खैँचेर ताँदो हिमालले
शिशिरका सिरेटा फटाफट प्रहार गर्यो
वृन्दावनका पहेँला पातहरु पटापट ढले..
बोट विरुवाहरु बेवस्त्र नाङ्गा भए
घात प्रतिघातपछि हारेका रुखका हाँगा-हाँगा…
र उमेर पुगेका यौवना विरुवाहरुलाई Continue reading “Bikram Subba – Basanta”
Tag: Nepali Poet Bikram Subba
Bikram Subba – Ful
दुइचार माना माटो
एकदुइ मुठी मल
र मायाको घाम-पानी दिए
तिमीलाई फुलले
गमला साइजको स्वर्ग दिन्छ ।
Bikram Subba – Byakaran
जताततै जातजातका जुलुस जागेर
तीरझैँ तेजिला प्रश्न तेर्स्याईरहेछन् –
हतियारकै धन्दा चलाउँनको लागि
युद्धको बजार खोल्ने व्यापारीको गतिविधी
र अमेरिकन मन्त्रीको विदेश यात्रामा के फरक छ ?
दुनियाँ लुट्ने मल्टिनेशनल कंपनीको तमसुक
र अमेरिकाको खुँखार मुनिमजस्तो लाग्ने
विश्वबैँकको व्याजदरमा के फरक छ ?
संसारभरि सुलसुलेझैँ काम गर्ने यूएनका अनुहार
र पेण्टागनका रिपोर्टहरूमा के फरक छ ?
जालोझैँ फैलिएका दातृसँस्थाका आँखा
र ह्वाइटहाउसको खुँखार नजरमा के फरक छ ?
यी प्रश्नवाचक वाक्यहरूमा
वक्य गठन र ह्रश्व-दीर्घ मिलेको छ कि छैन
हेर्नुस् त सम्पादक शर्माजी !
सामन्तहरूले जुवा खेल्ने क्लव
र कांग्रेसको बैठकमा के फरक छ ?
कांग्रेसको पुच्छरको झुप्पा
र बल्खु दरवारको जुँगामा के फरक छ ?
स्वाँठ राजकुमारहरूले जाँड खाने भट्टी
र राप्रपाको च्याँखे दाउमा के फरक छ ?
लठैत र हुल्लडबाजहरूको डाङडुङे ग्याङ
र मिलिसियाहरूको कार्यशैलीमा के फरक छ ?
सबैभन्दा फटाहा मानिसको हरकत
र जासूसहरूको गोप्य बैठकहरूमा के फरक छ ?
कुनै षडयन्त्रकारी अड्डाका अकिञ्चन योजना
र सिंहदरबारको गिदीजिब्रोमा के फरक छ ?
यी जिज्ञासाहरूमा
कला र शैली मिलेको छ कि छैन ?
हेरिदिनोस् त समालोचक त्रिपाठीजी !
जनजाति, महिला र दलितको टाउको देखाएर
क्षेत्री-बाहुनको ह्याकुला बेच्ने मासु पसल
र व्यवस्थापिकाको पटांगिनीमा के फरक छ ?
कानुनी डाकाका हातको हँसिया-हथौडा
र पाखण्डी सरकारी विभागहरुमा के फरक छ ?
खुँखार चोरहरूलाई सुरक्षा दिने किल्ला
र अदालतका पर्खालहरूमा के फरक छ ?
घुस र कमिशनका हड्डी चपाउँने बंगारा
र सरकारी कर्मचारीहरूमा के फरक छ ?
भेडाका गर्धनमा गाडिएका ब्वाँसाका दाह्रा-नंग्रा
र देशवासिले तिरेको कर खाएर
मोटाएका विधायकहरूमा के फरक छ ?
कर्णाली र लिम्बुवानको गर्धनमा हान्न
निरंकुस काठमाण्डुले उचालेको खुँडाको धार
र यो संविधानका नियतहरूमा के फरक छ ?
यी सोधनीहरुमा
व्याकरण मिलेको छ कि छैन ?
हेरिदिनोस् त भाषाविद पोखरेलजी !
Bikram Subba – Barnan
सुन्दर छ जवानी चढेको तिम्रो जिउ
तिम्रो काखीका ढिस्कोमा उम्रेका सग्ला पाखुरा
सलक्क पाखुरामा फलेका हत्केला
र सलसलाउँदा औँला फलेका हत्केलाहरू
जसले बोकेका थिए – इन्क्लाबी झण्डाहरू !
हातहरुलाई लाठ्ठीले गोदेर भाँचिदिए
यत्तिबेला तिम्रा हातहरूमा
डम्म बाँधिएकाछन् प्लाष्टर–ब्यान्डेज
प्लाष्टरले बेरबार गरेपछि पनि तिम्रा हातहरु
नेपालको ईतिहासमा
राजाका शासनजति भद्दा देखिएकाछैनन् ।
हात्तीका सुँडझैँ मिलेर सर्लक्क झरेका तिम्रा खुट्टा
त्यहाँ जडित् इमान्दार तिघ्रा, घुँडा, पिँडुला र पाइताला
जो सम्पूर्ण शक्तीसहित आन्दोलनमा हिँडिरहेका थिए
खुट्टाका आँख्ला-आँख्लामा गोली हानेर भाँचे
तर अझै पनि तिम्रा खुट्टाहरु
यो मुलुकको गोठालो बिहिन सम्बिधानका
दफाहरुझैँ छियाछिया भएका छैनन् ।
दुनियाको सबैभन्दा सुन्दर चित्र भन्नु
ढकमक्क यौवन फक्रेको अनुहार हो
हेरिरहुँ… लगातार हेरिरहुँजस्ता
आँखा, नाक र गाला जडित तिम्रो वैसालु अनुहार
मसालझैँ धपक्क बलेर
नयाँ युगको नारा वातावरणमा फालिरहेथ्यो
सृष्टिको त्यो कञ्चन फूललाई
मुक्का र लात हानेर रक्त–रञ्जीत तुल्याए
नील-डाम र घाउहरू देखिन्छन् मुखैभरि
तर अझै पनि तिम्रो अनुहार,
पार्टीका बाँदरहरुले लुछेर थाङथिलो पारेको
यो मुलुकको लोकतन्त्रझैँ कुरुप देखिएको छैन ।
Bikram Subba – Okhar
छामेर हेरेँ
तिम्रो मुटु
ओक्खर आकारको छ ।
म्वाई खाएपछि था’भो
ओखरको गुदीभन्दा’नि
स्वादिष्ट रै’छ तिम्रो माँया ।
हाड नभा’कोभए ओक्खरको
स्वाद कहाँ सुरक्षित बस्थ्यो होला?
छातीभित्र मुटु नचलेकोभए
जीवन-सङ्गीत कहाँ धड्कन्थ्यो होला?
नारी र पुरुष नभा’काभए
मायाँको गीत कसले सुरु गर्थ्यो
र कसले अन्त्य गर्थ्यो होला?
हाम्रा यी लालावाला नभा’काभए
कुन घरले मात्र हामीलाई थुन्थ्यो होला?
घरै नभए, देश नै किन चाहिन्थ्यो?
ऊफ !
यहाँ, घर हुनेको देश छैन
देश हुनेको घर छैन
तसर्थ म एत्तिबेला
ईतिहासमा नयाँ चार किल्ला गाडेर
एकैचोटी देश र घर खोज्दै आन्दोलित भएर
रगतले नयाँ मुलुकका सिमाना लेखिरहेछु ।
मैले फेरि पनि छामेर हेरेँ
तिम्रो मुटु ओक्खर आकारको छ
म्वाई खाएपछि था’भो
ओक्खरको गुदीभन्दा पनि
स्वादिलो छ आफ्नो मुलुकको माँया ।
Bikram Subba – Tasvir
उमङ्गका थरिथरि रङ्गहरु
सुखदु:खको पसिनामा घोलेर
मायाको मुलायम कूचिले
मेरो दिमागमा उतार्यो तिम्रो तस्बिर
ढुकढुकीको मिसिलमा नत्थी भइसकेपछि
दसी प्रमाण भएर बस्दो रै’छ तस्बिर
रगतका अणु-अणुमा दाखिल भएपछि
ज्यान गए नमेँटिँदो रहेछ माया…
कुनैदिन चाहियो भने मसँग माँग्नु…
ओ मातृभूमि !
यो हुल्दङ्गाको शहरविच
तिम्रो तस्बिरको गुरुकापी
मेरै शरीरको फ्रेममा सुरक्षित छ…
Bikram Subba – Timro Man
विक्रम सुब्बा – तिम्रो मन
… कस्तो बलियो रहेछ तिम्रो मन
हरेक चुस्त-दुरुस्त-जवान अंगहरूलाई
ठीक-ठीक आदेश दिन सक्ने तिम्रो मन
जसले अह्राएपछि
बाटो लाग्ने पाउहरू छम्छमाउँछन्
र मसम्म पुग्ने तिम्रो महान यात्रा पूर्ण हुन्छ
तिम्रो मनकै हुकुम मुताबिक
हाम्रो हरेक एकान्तमा तिम्रा जोर हत्केला
आकाशतिर तरवारझैँ जुरुक्कै उठ्छन्
र मेरो काँधमा वरमाला हाल्ने साइत छोपिन्छ
तिम्रो मनकै निर्देशनमा
नजरका पखेटा हालेर
तिम्रा आँखाहरू क्षितिजतिर उडान भर्छन्
तर हर साँझ धर्ती-आकाशको मिलन नियाल्दै
मेरै छातीको बाँसझ्याङमा बास बस्न आइपुग्छन्
त्यसो त तिम्रो मनले आदेश दिएपछि
जिन्दगीको सुन्दर सपनाजस्तो
जवानीले उम्लिरहेका तिम्रा पाखुरा ममा बेरिन्छन्
अनि गुन्गुनाउँन थाल्छन् तिम्रा अधरहरू
र मेरै ओठका नोटेशन मुताबिक चुम्बन गाउँछन्
पत्तैबिना तिमी लहराझैँ हल्लिँदै बेरिन्छौ
म रुख, बेस्सरी तिम्रो कब्जामा कैद हुन्छु
वतासमा सुखैसुखको सुगन्ध मग्मगाउँन थाल्छ
आकासमा मेघ मडारिँदै गर्जिन थाल्छ
अहो ! क्या गजबको नाता हाम्रो
महाकाव्य र त्यसभित्र रगतझैँ बग्ने कथाजस्तो
जहाँ छन्द र सर्गको लय भएर बगिरहन्छौ तिमी
ढुकढुकीसँग मिलाएर ताल ठोकिरहन्छु म
र छटपटिको आदिम हरफमा बर्सिन्छन् चट्याङहरू
हामी एकपछि अर्को प्रहारले अनेक पल्ट मृत्यु वरण गर्दै
चरम चुली भीरबाट खस्दछौँ र गर्ल्याम्मै झरेर मीठो मर्छौँ
जसरी ध्वस्त भएर मृत्यु अँगाल्छन् विउहरू – नौलो उमार्न
जसरी फतक्कै गलेर सकिन्छन् फुलहरु – नयाँ फलाउँन
यत्तिबेला, शरिरभरि चलेको आँधी पुराणको
एक अध्याय इतिश्री भएपछि
पल्टाएरै राखेको ग्रन्थको दुई फ्याकझैँ
हामी लामो लामो सास फेरिरहेछौँ
र अर्को अध्याय थाल्ने तैयारी गरिरहेछौँ
यस्तो आत्मीय महा-अनुष्ठानको कुशल आयोजक
… कस्तो शान्त तर कति विशिष्ठ तिम्रो मन
Bikram Subba – Ek Din
थकित बूढो घाम
गोधुली-क्षितिजतिर जब पस्छ
जिन्दगीको हाँगाबाट
मेरो उमेरको एउटा पात
अँध्यारो नदीमा खस्छ…
Bikram Subba – Gyanendriya Kabita
विक्रम सुब्बा – ज्ञानेन्द्रीय कविता
आँखा
दशैँ खसिको गर्धन छिनाएर झोक्रिएर बसेको
रक्तरंजित हतियारका क्रुर नक्सा हेर्न छोडिसकेँ
कुकुरबिरालोजस्ता पार्टीका कुर्सि लेनदेनको कुरामा
बबाल झगडाको चुत्थो मिशिल हेर्न छोडिसकेँ
छोरीलाई बिनाअंश रुँदैरुँदै बाबु-आमाले
गरेको कपटी बिदाई हेर्न छोडिसकेँ
चेलीबेटी बेचबिखन संरक्षक
घृणित मन्त्रीको कालो मुस्कान हेर्न छोडिसकेँ
चोरहरूले लेखेको स्कृप्ट मुताबिक प्रहरीले
खेलेको सुरक्षागस्तीको नाटक हेर्न छोडिसकेँ
तर आफ्नो आँखा कतै छोडेको छैन
किनभने, यही धर्तीमा एक दिन
मैले जिन्दगीको सुन्दर रुप हेर्नुछ
कान
अपहेलित कामरेड आफ्नै पार्टीको निँदालमा
झुन्डि मरेको ब्रेकिङ न्युज सुन्न छोडिसकेँ
एक व्यापारीले दरबारीया सम्गलरबारे
बाचन गरेको खुराफाती रामायण सुन्न छोडिसकेँ
एक न्यायमूर्तिले कुनै क्रान्तिकारीलाई सुनाएको
फाँसीको चाणक्य फैसला सुन्न छोडिसकेँ
फिरंगीहरूले तैयार गरेको
यो मुलुकको पार्टपुर्जा बदल्ने सम्झौता
पाँचतारे ह्वस्की टेबलमा सरकारले
दस्तखत गरेको खबर सुन्न छोडिसकेँ
तर आफ्नो कान कतै छोडेको छैन
किनभने, एक दिन मैले पनि
मेरा देशबासीको बिजय गीत सुन्नुछ
मुख
कुखुराको लाशबाट लाछेर तेलमा तारेको
आफ्नै तिघ्राजस्तो साँप्रा
अर्थात फ्राइ चिकन चपाउँन छोडिसकेँ
आफ्नै छातीजस्तो बोसिलो
ह्याकुला खसिको टोक्न छोडिसकेँ
दुरुस्त आफ्नो मुटु कलेजो भुटेर प्लेटमा पस्केजस्तो
राँगाको पेट चिरेर निकालेको भुटुन खान छोडिसकेँ
तर मेरो मुख कतै छोडेको छैन
किनभने, यही मुखले चुमेर एक दिन
पत्तो लाउँनु छ स्वाधीन नेपालको स्वाद
नाक
कुनै दोकानको नाफाखोरझैँ मग्मगाउँने अत्तर
यो जोरनाले नाकले सुँघ्न छोडिसकेँ
रक्सी पसल्नीको गालाजस्तै प्लास्टिकको थुँगामा
सुगन्ध खोज्दै नाक तन्काएर बहकिन छोडिसकेँ
दक्षिणबाट पस्ने कुनियत मिस्सिएको बतासमा
सजिव अक्शिजन खोज्दै लामो सास तान्न छोडिसकेँ
सातसमुद्र पारीबाट प्रेशित व्यापारिक पार्शलमा
मेरो समाजको कल्याणी सुगन्धको आशा छोडिसकेँ
तर मेरो नाक कतै छोडेको छैन
किनभने, मेरो नेपाल कुनै दिन
फुलबारी भएको सुगन्ध मैले थाहा पाउँनुछ
स्पर्श
आफ्नाको अनुहार ओढ्ने ब्वाँसाका सुनचाँदी
यी हातले छुन छोडिसकेँ
नि:शुल्क पाएको अपुताली भाग समाउँछ छोडिसकेँ
मैत्रीको निम्ती भन्दै कुनै हरामीले
बढाएको खतरनाक हात मिलाउँन छोडिसकेँ
मन्दिरमा सँधैँ पाल्नु पर्ने कुनै जवान अल्छी भगवतीका
संवेदनाहिन चिसा पाउहरू सुम्सुम्याउँन छोडिसकेँ
तर मेरा हात कतै छोडेको छैन
किनभने, म अब गाउँ जाँदैछु
र मैले यिनै ईमान्दार हत्केलाले
आमाका पवित्र पाउमा छुनुछ
Bikram Subba – Ragat
विक्रम सुब्बा – रगत
रगतको आफ्नै मगज हुँदैन
दिमागका हरेक रेसामा रगत नपुगे
गिदी मर्ला र समाज बदल्ने
संघर्षको मार्गचित्र कसले सोच्ने?
रगतको आफ्नो आँखा हुँदैन
आँखाको नानीले रगत खान नपाए
दृष्टीहरू मर्लान्
र, स्वतन्त्र मानिसका अनुहार केले हेर्ने?
रगतको छुट्टै कान हुँदैन
कानका सबै अबयबमा रगत नपुगे
श्रव्यशक्ती मर्ला
र, मानिसको विजयी गीत केले सुन्ने?
आफ्नो ओठ पनि हुँदैन रगतको
आधरका हरेक सिरामा रगत नपसे
आमाका चुम्बनलाई
केले ममतामयी, ज्युँदो र न्यानो बनाउँने?
रगतको आफ्नो गला हुँदैन
पुग्दो रगत कण्ठमा सिंचित नभए
निर्जीव गलाले
मुलुकको मायामा
गर्विलो गीत कसरी गाउला?
रगतको आफ्नो हात पनि हुँदैन
देशबासीका सहस्र हातहरूमा रगत नपुगे
हातहरू पनि मर्लान्
र ठूठाजस्ता हातले हतियार समाउँदैनन्
अनि सिमानाका प्रत्येक गौँडामा
देशको रखवारी कसरी गर्ने?
कुनै किसिमको मुटु पनि हुँदैन रगतको
मुटुका अणुअणुमा रक्तकण नपुगे
मुटु पनि मर्ला
र आर्यघाट पुगेको मुटुले
सारा नेपालीको ढुकढुकी कसरी बोलिदेला?
फोक्सो पनि हुँदैन रगतको आफ्नो
फोक्सोका दुबै फप्लेटामा हर्दम् रगत नपुगे
फोक्सो मर्ला र मृत फोक्सोले
जातजातका मानिसले कसरी सास फेर्ने?
पाठेघर पनि हुँदैन रगतको
हरेक जवान युवतीका गर्भाशयमा
नित्य स्वच्छ रगत नपुगे
सृष्ठीको मुहान मर्ला
र क्रन्तीवीर जन्माउँने
मातृसपना कसरी पुरा होला?
रगतको हिँड्ने खुट्टा पनि हुँदैन
खुट्टाका हड्डी, नसा र मांसपेसीहरूमा
मनग्गे रगत नपुगे
खुट्टहरू मर्लान्
त्यसपछि त,
परिवर्तनको नयाँ क्षितिज टेक्न
इन्क्लाबी जुलुसमा कुन पाइला हिँड्लान् ?
Bikram Subba – Geet Jindagi Ko
विक्रम सुब्बा – गीत जिन्दगीको
आफ्नै स्पन्दनहरूले रचेर गीत जिन्दगीको
आफ्नै ढुकढुकीले हालेर संगीत जिन्दगीको
आफ्नै गुन्गुनाहट्ले गाइरहेछु गीत जिन्दगीको
कुनै धूर्त ईश्वरले भरेकोभए धून जिन्दगीको
कुनै Continue reading “Bikram Subba – Geet Jindagi Ko”
Bikram Subba – Astra
विक्रम सुब्बा – अस्त्र
बाल्यकालको अस्त्र रुनु रहेछ
जवानीको अस्त्र मुस्कान रहेछ
युवतीको अस्त्र लजाउँनु रहेछ
युवकको अस्त्र साहाश रहेछ
माइतीको अस्त्र माया रहेछ
आमाको अस्त्र ममता रहेछ
बाबुको अस्त्र स्नेह रहेछ
छिमेकीको अस्त्र सहयोग रहेछ
साथीको अस्त्र सहकार्य रहेछ
विद्वानको अस्त्र अनुसन्धान रहेछ
पुरेतको अस्त्र कथा वाचन रहेछ
मानिसको अस्त्र दान गर्नु रहेछ
सामन्तवादको अस्त्र किसानको शोषण रहेछ
पुँजीवादको अस्त्र मजदुरको शोषण रहेछ
खुला बजारको अस्त्र नाफा रहेछ
विस्तावादको अस्त्र घुसपैठ र ध्वस्त रहेछ
साम्राज्यवादको अस्त्र
युद्ध जित्नु कब्जा गर्नु
र आफ्नै कठपुतली सरकार स्थापना रहेछ
समाजवादको अस्त्र समता रहेछ
साम्यवादको अस्त्र वर्गबिहिनता रहेछ
अब, तिमी आफै रोज
जिन्दगीमा कुन कुन बेला
कुन कुन अस्त्र चलाएर
गुजारा गर्न चाहान्छौ?
Bikram Subba – Euta Dantya Katha
विक्रम सुब्बा – एक दन्त्य कथा
सुनाउँने पालो आयो आमाको
र सुनाउँनु थाल्नु भयो दन्त्य कथा –
‘उहिल्यै दरबारमा एउटा बच्चो जन्मियो’रे
उमेर खाँदै जाँदा ऊ दगुरिहिँड्ने भयो’रे
खान-पिन र स्याहार पुगेकोले
बच्चो औधी फूर्तिलो र रहरलाग्दो थियो’रे
एउटा चित्रकारले बच्चो देखेपछि बिर्सनै सकेन
तसर्थ, उसले बच्चोको दुरुस्तै चित्र बनायो’रे
र दंग परेर, राख्यो’रे शिर्षक – ‘देवता !’
कालान्तरमा त्यो नावालक ‘देवता’
छातीभरि अनेक महत्वाकांक्षाहरूसँगै छिप्पियो
जतिजति आकांक्षाहरू झाँगिँदै गए ‘देवत्व’ घटदै गएछ
र एक दिन सम्पूर्ण देवत्व त्यागेर ऊ राजा भएछ
ताहाँ उप्रान्त राजाले
कहलिएका सामन्तहरूलाई आफ्ना भारदार बनायो’रे
गाउँ-ठाउँका परपिडकहरूलाई प्रशासनमा नियुक्त ग-यो’रे
थुप्रै सेना र हातहतियार जोडेर उसले दसतिर युद्ध थाल्यो’रे
एकबारको जुनी पाएका मानिसहरू लाखौँ मारिए
रगतको खोला बग्यो
अनेक स्वतन्त्र राज्यका अनुहारहरू बगेर विलय भए
युद्धहरू जिते पछि त्यो राजा बन्यो’रे – महाराजा !
यी सबै ईतिहास हेर्दै पाको भएको उही चित्रकारले
महाराजाको रंगीन चित्र बनाउँदा क्यानभासमा
मानिसजस्तो लाग्ने एक क्रुर तस्बिर उत्रेछ
र चित्रकारले राखिदियो’रे शिर्षक – ‘दैँत्य !’
कथाको अन्तिम अध्याय पनि आमाले सुनाउँनु भयो –
परन्तुमा ‘देवता’ र ‘दैँत्य’का चित्रहरू सँगसँगै टाँगिए’रे
र प्रदर्शनीमा लाखौँले ती दुई चित्रलाई गजबले हेरे’रे
आफ्नो तस्विरको शिर्षकले महाराजलाई रातभरि निद्रै लागेनछ
‘शिर्षक-अपराध’मा चित्रकारलाई जेलमा कोचेछन्
आफुले बनाएका चित्रहरूको विचित्र शक्तिको सम्झना गर्दै
जेलमै एक दिन चित्रकार म-यो’रे
तर, ती दुई चित्रले भनेको कथा कण्ठ भएर
चित्र हेर्ने लाखौँ मानिसको मन-मस्तिस्कमा बसेछ ।
त्यसपछि –
त्यो कथा बा-आमाहरूले छोरा-छोरीहरूलाई,
र, छोरा-छोरीहरूले –
फेरि उनका छोरा-छोरीहरूलाई सुनाउँदै-सुनाउँदै ल्याउँदा
एक दिन मेरै आमाको पनि पालो आयो
आमा बितेर गइसके पछि अब मेरो पालो आएकोछ –
‘दैँत्य’हरूबाट मानिसलाई मुक्त गर्नेभए
यो कथा धेरैलाई सुनाउँनु पर्छ
जस्तो कि तपाईँलाई म यो कविता सुनाउँदैछु ।
एक पुरानो कथा/मिथमा आधारित
Bikram Subba – Daahine Shakti
विक्रम सुब्बा – दाहिनेशक्ती
भ्यालेन्टाइनको रातो थुंगाका ओँठले
मेरो निँधारको स्वाभिमान चुमेर
तिमीले मायाको वीउ छरिदिएपछि
मेरा मनका पातहरूमा टेकेर
जीवनमा मायाको भुवैभुवा फुलेकोछ
मेरो ओँठका किरणहरू चुमेर तिमीले
मुस्कानमा प्राण हालिदिएपछि
दुई अधरका तरंगहरूमा
मनमोहक रंगीन ईन्द्रधनुष फलेकोछ
चुमेर तिमीले मेरा आँखाका भञ्याङहरू
सुन्दर दृष्टिका वेर्नाहरू सारिदिएपछि
मेरा हरेक नजरका हाँगाहाँगामा
पिपिरी पात बजाउँदै प्रेमपालुवा हल्लिरहेकोछ
मेरा कानहरू सरगम सप्तकले चुमेर
तिम्रो बोलीको भायोलिन-तार रेटिदिएपछि
मेरो रगतमा लिखित नोटेशनका धूनहरू
सिम्फोनीको भाषामा प्रेमसागर उरालिरहेछन्
मेरा हत्केलाका भाग्यरेखाहरू चुमेर
तिमीले पिरतीको उर्जा हालिदिएपछि
मेरो शरिरको हरेक आलो अंगप्रत्यंगमा
माया नै मायाको विजुली दगुरिरहेकोछ
मेरो यात्राका लक्ष्य चुमेर तिमीले
ढुकढुकीको अविरल पदचाप भरिदिएपछि
मायाको सगरमाथामा
प्रेमको झण्डा रोप्न यी पाइला उठेकाछन्
हर मोर्चामा मेरो अजेय तागत भन्नु
मभित्र तिमीले भरेको प्रेमशक्ती रहेछ
यही शक्ती मेरो दाहिने भएपछि
हरेक मोर्चामा हाम्रो प्रेमको
विजयी ध्वजापताका फर्रफराईरहेछन् ।
Bikram Subba – Pathak
म पाठक
आमा मेरी पहिलो पुस्तक
मैले पढेको पहिलो पाठ
आमाका झरिला आँखा
जहाँबाट हरदम वर्षने करूणा
मेरो कलेजो छेउछाउमा पञ्चामृतझैँ पसे
र त मेरो छातीमा नेपालको माया ढलोट भयो
लाग्छ, जसको छातिमा आमाले रोपेको
मुलुक माया गर्ने ढुकढुकीको विरुवा हुर्कन सक्दैन
शायद, ऊ नै दरिद्र नागरिक हो ।
मैले पढेको दोस्रो पाठ
लटरम्मै स्नेहील चुम्बन फल्ने
आमाका एक जोर ओँठहरू
जहाँ फलेका फल खाएपछि
करोड दु:खहरू त्यसै निस्तेज हुन्थे
लाग्छ, आमाको चुम्बन
सबैभन्दा पोषिलो आहारा हो
जसलाई अघाउँने गरी आमाले चुमेको हुन्न
शायद, ऊ नै सबेभन्दा कुपोषित बालक हो ।
मैले पढेको तेस्रो पाठ
दूधले भरिएका आमाका स्तनहरू
जसले मभित्र सिंचित गरे –
कञ्चन हिमाली जल र मधेसको तातो जाउलो
पहाडी जडीबुटीका सुगन्ध र कन्दमूलको स्वाद
आमाको दुधले लिखित नोटेशनबाट
अनि, मेची र कर्णालीका लयदार लोरीका धूनहरू
र त मेरा हरेक अंगअंग पुलकित देखिन्छन्
लाग्छ, जसको नसामा आफ्नो देशको हाव-पानी दौडँदैन
शायद, ऊ नै सबैभन्दा रोगी मानिस हो ।
चौथो पाठमा मैले
कञ्चनजङघा, सगरमाथा र माछापुछ्रेझैँ फैलिएका
आमाका हातहरू छातीमै टाँसेर पढेँ
जुन हातहरूले मलाई अँगालो हाल्दा
आफुलाई सबैभन्दा सुरक्षित पाउँथेँ
जुन हातका औँलाहरू समातेर हिँड्दा
मुलुकको महान यात्रामा हिँडेजस्तो लाग्थ्यो
आमाका भरोसायुक्त हातहरू मार्फत
मभित्र प्रवेशित उर्जाकै धूप जलाएर
मैले सबैभन्दा महान पूजा गर्न सिकेँ
लाग्छ, सबैभन्दा ठूलो देवीका रुपमा
आफ्नो मुलुकको मानचित्रलाई
छातीभित्रको मन्दिरमा जसले सजाउँन सक्दैन
शायद, ऊ नै सबैभन्दा पाखण्डी सन्तान हो ।
मुटुमा छल्किँदो रक्तिम ममता
अनि स्नेहको अन्तिम थोपा पनि यहीँ छोडेर
आज चुँडियो आमाको पवित्र रेशमी स्वास
र यत्ति बेला नेपालको लाम्चे-आकृतिजस्तै
लम्पसार आमाको पार्थिव शरीरलाई
महान सूत्रझैँ पढिरहेछु
बिजुली चम्केझैँ क्षणभरमा
टुहुरा हुँदाको विरक्तिलो ज्ञान हासिल भयो
भद्र-भलाद्मी र मलामीहरू उपस्थित
यो दीक्षान्त समारोहजस्तो मातृ-मृत्यु उत्सवमा
दुनियामा बाँच्न योग्य भएको प्रमाण-पत्र
सेतो टोपी, खौरेको शिरमा थापिरहेछु
लाग्छ मानिस टुहुरो नहुञ्जेल
समाज र देशलाई माया गर्न असमर्थ हुन्छ
शायद, रुँदै आमाको लासमा
दागबत्ति दिने क्षणबाट नगुज्रेको मानिस
हरफ-हरफमा आमा र मुलुक मिस्सिएको
एक महान गीत गाउँन पनि असमर्थ हुन्छ ।
Bikram Subba – Shanti Daridrata
धेरै दिनपछि चिया पसलमा
मनमिल्ने साथीहरूसँग आज भेटेँ
छुट्टिँदा उनीहरूबाट पाएको शान्ति
घरसम्म पुग्ने गाडी-भाडा तिर्दै सिद्दियो
र फेरि शान्तिविहिन दरिद्र भएँ ।
पुस्तकालयका तृपिटक पढेँ
पन्ना-पन्नामा Continue reading “Bikram Subba – Shanti Daridrata”
Bikram Subba – Shir
अति प्रज्वलनशील
विचारहरूको प्याकेटजस्तो लागे पनि
काटिएका शिरहरू बिनागिँड दैडिरहेछन्
बुझिनसक्नुको मगज
चुपचाप कतै षडयन्त्रमा व्यस्त छ
जोर-टोडका भित्रबाट दु:खिया संसार हेर्दै
बसेकाछन् निसन्तान भाले-पोथी आँखाहरू ।
वताससँगै मिस्सिएर विरक्तलाग्दा सम्चार
फुर्लुङे-कानमा ठोक्किँदै भित्र पस्छन्
र मुटु फुटेर आमाको आँखाबाटै पहिरो झर्छन्
बहु-स्वाद फड्फडाउँने पुर्ख्यौली जिव्रो
दर्दनाक कथा वाचन गरेर थाकिसक्यो
अचेल ऊ, लाटो मृत्युको मुहानजस्तो अनुष्ठानबाट
ताजा रगतको पञ्चामृत चाट्न स्रापित छ
हाँसि नअघाउँने दन्त, ओँठ र स्वाशप्रस्वाशहरु
शिरकै भू-आकृतिमा
रैथाने आदिवासी र वातावरण हुन्
जसलाई रातभरि सकेट बमको त्रासमा कुहाएर
दिनभरि सुरक्षा-फौजको
असुरक्षित घाममा सुकाइन्छन्
शिर, सिंगो शरिरको नेता हो
जो सृष्टीमा सबैभन्दा पहिले टुसायो
र सबै मारिसकेपछि मात्र हार्नेछ यो शिर !
हाल यो शिर
हरेक युद्धभूमिदेखि विद्रोहका च्यासल चोकसम्म
देशको शिर उचो बनाउँने विशिष्ट संघर्षमा सामेल छ
जिउँदो-जाग्दो शिर मात्र सदा उचो रहन्छ
आफ्नै देशको शिरभन्दा उचो शिर
संसारमा कुनै शिर हुँदैन ।
Bikram Subba – Hamro Jamin Jindabad
विक्रम सुब्बा – हाम्रो जमिन जिन्दावाद !
अजायबघरको ईतिहासका परेलाबाट
परंपरागत विचारका धूलोहरू टक्टक्याएर हेर
इमानका आँखाबाट मोतियाविन्दु झिकेर पढ
किम्बदन्तीका नायकको सम्बाद गुन
उखानटुक्कामा टाँस्सिएका तथ्यहरू बुझ
मलामीहरूसँग रुँदारुँदै पडकिने बन्दुक, वा
चीताको लाशले पनि सुन्नेगरी कराउँने शंखध्वनी सून
सबैले एक स्वरमा भनिरहेछन् – हाम्रो जमिन जिन्दावाद !
इतिहासमा कसैसित नहारेको – हाम्रो मुलुक जिन्दावाद !!
काबेलीको सङलो र चखिलो धून सून
सिम्फोनीझैँ बगिरहेको तम्मरको थेबासाम्-सरगम सून
फाथिभरा, सिलौटी र लारुम्बाका
हवनकुण्डमा जाग्ने आगोका लप्काहरू सून
घूर्बिसे फञ्चमी र माइबेनी मेलाले गाउँने हाक्पारा सून
बुढा सुब्बाका अनुष्ठान र घण्टका उद्घोषहरू सून
माटोको मलिलो मन्त्र गाईरहेछन् – हाम्रो जमिन जिन्दावाद !
आजसम्म कसैले नजितेको – हाम्रो मुलुक जिन्दावाद !!
ओलाङचुङ गोलाको सेर्पाका दोचाको सास सूँघ
सक्रान्ती बजार र चुवानडाँडाका कुमाईका खैँजडी, र
म्यङलुङ या चौविसको च्याब्रुङको छाला सूँघ
रक्सेका राईको साकेला ढोल र बरबोटेका बाहुनको जनै सूँघ
बोर्नेका लेप्चा र झापाली ताजपुरीयाका परिस्रमी हात सूँघ
किसान, सतार र धिमालका निधार-पसिना सूँघ
अनेकथरि मिस्सिएर बनेको एक अद्वितीय सुगन्ध
सबैले सुन्नेगरी मगमगाईरहेछ – हाम्रो जमिन जिन्दावाद !
आमाको दूध र बाबुको रगत भिजेको – हाम्रो मुलुक जिन्दावाद !!
हाम्रा पूर्खाका असंख्य नलीहाड, खप्पर र गोलीगाँठाहरू
यहीँको माटोमा मिस्सिएर फस्फोरस भएकाछन्
चकमन्न आधारातमा अँध्यारो पनि मस्त निदाएपछि
कानका जाली हृदयहरू सबै एटेन्छेन् फालिम लगाएर
सून.. सून….
राँकेभूत भएर पनि हाम्रा पूर्खाहरू
आफ्नो जमिनको रखवारी गर्न जुलुस हिँडिरहेछन्
वतासका स्वच्छ लयहरुले पनि
रैथाने मुन्धुम गाईरहेछन् – हाम्रो जमिन जिन्दावाद !
ईतिहासमा कहिल्यै नहारेको – हाम्रो मुलुक जिन्दावाद !!
Bikram Subba – Baishakh 1, 2062
बन्दुक पाल्नेका खतरनाक नियत जस्तै
मुलुकमा भर्खरै
चैत मसान्तको अन्तिम प्रहर ढल्यो
भद्दा बुटले चुरा-पोतेको अचार पिस्ने वर्ष ढल्यो
टुहुराका खौरिएका कपालहरूबाट चिप्लेर ढल्यो
एक उजण्ड वर्ष मानिसका रगत-मासुले अजिर्ण ढल्यो
मानिसको गिदी र आँसु मुछेर काट्टो खाँदै ढल्यो
तर ठीक यसै बखत,
एउटा नयाँ वैशाख सहस्र अग्नी पिण्डको
प्रकाण्ड अनुहार लिएर जुलुसमा सामेल भएको देख्दा
दरबारका गमलामा हाँस्दा-हाँस्दै फूलहरू पनि झसङ्ग भए
नयाँ वैशाखसँगै सडकको छातीमा के के चल्ने हो अब
नयाँ वर्ष नढल्दै क-कसको शासन ढल्ने हो अब ।
यसपालीको निरंकुश चैत मर्नै लाग्दा
टोल-टोल र गाउँ-गाउँबाट मानिसका खहरेहरू
जुलुसको सागरमा मिस्सिए
घम्साघम्सी हानाहान र ठोकाठोकको हुलदङ्गामा
बुट-लट्ठी र गोदाई खाँदै
सडकमा बेवस्त्र चैत महिना म-यो
यता घरघरमा रोगी आमाहरूले
ओछ्यानमै थप एक वर्षको चाउरी गालामा टाँगे
ठीक यसै बखत, घामको प्रतिनिधी भएर
तेजस्वी वैशाख आन्दोलनमा सामेल भएको छ
जुलुसमा हिँडदाहिँडदै अनगिन्ति युवा-युवतीहरूको
उमेरमा अग्राठ पसेर सशक्त रुपमा उत्रेकोछ
नयाँ वैशाखसँगै सडकको छातीमा के के चल्ने हो अब
नयाँ वर्ष नढल्दै क-कसको शासन ढल्ने हो अब ।
Bikram Subba – Shrap
बिक्रम सुब्बा – श्राप
गौँडा-गौँडामा सौन्दर्यहरु ड्युटीमा तैनाथ छन्
क्याप्सुलजस्ता जवानीका ओठ उघारेर
बाबरी फुलजस्ता गुरुङसेनी ङोलोस्योहरू
अन्नपूर्णको दाँत जडेर सप्फा हाँस्दछन्
बाटुलेचौरका सारङ्गीहरूलाई
भोकै परे पनि हिमालको यौवनसँग
दोहोरी गाएर सन्तुष्ट भएपछि मात्र निद्रा लाग्छ
कविहरू, माछापुच्छ्रेको फेदमा फलेको
स्नीग्ध वातावरणको पन्नामा
मुटुको टुप्पाले कविता लेखिरहेछन्
पाहुनालाई जेठाबुढाको भात र फापरको ढिँढोसँग
गोलभेडामा टिम्बुरको छोपजस्तै मुस्कान पस्कन्छ
माइली थकाल्नीको भान्छा घर
तालतालका बडेबडे प्यालामै पसेर
दिउँसै रमरम मातेर वतास
पर्यटकका गर्लफ्रेण्ड सुँघ्दै हिँड्छ
तपश्यामा मग्न पहाडहरूको ध्यान भंग गर्न
वादलले विजुलीसँगै ताण्डव नृत्य थालेपछि
हेर्दाहैर्दै पर्वत सृङखलाहरूमा उभिएका
जून ताराका आँखाबाट
झर्के थालमा सित्तल पञ्चामृत वर्षन्छ
यहाँ, जताततै रोमाण्टिक जोडीहरू
हेराहेर गर्छन्
के के सम्झन्छन् र फिस्स हाँस्छन्
अझ सुन्दर हुने होडबाजिमा
उपत्यकाका हरेक छन्द र अनुप्रासहरु
शालीग्राम जस्तै चिटिक्क चिल्लो भएर पेस हुन्छन्
ओ सौन्दर्यले भरिपूर्ण रसप्लाविता !
ओ पोखरा !!
तिमी देखेर मेरो पीताम्बर वैँस पनि हुरुक्कै भएकोले
म श्राप दिन्छु कि – ‘तिम्रो जवानी कहिल्यै नढलोस्!’