Pravin Khaling – Mato Ko Gandha

प्रवीण खालिङ – माटोको गन्ध

मेरो हजुरबाको नङ्ग्रीले खोर्सिएपछि
उनको हजुरबाको विर्ता मौलिएको हो
उसरी नै मेरो बाले यही माटोमा
जीवनको पानी नउम्रने बाँझोमा
अरूले शीत ठान्ने पसिना भए
अरूले रीत ठान्न असिना सहे।
बाकै पौरखले देश हिँड्ने भयो
बाकै पसिनाले देश धान भयो
बाकै रगतले सीमाना पर्खाल भयो।

आफ्नो सन्तानको रगतको आहाल टेकेर
माटोको टिका लगाएर पौरखको बलमा
मेरो बाले अरूलाई आफ्नो भन्न खोजे
देशमा आफ्नो अधिकार रोजे।

माटोको मायाले नै उनको हातमा झण्डाको लट्ठि थामियो
झण्डीहरू मक्किन्दै गए
झण्डीहरू च्यातिन्दै गए
झण्डीहरू फेरिन्दै गए
यत्ति हो बाको माटो प्रेम र सङ्कल्पको लट्ठी ठाँडै रह्यो।

बाहरुको उपस्थिति संविधानलाई थाहा छ
बाहरूको वीरता देशलाई थाहा छ
तर जब माटोको गन्ध सुँघ्न चहान्छ
संविधान अन्धो हुन्छ, देश बहिरो हुन्छ
तरै पनि बाको विचार ढल्दैन
दबाउ र शोषणले बज्रजस्तो उनको हड्डी गल्दैन
बरू
प्रत्येक सम्झौताको घातमा
मुट्ठी कसिलो पार्छन उनी कञ्चनजंघाको फेदमा।
त्यसबेला तिक्खर भएर आउँछ माटोको गन्ध
अझ तिख्खर भएर आउँछ माटोको गन्ध।

Siddhicharan Shrestha – Euta Bichar (Nepali Muktak)

सिद्धिचरण श्रेष्ठ – एउट विचार

पश्चिम नभमा लाली छायो, साँझ पर्यो अब आज मर्यो,
समय सिन्धुमा आयु र बलको यौटा सानू बूँद खस्यो ।
के के भई अझसम्म अडेको जीवनको मेरो छेउ
तिमिर घडामा चोपी फेरि नूतन पारी छ निकाल्नु ।

Manoj Kafle (Mansoon) – Kalpana Mai Bilai Gaye (Nepali Gajal)

मनोज काफ्ले मनसुन – कल्पनामै विलाई गए

कल्पनामै विलाई गए छालहरू जिन्दगीका
मुटु चिरी हासीरहे हालहरु जिन्दगीका

सिर्जनाका फूलहरु नफुलेरै ओइली गए
अन्येउलमै बिते चौबिस सालहरु जिन्दगीका

रोपियो झिरमा अनि आगोको रापमा बल्यो
दिउसै अन्धकार भए जालहरु जिन्दगीका

हर मोडमा गाली पाएकै छु फेरिपनि
बिना अर्थ कति खाएँ गालहरु जिन्दगीका

सुनौलो सपना कल्पना मा बितिरहेछ
यता हिंडे उता पुग्छन चालहरु जिन्दगीका

Homnath Subedi – Matantar Bachayera Manaau Bijaya Aba

होमनाथ सुबेदी – मतान्तर बचाएर मनाऊ विजया अब

मोदिआइन् पढें आज दशैँ हो विजयोत्सव
मान्छे मारी अमान्छेको पुजनै नगरौं अब .

मान्छे अर्जुन हुन सच्चा कृष्ण ता अमानवी न हुन .
मान्छेले मान्छेको पीडा बुझी अर्जुन भन्दछन .

हतियार चलाएर मान्छे मार्न म सक्तिन
यी सारा बन्धु हुन मेरा हत्यारो त म बन्दिन .

मान्छेले मान्छे मारेमा केको धर्म रहन्छ र ?
छोटो मीठो छ यो प्राण नाशी को स्वर्ग जान्छ र ?

नातापाता कुनै तेरा कुनै मेरा यही न हो
मतान्तर सदा हुन्छ मान्छे मार्नु सहन्न यो .

विकल्प अरु नै खोजौं नमारी बन्धुबान्धव
भन्ने अर्जुन हुन मान्छे कृष्ण ता अति मानव .

कथा यथार्थको मानौं न लाग्यौं कृष्णको पछि
पूजा गरेर देवीको नकातौं मान्छेको खशी .

अस्तित्व मान्छेको मानौ न मानौ देवकल्पना
विश्व बन्धुत्व हो ठूलो अर्जुनै हुन महामना .

देव हुँ धाक लाएर कृष्णले गरी कल्पना
स्वर्ग जान्छौ भनी मारे लाखौं लाख हिनामिना .

झाँक्री जस्तै जगाएर बिराट रुप कृष्णले
युद्ध बिरोधी भड्काइ पारे अर्जुन पागल .

देवको नाम पारेर महाभारत युद्धमा
होमे बन्धुहरुलाई पारी त्यो चक्रव्यूहमा .

मानव बंश नासेर अमानवी मनुष्यको
झूटो लोक देखाएर मार्नु हुन्न मनुष्य यो .

अर्जुनै बेश छन् मान्छे, मान्छे नै बन्नु पर्दछ
मतान्तर भए धेरै विकल्प खोज्नु पर्दछ .

परलोक तथा देव कृष्णका फतुरे कुरा
अर्जुनै सत्य हुन बन्धु मानौं यी मानवी कुरा .

अधिकार को चाहन्न, लोभहीन को हुन्छ र ?
धृतराष्ट्र त मान्छे हुन् हैनन् ती झूठ किन्नर .

बन्धुको बीचमा युद्ध न गर्ने भनी अर्जुन
हतियार हटाएर बसे हुन् मानवी हुन .

मान्छेले मान्छेको सीमा चिन्नु पर्दछ आज हे
तिमी एक्ला छदै छनौ मान्छे अर्जुन छन् सखे !

पछि लागेर अर्काको न मास बन्धुबान्धव
एक्काइसौं शताब्दीका मान्छे हौँ बुद्धी हुन्न र !

मुन्ड़ेमुन्ड़े मतिर्भिन्ना स्वतन्त्रता यही न हो
निर्वाचन गराएर बिकल्प वरणीय हो .

युद्धको शङ्ख घन्काई न मार कलिला कला
मान्छेका सिर्जना राम्रा हामीले पढ्नु पर्छ हा !

आज हारे पनि भोलि सत्यको जीत hunchha हे !
गल्तीले न उठाउ यो महाभारत युद्ध हे !

समाधान तबै हुन्छ जब सहन सक्तछौ
अपराधी बनी आफै शान्ति के गरिराख्दछौ ?

धर्मको नाम पारेर फँसाए भक्तले त्यहाँ
यहाँ अर्जुन झैँ ऐले न बनौं कुरुक्षेत्रमा .

होश राखी बचाएर बन्धुको ज्यान युद्धमा
खोजी विकल्प छान्नेछौ भन्छन अर्जुनले यहाँ .

एक्काइसौं शताब्दीको लोकतन्त्र विकल्प छ
मतान्तर बचाएर हामीले बाँच्नुपर्दछ .

दुई दिने जिन्दगीमा जित्नु हार्नु कहाँ छ र ?
धर्मको नाममा लड्नु हैन यो विजयोत्सव .

मोदिआइन् पढी आज सिकेका मसिना कुरा
मान्छेको मार्गमा लागौं न धसौं युद्धका छुरा .

विजया दशमी आयो सबैको जीत होस् यहाँ
मान्छे सारा मिली जितून विश्व वन्धुत्व होस् यहाँ .

मेरो चित्त बुझी लेखें बिपीका यस तर्कमा
मतान्तर अरु होलान होमका यक्ष प्रश्नमा .

मान्छे यो धारणा मात्रै विचार गर्नु पर्दछ
विचारकै महा यात्रा स्राष्ठाले गर्नुपर्दछ .

स्रष्ठा हो विश्वको द्रष्ठा लेख्नुपर्छ यथार्थता
मान्छेको हितको लागि न लेख्नु स्वर्गका कुरा .

डायस्पोरा भयौ हामी भेद संस्कृतिको न हो
दर्शनैमा सबै मान्छे बाचौं यो कामना न हो .

कामना गर्नको लागि छेक थुन कहाँ छ र ?
मतान्तर बचाएर मनाऊ विजया अब .

Krishna Adhikari Chintit – Prem Patra

कृष्ण अधिकारी ‘चिन्तित’ – प्रेमपत्र

आदरणीय पाठकवृन्द
मेरा हरेक गीत र कविताहरु
किन प्रेमपत्र बनिदिन्छन्?
साँच्चै प्रेमपत्र बनेरै हो कि
मान्छेहरु त्यसै भनिदिन्छन्?
विगतमा त्यसका लागि लेखें
त्यो त्यसका लागि मात्र भएछ
वर्तमानमा यसका लागि लेखिरहेछु
यो यसका लागि मात्र भइरहेछ
भविष्यमा कसका लागि लेख्नुपर्ने हो?
त्यो पनि त्यसका लागि मात्र हुने होला?
म आफैं लेख्ने, मेरा लागि खै त?
आफूले आफैंका लागि लेख्न मिलेन
मेरा लागि अरुले लेख्नपर्ने रहेछ
विगतमा मलाई त्यसले केही लेखेन
वर्तमानमा पनि मलाई यसले केही लेखेको छैन
भविष्यमा पनि मलाई कसले के लेख्ला र?
विगतमा पनि मैले मात्र लेखेछु
वर्तमानमा पनि मैले मात्र लेखिरहेको छु
भविष्यमा पनि मैले मात्र लेख्नुपर्ने?
यो कस्तो खाले न्याय हो?
मैले मात्र एकोहोरो कति लेखौं?
एक मन त लेख्न छाडी दिऊँ कि जस्तो लाग्छ
तर भावनाका भेलहरु उर्लिएर
मेरा मनका बाँधहरु भत्काइदिन्छन्
केही न केही नलेखी सुखै पाउँदिनँ मैले
विगतमा मायामा बसेर लेखेको थिएँ
वर्तमानमा छायामा बसेर लेखिरहेछु
भविष्यमा कसरी लेख्नुपर्ने हो?
चिन्ताको विषय बनेको छ।
विगतमा सीमा तोकेर लेखिनँ
वर्तमानमा स्वार्थ बोकेर लेखेको छैन
भविष्यमा कुनै कुरा छोपेर लेख्न नपरोस्
विगतमा माया जोगाउनका लागि लेखें
वर्तमानमा माया जोगाउनका लागि लेखिरहेछु
भविष्यमा माया रोगाउनका लागि लेख्नुपर्ने होला
विगतमा जे भोग्नुपरेको थियो
वर्तमानमा त्यही भोग्नुपरेको छ
भविष्यमा पनि त्यही भोग्नुपर्ने?
यो कस्तो खाले बाध्यता हो?
आदरणीय पाठक वृन्द
आफैं मूल्याङ्कन गरिदिनुहोस्।

Ajaya Paudyal – Rukh Tyo Rahe Samma Hangadar

अजय पौड्याल – रुख त्यों रहेसम्म हंगादार

रुख त्यों रहेसम्म हंगादार
संसारको नै काम लाग्छ
जब सुकेरै जान्छ तापनी
जलाऊंन काम लाग्छ
नरहे पनी खुकुरी नफ्याक है दाप
सत्रुलाइ तर्साउन काम लाग्छ
थोत्रै भयेपनी घर नबेच साथी हो
गरीबीमा टाउको लुकाऊन काम लाग्छ

यहाँ जत्तिनै दुक्ख बज्रेपनी टाउकोमा
मन ता मेरो उतै चन्द्र सूर्य द्वोजामा छ
बर्बाद परिसक्यो येता अमेरिकाले
आमा सबैलाई भंछिंन छोरो माजामा छ

झूट बोल्न हुन्दैन भन्नेलाई पनी झुठो बनाईदेउ
देशमा झूट बोल्नेहरूको नै अगुवाई प्रजा मा छ

Bhupin Byakul – Fohor

भूपिन ब्याकुल – फोहोर

के प्राण बाँकी हुन्छ र ती घरहरुमा
जहाँ कुनु फोहोर हुँदैन !

जीवन केवल
नमेटिने तृष्णा हो सौन्दर्यको
फोहोरको नदी किनारमा
फोहोर त त्यहाँ पनि हुन्छ
जहाँ पुग्छन सपनै सपनामा
उचाइ टेकेरफर्किरहेका जाँगरिला खुट्टाहरु
जहाँ छिर्छन रहरको बन्द ढोकाबाट
गहिराइ छोएर उत्रिएका सुन्दर आँखाहरु
फोहोर त्यहीं हुन्छ
जहाँ फुल्छन अदृश्य सम्भावनाहरु

असमर्थ छन् फोहोर गर्न
मुखियाको लौरिलाई झैं
समयको जी-हजुरी गरिरहेका अमुक गाउँहरु
श्रमिकका आवाजहरु निल्ने हृदयविहीन सहरहरु
कोठाभित्र अचेत पल्टिएका रोगि हावा
र मानिसको स्पर्श पर्खिरहेका किताबहरु !

गरिबीलाई झैं
चरम असफलतालाई झैं
र मेरा अभावका अनन्त परतहरुलाई झैं
फोहोरलाइ घृणा गर्ने मेरो सभ्य मित्रहरु
म कसरी सम्झाउँ तिमीहरुलाई
कि फोहोरको क्षितिजबाट उदाउँछ
कानुन र राज्यसत्ताको नयाँ घाम
फोहोरकै आकाशमा टिम्टिमाउँछन
कला र समस्त सौन्दर्यका जुनतारहरु
कसरी सम्झाउँ
कि फोहोरकै कडा आवरण फुटालेर
चल्लाझैं निस्कन्छ स्वयम् सफा पनि !

फोहोर रुमालले अनुहार पुछने पृथ्वीमा
फोहोर गरेरै जन्मिन्छ मानिस पनि !

निरपेक्ष कहाँ हुन्छ र स्वच्छता
बाँच्नको लागि फोहोर गर्नु जरूरी हुन्छ … … !

Love Gaunle – Achel

लव गाउँले – अचेल

अचेल
जताततै खोला छन्
पानी कतै छैन
जताततै आँखा छन्
नानी कतै छैन
कस्तो अचम्म भैगयो विज्ञान !
हेर्दा सूर्य छ तर
बिहानी कतै छैन !
हेर्दा सूर्य छ तर
बिहानी कतै छैन !!

Dipendra KC – Stabdha Chhu Ma

दीपेन्द्र के.सी – स्तव्ध छु म

स्तव्ध छु म
तिमी नआउने खवरले ।

बर्षौबर्ष प्रतीक्षाले ठडिएका
पहाडहरुमाथी उक्लिएर हेर्दैथिएँ
तिम्रा बाटाहरु ;
वाचा पूरा गर्ने
रहरका उपहारहरु लिएर आउंछौ भन्ने थियो
गोरेटोमा धेरै पाइलाहरु टेकिए
तर तिमी देखिएनौ ।
सल्लेरीका एकोहोरो सिरेटोसँग
खवर मात्र आइरह्यो –
तिमी आउंदैनौ यसपालि पनि !
जगै हल्लिन लागेको पहाडमाथी स्तब्ध छु म
तिमी नआउने खवरले ।

आज कान्ति देख्दिन जुनमा
अँध्यारो ओढेर निदाएको बस्ती
मेरै सपना निलेजस्तो लाग्छ
धाराहरुमा बाढी उर्लिएको छ
र पोथराहरु चुटिएका छन
गह्रुङ्गा पाइलाहरु लतारेर
भmर्छु फेदीतिर
आँधीजस्तै आउंछ कि ? खवरै नगरी ?
यस्तै झूठो आशा जोडेर
खोज्छु सपनाका अधिकारहरु ।

सवेरै यो उज्यालो, यो उमँग
हजारौं जवानी फक्राएर हाँसेका फूलहरु
यी सवैबाट टाढिएर देख्छु
त्यही डढेलो लागेको प्रतीक्षाको पहाड
र, ठोक्किइरहन्छ कानमा बारम्बार
तिमी नआउने खवर !

शँकैशँकाको सिंढी चढेर उक्लन्छु फेरि त्यही प्रतीक्षाको पहाड
र, रित्तो आकाश हेरेर
फेरि स्तब्ध हुन्छु म
तिमी नआउने खवरले ।।

१२ अप्रिल २०१३, बागलुङ हाल ओस्टण्डे बेल्जियम ।

Rakesh Karki – Hamro Bhasha Ra Aadikavi Bhanubhakta

इन्जिनियर राकेश कार्की – हाम्रो भाषा र आदिकवि भानुभक्त

टिष्टा देखि काँगडा अँगाली
सबैले बुझ्ने राष्ट्रभाषा नेपाली
आसाम हुँदै भुटान गुञ्जियो
भानु तिमीले गोडेको भाषा झ्याङियो

नेपाली भाषा र साहित्यमा मिठो स्वाद
धन्य आदिकवि भानु तिम्रो प्रसाद
बनायौ नेपाली भाषालाई शिरको ताज
सरल बोलचालको निम्ति समस्त माँझ

नेपाली भाषाको पक्षमा लडे
भारतको क्षेत्रिय भाषामा पनि पारे
सिक्किम दार्जिलिङ बढ्यो प्यारो भाषा उचाली
साहित्य, स्कुल, कलेज जताततै नेपाली

आफ्नै राष्ट्रमा यो कस्तो दुर्दशा
अबहेलित भयो सबैको साझा भाषा
सर्वोच्च पदमा पनि राष्ट्रिय भाषा नबोल्ने
भारतिय भाषामा सपथ लिन मिल्ने

नेपालको संवेदनसिल अंगमा पसी
उपराष्ट्रपति, उपप्रधानमंत्री मोजले बसी
भारतीय राष्ट्रभाषामा गौरव गर्ने
नेपाली हौ भने किन नेपाली भाषा हर्ने

फुटे हाम्रो भाषा हामी फुटी जाउँला
दुई करोडबाट घटी तीस हजार हौँला
आफ्नोपन हुन्न राष्ट्रियता हुन्न
एउटै देश एउटै रगत पनि हुन्छौँ भिन्न

सानो राष्ट्रमा बिभिन्न भाषा
नेपालीले सबैलाई जोड्ने आशा
भानु तिम्रो बाटोमा हामी सधैँ हिँडौला
सारा संसार तिमीले नेपाली भाषा चिनौला ।।

(आर्टिसिया, लस एन्जेलसमा भानु जयन्ति साहित्यिक गोष्ठीको अवसरमा वाचित कविता)

अस्तु / लस् एन्जेलस्

Homar Shrestha – Nadekha Nalekha Bhanne Haru

होमर श्रेष्ठ – नदेख नलेख भन्नेहरु

ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु
ए कलमलाई नलेख भन्नेहरु
खै म हजुरहरुलाई
कुन भाषामा सम्बोधन गरुँ !
हिउँदको बर्फिलो मौसम
जमेको खयरमसी
वासन्ती उत्सवसँगै पग्लिएको छ
तरङ्गित भइरहेछ श्वेत कागजमा
लाखौँ सशक्त वर्ण बनेर
तिनलाई म कसरी नदेखेझैँ गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
भर्खरैको शल्यक्रियापछि
अनगिन्ति अन्धनयन
स्वस्थ दृष्ट बनेका छन्
घामका रङ देखेका छन्
फराक आकाश हेरेका छन्
कति चम्किलो प्रकाश !
कति चाचल बतास !
टुसाउँदै छन् नयाँ पालुवा
कोपिलाउँदै छन् फूलका थुँगा
कसरी म तिनलाई
देखे पनि नदेखेभैष गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
यो सुन्दर धर्तीभरी
चिन्ताग्रस्त शोकग्रस्त
अनुहारहरु बग्रेल्ती रहेछन्
हेरिरहेछन् तिनले मलाई
म कसरी नदेखेझैँ गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
एकपल्ट देखिएको दृश्य
फेरि कसरी नदेख्न सकिन्छ र
आजभोलि कता-कता
म अँध्यारोमा हिंड्ने गरेको छु
हिंडदा हिंडदै दिगमिगाउँदो
खाल्डोमा झरेको छु
जहाँ मान्छे मान्छे जस्ता छैनन्
कीरा फट्याङ्ग्रझैँ
घस्रँदै र उफ्रदै छन्
म तिनलाई कसरी नदेखेझैँ गरुँ !
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
म ओहोरो दोहोरो गर्ने गरेको छु
नागेश्वरीको लौरी टेकेर
अन्धकारसित खेल्ने गरेको छु
टोलटोल गल्ली-गल्ली
म भौँतारिइरहेको हुन्छु
जहाँ कुकुरहरु भुकिरहेका हुन्छन्
दाहिने खुट्टो उचालेर
बिजुलीको पोलमा तुर्क्याउँदै
आकाशका जूनतारालाई भुकिरहेका हुन्छन्
गीत गाउने कण्ठ छैनन् तिनका
भुकिरहून् विचराहरु !
ए पृथ्वी नघुमोस् भन्नेहरु
ए कलम नलेखियोस् ठान्नेहरु
अक्षरको नशाले मातेर
म अन्धकारमा फर्कँदा
अनेकपल्ट भुकिएको छु
बिजुलीको पोलमा ठोकिएको छु
बायाँ खुट्टोमा टोकिएको छु !
त्यो निस्पट्ट रात
ब्रेख्त र चेखभ
संवाद गरिरहँदा
परेड खेल्दै थिए साँगुरो सडकमा
मेरा जुत्ता र पाइतलाहरु
अट्टहास गर्दै थिए उल्लूहरु
जीर्ण घरको छानुमा
तिनका ठूला हिँस्रक आँखा
एम्बुलेन्सका बत्तीझैँ
२७०० डिग्रीमा घुमिरहेका थिए
म तिनलाई कसरी नदेखेझैँ गरुँ
ए नयनलाई नदेख भन्नेहरु !
एकपल्ट देखिएको दृश्य
फेरि कसरी नदेख्न सकिन्छ र !
यो मनमा छापिएको परिदृश्य
कसरी नलेख्न सकिन्छ र !

Lekhnath Paudyal – Poorba Smriti

लेखनाथ पौड्याल – पूर्वस्मृति

हे मेरो प्रिय बन्धु ! आज तिमिले जो लेखका खातिर
लेख्यौ सा–दर पत्र, त्यो सब पढें केही झुकाई शिर ।
ठेगानातिर हेरदा नयनमा देखा पर्यो ‘पोखरा’
जो देख्दा मनमा मिहीं स्मरणका लाखौं फुटे आँकुरा ।।

पैह्ला अङ्कुरमा हिमाल हँसिलो अग्लो अगाडी सर्यो-
साथै पर्वत-शृङ्खला विपुल त्यो चौतर्फि देखा पर्यो ।
लंबा संथर फाँट तालहरुको झल्क्यो ठुलो चक्चकी
फेरी त्यो गडुवा, विजेपुर खुदी, सेती बगेकी लुकी ।।

कोठे साँघु, बजारको झिलिमिली, काला उखू, सुन्तला
दोस्रो अङ्कुरमा खचाखच भये ज्यादै मिठा शीतला ।
पैसा ढाँक उखू यतातिर, उता कोरी बढी सुन्तला
त्यो संझी खुशिले रमाउँछ यहाँ यद्यापि मेरो गला ।।

तेस्रो अङ्कुरमा उपस्थित भयो अर्घौं तथा अर्चले
पुर्खाको जसमा थियो जस ठुलो प्रख्यात पाण्डित्यले ।
चौथोमा उभियो पवित्र खरको छानू भयेको घर
आमाको मृदु लालना सुख जहाँ लिन्थं म लोकोत्तर ।।

पाँचौंमा सुकुमार बाल्य वयका साथी सबै देखिये
साना पल्लव तुल्य त्यो बखतमा नाना थरी जो थिये ।
तिन्का साथ डुलेर काफल, तिँदू, ऐसेलु, चुत्रो ‘सब’
टिप्ता जो पुरुषार्थ- गर्व मनमा चढ्थ्यो, कहाँ त्यो अब ।।

छैटौं अङ्कुरमा मिल्यो असजिलो, पाटी धुलौटो, खरी
देखाएर कडा उकुस्मुकुसमा, जर्काउँथ्यो कन्सिरी ।
त्यो आपत्ति सही सुखाखर गरी साह्रा सबै अक्षर
भाषा-श्लोक फलाक्न घोक्न मनले कस्तै गयो कम्मर ।।

सातौं अङ्कुरभित्र अङ्कित भये गङ्गा-गणेश-स्तुति
चण्डी कोश र कौमुदीहरु ममा भर्दै निजी संस्कृति ।
त्यो देखेर भन्यो- कठै !! नवमले “जा राजधानीतिर
बेडा पार हुँदैन अध्ययनको खाली अँगाली घर” ।।

चर्को चक्र घुम्यो शनै: समयको, टाढा भयो अर्चले
प्यारा साथि पनि क्रमैसित सबै संसारदेखी – चले ।
देख्दा यो सब तारतम्य बिधिको धर्कन्छ छाती सब
त्यो जन्मस्थलमा कठै !! म कसरी कैले पुगूँला अब ?

वि.सं. २०२२ / वेणी

Santoshi Adhikari – Timile Tekne Bato Bhari (Nepali Gajal)

सन्तोषी अधिकारी – तिमीले टेक्ने बाटोभरि (गजल)
(असोज मधुपर्क, २०६८)

तिमीले टेक्ने बाटोभरि जितहरूकै लाम थियो
थाहा पाएनौ तिमीले हार्नेमा मेरै नाम थियो
यस्तै रहेछ जीवन जताततै ओझेल मात्र
यता भने कालो छायाँ त्यता शायद घाम थियो

मुटुभरि चोट दिई हिँडिहाल्यौ नरोकिई
खुल्ला थियो तिम्रो बाटो मेरो भने जाम थियो
जङ्गल शहर जताततै भौँतारिरहेँ एक्लै
मेरो तड्पनमा केवल त्यही एउटै राम थियो ।

Dipen Tamang – Mero Gaun Lai sodha

दिपेन तामाङ – मेरो गाउँलाई सोध

जिजीविषा प्रत्येक मान्छेको
लटरम्म तर नपाकेका फल र
फक्रन आतुरिएका फूलका कोपिला जस्तै
अपत्यारिलो जीवन चक्रमा
बाँच्नुछ, हुर्कनुछ त्यस्तै फक्रनु
व्यंग्यात्मक हाँसो
अवहेलित दृष्टिको घेराभित्रबाट
आत्मग्लानि, अभिशाप, दुर्भाग्यको कथा
मेरो गाउँलाई सोध

हेलचेक्राई, शोषित, दमित इच्छाहरू
एउटै रूखमा जीवन नबुझी तुर्लुङ्ग झुण्डिएका
भकटे, सुन्तला त्यस्तै डल्ले खोर्सानी
स्वशाषित, स्वतन्त्र, स्वअस्तित्वमा बाँच्ने आकांक्षा
भकटेभित्रको सन्तान भकटेको
सुन्तलाभित्रको सन्तान सुन्तलाको
खोर्सानीभित्रको सन्तान खोर्सानीको
धप्प छात्ती फुकाएर जिउन अघि
चिथोरिएर, निमोटिएर विवश बनेको कथा
मेरो गाउँलाई सोध

नभएको कसलाई छ ?
स्वतन्त्र बाँच्ने-बनाउने रहर
छुट्टै पहिचान जीवनको
छुट्टै मूल्य जीवनको
छुट्टै अस्तित्व जीवनको
यहाँ तर…
मानवता दानवताको घेराभित्र
केस्रा-केस्राभित्र
रस-रसभित्र
निर्धक्क आडम्बरको घुम्टो ओढेर
आफ्नै जीवनको मूल्यहीनतामा
फुस्रो हाँसो
पाइरियाको ङिच्च दाँत देखाएर
पल-पल ती
स्वशाषित, स्वअस्तित्व चाहनेहरूमाथि
जमाएका प्रभूत्त्वको कथा
मेरो गाउँलाई सोध

कठयाङ्ग्रिने जाडोलाई आफ्नै ठान्नेहरू
निर्धो, विदेशी कहलाइएका कथा
‘स्व’ भावना पटक-पटक लुटिइएका कथा
‘गाँस’ शिक्षाको गाईले खाएर
भूँडीभित्र पचाउन नसकेर
सुस्तरी-सुस्तरी भूँईमा तेर्सिएका कथा
मेरो गाउँलाई सोध !
आफ्नै गाउँलाई सोध !!

-दार्जिलिङ

Raghu Panta – Sapana

रघु पन्त – सपना

अनगिन्ती सपनाहरु देखिसकेँ आजसम्म
छैनन् कुनै पनि सम्झनामा
तर एउटा टाँस्सिएको छ आँखामा नानी बनेर
छातीभित्र सलबलाई रहन्छ मुटुको ढुकढुकी बनेर

जीवन प्यारो लाग्छ त्यो सपनाले गर्दा
धर्ती मोहक लाग्छ त्यो सपनाले गर्दा
कष्टदायी क्षणहरु पनि सुखद लाग्छन्
र यो बन्दी अवस्था पनि प्रिय लाग्छ
यही सपनाको नाममा यसलाई सुम्पँदा ।

Nistej – Bartaman Pariprekshya Ma

निस्तेज – वर्तमान परिप्रेक्षमा

वर्तमान परिप्रेक्षमा
ओझेलमा परेका छन् कतिपय परिप्रेक्षहरू !

वर्तमान परिप्रेक्षमा
हामी डराएर जूनकिरीसङ्ग
खाटमुनी लुकेका छौं
र पढ्दैछौं हाम्रो वीरताको इतिहास !

शिखण्डीहरू
निर्बाध विचरण गर्दैछन कुरुक्षेत्रमा
मुस्कुराउँदै र अनुहार पछाडी
लुकाउँदैछन आफ्नो लाचारी
नेपथ्यबाट अर्जुनको प्रहारको प्रतिक्षामा
वाण बर्साउँदै अभेद्य भीष्म वक्षमा,
अखबार खोज्दैछन शिखण्डीहरू
छपाउन आफ्नो वीरताको समाचार
शिखण्डीहरूको आत्मविज्ञापनको लालसा,
नेपथ्यबाट अर्जुनको प्रहार
र भीष्मको अभेद्य छाती
कुरुक्षेत्रका नियति बनेका छन् ।

वर्तमान परिप्रेक्षमा
चमेली षड्यन्त्र गन्हाउँदैछ
बेलीले बोक्दैछ बस्ती जलेको गन्ध
जाई र जुही हरू फुल्न डराएझैं छन्
गुलाब काँडा मत्रै फुलाउँदैछ
र गुराँसको बैंसालु मुस्कान
त्रसित छ यो मौसम देखेर
आकाशबाट अम्लवर्षा हुने हल्लाहरू बोकेर
एक हूल परेवाहरू
भूमिगत भएकाछन् ।
ब्वाँसाहरूको बस्तीमा
वसन्तोत्सवको तयारी चलिराखेको छ
अभूतपूर्व तवरले
खुम्चिदैंछन यो वस्तीका सीमाहरू
फाँट खुम्चिएर खेत
खेत खुम्चिएर घडेरी बन्दैछन
त्यस्तै बस्ती खुम्चिएर टोल
टोल खुम्चिएर घर
घर खुम्चिएर कोठा
र कोठा खुम्चिएर कुना भईराखेको वर्तमान परिप्रेक्षमा
सत्ताको प्रयोगशालामा
अभ्यास गरिंदैछन नयाँ नयाँ प्रयोगहरू
नयाँ नयाँ सूत्रहरू
नयाँ नयाँ गणितहरू
र नयाँ नयाँ व्याकरणहरू
शसकहरू गोप्य मन्त्रणामा छन्
र दिनहुँ छपाउँदैछन आतंक अखबारमा ।

युगौं पुरानो घाउमाथिको पाप्रा कोट्याउँदै
बसेको छ ईतिहासले बिर्सिएको यौटा योद्धा
ऊ सम्झिदैंछ आफ्ना हारका शृंखलाहरू
र बिस्तारै फुक्ने कोसिस गर्दैछ प्रतिशोधको आगो
खरानी भित्र केही झिल्काहरू उठ्दैछन
वाणविद्व छातीबाट पीप निचोर्दै
ऊ फेर्न खोज्दैछ आफ्नो शापित ईतिहास
पराजयका शृंखलाहरू हुनेछैनन अन्तहीन
शिखण्डी समयका वाणहरूमा छैन त्यो विष
जस्ले रोक्न सकोस उसको रक्त-प्रवाह।

वर्तमान परिप्रेक्षमा
गतिमान वर्तमान परिप्रेक्षमा
ओझेलमा परेका छन् कतिपय परिप्रेक्षहरू
र देखा पर्दैछन कतिपय नौला परिप्रेक्षहरू
यो समय दास बनेको छ
परिप्रेक्षहरूको
वर्तमान परिप्रेक्षमा
परिप्रेक्षहरूको यस महान असङ्गतिमा
हामी हाम्रो वीरताको इतिहास किताबहरूमा कैद गरेर
खाटमुनी लुकेका छौं र पढ्दैंछौं
घोक्दैछौं इतिहासका परिप्रेक्षहरू।

बैतडी,हाल: धनगढी

Abir Khaling – Shahar Ma

अबिर खालिङ्ग – शहरमा

कान्छीले साईंलीलाई
साईंलीले माईलीलाई
खोजी हिंड्ने शहरमा
रहरमा परेर सबैले बेचिसकेछन गाँउको साईनो
गाँउको बोली र गाँउको नाम ।
बाबरीको सुगन्ध र सयपत्रीको स्वच्छता ।

परको गल्लीमा कोपिला भएर कान्छी बस्छे
र वरको गल्छेंडामा
सपिला भएर साईंली बस्छिन ।
तर गाँउ छैन अहिले उनीहरूसित ।
छ ७३ दिनभरि बजिरहन्छ हातमा
शहरको रमझमसित ।
त्यही रमझमसित दिनभरि उनीहरुलाई भेट्न
आईरहन्छ नयाँ / नचिनिने / डरलाग्दो
एच आई भी पोजिटिब भन्ने नयाँ मानिस ।

(Sent To Sanjaal Corps via Email)

Tanka Subba – Mero Kabita Timilai

टंक सुब्बा – मेरो कबिता तिमीलाई

सोची रहेछु म
यसपालीको भेटघाटमा
के उपहार दिउँ तिमीलाई ?
म सँग एउटा साग्लो जीन्दगी छ
र छन् कोमल हृदयहरु
त्यहि हृदयबाट फक्रिएका
केहि सुन्दर कविताहरु छन्
तिनै कविताहरुको माला गाँसेर
तिम्रो आगमन पर्खिरहेछु
तिमी आउँने गोरेटोमा
कविताका गुच्छाहरु छरीरहेछु ।
र अन्धकार रातहरुमा
कविताका दीपहरु जलाईरहेछु
यसरी म तिम्रै लागि कविता लेखिरहेकोछु

तिम्रो आगमनको खुशीयालीमा
तिम्रो आगमनको सम्वोधनमा
एउटा कविता वनेर लेखिँदैछु
एउटा सरिता भएर फूल्दैछु
किनकी तिम्रो आँखामा कविता भएर देखिनुछ
यसरी जीन्दगीभर लेखिएका कविताहरु
तिम्रो लागि भएनन् भने
मैले कविता लेख्नुको कुनै महत्व हुदैन
यसर्थ मेरा कविताहरुको लागि
तिमी विम्व भएर आउँनु पर्छ
तिमी प्रतीक भएर छाउँनु पर्छ
तव मात्र मेरा शव्दले पूर्णता पाउँनेछन्
तव मात्र मेरा कविताले जीवन पाउँनेछन्
तव मात्र नयाँ संसारको सिर्जना हुनेछ
यदि मेरो कवितामा
तिमी प्रतिविम्व भएनौ भने
त्यो कविता अनर्थको हुनेछ
त्यसैले म भन्छु तिमी कवितामा
स्वतन्त्र विचार भएर आउँनु पर्छ
सुनौलो जिवन भएर वाँच्नु पर्छ
उज्यालो घाम भएर उदाउँनु पर्छ
तव मात्र मैले कविता लेख्नुको उदेश्य पुरा हुनेछ
त्यसकारण सोची रहेछु म
यसपालीको भेटघाटमा
के उपहार दिउँ तिमीलाई ?
म सँग एउटा साग्लो जीन्दगी छ
र छन् कोमल हृदयहरु
त्यहि हृदयबाट फक्रिएका
केहि सुन्दर कविताहरु छन्
तिनै कविताहरुको माला गाँसेर
तिम्रो आगमन पर्खिरहेछु
तिमी आउँने गोरेटोमा
कविताका गुच्छाहरु छरीरहेछु ।
र अन्धकार रातहरुमा
कविताका दीपहरु जलाईरहेछु
यसरी म तिम्रै लागि कविता लेखिरहेकोछु

Anup Joshi – Itihaas

अनुप जोशी – ईतिहास

पहिले पहिले
जमिनमा वनस्पतिहरु मात्रै बस्थे
जीव–जनावरहरु सबै पानीमा बस्थे ।
एकदिन भयो आकाशवाणी,
समून्द्रमा चारैतिर फैलियो अफवा–
“हिमालमा डढेंलो लाग्यो ।”
आगो नदीको बाटो हुँदै समून्द्र आईपुग्ने डरले
हिउँ माछाहरु हिउँ छेडेर भाग्न थाले
जीवनमा सूर्य नदेखेका पिंधका माछाहरु
बायोलुमिनेसेन्स विधिबाट बत्ती बाल्दै दौडिन थाले
छली ढुंगे माछाहरु–
साना माछाहरुलाई फसाउन छाडेरै सुइकुच्चा ठोके ।
सुरक्षित स्थानको खोजिमा–
सार्क , ह्वेल र डल्फिनहरु पनि भौतारिन थाले ।

समून्द्रको किनारमा आईपुग्दा
देखे– सबैले जमिन
सोचे– पानीको आगो जमिनमा फैलिदैन
अक्कलझुक्कल जमिन टेकेको बिराले माछा
जसै छाड्यो पानी
र टेक्यो जमिन
घट्यो अपरिकल्पनीय मेटामर्फाेसिस
र बिराले माछा बन्यो बिरालो ।
देखेर आश्चर्यचकीत–
सबै माछाहरु जमिन चुम्न अघि बढे
संखे किरा बन्यो कछुवा
बल्छीमाछा बन्यो जुनकीरी
सार्क बन्यो सिंह
ह्वेल बन्यो डाईनोसर
ढुंगे माछा बन्यो बाघ
तारे माछाहरु बने चरा
र उँडे भुर्र तारा छुन ।

यस्तैमा भयो अर्को आश्चर्य
चेपागाँडा बन्यो मान्छे ।
पृथ्वीजस्तो टाउको
शरीरैभरी कालो बादलजस्तो भुत्ला
सूर्यजस्ता दुई आँखा
रुखका हाँगाजस्ता दुई हात, दुई खुट्टा अनि औंलाहरु ।
यौटा चेपागाँडाको खुट्टाहरुको संगमस्थलमा
ठडियो पहाडजस्तो लिङ्ग
र अर्काे चेपागाँडामा
धस्सियो पहाड अट्ने दह
र छातीको दायाँ–बायाँ
आएर टाँस्सिए दुई चन्द्रमाजस्ता स्तन
देखियो दुवैको बीचमा यौटा कालो दाग ।

आपरिवर्तीत जनावरका बीच
मान्छेमा भने पलायो भिन्न ईश्वरिय खोपडी
मान्छे भयो सबैभन्दा बुद्धिमान ।
र नेतृत्व गरेर तमाम जनावरको
लाग्यो वनस्पतिहरुको साम्राज्य ।

नियाल्दै – हिड्दा–बोल्दा रुख–विरुवाहरु,
वनस्पतिहरुको जीवनशैली
हजार माइल पार गरेर मान्छे–
पुग्यो हिमाल
देख्यो–
हिमालछेऊ जमिनको छातीबाट
दनदनी बल्दै गरेको एक राँको ज्वाला
जहाँबाट निस्कँदै थियो प्रज्वलनशील ग्याँस
जो कुनै भयानक बिजुली चम्कदा सल्किएको हुनसक्थ्यो ।
देखेर– दंग परे समस्त जनावर ।
समुन्द्रको मायाले खिंचेर
फर्के केहि गोहि, दुईचार बाघ
र सबै डाइनोसर पहिलेकै रुपमा
तर फर्केन मान्छे ।

लिएर आगो अनि बचेका जनावरहरु
मान्छे– पुग्यो जंगल,
लगाईदियो डढेंलो
मारिए वनदेवता
रुखहरु बनाइए बन्दी
आक्रोशले गडे रुखका खुट्टाहरु जमिनमा
र शोकमा गरे चीर मौनधारण ।
अरु जनावरलाई खटाएर वनपाले
मान्छेले काट्यो रुख
बनायो घर
लिंगधारी कहलियो सर्वश्रेष्ठ ।

मान्छे–
यसरी सुक्ष्म चेपागाँडाबाट
बन्यो विश्व शाषक ।

Rajab – Sadak Garbha

राजव – सडक गर्भ

फेरि हलचल गर्दैछन्
सब सडक ।
सहर गाउँ
गाउँ सहर
पहाड पर्वत
पर्वत पहाडका
सब सडकहरुको यो हलचलमा
बाहानहरुको निरंकुशता पल्टँदैछ ।
सानो, ठूलो, छोटो लामो
सब सडक अब
प्रत्येक साल निरंकुश गतिको
पतनोत्सव मनाउने छन् ।
सडकहरु र पथहरु
पथहरु र सडकहरु
सब आप्mना निरंकुश नामहरु फेर्दैछन् ।