Nepali Poet Saroj Dhital

Saroj Dhital – Aanshu Ra Utsav

सरोज धिताल – आँसु र उत्सव

सक्नेहरू भन्छन्
उत्सव हो जिन्दगी– रमाऊ
हावामा उडिरहेछन् अवसरहरू
हात बढाऊ
र च्याप्प समाऊ ।

आँखामै अल्झिन्छु एकछिन् भन्दा पनि
मुहारमै टल्किन्छु एकछिन् भन्दा पनि
आश्रय Continue reading “Saroj Dhital – Aanshu Ra Utsav”

Saroj Dhital – Samjhana

सरोज धिताल – सम्झना

चकचके बादल
जबर्जस्ती छेक्न खोज्छ
पूर्णिमाको जूनलाई

मायाले
विस्तारै पन्छाएर जतनका साथ
झलमल्ल लाग्छ जून
र मुसुक्क हांस्छ मतिर हेर्दै

जसरी–
वर्षौं पहिले
शिवरात्रिका दिन
बाटो छेकेर बसेका बच्चाहरूलाई
मायाले
विस्तारै पन्छाएर जतनका साथ
सुस्तरी अघि बढेकी थियौ तिमी
र मुसुक्क हांसिथ्यौ मतिर हेर्दै ।

नोभेम्बर २००१

Saroj Dhital – Peeda Ko Chitra (Nepali short Poem)

सरोज धिताल – पीडाको चित्र

ढुङ्गामा बुट्टा !
पीडाको सुन्दर चित्र–
मेरो मनजस्तै ।

फरवरी, २००४

Saroj Dhital – Mero Priya Kavi

सरोज धिताल – मेरो प्रिय कवि

मेरो प्रिय कवि
आजकाल कविता नै लेख्दैन ।

भोकाएको बेला
छटपटिए पनि, रोए पनि
अँगेनाको छेउमा बसेपछि
मुख रसाउँछ
दुई चार गाँस परेपछि
सुकेको आँत नै रसाउँछ
र भोक मरिसकेपछि
म कविता लेख्छु—भोककै बारेमा

तर मेरो प्रिय कवि
कविता नै लेख्दैन ।

मुख थुनिएको बेला
बोल्नै नपाएर छट्पटिए पनि
धुरु धुरु रोए पनि, रिसले मुर्मुरिए पनि
परबाट आएको धुन सुन्दा
म पनि गुन्गुनाउँछु
रिस मरेपछि, पीडा घटेपछि
म कविता लेख्छु—अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको बारेमा

तर मेरो सबभन्दा मन पर्ने कवि
आजकल बिल्कुलै कविता लेख्दैन ।

जुन, २००२

Saroj Dhital – Timilaai Chindaa

सरोज धिताल – तिमीलाई चिन्दा

तिमीलाई चिन्दा
के तिम्रा आखाले खोलेथे ढोका
र प्रवेश गरेथे तिम्रो सानो संसारमा ?
तिमीलाई चिन्दा
के तिम्रा स्वरहरूले खोलेथे ढोका
र प्रवेश गरेथे तिम्रो मनको विहारमा ?
तिमीलाई चिन्दा
तिम्रो ओठमा लिपेको मुस्कान
वा तिम्रो परेलीमा झुन्डिएको थकान
तिम्रो ठाडो शिरमा देखिने आत्मसम्मान
वा तिम्रो सुकोमल अनुहारमा लुकेको स्वाभिमान
केले खोलेथ्यो द्वार
प्रिये †
र मैले पाएथे तिम्रो संसार ?
आज
जब
हाम्रा स–साना संसारहरूबीच
कुनै सीमा रहेन
एकाकार भैसकेका छन् ती
अब त्यो
तिम्रो रहेन, मेरो रहेन
अझै पनि चञ्चल मन
उत्सुक छ जान्न
भन न प्रिये,
कसले खोलेथ्यो त्यो द्वार
र मैले पाएथे तिम्रो सानो संसार ?

Saroj Dhital – Vijaya

सरोज धिताल – विजय

होला त भनी
मैले तिम्रो कुरा सुनें
मेरो हिरो !
मिल्काएं आफ्ना आग्रहहरू
र तिमीले दिएको झोला भिरें

झोलामा एउटा कलम थियो
र थियो
एउटा बन्दुक ।

तिमीले भन्यौ–
‘कलमलाई हतियार बनाऊ
र संहार गर
गन्हाएको, कुहिएको पुरानो संसारको ।’
तिमीले फेरि भन्यौ–
‘लेख नौलो सुनौलो संसारको कविता
बन्दुकले ।’

अल्मलिएका मेरा औंलाहरूलाई
अल्मलिने समय थिएन
जिल्लिएको मस्तिष्कलाई मेरो
निमेष मार्ने फुर्सद थिएन
केही खोज्दै थिए आंखाहरू
तिनलाई डुल्ने आकाश थिएन

मेरा आंखाहरू, औंलाहरू
मनभित्र अटाउने सबै चीजहरू
बन्दुक खेलाई रहे
कलम चलाई रहे

आखिर त्यो चीर प्रतिक्षित पल आयो
प्रलय नादझैं केही गड्गडायो
र
घोषणा गर्यौ
तिमीले
विजयको

‘खै त विजय ?’
–मैले सोधें ।
तिमीले सायद केही देखाउन खोज्यौ
पछ्याइरहे“ म तिम्रा औ“लाहरूलाई
जो हावामा अल्मलिएर एकछिन
चुपचाप लुत्रुक्क झुन्डिए ।
मेरो हिरो !
सोध्दैछु म अझै
खै, कहां छ त्यो विजय ?
तिमी भने
अझै टोलाइरहेका छौ

केही देख्दैछौ तिमी ?
परपरसम्म पनि
म त एउटै परेवा देखिरहेको छैन
धुवां अझै उडिरहेको छ
पोलिएको मासुको गन्ध बोकेर
मान्छेको अर्को कुनै आकृति भेटिएको छैन

कतै नजिकबाट आइरहेछ
कसैको आर्तनाद
जो तिम्रै पीडाजस्तो लाग्छ
कतै टाढाबाट आइरहेछ
कसैको चित्कार
जो मेरै सपना रोए जस्तो लाग्छ
फगत् तिमी र म
उभिइरहेका छौं
धरतीको डढेको ढाडमाथि

भन त !
द्वापर युगमा पनि
के तिमी र म यसै गरी
टोलाएका थिएनौं
महाभारत पछि ?

Saroj Dhital – Chhori Ra Chitra

सरोज धिताल – छोरी र चित्र

मेरी सानी छोरी
एउटा चित्र कोर्छे
र
मलाई देखाउँछे ।

“के हो बाबा यो ?”
म सोध्छु
“यो ? म !”
ऊ लाडिँदै जवाफ दिन्छे
र
सानी पुतली जस्ती ऊ
आफैँजस्ती भएर हाँस्छे ।

म राम्ररी हेर्छु
र देख्छु–
चित्रमा केवल एउटा बिन्दु छ ।

“के हो बाबा यो ?”
उसको केटाकेटीपनमा हाँस्दै म सोध्छु

“मान्छे !’

अलि गम्भीर भएर ऊ भन्छे
सिसाकलम चपाउँछे
र थुकले भिजेका ससाना औँलाले
मेरो ओठ समाउँछे ।

म फेरि उसको कृतिमा घोरिन्छु ।

अचानक यस्तो लाग्छ
उसले साँच्चै केही बनाएकी छ
जो छ र पनि छैन
छैन र पनि छ
केही छ उसको चित्रमा
जसलाई म केवल अनुभूत गर्न सक्छु ।

आँखा मिच्दै, जिल्ल परेर म सोध्छु
“के हो छोरी, यो ?
भगवानको विराट स्वरूप ?
कि ब्ल्याक होल सिंगुल्यारिटी ?”
जवाफमा ऊ मुसुक्क हाँस्छे
संसारको सबभन्दा सुन्दर पूmलजस्तो
साँच्चै मान्छेकी छोरीजस्तो ।

मेरी सानी छोरीले कोरेको चित्रमा
म उसैलाई देख्छु
मान्छेको निष्कलङ्क आदि सुन्दरता देख्छु
मेरो सबभन्दा सुन्दर कल्पनाको मान्छे देख्छु ।

Saroj Dhital – Peeda

सरोज धिताल – पीडा

अलिखित हुन्छन्
धेरै भेलहरू सडकका आँसुको
अव्यक्त हुन्छन्
धेरै पोकाहरू मान्छेको पीडाको

केही शब्दहरू कोरेर कागजमा
उत्तरदायित्व निर्वाह गरेको
भ्रममा रमाउने कवि
रोइरहेका तिम्रा Continue reading “Saroj Dhital – Peeda”

Saroj Dhital – Janata

सरोज धिताल – जनता

“त्यसै हाँस्छ यो मोरो ”
सायद तिमीले नै भनेका थियौ
अलि अलि लजाउँदै
आफ्नो कुनै मूर्खतामाथि ।

ऊ भने
अनुशासित भएर हाँसो थाम्दै
चुपचाप
लुसुक्क
लाग्यो क्यारे एकातिर
तिम्रा कृत्यहरूबारे एक शब्द नबोली ।

“त्यसै रुन्छ यो मोरो”
आज तिमी गर्जिदैछौं हातमा लट्ठी लिएर
निकै गर्वका साथ
आफ्नो शक्तिमाथि ।

ऊ भने
सुधीर भएर आँसु थाम्दै
चुपचाप लागेको छ
मन्दिरतिर
तिम्रो मनभित्र
अहङ्कार गर्जिदै छ
र
त्यो गर्जनले बहिरा भएका तिमी
शायद सुन्न सकिरहेका छैनौँ ।

प्रार्थनामा लीन ऊ
ईश्वरसँग भन्दै छ
प्रभु मलाई शक्ति देऊ
म क्षमाशील रहन सकूँ ।

Saroj Dhital – Ghaam Ko Sapana

सरोज धिताल – घामको सपना

धेरै वर्षदेखि
ऊ यो यात्रामा छ ।

मान्छेको छोरो न हो !
सपना देख्थ्यो ऊ— घामलाई आफ्नो हातमा खेलाउने
रहर गथ्र्यो ऊ— घामको न्यानोले भुइँ तताउने
त्यसैको लागि निस्केको थियो Continue reading “Saroj Dhital – Ghaam Ko Sapana”

Saroj Dhital – Samaroha

सरोज धिताल – समारोह

ऊ आयो
मलाई बोलायो, म आएँ
उसले भट्ट्यायो
मलाई लगायो, मैले पनि भट्ट्याएँ ।

गम्भीर थिए श्रोताहरू
अझै गम्भीर भएर मुखामुख गर्दै रहेछन्
“ठूला मान्छे रे यिनीहरू त !
ठूलठूलै कुरा गर्दा रहेछन् ”

ऊ मुसुक्क हाँस्यो
मतिर हे¥यो, म पनि फिस्स हाँसिदिएँ
ऊ फर्कियो
मलाई बिदा ग¥यो, म पनि फर्किएँ ।

अर्को वर्ष
अर्को तक्मा पाएको खबर उसले पठायो
“फोटो खिच्न म आउँछु
हवाइजहाजको टिकट पठाइदेऊ ”
मैले पनि चिठी पठाएँ ।

Saroj Dhital – Ghau (Nepali Short Poem)

सरोज धिताल – घाउ

गहिरो पीडा
वर्षाको चोट्को हो कि
हिउँदको खतको ।

फरवरी, २००४

Saroj Dhital – Ekaa Desh Ma

सरोज धिताल – एकादेशमा

एकादेशमा
थिए रे मानिसहरू †

लुकाएर आफ्नो बलिष्ठ शरीर
धर्धरी रुन्थे ती
गुहार्दै विधातालाई

गाडेर समृद्धिको सारा स्रोत
पार्थे रे चीसो ढुसी
कुहाउ“दै आत्मालाई

बिकाउन खोज्थे रे सिन्की गन्ध
अकर्मण्यताको भु“ड्कोमा
खा“देर आफै“लाई बेसरी

थन्क्याएर आफ्नो उर्वरा गर्भाशय
रुन्थे ती छाती पिट्दै
पराईका ढोकामा
पुत्रदानको भिक्षाटन गर्दै–

एकादेशमा
थिए रे
यस्ता पनि मानिसहरू
दुःस्वप्न जस्तो दलदलमा
जो भासि“दै थिए
छट्पटि“दै थिए

आफै“ले रचेको दुःखको दहमा
जो पौडि“दै थिए
मर्दै थिए ती
ज्यू“दै †

एकरात
जब अन्धकार आकाशको कालो गहिराइमा
तन्द्राङतुन्द्रुङ झुन्डिएका
नपुंसक ग्रहहरू
पाखण्डी ताराहरू
टाढा बसेर टिलपिल टिलपिल गर्दै
धरतीलाई
प्रकाशले भिजाइदिने खोजेको
निरर्थक बहाना गर्दै थिए ।

कथाको देवदूत
सुस्तरी झरे झै“ आकाशबाट
आयो एउटा र मुस्कुरायो
करुणाको शीतल सागर झै“

‘गुहार † गुहार ††’ को आवाज
कर्णप्रिय सङ्गीत थियो जसका लागि
रोगाएको अल्छी मन
उब्जाउ जमिन थियो जसका लागि
कुशल प्रेमी झै“
हाँस्यो ऊ मुसुक्क
अनि
पक्रियो उसले
गुनासोको संसारमा रमाउने तिनीहरूको हात

र सुम्सुम्याउ“दै तिनीहरूका फोहोर गाला
चुमे झै“ गरी
गाड्यो दाह्रा
ती सबका शरीरमा ।

एकादेशमा
थिए रे मानिसहरू
जो यसरी नै टोकिए, सकिए
अनि
जसको आफ्नै पलायो घिनलाग्दो दाह्रा
र विचरण गर्न थाले अन्धकारमा
‘गुहार–गुहार’ को आवाज पछ्याउ“दै ।

एकादेशमा
थिए रे यस्ता प्राणीहरू
जो फेरि कहिल्यै मान्छे हुन सकेनन् ।

ईश्वर
उदास आ“खाले
यो सब हेरिरह्यो
हेरिरह्यो…।

Saroj Dhital – Gaun Ko Tyo Budho Manchhe

सरोज धिताल – गाउँको त्यो बुढो मान्छे

जस्तै धूमिल होस् आकाश
जस्तै चिसो होस् धरती
मुसुक्क पोतेर मुस्कान
चाउरी परेका गालाहरूमा
स्वागत गरिरह्यो उसले मलाई
त्यो निष्ठुर जाडो भरी
र गुन्जिरह्यो आकाश भरी
त्यो मधुर गान ।

कौतूहलले एकछिन छाडेन मलाई ।

थाम्नै नसकी उत्सुकताको भेल
जब सोधेँ— बूढा बा ! के हो यो खेल ?
कहाँबाट निचो¥यौ यो मुस्कान ?
भावनाको यो खडेरीमा
तिम्रो मनको मुरलीमा निस्कन्छ कसरी या सुरिलो तान ?”

दिव्य आभा झुल्कियो
त्यो बूढो अनुहारमा
र देखेँ मैले त्यो आभामा
उसको र जगतबीचको सीमा
पग्लिँदै विलिन हुदै गइरहेको छ
ऊ नै ब्रम्हाण्डमा लिन भइरहेको छ
सिङ्गो ब्रम्हाण्ड
उसमै विलिन भइरहेको छ

उसको सिङ्गो अस्तित्व
दिनुमै अडिएको छ
फुलेका सेता केसहरू—दिइरहेका छन्
चाउरी परेका गालामा देखिने
स–साना तरङ्गहरू—दिइरहेका छन्
उसका शब्दहरू दिइरहेका छन्
गाँठा पार्न थालेका औँलाहरू—दिइरहेका छन्
र ऊ भने आफैँ
कृतज्ञताको
पवित्र सरोवरमा नुहाइरहेको छ

स्वप्नबाट बिँउझेसरी
फेरि
उसको दम्भरहित
दिव्य अनुहार
मेरा आँखाअघि झुल्किए
उसलाई सोध्न
मसँग कुनै प्रश्न बाँकी थिएन ।

Saroj Dhital – Dharahara: Laas Haru Ko

सरोज धिताल – धरहरा—लासहरूको

उसलाई त मैले चिनेको छु
विगत पाँचहजार वर्षदेखि ।

हरेक युगमा ऊ यसैगरी
आफ्नो स्मारक बनाई रहन्छ
लासहरूको धरहरा ठड्याएर
आफ्नो लिप्साको लिउन लगाइरहन्छ ।
(उसलाई त मैले चिनेको छु
विगत पाँचहजार वर्षदेखि)

तर तिमी चाहिँ को हौ ?

आँखाको नानीभित्र
आफ्नो प्यारो सुन्दर सपना लिएर
यता–उता हिँडिरहने
मृदुभाषी सुकोमल सुन्दर मान्छे !
किन सघाइरहेछौ उसको त्यो स्मारक निर्माण गर्न ?

नियालेर त हेर !
तिम्रो त्यो प्यारो सपना
गजुर भएर उभिसक्यो
लासहरूको त्यो धरहरामाथि !

गृष्म, २००३

Saroj Dhital – Ishwar Ra Baalika

सरोज धिताल – ईश्वर र बालिका

बोलायो उसले
मैनबत्ती बाल्दै येशुलाई
क्रसको अगाडि घुँडा टेकेर

घुक्र्यायो उसले
भजन गाउँदै कृष्णलाई
मूर्तिअगाडि हात जोडेर

कपालै खौ¥यो एकदिन
र पहेँलो वस्त्रमा बेरियो ऊ
“धम्मं शरणं गच्छामि” भन्दै

मन्त्रोच्चारण गरिह्यो
गुरुले दिएको जपमाला गन्दै

ईश्वर
केही गर्दा पनि देखा परेन
हाँसिरह्यो बरु कुनाबाट
उसको कुनै वास्ता गरेन ।

दिक्क भएर उसले टाउको उठायो
र छेउमा उभिएकी छोरीको हात समायो
मुसुक्क हाँसी त्यो बालिका जब
ऊ पग्लियो

बालिकाका सुन्दर आँखामा
ऊ हरायो ।

अनि
उसको मनको तार झनझनायो
कृतज्ञतामा ऊ अनायास गुनगुनायो ।

एकछिन अघिसम्म लुकिबसेको
त्यो ईश्वर
दिव्य मुस्कान लिएर अचानक देखाप¥यो
दिव्य हर्षको वर्षा भयो त्यहाँ
त्यही ठाउँमा
जहाँ उसले एकछिन अघि
भगवानलाई– फकायो
बोलायो
घुक्र्यायो
थर्कायो ।

Saroj Dhital – Ishwar, Manchhe Ra Saitan

सरोज धिताल – ईश्वर, मान्छे र सैतान

जिन्दगीको अपूर्व उपहार
गजबको टिम छ मसँग
हामी तीनको ।

एउटा म,
एउटा ऊ
र अर्को ऊ ।

एउटा ऊ
पतरपतर बोलिरहन्छ
र भन्छ
ऊ सधैँ सही छ
सधैँ विजयी छ
विषाद, ग्लानि कहिल्यै देखिन्न उसको मुहारमा
रिस, आवेग, गति र आकर्षणको धनी ऊ
फकाउन फुल्याउन, झुक्याउन र झुलाउन
उत्तिकै सिपालु छ ।

अर्को ऊ
चुपचाप मधुर मुस्कान छरिरहन्छ
न हो भन्छ, न होइन भन्छ
न सक्छु भन्छ, न सक्दिन भन्छ
तर करुणा जस्तो केही सधैँ देख्छु म उसका आँखामा
जहाँबाट अविरल टप्किन्छ सुन्दर कोमल निमन्त्रणा ।

म, मान्छे
दुवैलाई रिझाउने प्रयत्नमा
जिन्दगीको अर्को उपहार –
समयलाई
पाखण्डको भट्टीमा जथाभावी उडाइरहेछु
आफैंलाई ढाटिरहेछु
ती दुईलाई ढाँटिरहेछु ।

के ती दुई
सैतान र ईश्वर पनि
सबैलाई ढाटिरहेका त छैनन् ?

३-२-२००४

Saroj Dhital – Pahiro Ra Manchhe

सरोज धिताल – पहिरो र मान्छे

प हि रो …
के यो श्राप हो कसैको ?

श्राप
जो कहिल्यै सुन्दर हुँदैन
श्राप
जो कहिल्यै कोमल हुँदैन
कहिल्यै सहज स्वीकार्य हुँदैन ??

प हि रो ..
के यो श्राप हो कसैको ?

कुरूप धारिला चट्टानहरूको
कवच पहिरिएर

पैशाचिक शक्तिलाई
अलच्छिनमा पोको पारेर
बहुलाएको तानाशाहजस्तो पहिरो
घोच्ने आँखाले मलाई यसरी हेर्छ
कि ऊ मसित अघिल्लो जन्मदेखिको बदला लिन चाहन्छ
बारम्बार मानिसको रगत पिएर पनि
कहिल्यै तिर्खा नमेटिएको
विक्षिप्त हत्यारा जस्तो

ऊ जताततै लासहरू देख्न चाहन्छ ।

विभीषिकाको अभिलेख भएर उभिएको
नाङ्गो पहिरोको अगाडि
म
मान्छेको सन्तान
“हे भगवान !” मात्र भन्न सक्छु
निरीह बन्छु
बिस्तारै–बिस्तारै लास हुँदै गएको अनुभव गर्छु
अलि–अलि मर्दै जान्छु
मर्दै जान्छु ।

तर
त्यही पहिरोको शिरमाथिबाट
त्यो सानो सुन्दर हरियालीबाट
ढिकी र जाँतोको आवाजसँगै
माटो र पसिनाको सुवाससँगै
“माता मे पृथ्वी
पुत्रो ऽ हं पृथिव्या”
भन्दै
जीवन जत्तिकै सुन्दर केही
मुसुक्क हाँस्छ
आहा !
मान्छे हाँस्छ ।

२६-५-१९९७

Saroj Dhital – Manchhe Ko Chhori

सरोज धिताल – मान्छेको छोरी

वर्ष दिनकी मान्छेको छोरी
फर्केर हाँस्दै मतिर हेरी
छक्क परी सोध्यो यो मनले
यो फुच्चीले लौ न के गरी !

पढिछ कि कुन्नि उसले मेरो मन
सिँगाने अनुहारबाट मेरो हाँसोलाई
थन्क्याएर Continue reading “Saroj Dhital – Manchhe Ko Chhori”

Saroj Dhital – Retaasur Ko Raajya Ma

सरोज धिताल – रेतासुरको राज्यमा

यही ठाउँ हो त्यो
तिमी र म उभिएको ।

जहाँ कविता र सङ्गीत
सुगन्ध र हरियाली
अनौठो बिल्कुलै लाग्दैनथ्यो
छोइदिएपछि मान्छेको मायाले फेरि
हृदयको शूल जाग्दैनथ्यो ।

विनम्र, लज्जालु हरियालीमा त्यो
टुसाएछ कुनबेला मृत्युको अङ्कुर !
हुर्किएछ कसरी, झाङ्गिएछ कतिबेला
जगतै ढाकेर यो रेतासुर !

वीणाका झङ्कारहरू
निस्कन नपाई तारहरूबाट
हावामै सुक्छन्, जम्छन् र धारिला वाण बन्छन्
बगेका कविता अक्षरहरू
लठारिन्छन् अराजक भई र चर्का नारा बन्दछन् ।

बिउँझौँ प्रिये !
हरियाली र सगन्धको धङधङीबाट
र आँखा खोलौँ
हेरौँ यी अमान्छेहरूको संसार
कति निर्लज्ज भई
यिनीहरू गरिरहेछन्— हेर न मृत्युको व्यापार !

अब चुप लाग्नुको कुनै अर्थ छैन
निष्फिक्री गाइदेऊ तिमी
बने बन्न देऊ— तानहरू सब वाण बन्लान्
अब त लेख्छु मै पनि कविता
भने भन्न देऊ—मार कविलाई हान भन्लान् !