको बाटो हेरिरहेकी छे ।

Mahesh Bikram Shaha – Ma Pani Kukur

महेशविक्रम शाह – म पनि कुकुर
(नेपाल साप्ताहिक)

म अन्ततः कुकुर बन्ने प्रयासमा स˚ल बने“ । मैले मनैदेखि आ˚ूलाई कुकुर बनाउन खोजेको त होइन तर बेला यस्तो आएको थियो कि जहा“ पनि कुकुरका अनुहार र कुकुरका आवाजहरूस“ग स्वामी भनिनेहरू बढी लोभिने गरेको पाए“ । आखिर स्वामीहरूलाई मान्छेको स्वाभिमानी अनुहार होइन, कुकुरको स्वामीभक्त अनुहार बढी प्यारो लाग्छ र मान्छेको इमानदारी नभई कुकुरको ब˚ादारी र्सवश्रेष्ठ लाग्छ भने मान्छेजस्तो भएर बा“च्नुको कुनै तुक देखिन“ मैले ।

मेरी स्वास्नी जहिले पनि मलाई शब्दको झटारो हान्दै भन्थी, “मान्छे भएर के नाप्न सकेका छौ तिमीले – जिन्दगीमा गरखिाने हो भने ती कुकुरजस्तो हुनू, जो ठूलाठूला हाकिम र नेताहरूको कारमा सयर गर्छन् । कुकुर हुन नसकेर एक त तिमी आ˚ै“ अस˚ल प्राणी सावित हुन गइरहेका छौ, अर्को हामीलाई पनि दुःखको सागरमा डुबाइरहेका छौ । मैले भनेको मान्छौ भने तिमी समय अनुसार चल्न सिक । खुरुक्क कुकुर बनेर आफ्नो भविष्य पनि सपार र यस घरको अवस्थालाई पनि सुधार ।”

“कुकुरजस्तो बनू“ कि कुकुरै बनू“ -” मैले स्वास्नीलाई सोधेको थिए“ ।

“हैनहैन, कुकुरै बन † कुकुरजस्तो बन्यो भने ˚ेर िनपत्याउलान् नि †” स्वास्नीले झर्किंदै भनेकी थिई ।

मलाई उसको भनाइ ठीकै लागेको थियो ।

मेरा छोराछोरीहरू पनि म कुकुर बन्न लागेकामा उत्साहित देखिन्थे ।

जेठोले भन्यो, “म बुबाको घा“टी सिक्रीले बा“धेर घुमाउन लान्छु ।”

कान्छोले भन्यो, “म बुबाको पुच्छर निमोठ्छु ।”

छोरीले भनी, “म त बुबालाई काखमा राखेर आङ कन्याइदिन्छु ।”

घरको सम्पर्ूण्ा वातावरण नै म कुकुर बन्न लागेकामा रोमाञ्चित बनिरहेको थियो । म पनि आ˚ू कुकुर-अवतारमा परण्िात हुने क्रममा कम उत्साहित थिइन“ । कुकुर बनेपछि मान्छेरूपी आफ्नो स्वाभिमानी सोच समाप्त भए पनि आफ्नो र परविारका सम्पर्ूण्ा सदस्यहरूको इच्छा-आकाङ्क्षा पर्ूर्ति हुने कुरामा म ढुक्क थिए“ ।

दिनभर घरमा मेरी स्वास्नी र छोराछोरीले मलाई कुकुर बन्न सघाए ।

स्वास्नीले मलाई आदेश दिई, “कुकुर बन †”

म चार हात-खुट्टा टेकेर कुकुर बने“ । कुकुर र ममा ˚रक यत्ति थियो कि मेरो पुच्छर थिएन । अन्य कुरामा भने मैले आ˚ूमा पशुवत् चरत्रिलाई अपनाइसकेको थिए“ ।

स्वास्नीले ˚ेर िआदेश दिई, “हामीले जे भने पनि कुइ“कुइ“ मात्र गर्नू, मान्छे भइनटोपल्नू ˚ेर ि†” मैले ‘हुन्छ’ मा शिर हल्लाए“ ।

स्वास्नीले भनी, “मेरो यो ˚रयिाभित्र मुन्टो घुसाऊ ।”

उ˚् † के भनिरहेकी छ मेरी स्वास्नी † मलाई दिगमिग लागेर आयो । म अनकनाएको देखेर मेरी स्वास्नीले ठूलो स्वरले मलाई झपार्दै भनी, “महाशय † तिमी कहिल्यै कुकुर बन्न सक्दैनौ । त्रि्रो नियति भनेको मान्छे भएर हरपाइला, पाइलामा ठक्कर खानु र त्यसको पीडा बेहोर्नु हो ।”

म हत्तपत्त चार हात-खुट्टा टेकेर कुद्दै गए“ र स्वास्नीको ˚रयिामुनि टाउको घुसारे“ ।

स्वास्नीले आफ्नो पाइतालाले मेरो पिठयू“मा कन्याई । सुरुमा असजिलो लागे पनि पछि मलाई मजा लाग्दै गयो र म अनायासै उसका खुट्टाहरू सु“घ्न र चाट्न थाले“ ।

ऊ एक्कासि हषर्ातिरेकले चिच्याई, “तिमी अब सा“च्चिकै कुकुर बन्न थाल्यौ मेरा प्राण †”

मेरी स्वास्नी जब मेरो कुनै कार्यबाट अत्यन्त खुसी हुने गर्थी, तब मलाई यसरी नै ‘प्राण’ शब्दले भन्ने गर्थी । म झन् तीव्रतासाथ उसका खुट्टा चाट्न थाले“ ।

“पप्पी †” मेरो जेठो छोरो करायो ।

मैले अनुमान गरे“ सम्भवतः ऊ मलाई नै बोलाइरहेको थियो ।

“पप्पी, यहा“ आ †” जेठो छोरो ओठ गोलो पारेर सिटी बजाउ“दै मलाई बोलाइरहेको थियो ।

म जेठो छोरातिर लम्के“ । उसले पनि आफ्ना खुट्टा अगाडि बढायो । म उसका खुट्टामा लुटपुटि“दै उत्तानो परे“ । उसले मेरो पेट कन्यायो । म खितितिती हा“स्न थाले“ । मलाई जेठो छोराका खुट्टाबाट मीठो गन्ध आइरहेझै“ लाग्यो । यो गन्ध मेरी स्वास्नीका खुट्टाबाट आएको गन्धभन्दा ˚रक थियो । मलाई उसका खुट्टा पनि चाटू“चाटू“झै“ लाग्यो । मैले उसको पाइतालामा ज्रि्रो ˚ेरे“ । म उसका खुट्टा चाट्न थाले“ ।

“मम्मी, ड्याडी त सा“च्चिकै कुकुर बन्नुभयो है †” जेठो छोरो मैले चाटिरहेको आफ्नो खुट्टातर्˚ हर्ेर्दै हा“सिरहेको थियो ।

उता कान्छो छोरो करायो, “पप्पी, ऊ त्यो बल समातेर ले †” यति भन्दै उसले सुइय्य सिटी बजायो । म हतार“िदै बल भएतिर दौडे“ र दा“तले च्याप्प बल समातेर कान्छो छोरो भएतिर दौडे“ । ऊ हातले थपडी मार्दै उप्रिmन थाल्यो ।

“हो हो ड्याडीले त ठ्याक्कै कुकुरले जस्तै बल समात्नुभयो । ड्याडी कुकुर † ड्याडी कुकुर †”

म कुकुरका सम्पर्ूण्ा व्यवहारहरू पर््रदर्शन गर्न थाले“, उप|mनु, कुद्नु, लडीबुडी खेल्नु, जीउ हल्लाउनु, जीउ खुम्च्याउनु, जीउ तन्काउनु, मुखबाहिर ज्रि्रो निकालेर बा˚ ˚ालेझै“ गर्नु, एउटा खुट्टो उचालेर मूत्रत्याग गर्नु, आ“खामा दासताको भाव उमारेर आफ्ना स्वामीलाई हर्ेर्नु र आफ्नो ज्रि्राले तिनका अङ्गप्रत्यङ्ग चाटेर आ˚ू स्वामीभक्त कुकुर रहेको सिद्ध गर्नु ।

मेरो कुकुर-व्यवहारबाट सन्तुष्ट भएर मेरी स्वास्नीले भनी, “नाउ यू बिकेम अ डग †”

मेरा छोराछोरीले भने, “मम्मी, ड्याडी बिकेम अ रयिल डग ।”

म पनि आ˚ू कुकुर बन्न सकेकामा खुसी भए“ । आ˚ू स्वाभिमानी मान्छे बनेर गर्न नसकेका कामहरू स्वामीभक्त कुकुर बनेर गर्न सक्ने कुरामा म ढुक्क थिए“ ।

मलाई कुकुरका रूपमा देख्न चाहने मेरा स्वामीहरू बग्रेल्ती थिए । मलाई जहा“सम्म लाग्छ, ‘यो कुकुर बनोस्’ भनेर मप्रति शुभेच्छा राख्नेहरू पनि धेरै नै थिए । म कुकुर नबनेकामा समय र परििस्थति अनुसार चल्न नजान्ने भनी पिठ्यू“पछाडि मेरो खिसी गर्नेहरू पनि कम थिएनन् । यी सबैलाई आर्श्चर्यचकित पार्दै म अकस्मात् ‘कुकुर’ बनेर प्रकट भए“ । म कुकुर बनेको थाहा पाएपछि धेरैले टिप्पणी गरेका थिए, “बल्ल सुध्रिएछ यो †”

मैले मान्ने गरेका स्वामीहरू पनि सुरुका दिनहरूमा कुकुर बनेर नै प्रकट भएका थिए । कुकुर बन्नुभन्दा पहिले तिनीहरू पनि मझै“ सामान्य स्तरको लाटोबुङ्गो नागरकि कहलाउ“थे । तर, कुकुर बनिसकेपछि तिनको स्तरमा रातारात परविर्तन भएर तिनीहरू ‘स्वामी’मा रूपान्तरण भएका थिए । तर पनि तिनका लागि कुकुर, समयका ती स्वणिर्म दिनहरू अविस्मरणीय र गौरवपर्ूण्ा थिए ।

मेरो कुकुरयात्रा सुरु भयो । घरमा उल्लास र उत्साह छायो । स्वास्नी र छोराछोरीलाई दङ्गदास पार्दै म ज्रि्रो निकालेर आफ्ना स्वामीका पदचिन्हले छोडेको गन्ध पहिल्याउ“दै स्वामीको भक्तिमा हि“डे“ ।

मेरा स्वामी आलिसान महलभित्र थिए । बाहिर ˚ूलका गमलामा घाम झुल्के पनि स्वामी झुल्किसकेका थिएनन् । सबै स्वामी झुल्कने ढोकातिर मुन्टो र्˚काएर बसिरहेका थिए । स्वामीको महलमा यो मेरो पहिलो यात्रा थियो । यसभन्दा अघि म कहिल्यै यहा“ आएको थिइन“ । एकपटक आएको जस्तो लाग्छ तर ग्लानिबोध भएर गेटबाटै र्˚र्केको थिए“ । यो घटना म कुकुर बन्नुभन्दा पहिलेको घटना थियो । तर, अहिले म स्वामीको बङ्गलाभित्र छिर्दा मात्र अपार आनन्द महसुस गररिहेको थिए“ । त्यहा“भित्रको दृश्य मैले सोचेभन्दा पनि ज्यादा विस्मयकारी थियो । थरीथरीका ‘कुकुर’ हरूको बाक्लो उपस्थितिले म झन्डै अतालिइन“ । ‘कुकुरहरू’ विभिन्न भावभङ्गिमाका साथ आ˚ूलाई प्रस्तुत गररिहेका थिए । मलाई पनि आफ्नो माझमा पाउ“दा तिनीहरूका अनुहारमा विभिन्न भाव दृष्टिगोचर भएका थिए । त्यो भीडभाडमा कुकुर बनेर ज्रि्रो काढिरहेकाहरूमा मेरा आ˚न्त, साथीसङ्गी, छिमेकी, मेरा प्रतिस्पर्धी सम्पर्ूण्ा थिए । तिनीहरूको ज्रि्राकढाइ र कुकुर, व्यवहार मेरोभन्दा ˚रक थियो अथवा यसो भनौ“, उन्नत र विकसित थियो । यसबाट मैले अनुमान गरे“ कि तिनीहरू जीउका पुराना रौ“ झारेर नया“ रौ“ उमारसिकेका वरष्िठ कुकुरहरू थिए । अन्ततः आफ्नो समूहमा मिसिन आइपुगेकामा मलाई हर्ेर्दै तिनीहरूमध्ये कोहर्ीर् इष्र्यालु र कोही दङ्ग पररिहेका थिए । सायद तिनीहरूले सोचे हुन् कि बल्ल मेरो बुद्धिको बिर्को खुल्यो । आ˚ूलाई स्वाभिमानी मान्छे ठानेर कुकुर, प्रवृत्तिलाई घोर घृणा गर्ने म आ˚ै“ कनिष्ठ कुकुर बनेर स्वामीको महलमा प्रकट भएको थिए“ । ‘मजस्तो बन्नु छ भने तिमीहरू पहिले मेरो कुकुर बन्न सक्नर्ुपर्छ’ भन्ने स्वामीको महान् उक्तिलाई आफ्नो आदर्श मान्दै मैले कुकुर-सिद्धान्त अ“गालेको थिए“ । आ˚ूलाई ‘कनिष्ठ कुकुर’का रूपमा उभ्याउ“दा पनि मलाई कुनै पश्चात्ताप थिएन ।

स्वामीले भेटघाटको शृङ्खला सुरु गरे । स्वामीको महलको ठूलो ढोका खुल्यो । हातमा डायरी लिएको एउटा व्यक्ति बाहिर झुल्कियो । मैले उसको अनुहार हेरे“ । ऊ ठ्याक्कै ‘बुलडग’झै“ थियो । उसको अनुहार देखेर मलाई ऊप्रतिर् इष्र्या लाग्यो । मैले आफ्नो अनुहार छामे“, मेरो अनुहार सो˚ामाथि बुıुकबुıुक उप|mने पमेरयिनझै“ थियो । यस बुलडगले मेरो अनुहार हेरेर स्वामीस“ग भेट गर्न दि“दैन कि भन्ने शङ्का उब्ज्यो मेरो मनमा ।

बुलडगको अनुमतिले कुकुर-प्रवृत्तिका मानव, कुकुरहरू एकएक गरी स्वामीलाई भेट्न भित्र प्रवेश गर्न थाले ।

म बाहिर थिए“ । बाहिरबाट नै म घरभित्र स्वामीस“गका भेटघाटका दृश्यहरू सजिलै हर्ेन सक्थे“ । भेटघाटका लागि गएकाहरूमध्ये कोही स्वामीका नाङ्गा पाइताला चाटिरहेका थिए, कोही पिठ्यू“ कन्याइरहेका थिए, कोही कपाल सु“घिरहेका थिए त कोही स्वामीका अगाडि घोप्टो परेर ज्रि्रो काढ्दै स्या“स्या“ गररिहेका थिए । स्वामी आफ्ना प्रत्येक कुकुरको टाउको मुसार्दै, जीउ सहलाउ“दै मुसुमुसु मुस्काइरहेका थिए ।

महलको माथिल्लो तलाको बार्दलीबाट खल्याङमल्याङ आवाज आयो, मैले माथितिर हेरे“ । स्वामिनी प्रकट भएकी थिइन् बार्दलीमा । उनका वरपिर िपनि ‘कुकुरहरू’ घुमिरहेका थिए । उनका गोरा खुट्टाहरू, चटाइको दृश्यले मेरो मनमा खलबली मच्चाइरहेको थियो । बार्दलीमाथि चढ्न पाएको भए म पनि उनका सुलुत्त परेका गोराचिट्टा खुट्टाहरू चाटेर स्वर्गीय आनन्द लिन्थे“ र आफ्नो जीवनलाई मोहक बनाउ“थे“ ।

मैले आ˚ूलाई रोक्न सकिन“ । म उप्रिm“दै भर्‍याङ चढ्ने दिशातिर हान्निए“ । म भर्‍याङ चढेर स्वामिनीको छेउमा जान चाहन्थे“ । तर, मेरो इच्छामा त्यतिबेला तुषारापात भयो जब ‘बुलडग’ कुकुरले जोडले कराउ“दै भन्यो, “ऐ ˚ुच्चे कुकुर, पख्,पख् † कहा“ जान लागेको ह“ त“ -”

मैले डराउ“दै भने“, “मलाई स्वामिनीको गोरो खुट्टा चाट्न मन लाग्यो । म बार्दलीमा जान चाहन्छु ।”

“रौ“ नउम्रेको कुकुर † त“भन्दा वरष्िठ कुकुरहरूले त स्वामिनीको छेउछाउ पुग्ने मौका पाएका छैनन्, त“ भने खुट्टै चाट्ने † यस्तै हो भने स्वामीलाई पनि भेट्न पाउन्नस् त“ †” बुलडग जोडले करायो । उसको गर्जनले म लल्याकलुलुक भए“ । मैले स्वामिनीको गोरो खुट्टा चाट्ने आफ्नो इच्छालाई जबर्जस्ती दबाए“ ।

“स्वामीलाई भेट्ने पालो आयो, भित्र जा † ख्याल गरेस्, स्वामीको खुट्टा चाट्दा उनको खुट्टामा तेरो दा“त नगाडियोस् । हर्ेर्दैमा अनाडी कुकुर देखिन्छस् त“ †” बुलडगले मलाई हर्ेर्दै भित्र पस्ने अनुमति दियो ।

म चार हातखुट्टा टेक्दै, नाकले सू“सू“ गर्दै र मुन्टो हल्लाउ“दै स्वास्मीको अगाडि प्रकट भए“ ।

मलाई देखेर स्वामी गद्गद् भए ।

“तिमीलाई मैले यस रूपमा देख्न चाहेको धेरै भयो । हिन्दीमा एउटा उखान छ । बिहान घर आउन भुलेको मान्छे यदि सा“झ घर र्˚र्किआयो भने त्यसलाई भुलेको मान्नु हुन्न ।”

स्वामीको मप्रतिको सदाशयता देखेर मेरो शरीर पुलकित बन्यो । म स्वामीको अगाडि हात ˚ैलाएर घोप्टो परे“ ।

स्वामीले मेरो टाउको मुसारे । मैले मुन्टो उठाए“ र स्वामीका नाङ्गा खुट्टा सु“घ्दै चाट्न थाले“ । उनको पाइताला चाट्दै म आफ्ना इच्छा-आकाङ्क्षाहरू पूरा भइरहेको कल्पना गररिहेको थिए“ ।

“ऐय्या †” अकस्मात् स्वामी उप|mे । मेरो मुख चटाइबाट आफ्नो खुट्टा ˚ुत्काउ“दै उनी खोच्याउन थाले ।

बुलडग हर्ुर्रर्िंदै भित्र आयो । स्वामीलाई हातले खुट्टा समातेर निहुरइिरहेको देखेपछि उसले क्रोधित आ“खाले मलाई हेर्‍यो ।

“यो अझै कुकुर बनिसकेको रहेनछ, बुलडग † हामी झुक्कियौ“ । यसले आफ्ना तीखा दा“तहरू मेरो पाइतालामा गाड्यो । आह † रगत पनि बहन थाल्यो । स्वामीको पाइताला चाट्ने कला अझै यसले जानेको छैन । यसलाई तुरुन्त बाहिर निकाल् † म यसको अनुहार पनि हर्ेन चाहन्न“ ।”

बुलडगले मेरो पिठयू“मा एक लात हिर्कायो । मैले ‘कुइ“क्क’ गरे“ । म लर्खराउ“दै स्वामीको कोठाबाट बाहिर निस्के“ । म स्वामीको महलबाटै धपाइए“ ।

स्वामीको भव्य महलबाट बाहिर“िदा मैले पछाडिबाट मलाई इङ्गित गर्दै आएको आवाज सुने“ ।

“बडो स्वामीभक्त कुकुर बनिटोपलेको थियो, यसलाई के थाहा कि स्वाभिमानी मान्छे बन्नुभन्दा स्वामीभक्त कुकुर बन्न झन् कति गाह्रो छ ”

त्यसपछि एकोहोरो कुकुरहरू भुकेका थरीथरी आवाजहरूले मेरा कानलाई पछ्याइरहे, ह्वाङह्वाङ, भ्वाउभ्वाउ, हाउहाउ, ख्याउ“ख्याउ“, भूभू भूद्रद्रद्र †

नेपाल साप्ताहिक
अंक २७८