Laxmi Prasad Devkota – Magh Ko Khuleko Bihana Ko Jap

क.

क्या खुल्यो बिहान आज !
नीलिमाले फाली
सकल घुम्टो जाली !

ख.

वाल्मीकिको हृदयतुल्य व्योम निर्मलायो !
अभिराम क्या यो !
रात प्रातः आयो !
क्रौञ्चरुधिर थोर बेर नभमा छिर्बिरायो !
दिविमा जन्म ली दयाले !
करुण छन्द भै सुवर्ण ज्योति–लहर आयो !
कुँज्छन् हृदय डाली !
दर्शनभिलाषीलाई दिव्य देव प्रकट हुन्छन्
उक्ले अंशुमाली !

ग.

भस्मीभूत दिन–चरी उड्छ भै सुनौला !
मानवी भविष्यको यो गाउँछ गान नौला !
एक अचल–चित्र तरुले औंला एक उचाली
अमृत रश्मि नै इशार्छ, सिद्ध निज समाधिलाई
लोक निम्ति फाली !
रश्मिलाई बुन्न दिन्छु
दिलमा, भावजाली

घ.

प्राततारा ब्रह्मा अल्पे
जसले सृष्टि कल्पे
एक सफा डफ्फा बकुल्ला पौडिए उज्याली !
जीवनीका गतिका सुखका जीव–पङ्ख चाली !
खोजको आरम्भ हुन्छ
चल्छ जगत्, आफ्ना पयर
सडकमा उचाली !

ङ.

द्रुम शिखामा छवि–विहङ्ग प्रथम झरेर बसे !
गुप्त इन्द्रधनुष ध्वनिको गुन्जन गाएर खसे !
मेरो भित्र चिडिया लाग्यो कुर्लन, पङ्ख चाली ।

च.

स्वर्ग झर्छ, पृथिवी उड्छिन्, हिमालचुलीमा भेटी !
चुंबिदा छन्, लाल मदिर–अधर, अँगालो हाली !
अब सँभालिएर बस्छन्, मुस्केर हेर ! साथ,
प्रातःको कहानी हाली ! ऊष्म रङ्ग फाली !

छ.

सृष्टि लाउँछे वसन सुन्दर,
मधुर मातले छाली !
चञ्चले भाउले चाली !
पाँच द्धारबाट घुस्दछ उदय–सङ्गीत–धारा !
पन्छी मान्छ पिंजरा सन्चो,
दोहोर्याउँछ गीत ती सास !

ज.

धुस्नो सुकुलमाथि कवि छ, छिया छ पराल जालो !
एक–सिङ्गी गाई साथ लँगडो कुकुर खालि !
सुख हो भन्छौ जिन्दगी यो,
किरण आँगमा हाली !

झ.

मृत्यु चिसो हुन्छ भन्छन्,
तातो अमृत थाली !
झारपात भज्न लागे गायत्रीको मन्त्र,
किरणतर्फ आफूलाई माटोमा उचाली !
ए वरेण्यं भर्गस् ! सविता !
प्रेर भन्छु आत्मालाई, जहाँ, छौ ज्योतिको थाली !
विनत छु, सिकाऊ देव !
जित्न मृत्यु जाली ।

Gopal Prasad Rimal – Rajat Jayanti

आज रजतजयन्ती ।
आँखा, तँ बन्द हो–
तेरो नक्कलझक्कलको आज के काम ?
नाक, तँ टालिई–
तेरो सुँध्ने शक्तिलाई आज विर्सिदे ।
यो उत्ताउलो पूmलले लटरम्म वसन्त त होइन ?
दशै इन्द्रियहरु, आफ्ना थान्का लाग ।
तिमीहरुको घमण्डको पखेटा
आज काटिदिन्छु ।
जोसित इच्छा छ यसैसित सोध ।
सवै एकै स्वरमा जवाफ दिनेछन्–
”आज हाम्रो आनन्द दिवस हो–
यो दिन ननिभ्ने गरी उज्ज्वल छ ;
आज रजतजयन्ती ।”
(क)

रात औसीकोलाई स्वगत !
दिन सुर्यग्रहणकोलाई !
नक्षत्र हो !
तिमीहरु आपैm विलीन हुन सत्तैनौ भने
बादलको पर्दाभित्र लुक
मुख नदेखाओ–
मन त्यसै गद्गद छ ।
छाती फुलिरहेछ ।
पृथ्वी, तँ आज खुम्चिन छाड् !
तेरो यो सानू देहले
हाम्रो छाती र कानलाई
ठाउँ पुर्याउन सक्ला र ?
‘आज रजतजयन्ती’
(ख)

स्वर्ग
के खुसियालीको घर रे ?
स्वर्ग, तँ स्वर्गै भइस् ।
जा, मनले आज बिदा दियो ।
तडागमा प्रतिबिम्बित चन्द्रलाई
टिप्न किन हामफाल्ने पानीमा ?
के आनन्दको सट्टा लिने हातभरि हिलैहिलो ?
आज हाम्रो समवेशले स्वर्ग हुन्छ अझ सुखी ।
स्वर्गका अप्सराहरु,
इन्द्रधनुजस्ता पोल्टा थाप ।
आज हामी आननद–व्यापार गर्दछौं !
हाम्रो आनन्दको लायक बदलामा दिने
छैन भने अरु केही कुरा, युगयुगको निम्ति
सापटी हामी दिन सक्तछौं ।
अरु ताहिए, सित्तैमा पनि खुशीसँग ।
फेरि, हिमालयको अग्लो टुप्पाबाट,
शङ्क आज फुक्तछु !
आनन्द लुट्न कसैलाई
इरादा छ भने— ‘स्वागतम् !
त्यो आओस् नेपालमा ।
आज रजतजयन्ती ।’
(ग)

आज हामी आनन्दी छौं !
आज हामी सुखी छौं !
संसारमा आज हाम्रै कथा छ ।
सधैं याद राखौं यति कुरा—
‘यस्तै आनन्दी आज,
र आजजस्ता भोलिले
भरिएको छ
युगयुगको नसानसा ।
आज रजतजयन्ती ।’
(घ)

Laxmi Prasad Devkota – Indreni

क.

पग्ले सृजन–घन, हे साउन
रङ्ग–धनी
लच्की ललित रे चुली चुली
गाँसी, कलाकी
इन्द्रेनी !

ख.

वाष्पद्रवमा किरण–बुना यो
धनुष नवीन !
हान्दछ, कुसुमशर दृग–दिलमा !
झन्कार्दछ क्या
भाव नवीन !

ग.

पहिलो कवि पछि लोचनका
सलिलकण
किरण चढेथे, किरण लडेथे
स्वर्ग पुगीकन,
अवनी छुन !

घ.

सत्य नै के यसरी पहिले
पग्ल्यो होला
रङ्ग–पागल ?
सृष्टिपरीका चुहे परेला
यसरी झझल्की,
पहिले लगाई,
यो गाजल ?
नवीन वधूका दुःखसुख मिसिई,
झल्लरमा झलझल ?

ङ.

अश्रुत सप्तस्वर निर्झरिणी
के यो ?
घाम–छायाको मायाको के
शादी सुन्दर ?
रङ्ग–निर्झर ?
दुःखसुख झरझर ?
स्वर बरबर ?

च.

जादूचरी सलिल–तनीको कुसुमे लच्को
चुली, चुली, साँघु बाँधी,
दिव्य प्रदर्शन किन यो मचियो ?
गाउँछन् मसिना बुलबुलचरी !
वाह ! कलाको, दृश्य, श्रव्यमा,
विजयधुरी !

छ.

भन, किन हो ए ! झल्केकी ?
स्वर्ग र पृथिवी टूट,
सुन–नर–फूट,
जोर्न तिमी छौ
पल्केकी ?

ज.

बोक्सी बत्ती स्फुटिट किरणकी
रङ्गिली बन्ध !
घन जलकण सब हुन्छन् पतङ्ग !
ज्वलन छ तिनको
चरमानन्द !

झ.

मर्न सिकाऊ बादललाई
बलिदानी !
फुर्न सिकाऊ भू–लाई हे !
इन्द्रानी !

Shyamal – Bhairahawa Ma Hiun

चिनी–पानी खुवाएर
गाउँको हालखबर सुनायो
बसिर मुसलमानले ।
रोहिणी खोलाले घेरेको छ गाउँ
र भयभीत छ वर्षा–आतङ्कबाट
गाडाको बगरको गिटी टिपेर लादिरहेका
काली कन्याहरूका आँखामा
देख्न सकिन्छ अनौठो तेज
मध्याह्नको धुपले डामेको छाला
र बसिरको राजनीतिमा
केही पाइनेछैन अन्तर
तर उसले गर्धन आफ्नै थापेर
बचाएको थियो कुनै नेता
(जो प्रधानमन्त्री छ आज)
कुरा सुरु गर्छ बसिर यस्तै कुराबाट ।
चिनी–पानीको घुट्कासँगै
सुरजपुराको कथा पनि मिसायो
बसिर मुसलमानले ।
के सोच्छन् गिटी टिपिरहेका
यी काली कन्याहरू
नदीको कटान
उर्लँदो भेल
र आफ्नो चढ्दै गरेको जवानीबारे ?
के सोच्छन्
यी काली कन्याहरू
गोरुलाई सारेर आफ्नो बोझ
आफूलाई हलुङ्गो हुने वा नहुनेबारे ?
बसिरको इतिहास–नायक
र रोहिणीमा मिसिएर आउने खोलाहरूबारे ?
के सोच्छन् उत्तरको सेतो पहाड
पग्ले–नपग्लेको बारे ?
के सोच्छन् कुन्नि
आफ्नै घरमा लगाउनुपर्ने आगोको बिउबारे
अब चाँडै सँगै सुत्नुपर्ने जङ्गली बाघहरूबारे
म सोच्छु बसिरलाई
के सोच्छन् यी कन्याहरू
आफूजस्तै अरू कन्याहरूबारे ?
“केही सोच्दैनन् यिनीहरू
हो, सोच्नै सक्दैनन्”
भन्यो
र चिम्लिदियो आँखा
बसिर मुसलमानले ।

Lakshmi Mali – Udatta Chahana

सहने सल्लाह दिने प्रियजनहरु
माफ गर्नुहोस्
म सहन सक्तिनँ
म कफ्र्यूको भयावह शान्ति स्वीकार्न सक्तिनँ
म कराउन चाहन्छु
चिच्याउन चाहन्छु
कमसेकम
म अक्षरहरुको जुलुस निकाल्न चाहन्छु
बुद्ध मूर्तिमा पूmल चढाएर
दोबाटोमा मैनबत्ती बालेर
शान्तिको कामना गर्ने प्रियजनहरु
कमसेकम म खुल्न चाहन्छु,
कुनै पनि समय मुठभेडको सम्भावना रहेको
बन्दको दिन सुतेको राजमार्गजस्तो
म मृत शान्ति त चाहनै सक्तिनँ
शान्तिका लागि चुपचाप आफुलाई सिध्याउने मैनबत्ती
मेरो आदर्श पात्र हुनसक्दैन
म संकटयुक्त शान्ति भोग्न तयार छैन
प्रियजनहरु
मान्छेजस्तै हुने अधिकारका लागि
म चलमलाउन चाहन्छु
म तपाईंहरुसँग अंकमाल गरेर
उन्मुक्त हाँस्न चाहन्छु
प्रियजनहरु
म लोकतन्त्र चाहन्छु ।

Lakshmi Mali – Dharatal Dagmagaye Pachhi

सपना देखिरहेकोजस्तो
होस हराएकोजस्तो
भोलिको पुस्तालाई काखी च्यापेर
कुन धरातलमा उभिनुपर्ने हो ?
आस्था र विश्वास धमिलिइरहेको बेला
टुक्राटुक्रा भएका मुटुहरुको माझमा
साँचो मित्रको खोजी कसरी सफल हुने हो ?
आफ्नै वस्तु ठानेर
गर्भवती स्वास्नीलाई घरबाट निकाल्नेलाई पनि
मर्यादापालक राम भन्नसक्ने
निर्लज्ज धर्मभीरुहरुको भीडमा
विश्वासको धरातल डगमगाउँदा
आगामी पुस्तालाई
उभ्याउन सकिरहेको छैन मैले
म उभिएको धरातल
विखण्डित आस्थाहरु
बिर्सन खोजेर पनि बिर्सन नसकिएका
पराजयका पीडाहरु, समयका डोबहरु
चुँडाल्न खोजेर पनि चुँडाल्न नसकिएका
समाजका बन्धनहरु
निराश निराश भएर सम्झँदै
दुखेको मुटु लिएर बाँचिरहेको छु
धमिलो भविष्य छामिरहेको छु
अतीतलाई फर्केर हेर्दा
धेरैचोटी समयसँग संघर्ष गरेर पनि
धेरैचोटी हारिसकेकी छु
पाप्रा–पाप्रा उप्किएको मुटु यो
ढिक्का–ढिक्का खसिसकेको आँशु यो
कुनै समयलाई पनि
विश्वासघात गर्ने
दुस्साहस गर्न सकिनँ मैले
पोखिएको धैर्यलाई
थोपा–थोपा बटुलेर
छलछाम गर्ने नियतिसँग
भिड्ने साहस किन गरिंनँ मैले ?

Krishna Bahadur Chhetri – Parkhal Bhitra Ko Jeewan

थुनिन को चाहन्छ र यहाँ
स्वतन्त्र भएर बाँचेको राम्रो
माटो जीवन; जीवन माटो
प्रकृतिसँग मिल्न पाएको झनै राम्रो

खोस्छौ किन ए मान्छेहरु हो!
पीडा दिएर अरुको स्वतन्त्रता
बाँच्न देऊ हामीलाई धर्तीमा मिलेर
हामी धर्तीका हौं, चाहिंदैन हामीलाई कृत्रिमता

प्रकृति माथि विजय गर्नेहरु हो !
बुझ्दैनौ किन ? तिम्रो जीतमा
मानवता यहाँ रोईरहेछ
पाई तिम्रै यातना बिलाईरहेछन् महान् आत्मा

भन्छौ भने यसलाई प्रगति खासा
छुटिरहेछ नाता जननी-माटोसँग आज
देख्दैछु म त जटिल बनेको छ जीवन खूबै
“बाँच्ने कसरी?” यही पीर सताउंदो छ रोज

ए ! बोलन बोल मानव सच्चा !
चाहिंदैन पर्खालभित्रको जीवन
चाहिन्छ त केवल सुन्दरता धर्तीको चाहिन्छ
खुम्चिंदै जाने होइन; मानवतामय चाहिन्छ सरल जीवन

Nawaraj Subba – Ujyalo Ko Kheti

आजकल गाइँगुइँ सुनिन्छ
धकेल्न खोजिदैछ फेरि अन्धकारमा
खबरदार !
वत्तीमुनिको अँध्यारोमा बस्न
विलकुलै मञ्जूर छैन हामीलाई
नगर बन्द नदीको सङ्गीत
काकाकुल तीर्खा बोक्न
अब मञ्जुर छैन कसैलाई

भन, किन उँचाइ हाम्रो बढेन ?
जबकि सगरमाथाकै शीरमा
शान्तिको पहिलो किरण झर्छ
वुद्धभूमिमा जन्मेर पनि हामी
किन युद्धभूमिमा छट्पटाइरहेछौं ?
कसलाई देखाऔं ?
अप्ठेरो ठाउँमा आएको यो पिलोलाई
आफ्नै घरमा हामी घुन भइयो र पिस्नसम्म पिसियौं
साँढे बीचको बाछा पनि भइयो र मिच्नसम्म मिचियौं
आज घरघरमा शहिदका सुनौंला तस्वीरहरू
टाँगेर घर उज्यालो त बनाइयो
तर घरभित्र बस्ने सन्तानका
मुहार किन अझै अँधेरै छन् ?

उज्यालोको खोजीमा
हामीले खोज्दै नखोजेका अथवा सोच्दै नसोचेका
अनगिन्ति दागहरू पनि लगाइएछ अनुहारमा
‘अँध्यारो रोपेर फल्दैन उज्यालो’ कसरी बुझाउँ
के आफैभित्र पहिले शान्तिको दियो सल्काउन सकिदैन त !
सकिन्छ, किन सकिदैन, अवश्य सकिन्छ
अनेकताबीच एकताको सुन्दर कमल फुलाउन सकिन्छ
खोजौं दिव्यपुञ्ज आफैभित्र
आज, अहिले नै
उज्यालोको खेती सुरु गरौं
अँध्यारो विरुद्ध उज्यालोको खेती गरौं !

Acharya Prabha – Sangeet Bihin Maun Juwari

ब्यर्थ बिचारको उहापोहमा
मस्तिष्क खर्चेर हामी
सदा शीतयुद्धमा लडिरहेछौँ
ता पनि…..
सकारात्मक निश्कर्षको
प्राप्ती छैन हामीलाई ,
अन्यौलमा भौँतारी रहेछौं
अकथित भावनाहरु मनभरी गुम्साएर
एकार्काका बिचारहरुसँग
असहमतिको सहिछाप गर्दै
मौन जुवारी खेलिरहेछौँ ।
कोही राजनीतिको रखवाला भएर
युद्धको धावा बोलिरहेछौँ
कोही धर्मको बिभाजनमा एकार्कालाई
बिभाजित गरिरहेछौं
कोही लिंगभेदको निहुंमा आफूलाई
अग्रणी बनाइ रहेछौं ,
कोही जातिबादमा
अन्धो बनिरहेछौँ ।
हो यो मौन जुवारीमा
न मादलको मीठो ताल छ,
न त सारंगीको स्वीकृतिको
मन छुने मीठो धुन छ
न त बाँसुरीको लय छ
फगत !यो जुवारी संगीतबिहिन छ
असमर्थन र अस्वीकृतिका शब्दहरु
ब्यर्थमा भरिएको छ
यो कण्ठबिहिन जुवारीमा
पोख्त संगीतकारको कमी छ
मीठो स्वरदिने गलाको
आवश्यकता छ
अनि सहि शब्दकारको खाँचो छ
यो मौन जुवारीमा ।

Binod Khadka – Anshu

आँशु पानी जस्तै हो
तर आँशु पिउनु हुदैन
आँशु पानी जस्तै बग्छ
तर आँशु जमाउनु हुदैन ।

आँशु पानी जस्तै हो
तर पानी आँशु होईन
आँशु अभिव्यक्ति हो
तर अभिव्यक्ति आँशु होईन ।

दूख र रोदनमा मात्र होईन
खुसीमा पनि बहन्छ आँशु
आफ्नै पीडामा मात्र होईन
अरुको पीडामा पनि
ओर्लिनु पर्छ आँशु ।

आफ्नो दूखमा त सबै रुन्छन
अरुको पीडामा पनि रुन सक्नुपर्छ
आफ्ना आँखाहरुबाट बहने आँशु
अरुका लागी पनि साँच्न सक्नुपर्छ ।

आँशु जमाउनु हुदैन
पीडा गुम्साउँनु हुँदैन
आँशुमा नै बगाईदिनु पर्छ
शान्तिमय जीवन जीउनका लागी
पीडा पखाल्नका लागी
आँशु बगाउनै पर्छ
आँशु जमाउनु हुदैन ।

Lekhnath Paudyal – Kaal Mahima

लेखनाथ पौड्याल – काल महिमा

भाका, भूल, दया, क्षमा र ममता, सन्तोष जान्दैन त्यो,
इन्द्रै बिन्ति गरुन् झुकेर पदमा त्यो बिन्ति मान्दैन त्यो,
थुप्रोमा उधिनी मिठो र नमिठो रोजेर छान्दैन त्यो,
खाता जाँची सबै दुरुस्त नबुझी बिर्सेर हान्दैन त्यो ।१।

राजा रङ्क सबै समान उसका वैषम्य गर्दैन त्यो,
आयो टप्प टिप्यो, लग्यो, मिति पुग्यो टारेर र्टर्दैन त्यो,
लाखौँ औषध अस्त्रशस्त्र महिमा देखेर र्डर्दैन त्यो,
व्याधातुल्य लुकेर चल्दछ सदा मारेर मर्दैन त्यो ।२।

आँसुका दहमा नुहाउँछ चिसो पानी रुचाउन्न त्यो,
सुख्खा जर्जर अस्थिपञ्जर विना शैया बनाउन्न त्यो,
मैलो भष्मसिवाय अङ्गभरमा केही लगाउन्न त्यो,
हाहाकार सरी मिठो अरु कुनै संङ्गीत गाउन्न त्यो ।३।

जोजो मिल्छ सुलुक्क निल्छ मुखमा हाली चपाउन्न त्यो
थाल्यो च्वाम्म सबै चपाउन भने आहार पाउन्न त्यो,
जत्ती मिल्छ उती उकेल्दछ पनि केही पचाउन्न त्यो,
यै चालासित कल्पकल्प कहिल्यै खाई अघाउन्न त्यो ।४।

Shyamal – Swayam Kantur Bidwan Kashinath

पढ्छ अहोरात्र पलेँटी कसेर पुरानो लिउमाथि
र खोतल्छ टिपोटहरू
घोरिएर पढ्छ भोजपत्र, ताम्रपत्र र शिलापत्रका उतार
वा स्वस्थानी व्रतकथाको माइक्रो फिल्म
केही टिप्छ, केही न केही टिप्नैपर्ने भएकाले
कृषि शाखाले दिएको दस वर्ष बुढो डायरीमा
जान्छ तिलौराकोट, लुम्बिनी
या त क्राचल्लको भाषा पढ्न दुल्लू कि त सिजातिर
फर्कन्छ काठमाडौँ थोत्रो बसमा
मानिसहरू कोचाकोच गरिएको भिडियो कोचमा
सोच्छ पुरातत्व विभागको वाचनालय–
‘यी मानिसहरूझैँ कोचिएका छन् बिचरा
पुराना दामी पाण्डुलिपिहरू दराजको धुलाम्मे कुनामा’
सोच्दै थियो, झन्डै मरेको दुर्घटनामा
बाँच्छ र सोच्छ गरुडपुराणको छालाको गाता
सोच्छ आफ्नी पत्नीझैँ लाग्छ मैथुनरत
मन्दिर–टुँडालका मल्लकालीन अप्सराहरू
काष्ठकला/प्रस्तरकला र अर्को कुनै कला
हराएका अक्षर/खिइएका अङ्कहरू जोडजाड गर्छ
यो पावरलाल चस्मा पाटन पुग्छ मानिस भेटिँदैन
भक्तपुर पुग्छ र देख्छ काष्ठकला ज्यापू दाइको खर्पन देख्दैन
हेर्दैन जिउँदा मानिसहरूप्रति किमार्थ हेर्दैन
मध्यरात सपनामा भ्रमण गर्छ अजन्ता र एलोराका गुफा
बिहान हेर्छ ताजा अखबार र पढ्छ– सूर्यबहादुर प्रधानमन्त्री
संस्कृति स्तम्भमा हेरेको चस्मा गाडेर– देखियो फेरी पहिलेकै कुरा
‘चौबीस – पच्चीस सालको परेछ’ भनेर थन्क्याउँछ अखबार
पुराना अखबारको कन्तुरमा
स्वयम् यौटा विदीर्ण कन्तुर विद्वान काशीनाथ ।

Bhupi Sherchan – Piyera Ta Hera

‘मैले पिएकोमा रिसाएका साथीहरु
पिएर त हेर, पिउन झन् गाह्रो छ ।
मरेर शहीद हुनेहरु
जिएर त हेर, जिउन झन् गाह्रो छ !!’

Sarubhakta – Suchi

सिकारी हावाः प्यारापिटमा उभिएका जुलुशहरु
किचकवधका पूनरावृत्तिहरु हेर्दैछन्
खरायो वर्षभरि
सफाया अभियान चलेको छ
वेलुनको पृथ्वी
स्लोथगतिमा घुमेको छ
हामी कृषकामा आत्माहरु
चमेरा फल्ने रुखहरु मन्तिर चिडियाखानामा
खैनीखाने वाघहरु हेर्दैछौं
उ ! विधवाहरुको जुलुश
लोग्नेमरेको सुशोभन तक्मा विभुषित छन्
समय आधातित भ्रुणपरीक्षण – प्रत्येक दिन
सिमोन दी वुआहरु आत्मघातित छन्
युद्ध सहस्राब्दी र अकालवुद्धहरु
लासहरुमा सूचिकृत छन्
आउ, यूरो डलरका मुण्डमालाहरु भिरेर
च्याउवमहरुको खेती गरौं
प्रोफाइलहरुमा बन्द जिन्दगी
लोडसेडिङ्ग प्रेमका वाढीहरुमा वग्छन्
सवै भन्छन् हृदय विशाल हुनु पर्छ
त्यसैले आऊ, भैंसीका हृदय प्रत्यारोपण गरौं
ए ! पानखाने बूढाहरु कता लागे ?
आजभोलि सर्वत्र अहंकारका ज्वालामुखीमा
लाभाका पानहरु बेचिन्छन्
विचारहरुको दासत्वः अव हामी दासप्रथाबाट
आत्मदासप्रथातर्फ उन्मुख छौं
देशधर्तीभरि तुफान छ ? त्यसो भए आऊ,
मनचिन्ते विमानमा पर्वतीय उडान भरौं
प्रत्येक मान्छे एक जैविक हतियार हो
ए ! यो पशुपतिनाथको देश हो
यहाँ मान्छे पाइदैनन् ?

Manoj Bogati – Ankha Ko Gahiro

तिम्रो आँखामा लतपतिएको त्यो यौनिक रङले तानेर
कतै लगिरहेछ
मेरो लुते मर्यादालाई।

मेरो मर्यादा
आफ्नो सबै भन्दा सम्वेदनशील अङ्गलाई
पातलो स्वाभिमानले छोपेर
ठिङ्ग उभ्छ
आगोको दैलोमा।

तिम्रो आँखाको आगो पटक्कै निभ्दैन।

कता-कताबाट पग्लिन्छ हिउँपुरुष
कुनै पोखरीमा जम्दैन।
पग्लिबस्नुको यो मीठो स्वाद
जीवनको मीठो कविता
एक्लै भोग्छु म।

अर्धनग्न नायिकाको यो तस्वीरको गहिरोमा
जति डुब्छ मेरो मर्यादा
उति बन्द हुन्छ
उसको आँखा।

Nawaraj Subba – Dodhar Raat

कुनै रातको त
तिखो काँडा हुँदोरहेछ
छातीभित्र हृदय पोल्ने
तातो राँको पनि हुँदोरहेछ,
यो कस्तो घडी आयो
चिच्याउँ कसैको सपना टुक्रिन सक्छ
चुपचाप सहुँ यसरी त अब
आफ्नै हृदय टुक्रिन सक्छ ।

Bhupi Sherchan – Chiso Astray

यहाँ जो आउँछन्
मुटुभरि आगो, ओठभरि ज्वाला बोकेर आउँछन्
यहाँ जो बस्छन्
हत्केलाभरि खरानी र आँखाभरि धुवाँ बोकेर बस्छन्
र यहाँबाट जो जान्छन्
पोल्टाभरि निभेका विस्वासहरु र सपनाहरु सोहोरेर जान्छन्
यस्तो छ यो चारभञ्ज्याङ् खाल्टो
एउटा चिसो एष्ट्रे जस्तो छ
यो चारभञ्ज्याङ् खाल्टो

Gopal Prasad Rimal – Naari

“नारी के हो ?”
सोध्ने, “लौ विचार गर, म भरेतिर आउँला”
भनेर हिँडिहाले,
जवाफ दिनु थियो, त्यसैले मैले एक्लै बसेकी—
नारीलाई लुकेर हेरेको सम्झेँ; ऊ सिँगार गर्न लागेकी छ,
ऐनामा प्रतिबिम्बित आपनो हरेक अङ्गलाई ऊ
टोह्लाएर हेर्दी रहिछ,
अनि देखा परेको आफूलाई आँखा चिम्लेर खोज्दी रहिछ,
र्बिर्सँदी रहिछ; अनि फेरि ऐनामा प्रतिबिम्बित आफ्नो हरेक
अफ्नो हरेक अङ्गलाई टोह्लाउँदै निहार्दी रहिछ ।
ए सोध्ने कता पुगे हँ ? सुनिने दूरीसम्म मात्र उनी पुगेका भए
म उनलाई चिच्याएर भए पनि भनिदिन्छु,
‘उसको रुपलाई मात्र लिने हो भने
नारी आफैँ उसको र हाम्रो पनि आश्चर्य हो !’
सिँगार सिद्धिन्छ;
उसको मीठो अधरमा अब साँझको हावाले हल्लाएको
दीप–शिखाजस्तो मुस्कान खेल्नेछ;
अनि आफ्नो प्रेमीको अङ्गालोमा बाँधिएर,
हल्लीँदो मुटुको पीङ खेलेर उसको नानीमा ऊ
आफुलाई निहारेर हेर्नेछ,
अनि सुतेपछि स्वप्नमा आपैmलाई देख्नेछ;
आफ्नै उपस्थितले रमाइलो भएको सपनाको
जूनमा ऊ अभिसार गर्नेछ ।
ए सोध्ने कता पुगे हँ ? सुनिने दूरीसम्म मात्र
उनी पुगेका भए उनलाई म चिच्याएर भए पनि
भनिदिन्छु, ‘उसको रुपलाई मात्र लिने हो भने
नारी आफैँ उसको र हाम्रो पनि आश्चर्य हो !’
नारी जस्तो यहाँ सुन्दर निर्माणजस्तै सपना
र सपनाजस्तै बुरबुरे भएकी छ, उस्तै ऊ विनाश
जस्तै खँदिली पनि छ;
ऊ झाँक्रो फिँजाएर युद्धमा आँधी भएर आउँदा
संसारलाई मसान तुल्याउँदै हुर्रिएकी पनि छ ।
यो त कथा भो, सुनेको कुरा भो;
मैले यहाँ नारीलाई धेरैजसो बरबरी रोएको देखेको छु ।
ए, सोध्ने कता पुगे हँ ? उनलाई म नारी यसरी
रोई भनेर उनको आँखामा केही आँसु ल्याउँछु,
अनि आश्वासन दिंदै भन्नेछु;
‘हो नारी रोई, तर ऊ आँसु मात्रै होइन;
कहीँ कहीँ उसले आफूलाई पाई पनि सकेकी छ !’
नारीको निर्माणको बारेमा मैले यस्तो हल्ला सुनेको छु—
चकमन्न रातमा ताराहरुले कानेखुसी गरेको सुनेथेँ
बूढा ब्रह्मा साराका सारा जूनकीरीहरुलाई
पछि लाएर संसारको सबभन्दा सुन्दर कुञ्जभित्र
चाहिने सर्दाम लिएर पसेछन् । सर्दाम यस्तो रहेछ;
रवि–शशिको पृथ्वीमा पर्ने, मरेको आधा तेज (त्यसै बेलादेखि आधी
पृथ्वी अँध्यारो भएको रे !)
आकाशको समात्न सकिने भाग;
आगोको छोए पनि नपोल्ने चाहिँ हिस्सा;
इन्द्रधनुको अदृश्य आधा चक्का बुन्ने हावा
जसको एक खुट्टा पानीमा र अर्को खुट्टा घाममा पर्दछ ।
यति सर्दाम लिएर जूनकीरीहरुको प्रकाशमा
बूढा ब्रह्मा नारी निर्माण गर्न लागेछन् ।
बनाइसकेपछि उनी हर्षले गद्गद भएछन् ।
उनले त्यस बेला छोडेको खित्का हावाको हरेक झोकामा
अझै ओसारिदै छ रे ।
मैले यो कुरा ताराहरुबाट आफैले सुनेको भनेछु ।
हैन ब्यारे, मैले यो रहरलाग्दो झुट बोलेँ ।
यस्तो राम्रो कुरा आफैले सुनेर पृथ्वीमा सबभन्दा
पहिले ल्याएको छु भन्ने श्रेय लिन को नचाहोस् ?
कुरा के भएको थियो भने ताराहरुले त्यो कुरा
रातभर आफ्नो सुनौला मनमा खेलाइसकेपछि,
पछि बिहानीपख नारीको गाला रङ्गको गुलाफको
पूmलमाथिको शीतको थोपालाई भनेर लुकिहाले;
शीतको थोपाले नारीको आँखाको नानीजस्तो
कालो भमरालाई सुनाएछ;भमराले नारीको
कपालको कालो रङ्गको नाता परेको कोइलीलाई
सुटुक्क भनेछ । अनि कुञ्जमा कोइली ‘को हो ! को हो !’ भनेर
मलाई पर्खिरहेको रहेछ । म पुगिहालेँ ।
उसले मलाई भनिहाल्यो ।
भएको कुरा यै हो ।
ए सोध्ने कता पुगे हँ ? टाढै पुगिसके होलान् ।
भरे आउनेबित्तिकै मलाई कोइलीले भनेजस्तै गरी
सबै कुरा एक–एक गरेर भनिदिन्छु ।
साथसाथै यो पनि भनिदिन्छु नारी सृजनकर्ताको आनन्द हो ।
बूढा ब्रह्मा अझै हाँस्तै छन्,
नारीले केटाकेटी छँदा पुतली लखेटेको देखेर, यौवनमा
आफ्नै छायालाई लखेटेको देखेर, पछि आफ्नै
प्रतिरुप केटाकेटीलाई माया गरेको देखेर ।
नारी के गर्छे !
ऊ चन्द्रले समुद्रमा झैँ हाम्रो हृदयोदधिमा
हाँसो र आँसुको ज्वारभाटा उमाल्छे ।
हाम्रो हृदयबाट अँजुली भरेर ऊ आफुलाई त्यसमा हेर्दछे ।
अनि नुहाउँछे । उसको यो रहस्यमय खेललाई
म के भनूँ ? प्रेम ?
सोध्ने भरे आउँछन्, बरु अलि ढिलो गरेर आऊन् ।
त्यतिन्जेल यी मीठा तीखा कल्पना र चित्रहरुलाई छहारीमा
बसेर गाईले घाँस उग्रेझैँ गरी म मनमनै खेलाइरहन्छु ।
उनी आएपछि एक–एक गरेर सबै कुरा भनिदिन्छु ।
साथसाथै यो पनि भनिदिने विचार गरेको छु, ‘हेर बाबै !
कृपा गरेर अर्कोचोटी यो प्रश्न गर्दा तिमीले
‘नारी’ शब्द बोल्दाखेरि देखिएको तिम्रो आँखाको चमकलाई
मेरो हृदयको गहिराइमा नहराउने गरी छाड्न नबिर्से
किनभने त्यो चमक नभए नारीउपरको हरेक बिचार
रुखो हँदो रहेछ, त्यो चमकबिना
नारी ‘नारी’ शब्दमा अटाउन पनि आटाउन्न ।’

Shyamal – Duswapna

खोलाहरुमा बग्नै छोडयो कञ्चन पानी
रगतको बेगवान् नदीमाथि हल्लिदै छ
झोलुङ्गे पुल
भन्छन् योद्धाअरुले डामेका ढाडहरु
अब के—के हुने हो ।
कोचिएको छ खचाखच दिमागमा
बदलाको भूत
बाटाहरु यति धेरै छन् यस ठाउँमा
कुन बाटामा कोही किन जाने हो
भन्छन् स्कूलका मास्टरहरु
स्कूल नगएको पनि धेरै भयो
अब के—के हुने हो ।
जहाँ गए पनि हुन्थ्यो
जति बेला पुगे पनि हुन्थ्यो
कसले जाँच्थ्यो रपिठयूको झोला
र सोलीमा राखिएको कोसेली
अहो, अचेल आउदँन
कोही आफन्त
उराठलाग्दो फलैचामा बसेर
सोचिरहन्छन्
बूढाहरु धुवाँको सर्को
तान्दै
अब के—के हुने हो ।
हामी त खेल्थ्यौ जे भेटयो त्यही
हामी त जान्थ्यौं जहाँ मन पथ्र्यो उहीं
अचेल पड्किन्छन् भाँडाहरु
हाम्रा प्यारा खेलौनाहरु
अहो, छुनै हुँदैन केही पनि
नजाऊ नानी कतै पनि
भन्छन् हाम्रा आमाहरु
खेल्ने जमाना गयो
अब के—के हुने हो ।
धेरै भयो हुलाकी छैन
तीन–तीन महिनामा आउने चिठी
धेरै भयो आएको छैन
रेडियोले गन्ती गर्छ
जङ्गलको लासहरू
हरे ! मेरो लाहुरेलाई के भयो
भन्छन् लाहुरेनी युवतीहरू
अब के–के हुने हो !
कहिल्यै केही नखाए पनि
गर्मी भए पनि, जाडाले सताए पनि
हाँसिरहेको हुन्थ्यो बुद्धको मूर्ति
धेरै भयो चुपचाप रुन थाल्यो
भन्छन् क्युरियो पसलका मालिकहरू
अहो ! यस देशमा के हुन थाल्यो ?
यो मूर्ति अझै कति रूने हो
अब के–के हुने हो !
टेलिभिजनको पर्दामा
सा¥है गम्भीर देखिए गृहमन्त्री
र उदास देखियो
उत्तरी श्वेतमाला
पहाडबाट मुस्काउन छाडेर
बमसगैँ तुलमा टाँगियो घाम
कहिल्यै नरिसाउने माइलो
रिसायो बेसरी
अब के–के हुने हो !

Bhupi Sherchan – Abhishapta Ghar

जब–जब बायाँ र दायाँ पट्टिका छिमेकीहरुले
एकार्काको छानामाथि ढुङ्गा बर्साउँछन्
यस घरको छानामा घाम ताप्न बसेकी बूढीको चश्मा र
कौसीमा रमिता हेरिरहेकी दुलहीका चुराहरु फुट्छन्,
आधारातमा जब छिमेकीहरुले आपस्तमा
जहाँबाट जे पायो त्यसैले कुटाकुट गर्छन्
भोलिपल्ट बिउँझेर यस घरको बातको रोगी बूढाले
आफ्m्नो लौरी भाँचिएको पाउँछ ।
यस्तो छ अभिशप्त घर
डढेलोको बीचमा उम्रेको रुखजस्तो छ यो घर ।