नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
काकाकुलहरुको नियतिलाई
ब्यंग गर्दै,
काठमाण्डौंको नसा भएर,
रगतसरी,
बगेकै छ बाग्मति।
किरण बुढाथोकी – बाग्मति
काकाकुलहरुको नियतिलाई
ब्यंग गर्दै,
काठमाण्डौंको नसा भएर,
रगतसरी,
बगेकै छ बाग्मति।
खुनको प्यास हेर्दै,
खुनीहरुको साक्षी भएर,
रक्तिम क्रांतिको,
दरिद्र अभिलाषा नियाल्दै,
बगेकै छ बाग्मति।
क्रांतिकारी नाराहरु,
चुपचाप सुंदै,
पोखिएका रगतका हरेक छिटा र
फ़ाल्सा अनि मलमुत्र,
आत्मसाथ गर्दै,
मौन आलाप सहित,
बगेकै छ बाग्मति।
आहा कस्तो पबित्रता!
आफ़्नो कुरुप शरीर लिएर,
सारा मैलोलाई निल्दै,
काकाकुलहरुको नियतिलाई,
काठमाण्डौंमा ब्यंग गर्दै,
बगेकै छ बाग्मति।
युद्धप्रसाद मिश्र – भोकानांगा भाइ भाइ
रगत चुसेका छाती खोल्दै
भोका नांगा लागे उठ्न
आम दलितको पीडाबाट
लाग्यो दिनदिन प्रतिभा फुट्न
झुपडीले अब आँखा खोल्यो
बोल्दै धावा अब जनमत गम्क्यो
कदम कदमका आतुर गतिमा
गौरव गरिमा बिजली चम्क्यो
बलात्कारीको लाश निकाल्ने
स्त्री जाति पनि आए लड्न
श्री नढलेका वीर युवकहरू
बलिवेदीतिर लागे चढ्न
महल अटारी परजा परजा
जनजागृतिले देला-खाई
धरतीतलका व्यापक हामी
भोका नांगा भाइ भाइ
०४४ असोज १
(नौलो कोसेली)
ईश्वर बल्लभ – धूवाँको जङ्गल
माथि आकास हेर्नु छ
क्षितिज छुनु छ
एक जनालाई फूलको थुँगा दिनु छ
नजिकमा कोही छ कि छैन !
यदि छ भने उसलाई बोलाउनु छ
फेरि एउटा लहर र लस्कर बनाएर पर पुग्नु छ
साँझको रक्तिम कलिलो घाम
सायद कतै हराएछ
बिहानको सखार पनि देखिएन
ओरालो पनि छैन
कता गए ती बस्तीहरू ?
कता गए ती आफन्तहरू ?
यही धूँवाको जङ्गलमा सबैलाई खोज्नु छ ।
सरूभक्त – सपना र शिव अधिकारीहरु
(Source: मधुपर्क जेठ, २०६९)
यातना घर
इरेजरले मेटिएका अनुहारहरू
स्वयम्भू माफियादेवहरूको अर्चना गर्छन्
यो युग नरभक्षी बाघहरूको युग होइन
नरभक्षी नरहरूको युग हो !
वेवारिसे लासहरू
गाउँ छोड्ने सपनाका लस्कर चलेका छन्
भोकाएका अजिङ्गरहरू
छुचुन्द्राहरूका जुलुसमा सामेल छन्
ए ! यो देशबाट देवताहरू विस्थापित भइसके ?
त्यसो भए मन्दिरहरूको होइन
भ्रष्टाचारहरूको जीर्णोद्धार गरौँ
लोपोन्मुख गिद्धहरू
आमाहरूलाई सोध, प्रत्येक गर्भ घाइते छ !
मृगमरिचिका
देशका लागि सर्वत्र देश विस्फोटित छ
दोर्जेलाक्पा हिमालको कसम
यो देशमा अब खतराहरू मात्र सुरक्षित छन् !
ˆयाउराहरूको आत्मकथा
ध्रुवीय भालुहरूको डरयुक्त भर छ
कस्ले कस्को स्थिति सार्वजनिक गर्ने ?
जीवन सधैँ भुइँचालो र्फकने प्रतीक्षामा व्यतीत छ !
अलिनो भान्सा
दरबारमार्गका झडपहरू
एम्बुस जडान जिन्दगीका जिजीविषाहरूसँगै
सपना भुलाई गएका शिव अधिकारीहरू कता लागे ?
बन्दका हल्लाले बन्द देश
सावधान, तोडा चलेको छ
डबलीमा कात्तिक नाचहरू हेर्दै
ऊ लास परेका जुलुसहरू जीवनको अभिनय गर्दैछन् !
आङमा लुगा छैन ?
त्यसो भए निःशुल्क केटि्रमोक्साजोल खाऔं
कठ्याङ्गि्रने जाडो याम
मनहरूको अकुपन्चर चलेको छ !
अन्धोयुग
के ब्रेल छाम्ने औँंलाहरू पनि लोप भई सके ?
दीपेन्द्र अपजसी – क्रिसमस !!
क्रिसमस !!
सिण्टरक्लासले तिम्रो शन्देस वोकेर
परिक्रमा नगरीसक्दै यो नगरीको
झिलीमिली र बैभव;
सम्पन्नताको प्रतिवेदन चढाइसकेको हुनुपर्दछ
अनि आइपुग्छौ तिमी
२५ डिसेम्वरलाई अनुगमन गर्दै
दर्शन दिन ।
तिम्रो स्वागतमा सिंगारिएको नगरी
धूपी, सल्लाका रुख, संसार उजिल्याउने प्रज्वलित दीप
साँच्चै जति अँध्यारो भएपनि
उजिल्याउँछ मन,
अदृश्य तिमी
कहीं कतैबाट हेरेर
आल्हादित छौ होला र त
साँच्चिकै सार्थक छ क्रिसमस !
आज
सडक सुतेका छन एक दिनलाई
ढोका निदाएका छन एक दिनलाई
पादरीहरु एकोहोरो जाग्दै
बिश्व शान्तिको प्रार्थना गर्दैछन्
यो मनमोहकता, यो धून, यो रीत
झँकृत यो मन
शान्त, सुखी, खुशी सवै
क्रिसमस !!
छाता ओढाईराखेको छ राज्य
तिम्रो शीतलतालाई जोगाउन
तिम्रा मुकुटहरुप्रति
तिम्रा धरोहरहरुप्रति
तिम्रा सौन्दर्यहरुप्रति
कति चिन्तित !
आधारहरुको टेको लगाएर
जतनको फूलवारी बनाएर
शीरमा लगाएको छ तिमीलाई
त्यसैले त
जाज्वल्यमान छौ, तेजस्वी छौ
ठाडो शीर गरेर २५ डिसेम्वर नआउदै
छाती फुलाएर घुमेका हुन्छौ
२ महिना पहिलेदेखि नै
क्रिसमस !!
यो क्रिसमस माहोलमा –
तिम्रो शुभकामना आत्मासात गर्छु,
तिम्रो भावना सम्मान गर्छु
अनि एउटा बिन्ती पनि गर्छु –
सम्पन्नताको खाममा
डलर र यूरोको टिकट टाँसेर
गरीव हुलाकीलाई
धर्म निरपेक्षताको डाँक नबोकाउ,
एउटा शुभकामना कार्ड पनि नपठाउ
जहाँ धर्म निरपेक्षताको शन्देस लुकेको छ ।
हामीसँग पनि अर्कै क्रिसमस छ
हाम्रो दियोमा सल्काएर प्रकाश
जाजल्यमान क्रिसमस मनाउन चाहन्छौं
तर नितान्त आफनै, मौलिकताको डिसेम्बरमा । ।
क्रिसमस २०१२
बागलुङ, हाल ओस्टण्डे बेल्जियम ।
आशांक उपाध्याय – गज़ल – आशा बोकी धाएको छु
आशा बोकी धाएकोछु
लाग्छ साथ पाएकोछु
भावनाका बगैंचामा,
लहरिदैं आएकोछु
सपनीमा बोलाएर,
ढकमक्क छाएकोछु
तस्विर यो साक्षी राखी,
धेरै बाचा खाएकोछु
गज़लका शेर भरि,
तिम्रै भाका गाएकोछु
अमर गिरी – मूर्च्छनाबाट ब्यूँझिएको समय
इतिहासको अँध्यारोमा
खनिएका थिए
तिम्रा यात्राका डोबहरू
दुःखदायी मूर्च्छनामै इतिहासको
शिलान्यास गरिएको थियो
तिम्रो राजप्रासादको
तर आज
सबै थोक बद्लिएको छ महाराज
समय ब्यूँझिएको छ
इतिहासको मूर्च्छनाबाट ।
मेरा माता
मेरो बा, बाजे र जिजुबाजेहरू
एउटा दुःखद इतिहास छ उनीहरूको
मेरो जस्तै
जसले गुमाएका थिए आफ्नो आकाश
जसको हराएको थियो आफ्नो धर्ती
कुनै जून र ताराहरू थिएनन् उनीहरूका
तिमीले खोसेका थियौ सबै
बिल्कुल तिमीले
ती सबै निर्वासित थिए आफ्नो धर्तीमा
अँध्यारो श्रापित चेतनामा टेकेर
अग्लिरह्यो तिम्रो दरबार
निक्लिरहे तिम्रा सिपाहीहरू
विजय अभियानमा
तर आज
सबै थोक बद्लिएको छ महाराज
समय ब्यूँझिएको छ
इतिहासको मूर्च्छनाबाट ।
तिमी अझै
आफ्नो किल्ला मजबुत पार्न कस्सिएका छौ
आदिम मस्तिष्कको बैसाखी टेकेर
तिमी समयलाई
आफ्नो मूर्च्छनानुकूल हिंडाउन खोजिरहेछौ
तिम्रो चाहना विपरीत
कुनै पातहरू नहल्लिऊन्
पन्छीहरू गीत नगाऊन्
कोही नहिंडोस् दायाँबायाँ
आँखाहरू तलमाथि नगरून्
तिम्रा चाहना विपरीत
केही पनि नहोस् यस धर्तीमा
जाली चेतनाको खतरनाक उज्यालोमा
तिमी आफूलाई
सुरक्षित गर्न खोजिरहेछौ
तर आज
सबै थोक बद्लिएको छ महाराज
समय ब्यूँझिएको छ
इतिहासको मूर्च्छनाबाट ।
म तिमीबाट
अपहरित आफ्नो आकाश चाहन्छु
आफ्नो गीत, संगीत र प्रीत चाहन्छु
म सक्तिन
तिम्रो निरंकुश पदचापमुनि
मुर्झाउँदै गरेको देश हेर्न
म सक्तिन
मेरा हजुरबाहरूले जस्तै
विष्णुको अवतार भन्ठानेर
तिम्रो लुटको र्स्वर्गलाई माफ गर्न
तिम्रो सत्तालाई थेग्नेहरू पनि छन्
थेगून्
शकुनी राजनीतिका
दोपायाहरू पनि छन्
हुन सक्छ
उनीहरू तिम्रा निम्ति केही गरून्
तर यो सबै अब
काम नलाग्ने गरी भुत्तिएको छ
सबैथोक बद्लिएको छ महाराज
समय ब्यूँझिएको छ
इतिहासको मूर्च्छनाबाट ।
पाइतलाहरू
तिम्रो अभेद्य दुगतर्फबढिरहेछन्
इतिहासको अँध्यारोमा निर्मित
तिम्रो दरबारको जग
नराम्ररी हल्लिरहेछ
नयाँ इतिहास लेख्न
आतुर छन् कलमहरू
कसले छिमल्न सक्छ
यस नयाँ दीपलाई –
सब थोक बद्लिएको छ महाराज
समय
इतिहासको दुःखदायी
मूर्च्छनाबाट ब्यूँझिएको छ ।
बि. जे. बान्तवा राई – म टुक्रीएर जानुभन्दा पहिले
म जिर्णशार्ण
बिभक्त-बिभक्त
मस्तिष्क र अङ्ग
लिएर बेंशी र खोंचमा
सुनगाभा रोप्दा
कालो गोमनको
डँसाईले
मेरा पाऊहरु
अनी हातहरु
बिषाक्त छन,,,
मेरा पाईला अनी हातहरु
छियाँ छियाँ
खिईदै म
अस्तित्वहिन ,
अस्थिपञ्जर
सदृशताको उच्चारण
निकाल्न खोज्छु,,
कालकुटले ग्रसित
मेरा बाक्यहरु
शुन्यतामा
अधिर हुन्छन,,,
दुर्दशाको
चोमोलुङ्मा
मै माथी
खस्दा मेरा
लाश लुछन
जोपिलोटहरु
मै माथी फनफनी
घुमिरहेका छन,,,
मेरा लागी
सुग्राहिता भित्र
बग्ने ह्वाङ्हो पनि
साहारा मरुटटको
छातीमा,,
कोलाहल बिहानीसँगै
बिलिन र बिसर्जित
हुँदै आइहेछ//
बिक्षुब्ध
दुर्बल
म
मेरा भित्ताहरुमा
आस्थाका बुद्द
टाँसी
माइलादाईको
देशभक्ती स्वरमा
मैले स्वर खाप्दा
मेरा वरिपरि
“छैयाँ-छैयाँ
र
मैयाँ- मैयाँ”
धुनहरु गुञ्जयमान
हुन खोजीरहेछन,,,
त्यसैले आज म
एउटा प्रणयको
भिख माग्दैछु,
मानचित्रको नक्सा कोर्ने
ति चित्रकारहरुसँग
कृपया मेरो शरिरको चित्र
कोरिदेऊ,, मेरा
अस्थिपञ्जरको कुनै त्रुटी
नदेखियोस,, ताकी
भोलीका मेरा सन्ततीहरुले
मलाई लङ्गडो नदेखुन
पाऊ र हात बिहिन
बाबुको सन्तती भनेर,,,
मेरा युगान्तकारी हाडहरुको
यस्तो चित्र कोरीदेउ
जहाँ म टुक्रीएर गए पनि
मेरा तस्बिर मेरा चित्रहरु
सगल्ती ति मेरा सन्ततीका
भित्ताहरु टाँगिएर रहुन।
[नोट: जोपीलोट= भन्नाले अमेरिकामा पाईने एक किसिमको गिद्द।]
बैद्यनाथ उपाध्याय – एक दिन
एक दिन
कसैलाई नभनि
साथ लिइ
आफ्नो टुङ्गो-टाङ्गो
एकलै चुपचाप निक्लन्छ मान्छे
अनन्तको यात्रामा…।
जिन्दगीको भागदौडबाट
वाक्क भएर
उ खोज्दो होला
यो दुनिया देखि टाढा
कहीं कुनै विश्रामस्थल।
अघाडिको बाटो आँफै बनाउँदै
आफूले गरेकोमा आँफैँ पछुताउँदै, एकलै
साँपको काँचुली जस्तै आफ्नो देहलाई पनि यहीं त्यागेर,
निक्लन्छ मान्छे एकदिन
अनन्तको बाटोमा…
दुनियाबाट जानेहरुको पनि
भीड लाग्दो होला बाटामा।
कुनै परिचित, कोइ आफन्त पनि पर्दो होला नजरमा-
आफ्नै कर्मको भारी बोकेका।
भागमभागको भीडमा
एक अर्काबाट आँखा छल्दै
झल्दबाजीमा
स्टेशनमा बोझा उठाउने
कुलिहरु जस्तै
भटकिंदा होलान णान्छेहरु
कुनै अनजान बाटाहरुमा।
(Sent to Sanjaal Corps via Email)
आर्यविमान चित्रकार – विद्युतीय संसर्गका सार्कीहरु
ब्रीडिंग स्टेटमा मस्त पदार्थहरु
विन्तरका चरमसुख भोग्दैछन
अभिमानका रीलेटिव दर्जीहरु
बिछोडका कैँचीहरु चलाउदैछन् ..च्याट च्याट च्याट….
सम्बन्धका सिरकहरु तन्ना हुदै
रुमाल अनि पोछा बन्छन
नेपथ्यमा मियोसिस प्रकियाहरु
एक पछी अर्को निरर्थक हुन्छन…फ्यात फ्यात फ्यात
अभिशप्त तृष्णाहरु सिरानिदेखी
पलंग,बिस्तार हुदै शौचकक्ष पुग्छन
भर्चुअल निलिमाका रंगीन तस्बिरहरु
विद्युतीय चित्रकारहरु कोर्छन…सत् सत् सत् …
यान्त्रिक क्लोनहरु बिद्रोहका क्रिडामा मस्त
पर्पेचुअल रेप्लिका, सुसज्जित र ध्वस्त
हाईब्रिड सम्भोगहरु छन् DNA हीन
संसर्गका सार्कीहरु टाँका काट्न तल्लीन..टक टक टक….
उज्ज्वल बमजन – संसद आक्रमण
संविधानको सिरेटोले
बेस्सरी हानेको छ
उसको विपन्न नाङ्गो आङमाथि।
सयदिने रोजगारले उड़ाएको
गाउँले धूलोको तुवॉंलोभित्र रूमल्लिएर
स्वजलधारा परियोजनाको गङ्गोत्री मरूभूमिमा
बलबहादुर अनि बुधवाहरू
पिइरहेछन् काकाकुली बनेर पेप्सी कोकोकोला
सुकाउँदै निधारको काउँसो पसीना
हम्किँदै फ्यातुलो जब्-कार्डको हाते-पङ्खाले।
कारगिल सहिदको कात्रो
क्वात्रोचीको बोफोर्स-विवाद
सन् १९५०-को सन्धि
र परमाणु प्रतिवादको घोषणा
थाङ्काहरूमा सिर्जेर
फर्किआएका छन् दुर्गामल्ल,न्यूटन र जङ्गबहादुरहरू
गिद्दे पाहाड़मा
थाल्नलाई त्यहीँबाट
अविराम नित्य पद्मसम्भवयात्रा।
साइरन रन्काउँदै
कालो बत्तीमा हिँड़्ने आसुरहरू
संविधानको प्रत्येक पृष्ठ च्यातेर
चट्पटे, कोफ्ता र फम्बी खाइरहेछ
चुहाउँदै नीलो दैत्य ओँठमुनि
पुच्का, छोला र फिङको रक्तरस।
बलबहादुर र बुधवा
दुवै नै त्रसित छन्
आत्मघातीहरूद्वारा संसदमाथिको
बम, ग्रेनाइट र बन्दुकको आक्रमणले
अनि बहुसङ्ख्यकहरूद्वारा
अल्पसङ्ख्यकहरूमाथि भएको
संसदको विधेयक अतिक्रमणले।
बेमौसम गुञ्जिरहेछ चारैतिर
र्यासइर्यााइती
अल्पसङ्ख्यक र आदिवासीहरूका अधिकार
र सुरक्षाका झ्याउँकिरी सिम्फोनीहरू।
डा. मोहनप्रसाद जोशी — कहाँ छ ठाउँ, दोस्रो अटाऊँ ?
धेरै दिनदेखि याद साँचेँ
त्यसैको सहारा लिएर बाँचेँ
यादको गीत अब किन नबनाऊँ ?
बनाउनेबित्तिकै किन नगुन्गुनाऊँ ?
त्यै यादले बनाएछ एक मूर्त चित्र
जुन बसेछ आँखाको नानीभित्र
नजर अब किन अन्त घुमाऊँ ?
के छ र बाँकी हेर्न जाऊँ ?
तिमीले मलाई भरिदिएछौ
जीवनमा अर्थ ल्याईदिएछौ
यताउता अब किन खोज्न जाऊँ ?
कहाँ छ ठाउँ, दोस्रो अटाऊँ ?
(डा. मोहनप्रसाद जोशीको ‘कहाँ छ ठाउँ ‘ नामक कवितासङ्ग्रहमा समावेश भएको | डा. जोशीकै ‘कहाँ छ ठाउँ ‘ नामक गीति सङ्ग्रहमा पनि समावेश भएको | सङ्गीत: न्ह्यू बज्राचार्य, स्वर: रामकृष्ण ढकाल |)
राम प्रसाद प्रसाईं – छालहरूसँगको सँवाद (भाग १ देखि १० सम्म)
१.
मिथकीय शान्त समुद्र
शनैः शनैः
उत्ताउलो बन्दो छ—
छिचिमिराहरूको बिग्बगीसँगै
ऎतिहासिक
यो बिशाल सागर
बिस्तारै बिस्तारै
छिद्र छिद्रहरूमा
निख्रिदो छ
निथ्रिदो छ—
राजा महाराजाका
सिखण्डी प्रहसन तथा प्रदर्शनमा ब्यस्त
प्रवृतिभीरू एकलब्य मुसाहरूसँगै
शान्त समुद्र
असीम गहनता
अनि
आत्मिक प्रबोधन
विडम्बना
नूनिलो छ, नूनभन्दा पनि—
श्रमशालाको सम्मिलन
तथा
पसिनाको सम्मेलनजस्तै
कणकणमा पग्लेका सगरमाथाहरूझैँ
अन्धकारको रङ्ग उडेपछि
पूर्बतिर लाली छाउँछ
बसेपछि, हत्केलाका ठेलाहरू
फक्रन्छन्, यौवनका कोपिलाहरू—
चिन्तन परिपक्कताका मार्गहरूमा
स्मृतिका स्याउलाहरू
भावनाका प्रयोगशालामा
मनहरूसँगै लर्बराउंछन्
‘मनहरू’ मनमनै—
‘म-तिमी-अनि-उनी’
समागमका वियोगान्त
नाट्यशालाको
समाधि अनुष्ठान शुरू गरौँ
उधिनेर उभ्याऔँ
‘उम्दा-जाग्दा-जवान’ चिहानघारीहरूलाई
एवम् तवरले
सबलाङ्ग चेतनाहरू
रङ्गहरूको वैशाखीमा
ज्योति बोल्छ—
बुलन्द जिजीविषाको नापो
आकाशदीप नियालिरहन्छन्
अन्धकूपको धिपधिप
२.
प्रत्यक छालका लहरहरू
मनका लहडहरूसँगै
नापिरहेछन्—
दशगजाहरू
स्वाभिमानका
मनका मानसरोवारबाट
पिलिक्क पिलिक्क
चियाइरहन्छन्
झिल्का झिल्का प्रश्नहरू—
साँच्ची,
यी छालहरू
किन यसरी
मडारिरहेका होलान्?।—
सानो माछालाई
ठूलो मान्छेले खाने
मतस्य न्यायको विरूद्धमा
सेतो हिमशिखरसँगै
पग्लेका स्वाभिमान
अब
म्याथुसालेह बनी
भ्रूण बीजारोपण हुँदैछ
नीला पसिनाका लालसागरहरूमा
प्राकृत तथा रूमानी जलक्रीडा गर्ने
सामुद्रिक अभिप्सामाथिका
यान्त्रिक तोपका समयगोलाहरूमाथि—
जीवन मर्न
मृत्यु रम्न
श्रापित भूत—अभिसप्त वर्तमान—अधियाँ भविष्यमा
एक मूर्त क्षितिज स्पर्श गर्न
३.
ध्वनि घुलित छालका
प्रत्येक कोतराइहरू छेउमा
सर्रररररररररररर
सर्रररररररररररर
युगबिहीन सन्नाटामा
जन्मन्छन्
झ्याम्टाहरू
मेटालिकाका
मेडुसाका हरेक प्रतिकृतिहरू
मेरा पुर्खाका अस्तुहरू
बैतरणी जान सायद
यही बाटो हिँडे/दै होलान्
स्वाभिमानका बेर्नाका
ज्योतिपुञ्ज
यही सगरविन्दूमा देखिएलान्
झ्याउँकिरिका गीतहरूसँगै
उज्यालो लुटिइएका जूककिरिहरूसँगै
हातले छुँदा लाग्छ
चरिलमिनीका मनहरू
चिसा हुँदा हुन्
तिनै हातलाई
मुटुमा राख्दा लाग्छ
यो पानी न्यानो छ
अति न्यानो
हार्दिकता भन्दा पनि
स्पर्शहरू चिसा भए पनि
न्यानै रहेछन्
धड्कनहरू यहाँ
कत्लाहरूको कायापलटसँगै
माछाहरू चलायमान रहनुले
जिउँदै रहेछन्
हाम्रा छवि र अस्मिता
अनि अजर, अमर तथा कालजयी
रहनै पर्छ—
“जिजीविषाका हाम्रा ईप्साहरू यहाँ”
४.
अनुदार भोका मनहरू लिएर
यी छालहरू किन दगुरिरहेछन्
अब्यक्त शोकका बारातझैँ
सीमाबिहीन परिमाण
तथा
आयतनबिहीन फैलावट हुँदै
अन्तर्मुखी ब्यथाका मन्दिरहरू
मौनताका आवरणभित्र
पर्खिरहेछन्—
आशिर्वादका शितनिद्राहरू
अनि
सामाजिक जागीत्रका मोच मार्ने
पूर्व परागसेचनका भैरवी अनुहारहरू
जसै जसै जिजीविषाका पेण्डुलमहरू
समय बास्न थाल्दछन्
परित्यक्त परम्परागत बहीखातामा
निश्कर्षबिहीन वासलातबाट
भ्रामरी समयका मुनाहरूबाट
यी छालहरू
निरन्तर चलिरहन्छन्—
भोक निलेर
पेट अघाएको
अतिमानव जस्तै
५.
रमझमभित्र रूमलिइएका
समयको रमिते डाँडामाथि
छुपु छुपु रोपिइएका
युगबोधका बेर्नाहरू
अनि
जनप्रबोधनका रोपाहरू
मनभरि लिएर
स्मृतिपटलको विन्यासपूर्ण
अनुभूतिमा हेरिरहेछु
“शर्त-सन्दर्भ-सँयोग”-हरू
बनिरहन्छन्
अन्तरमन भित्र
अवचेतन मथिंगलका
अ/भेद्य क्षेप्यास्त्रहरू
छालहरूसँगको
एकालाप, प्रलाप र गनथनमा
अभ्यस्त भइरहँदा
छेवैमा ठेहेरिरहेका
जोडी ऊँटहरू
समय सङ्कल्पको टुकीमा
सभ्यताको सलेदो भएपछि
“जीवनले
चेतना बोलिरहनु पर्छ
जीवनमा
चेतना बलिरहनु पर्छ
मिर्मिरे उज्यालो
अनि गोधूली साँझका
युगलबन्दीहरूमा”
६.
छालहरूले
घाउ खोपिरहेछन्
घाउहरूले
छाल खपिरहेछन्—
जीवनका भग्नावशेषहरूमा
यहाँ
दहनका दहहरू
डाहाका दोहनहरू
विचार, समाज र अस्तित्वका त्रिवेणीमा
अनि
भावना र भँगिमाका दोभानहरू
युगको बयलीमा
रोपिरहनेछन्
चेतनाका मट्याङ्ग्राहरू
गुलेलीका विभीषिकाहरू
साथमा
साज सज्जायुक्त
स्वगानका स्वाभिमानी जुरेलीहरूझैँ
हरेक रातको मध्यान्तरपछि
भुकभुके उज्यालोका लालिमाहरूसँगै
जाग्दैछन्, जन्मदैछन्
अनि
विपठित हुँदैछन्
सँस्कार र संरचनाका चेपुवामा
सुमरिइएका जनघुनहरू
—खलामा
—भकारीमा
—धन्सारमा
अनि लिगलिगकोटका चेपेनदीहरूमा
संघर्षको गहिराइबाट
भोलिको वर्तमानका
स्वाधीन मानकहरूका लागि
७.
समयका भाँटीहरूमा
युगाव्हान लेख्नु र देख्नुले
मनभित्रका छालहरू
छालभित्रका मनहरू
काव्यात्मक हुन्छन्
आकाशका बादलहरू
धर्तीका बालुवासँगै
जिजीविषाका महामारीमा
“फुल्ने-फल्ने-फक्रिने” गरेका
अधकल्चा अङ्कुरणहरूसँगै
“जन्म-मृत्यु-पुनर्जन्म”का
निरन्तर चक्रहरूका लागि
छालहरूसँगै गीत गाइरहन्छन्
मरणशील जीवनमा
अमरत्वको पक्षपोषण गर्न
८.
“ढुङ्गामा देउताहरूको
रूपान्तरण हुनु
अनि
हामी मान्छेहरू
जड हुन नसक्नु”को
विडम्बनाले
स्मृतिका टाकुरीहरूमा
लाँकुरी भञ्ज्याङ्गहरू
झ्वाम्झ्वाम्ती
हाम फाल्छन्
आरोही अवरोही छालहरूसँगै
एक हुल परेवाहरू
मिसिँदा नमिसिँदै
शिकारी बाजहरू र भलाद्मी गिद्धहरूको बथानमा
मनै छेउमा
करेसाबारीको डिलबाट
एमानको ढुङ्गो पल्टिँदा
आङ्खोप, खँखोला, तोक्मे, दोरम्बा र थेवानका गाउँहरूमा
एक एक गरेर
अनेक पिपिरा सपनाहरू ओइलाइरहेछन्
पहेंलपुर तोरीबारीहरूमा
हो,
त्यसैले
स्वाभिमानी मौरीहरू
अनि
मौन सँस्कृतिका खेताला
हाम्रा भ्रमराहरू
परिरहन्छन्—पारिरहन्छन्
कुटिल क्रुरताका सिकञ्जाभित्र
अबोध जटिलताका
चँगुल लतिका र लंगुरबुर्जाहरूमा
सलहका नपखालिइएका श्रापहरूसँगै
त्यसैले
छालहरूले समातिरहनु पर्छ,
विद्रोहका चुला चम्काहरू
—
आवर्तित
परावर्तित
पर्त्यावर्तित
—
अनन्त जीवनका
सहगामी, समनामी र सहजकर्ता
अल खिदिर महानसँगै
९.
सोच मग्न मन रम्दै थियो
सपनाका कुनै रङ्गहरू हुनन्
यथार्थहरू त रङ्गीन हुनु पर्ने हो
तर
त्यसो भएनन्
त्यसैले त
छालहरू हार्न जान्दैनन्
छालहरू हार्न उठदैनन्
किनकि
यिनीहरूका रैकर कित्ताहरूमा
इतिहाँसले कुत बुझाइरहनु पर्दैन
मानौ,
यी छालहरू हार्न नजानेका
हार्न प्रशिक्षित नभएका
हेमिङ्ग्वेपन्थी मान्छेहरू हुन्
सपना खोज्दा खोज्दै नथाकेका
कोहेलो खर्कका स्यान्टियागोहरू हुन्
जीवन भ्रमण
परिभ्रमणका लोकसुसेलीहरूसँग
अभ्यस्त छन्
छालहरू
युग सम्वादका हरित बागहरूमा
१०.
आकाशभरिका आँशुहरू
शीतका थोपा थोपामा बदलिए पछि
धर्तीभरिका खुशीहरू
खगोल मण्डलभरि फक्रिएपछि
छालहरूका तराजुमा
नरमेधका नैवेद्यहरू
फस्टाउँछन्—
मृत्युगामी यात्राहरू
र
कुमारीहरूसँगै आमा
जन्मिन्छन्
मात्रृवत्सल धरातलबाट
नव नव नवजात शिशुका चित्कारहरू
एक जीवनको असामयिक कायापलट
अर्को जीवनको मरणशीलताको तख्तामा
दर्खास्त दाखिल नहुँदै
दाँतहरू दण्डित हुनुपूर्व
लालिमा—कालीमा
रूपान्त्रण हुँदाको क्षण
मृत्यु घोषणा गर्छ
जीवन अवलम्बन गर्छ
अस्तित्व गवेषण गर्छ
अनि
श्रष्टा खिसिटियूरीको शिकार हुन्छ
छालहरूले छेउमा उतारेका
शङ्खेकिराहरू त केवल
अस्तुको अस्मिता बोकेका
हाम्रा साक्षात्कारमा
सादृश्य र युगीन हुन नसकेका
तर
युगहीन र अमिट
छाप छोड्न सफल
सभ्यताका झझल्काहरू
करूणा र भयको
विरेचनामा मस्त
निरङ्कुशताको सिङ्गो पहाडलाई
गिज्याइरहेछन्
डाइनोसरहरू
रामप्रसाद प्रसाईं
कालीखोला -२(तेम्बोक), ताप्लेजुङ्ग, नेपाल
(अबुधाबी श्रमशिबिरबाट)
(Sent to Sanjaal Corps via Email)
बिप्लव प्रतिक – डर
मलाई डर छ
कतै कसैले मलाई प्रेम त गर्दै छैन ?
मलाई डर छ
कतै कसैले मलाई
पात–पात जोडेर
हाँगा–हाँगा खापेर
रूख त बनाउँदै छैन ?
म एउटा पात, जो पलाउँदा–पलाउँदै चुँडिन सक्छ
भुइँमा झ्र्न सक्छ र हावाले कतै लगेर मिल्काउन सक्छ
अनि माटोको गर्भमा कुहिदिन सक्छ
पातको के ठेगान, असमयमै झ्र्न सक्छ ।
मलाई डर छ
सहानुभूतिको मलम लगाएर
कसैले मलाई दया त गर्दै छैन ?
म गुलाफसँग उम्रिन्छु
पीपलसँग उम्रिन्छु
हावाद्वारा चुँडिन्छु, भुइँमा मिल्किन्छु, कुहिएर मल बन्छु
माटोसँग मिलेर फेरि उमार्छु अर्को नयाँ पूmल
चक्र जीवनको घुमाइरहन्छु निरन्तर
जीवनको धुनमा मग्न म
जिन्दगीकै गीत गाइरहन्छु निरन्तर
तर, मलाई डर छ आँसुले पखालेर
कतै कसैले मलाई बगाउँदै त छैन ?
विवेक दुलाल क्षेत्री “दमक” – देश
सके तिमी
देशभित्र बस
नसके
देश बाहिर
जे भन तिमी
देश त देश नै हो .
तिमीले बुनेको सपना
तिमीले तुनेको खुशी
र तिम्रो टुक्रा टुक्रा बिस्वास
देशका कोठाहरूमा सजिएका छन्
तिम्रो श्रम र पसिनाको थोपा थोपा
देशका डाडा काडाहरुमा सिचिएका छन् .
जे भन तिमी
देश त देश नै हो.
देश तिम्रो बिहान हो
जती टाढा भए नि स्मृती गाढा हुन्छ
देश तिम्रो मुहान हो
नजिक हुदा उमंगहरूको बर्षा गर्छ
देश तिम्रा प्रियजनहरूसितै खिल्खिलाउछ .
जे भन तिमी
देश त देश नै हो .
तिमी टाढा हुदैमा
तिमीबाट देश टाढा हुदैन
मनमा छाईरहन्छ
मुटूमा आईरहन्छ
तिमी नजिक हुदैमा
देश धेरै हुदैन
आत्मियता संगालिरहन्छ
माया सजाई रहन्छ .
जे भन तिमी
देश त देश नै हो .
देश तिम्रो
उकालिदै गरेको प्राप्ती
देश तिम्रो
उन्मुक्त उर्बर माटो
देश तिम्रो
अखण्ड सपना र ओत .
देश बिना
तिम्रो अस्तित्व नै छैन.
सके तिमी
देशभित्र बस
नसके
देश बाहिर
जे भन तिमी
देश त देश नै हो .
अस्तु :
दमक ,झापा
हाल :अबुधाबी ,यू ए इ .
मातृका पोख्रेल – दिल्लीका मच्छरहरु
उद्वेलित आगोका लप्काहरुको
चेतना बोकेर
हामी बारम्बार
बिद्रोहको एउटा जुलूश निकालिरहेका छौं
तर प्रत्येक दिन
मक्किएको सन्धीको ठूटोमा बास बसेर
निरन्तर हाम्रो अभिमानलाई टोकिरहन्छन्
दिल्लीका मच्छरहरु ।
***
एक भाँडो उज्यालो बोकेर
घरभित्र चियाउन पनि नपाइने
उसका लागि सधैंसधैं
कोठाहरु अँध्यारै राख्नु पर्ने
इतिहासले छादेका फोहोरहरु
फाल्ने रहर बोकेका आँखाहरु
ओछ्याउन पनि नपाइने,
स्वाधीन माटोको बास्ना
खोज्ने नाकहरु
बोक्न पनि नपाइने
बाक्लो स्वेटरलाई छेड्ने सुँड बोकेर
हर्दम यतै घुमिरहन्छन्,
हाम्रा बस्तीहरुको शान्त छातीमा
आतङ्कको दुन्दुभी बजाइरहन्छन,
दिल्लीका मच्छरहरु ।
***
मधेशको गर्मीमा मात्र होइन
हिउले ढाक्ने चिसा लेकहरु सम्म
बेग हानेर पुग्ने योजना कोर्छन उनीहरु,
सगरमाथाकै काखमा पुगेर
हाम्रो अभिमानलाई डस्न खोज्छन उनीहरु,
स्वाभिमानको एक झप्को निद्रा
सुत्न पनि दिंदैनन्,
आत्मसम्मानको एक झल्को सपना
देख्न पनि दिंदैनन्
हामी लिपुलेकबाट
एकजोडा सेता परेवाहरु उडाउन खोज्छौं
उनीहरु हाम्रा परेवाहरुका प्वाँखमा
विषालु सुँडहरुले चिल्छन्
हामी यतिबेला
आफैभित्र पनि प्रश्न कोरिरहेका छौं
किन पालीरहेछन् मान्छेहरु?
दिल्लीका मच्छरहरुको घार
हामी घृणाले निथ्रुक्क भिजेका छौं
यो युग अझै
विवेकको युग होइन जस्तो,
यो युग अझै
स्वाभिमानको युग होइन जस्तो,
यो युग अझै
स्वतन्त्रताको युग होइन जस्तो,
यो युगलाई,
निर्धक्क/निर्लज्ज हमला गरिरहेकाछन्
दिल्लीका मच्छरहरु ।
यतिराज अजनबी – बिदाइ नववर्षलाई
जुवाका सोइला भाँचेर
हल गोरुहरु उन्मत्त भई
छाडा साँढे भएको बेला
तिनले तिम्रो कुमारित्वसँग
सिँघौरी खेल्न के बेर
त्यसैले ए नववर्ष !
धेरै सिंगारिएर नआऊ
अझ दुई चार वर्ष पर जाऊ
नत्र कलङ्कित हुन सक्छ
तिम्रो सुन्दर नाऊॅँ
दुईटै हात भाँचिएको बेला
पूर्णीमा होस् वा अमावश्य
म ठेलो ,जस्केलो पोत्न सक्तिन
भाँचिएको हलोको टुढोले
म तिम्रो गर्भ जोत्न सक्तिन
त्यसैले बाँझै रहोस्
त्यो ब्याड यस पालि
धोका होला
धेरै ठूलो धोको लिएर नआऊ
कोखो दुख्ला सधैंभरि
भोको भएर नआऊ
शुभकामना र कोसेली खोज्दै
रित्तो ढोको बोकेर नआऊ
भरिएको गाग्रो घोप्ट्याएर
भर्ने निहूँमा पंधेरीमा नआऊ
रल्लिएर रक्सी र मदिरामा नआऊ
पात्रो र कात्त्रोमा हैन
हिम्मत भए छाप्रोमा आऊ
आउँछ्यौ नै भने घडीमा मात्रै हैन
प्रत्येक् मानव नाडीमा आऊ
यहाँ तिम्रो आगमनको
अर्थ उल्टो लाग्न सक्छ
तिम्रो केशको गुजुल्टो पनि
सजिलो चुल्ठो लाग्न सक्छ
तिम्लाई स्वागत गर्ने बहानामा
दियो पनि पुल्ठो बन्न सक्छ
आँधिहुरी चलेको बेला
झिल्को पनि
अगुल्टो बन्न सक्छ
नत्र हेर म पनि
उल्टै गरिरहेछु
तिम्लाई स्वागत गर्ने अवसरमा
बिदाई दिइरहेछु
२५ माघ २०६० ,विराटनगर
कृष्णदेव रिमाल – मेच नाच
वेपर्वाह नाच
नाच्दैछन् मेचहरु
संसारकै मन तान्ने
मनमोजी नाच
वाह ! क्या रङ्गीन
यो भुईँफुट्टे नाच ।
घरी पाङ्ग्रा गुडाउँदै
कैल्हे ज्यान मर्काउँदै
छारो छर्केर आँखाहरुमा
भुलाएर दुनियाँलाई
वाह ! क्या शानले
नाच्छ यो मेच ।
पाङ्ग्रा खुस्किए पनि
खुट्टा भाच्चिएर पनि
ज्यूँका त्यूँ तन्मयता
मादकता थै थै मा
मचकता पादहरुमा
वाह क्या गजवको
कर्कान छ मेचको ।
हल्लाउँदै हर भट्टीहरु
कल्लीका छमछमीले
टक्क रोकिएला कि
ब्रम्हाण्डै भने झैँ
वाह ! क्या वेहोस छ
असरल्ल नाच यो ।
मर्काउँदै कम्मर अनि
झिम्काउँदै आँखा पनि
त्यै पारीको लुठासँग
नाचिरा’छ हाम्रो मेच
वाह ! क्या लहसिँदै
नेपथ्यको निर्देशनमा
उफ्रीरेछ हाम्रो मेच ।
जामाको फहरानमा
पगरीको फुस्कानमा
यो मोजको मेच नाच
समिपकाले सनेत्र हेरे
दूरकाले दुर्विनले हेरे
कतै हजुर चैँ
छुट्नु भो कि भन्ने
यो ज्यानलाई
यत्ति एउटा खुट्को रह्यो ।
युद्धप्रसाद मिश्र – मुश्लो बन्दै आयो
लूटपाटले बलात्कारले
हत्याले हिम चुचुरो नाघ्यो
सबै अवस्थाले चुसिएका
हाडखोरको दुनियाँ जाग्यो
संगीन खेल्दछ पीडितमाथि
अथवा पीडित संगीनमाथि
न्याय उचाल्न जग लाग्यो ताँती
सत्य उठ्यो बलिदान समाती
हृदय हृदयको चर्को आगो
एकै मुश्लो बन्दै आयो
भाग भाग अब धरतीदेखि
देशद्रोही हो भन्दै आयो
आत्म र्समर्पण गर्न नमान्ने-
हरूको ठेलम्ठेला आयो
अमर अभेद्य जनश्रोत उमडिदै
युग परिवर्तन बेला आयो
(०४४ भाद्र )
राकेश कार्की – राष्ट्रको योजना फेल भयो
नपाउन्जेल चिप्लो तेल भयो
पाएपछि हुप्प फुलेल भयो
देशको शासन जालझेल मात्रै
कानून बिनाको खेल भयो
मान्नेलाई इनाम र बक्सिस
नमान्नेलाई कोर्रा जेल भयो
भोका नाङ्गा दु:खी असाह्यको
आँखामा आँशुको भेल भयो
मुखमा राम राम बगलीमा छुरा
स्वार्थी स्वार्थीको मेल भयो
स्वयंमको योजना बुन्दै थप्दै
राष्ट्रको योजना फेल भयो
– लस् एन्जेलस्
