नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
“कविता दिने हैन ?
– कविता दिइसकें मैले, आफ्नो साथीलाई ।”
सताउला भनी धेरै-धरै
केही क्षणको बिछोडने जीवनमा
दिन्छिन् उनी मधुर कल्पना
सम्झना सांच्न र बांच्न कवितामा
स्वच्छन्द कविको एउटा फुक्का सोधाइमा Continue reading “Krishna Bahadur Chhetri – Prem Ko Pahilo Uchchhawas Ma”
झिसमिसेका कसिला अंगालोहरु
दिनभरिको वाटो सम्झेर खुकुलिन्छन्
हतार हतार म झोला भिड्छु
एक्लोपनको भयले
मेरी श्रीमतिको अनुहारको रङ्ग बदलिन्छ ।
तिनका प्यास, रहर र र्समर्पण जति सवैलाई
आलै छाडेर म
दुनियां Continue reading “Shreeshisha Rai – Sriman Hunu Ko Pida”
फेर्दैछु
तारा सारा दिन गनेर भएनि
जिएकै छु मृत्युलाई छलेर
ढुक्क बाँचेकै छु ।
मलामी हिँडेको छु
कैयौ अन्तिम अञ्जुली
फूल र माटो चढाएको छु
मुङलान जानेलाई
विदाईका हात
कैयौं पटक हल्लाएकै छु ।
दुखसुखका Continue reading “Nawaraj Subba – Jeevan Bodh”
सेँठसँग लिएको कालो रंगको होस
या अमेरिकाबाट आएको छिर्बिरे
यूएनमार्फत आएको नीलो रंगको होस
या रक्सौल हुँदै पसेको पेटारे
ओढेको दिनदेखि शिरमाथि चढ्छन् छाताहरू
र सकृय हुन्छन् उभिण्डो टाँगेर आफ्ना टाउहरू Continue reading “Bikram Subba – Chhata”
अनेक अंगहरू जोडजाड गरेर बनेको कंकालमा
उभिएको र हिँडडुल गरिरहेछ एक ज्यान
ज्यान भन्नु आधारभूत अंगमा
मसिना प्रत्यंगहरू टाँगिने थाङ्ग्रा हो मेरुदण्ड !
जमानादेखि मेरुदण्डकै थाङ्ग्रो समाएर
सबै अङ्गहरू Continue reading “Bikram Subba – Merudanda”
धोका पाएको विश्वासले
अब ईश्वर कहीँ देख्दैन
तर पाप र अपराध होला भनेर
मसँग नडराऊ साथी
चोटले छाती छियाछिया भए पनि
छाती भित्रको यो धड्कन्
यहीँ रुक्दैन ।
पूर्नेको जूनलाई किन पर्खेको ?
भेट्ने उनैलाई हो क्यारे,
तिमी उनैलाई उनकै प्रकाशमा देख,
तिमी उनलाई आजै यो औंँसीको रातमा भेट ।
आउने त्यो वसन्तलाई किन कुरेको ?
तिमीले खोजेको फुल हो र ?
उनकै सुवासमा तिमी Continue reading “Gopal Prasad Rimal – Bhet”
बाह्य सुकिली नयाँ सडक, छाँट्टिएर
पेटीहरु ओहोर–दोहोर गर्छिन् साँझमा
र स्लिवलेस् ब्लाउजको पाखुरामुनि खिचापोखरी
निसासिन्छ गल्लीका
काखीका रौंजस्ता झ्वास्स उम्रेका धमिला, दुर्गन्ध
घरहरुका माझमा
पसलहरुका Continue reading “Bhupi Sherchan – Sanjh Ko Naya Sadak Jindagi Ko Jatra”
कुहिरोमा काग अल्मलिए पनि
अन्तमा गन्तब्य भेट्टाई छाड्छ
अँध्यारा सबै रात होइनन् नसुत्नु
मनको कम्पास छामेर
सधैं पूर्वामुख भई विश्वास गर्नु
बिहान सूर्य झुल्की छाड्छ ।
गर्ने शीघ्र समाप्त पाशविकता जीवित विद्या पढी
यौटा वर्र्गीय चेतना हृदयमा राखी अगाडि बढी
आर्थिक शैक्षिक शोषणादिहरूका धक्का परी ज्यानमा
आएको छ व्यथा उठेर अहिले संघर्ष मैदानमा
आस्था ज्योतित निर्विकार Continue reading “Yuddha Prasad Mishra – Byunjheko Byatha”
दामोदर जलकुण्डबाट सहजै निस्केर यात्री सरी
कैले शान्त त रौद्र रुप कहिले हा–हा र हूँ–हूँ गरी
अग्ला श्वेत हिमाल, उच्च गिरि औ ढुङ्गा, मुडा, बन्जर
खोपी मार्ग बनाउदै र कहिले तोड्दै ठूला कन्दरा ।
— ० —
मुक्तिनाथ Continue reading “Hariprasad Bhandari – Kaligandaki”
कैले चुटिन्छ मुसलधारे झरीमा पीरको
कैले बगाउँछ खहरे आँसुको
मेरो जीवन कस्तो ! कस्तो !
झरी सहने; गुनासो नपोख्न्ने ढुंगा जस्तो
कैले बन्छ फूल सुवासिलो
सजिन्छ हृदयको एक कुनामा कसैको
मानौं मेरो जीवन Continue reading “Krishna Bahadur Chhetri – Mero Jeevan”
लेखिँदैछ अब एउटा नयाँ किताब
मानिसहरू भन्दैछन् –
किताबको कुनै पनि अध्यायमा
कुनै पनि नश्लका
राजाका जुँगावाला टोपीले शिर उठाउँने छैन
रानीका कुटील मुस्कान कतै पोतिने छैन
युवराजका कामुक ठट्टाहरूको विवरण लेखिने छैन
युवराज्ञीको शिरमा दैवी शक्तीको ताज पहिर्याइने छैन
के के होला त त्यो किताबमा ?
किताबको कुनै पनि खण्डमा
पार्टीका अड्डाहरू
भाडाका टाँगन घोडा बाँध्ने अस्तवल हुने छैन
मन्त्रालयका नयाँ कुर्सीमा
पुरानो छाँयाले जागिर खाने छैन
कतैबाट संचालित कुनै सिल्लीहरूले
संसदको माइकबाट हाम्रो कानसम्म विष फुक्ने छैन
गाउँ-घर-टोलको सुरक्षाको निम्ती
कुनै विदेशी राइफल भर्ति हुने छैन
के के होला त त्यो किताबमा ?
किताबको कुनै पनि दफामा
महिलाका उज्याला आँखा थुन्ने आँशु हुने छैन
रैथाने मानिसको किपटका पर्खालबाट ढुंगा थुतेर
पुराण वाचन गर्नेको आशन निर्माण हुने छैन
स्वदेश गानको ढुकढुकी चल्दा
दलितका छातीको धुनलाई विरहको पहिरोले तान्ने छैन
मधेसका निकुञ्जहरूबाट निस्किरहेका सुगंधहरूलाई कसैले
देसद्रोही कुर्ता र अनागरिक सुरुवाल पहिर्याउँने छैन
कर्णालीको नौरंगे डाँफेलाई फसाउँने इन्द्रजाल हुने छैन
के के होला त त्यो किताबमा ?
किताबको कुनै पनि हरफमा
लिम्बुवानको कञ्चनजंघामा स्वतन्त्र डुल्ने
ध्वाँसे-थ्याप्चे चितुवालाई धराप थापिने छैन
खम्बुवान-अरुणको हाक्पारालाई फसाउँने ढोडिया हुने छैन
तमुवान र मगरातलाई धसाउँने पाताले छाँगो हुने छैन
थरुहट र ताम्सालिङको निधारमा कालो वादल हुने छैन
झुप्राका छानाहरू जगल्ट्याउँने वतासको तुफान हुने छैन
खलंगातिर झरिरहेको बहुमुल्य जडीबुटी
कथाको केवल असहाय घाइते पात्र हुने छैन
तराइका अन्न सिरिफ चण्डालका लोकगीतको गेडा हुने छैन
के के होला त त्यो किताबमा ?
किताबको कुनै पनि अनुसूचिमा
मानिसका मुटु-कलेजो भेदन गर्ने सुइरो हुने छैन
छोरी-बुहारीको अस्मितालाई मुडाझैँ चिर्ने खञ्जहर हुने छैन
किसानको खेतले विधवा बस्ने मौसम आउँने छैन
मजदुरका हातहरू तुरुङ ठोक्ने शान्ति हुने छैन
विद्यार्थीका पठनपाठन रोक्ने घडि घुम्ने छैन
गायकले गीत गाउँदा कुनै हुकुमी ताल बज्ने छैन
कविहरूका अराजक उडानलाई बाँध्ने संहिता हुने छैन
स्वर्गजस्तो यो मेरो मुलुकमा
राक्षस उत्पादन गर्ने कारखाना हुने छैन
अब तिमी नै भन,
के के होला त त्यो किताबमा ?
कराइरहने माऊगाईको आँखा बालेर
उज्यालिएको त्यो किसानको घरको भित्तामा
हॉंसिरहेको खबरकागजको बराक ओबामाको तस्बीरले
देख्दैन
किसानको मनको घाउ।
खबरकागज भित्तामा टॉंसेर सजाएको कोठामा
चुपचाप बसेकी
आशामायाकी लुती प्रतीक्षालेआजै रातीको सपनामा पनि
स्पष्टै देखिन्
परदेश लागेको लोग्नेको हस्टपुस्ट शरीर।
हलो बोकेर निस्किएको बूढ़ो किसान
त्यही पुरानो खेत जोत्दैछन्।
उसको निधार हेर्नु
कहिल्यै नजोतेको बॉंझो खेत जस्तै देखिन्छ।
सॉंझ धिप्रीको उज्यालोमा दूध उमालिरहेकी
किसानकी स्वास्नीमान्छेलाई
अँध्यारो गोठबाट नै देख्छ
बँधुवा रोजगार खेपिरहेकी
दार्मी गाईको ममतीय आँखाले।
बिहानै टीभीमा देखिने देश जस्तो सफा छैन यो खर्क
न खबरकागजको अक्षर जस्तो शिक्षित छ।
बराक ओबामा के बुझेर हॉंसेको हो हँ?
यो खर्कको दृश्य खाममा हालेर
राष्ट्रपतिलाई पठाईदिने जान्ने छोरा
कहिले फर्किने दिल्लीबाट!
प्रत्येक दिन
चोरझैं सुटुक्क आएर
मलाई भोरले अलिकति निचोर्छ
व्यूझन्छु म किरणहरूको स्पर्शले
देख्छु प्राचीका नियमित रूपमा माझिएका
सेतासेता उज्जवल दाँत
हुन्छ मनको कुनै कुनामा
एक हल्का तर तीक्ष्ण आघात
आह! सकिंदै गइरहेछ मेरो जीवन
प्रत्येक दिन एक निश्चित मात्रामा टुथपेष्टझैं।
अस्तिसम्म यो आरु
विधवा जस्तै
ठिङ्ग उभिएथ्यो बारी छेउमा
मेरो मन हुँडलिएथ्यो घट्ट झैं
निराशाले
एउटा गीत गाइथी
र घाँटीमा भक्कानो पारी गएथ्यो
त्यसको मूच्र्छनाले
अहिले देख्दैछु
त्यसको पनि यौवन चढेछ, एकपटक फेरि
मौलाएछ सायद इच्छा
विद्रोह भएछ भित्रभित्रै
आरु फुलेछ
ऊ, आफ्नो प्रेमी भेट्न
बाहिर टुसाइछ त्यसकी मुना ।
मिटिङ्ग र गोष्ठीजस्तो
शब्द र कागजको पाना होइन
हाकिमको अर्डरजस्तो होइन
कोर्टको बहसजस्तो पनि होइन
कार्यान्वयन हुनै नसक्ने
कुनै परियोजना होइन
चुनावको मुद्दा होइन
पार्टीको नारा होइन
राजनैतिक दाउपेच पनि होइन
जिन्दगी त
मिठो र नमिठोको संगम हो
त्यसैले
जिन्दगीलाई भोगेर हेर ।
म माटो मुनिको बीउ
भरखरै एउटा कोमल हातबाट रोपिएको छु
खुला आकाश र उज्यालोसित बिछोडिएको छु
सिर्जना गर्न अँध्यारो पनि पिउनु पर्दोरहेछ
म अहिले
धरतीभित्रै
अँध्यारो पिएर बाँचेको छु
यतिबेला
आफ्नो भन्नु–
आफैंभित्रको पीडा छ
मलाई थाहा छ
यही पीडाले
मलाई उमार्न सक्छ
यो पनि थाहा छ
यही पीडाले
मैलाई मार्न सक्छ ।
उभिण्डो टोपी लाएर
निर्वस्त्र शान्ति
रेसकोर्टका घोडाहरुझैं दगुरे
खोई, क्रयाक्पट् वुद्धहरु कता लागे ?
गडम्यानहरु
सैतानहरुका वस्तीमा छन्
हिजो हामीले प्रेमदिवस मनायौं आज
घृणादिवस मनाउँदैछौं
‘गोली ठोक्नु पर्छ त्यस्तो कविलाई !’
युगकविको युगीन वाणी हो
चरमराएका मानवविकास परिसूचकांकमा
खोई कविता कहाँ छ ?
कम्प्युटर भिजनसिन्डोम ः हामी अनलाइन
पूजामा ब्यस्त छौं
यतिखेर तुरुप हराएका जुवाडेहरु
बिरामीहरुको मौन जुलुशमा सामेल छन्
शरणार्थी देश कहाँ छ ? हृदयमा कि भूमिमा ?
आह ! शान्ति क्षेत्र नेपालमा जहिलेपनि
शान्तिवार्ताको हल्ला छ
अन्तहीन यक्षप्रश्न ः केराउवारीका सामुहिक वलात्कारहरु
हेर ! हेर ! इतिहासका झ्याक्रे अधिनायकवादीहरु
बहुरुपी नाच नाच्दैछन्
हामी कहाँ छौं ? भग्नावशेषहरुको भग्नावशेषहरुमा छौं
यसर्थ जिन्दगीका खरखडाइहरु
ग्वेवेलियन शैलीमा वेपत्ता छन्
आउ, आत्माहरुको क्लोनिङ गरौं !
कारण उता डोलीमरिछ यता हामी
स्वस्थानी व्रतकथा सुन्दैछौं
धडपकड जारी छ
धरपकड जारी छ …
अझैपनि टेरेन्टुलाहरु काशीवास गएका छैनन्
पशुवधशाला त्यहाँ छ, मानववधशाला सर्वत्र छ
आह ! यहाँ कोही गड्यौला खेती गर्दैछन्
कोही शहीद खेती गर्दैछन्
एत्तेरिलै ! गरीवीमापन गर्ने हो ? शमृद्धि मापन गरे हुन्न ?
‘आयो गोर्खाली !’ आजभोलि इतरयुद्धमोर्चाहरुमा
सर्वत्र चौकिदारीका माग वढेका छन्
ए, रुखचढ्ने गँगटाहरु !
हाम्रा देशवासीहरु के गर्दैछन्
गाँजा नभित्र्याएर ?
आमा, त्यो आउँछ र ?
“हो, बा, त्यो आउँछ ।
तयो बिहानको सूर्यझैँ उज्यालो छर्दै आउँछ ।
त्यासको कम्मरमा झुन्डिएको शीतजस्तै टल्कने
तिमी एक हतियार देख्नेछौ;
त्यसैले ऊ अधर्मसित लड्नेछ !
त्यो आउँदा तिमी पहिले त सपना हो कि भनेर
छामछुम गर्नेछौ, तर त्यो हिउँ र आगोभनदा पनि
बढ्ता छोइने भएर आउँछ ।”
हो र आमा ?
“हो, तिमी जन्मँदा तिम्रो कलिलो अनुहारमा
त्यसकै छाया देख्ने आशा गरेकी थिएँ;
तिम्रो हिस्सी परेको हँसाइमा त्यसैको सुन्दर छवि;
तिम्रो तोते बोलीमा त्यसैको मधुर ध्वनि;
तर त्यो मीठो गीतले तिमीलाई
आफ्नो बाँसुरी बनाएनछ !
तयो तिमी नै हौला भन्ने
मेरो यौवनभरिको सपना थियो !
जे होस् त्यो आउँछ;
म आमा हुँ, सारा सृजनशक्तिको मुख भएर
म भन्न सक्तछु,
तयो आउँछ,
मैले यो कुनै अल्छी सपना देखेको होइन !
त्यो आएपछि तिमी यसरी
मेरो काखमा आएर घोप्टिने छैनौ;
सत्य कुरालाई तिमी यसरी
चुम्बकिएर कथा सुनेझैँ सुन्ने छैनौ;
तिमी त्यसलाई आफैँ नै देखन सक्ने, सहन सक्ने र
ग्रहण गर्न सक्ने हुनेछौ;
मैले यसरी धैर्य दिनुको सट्टा तिमी सङ्ग्राममा जाँदा
लाख सम्झाएर पनि नमान्ने आमाको मनलाई
सान्त्वना दिँदै बिदा हुनेछौ;
मैले यसरी रोगीलाई झैँ तिम्रो कपाल
मुसारिरहनुपर्ने छैन !
हेरौँला, त्यो हुरी भएर आउनेछ,
तिमी पात भएर पछयाउनेछौ !
उहिले त्यो जीवनलोकबाट झरेर जूनजस्तै पोखिँदा
सारा जडता सगबगाएको थियो, बा;
त्यो आउनेछ, तिमी उठ्नेछौ !”
त्यो आउँछ कि आमा,
मधुर उषाले चराहरुको कण्ठलाई जस्तै
त्यो आउन आशाले मेरो हृदयलाई कुतकुत्याइसक्यो आमा !
“हो, त्यो आउँछ,
त्यो बिहानको सूर्यझैँ उज्यालो छर्दै आउँछ ।
अब म उठेँ, गएँ ।”
०
“तर त्यो तिमी नै हौला भन्ने
मेरो यौवनभरिको सपना थियो !”
० ०