Pravin Rai Jumeli – Gaunle Gajni

प्रवीण राई जुमेली – गाउँले गजनी

जुन दिन त्यसले मेरो टाउकोमा १७७९ अगिको फ्रान्स बजारेर गयो
त्यस दिनदेखि यता म एन्टेरोग्रेड अम्नेजियाले ग्रस्त छु
म भन्न सक्तिनँ कतिबेला मेरो स्मृति जान्छ र कतिबेला त्यो फर्किन्छ
भुलेकाहरुलाई सम्झिनैलाई जिउभरि झरी र बादलहरुको टाटू खोपिराखेको छु

विपनाको पत्करहरु टेक्दै जीवनको फारम भर्न
आउनेहरुलाई म सधैँ तयार राख्छु मेरो जवाफ
पहाड मेरो आमा माटो मेरो पत्नी र पसिना मेरो सन्तान
ब्लिडिङ टेक्नोलजीको बैसाखी टेक्दै खेलहरु बेचिहिंड्ने ब्रोकरहरु झैं
भ्रमको अविराम ‘कमेडी सो’मा थप्पडीहरु खोज्दै गाईजात्राहरु
मेरो जिउने कलाको खिल्ली उडाँउदै खूब ‘मिमिक्री’ रच्छन्
अहो म तिनीहरुको समृद्धि बढाउने गाउँले गजनी सत्ते होइन
मेरो मनको हार्ड-डिस्कबाट तिनीहरुकै घमण्ड र रीसले
सन्तोक र रसमयताका फाइलहरु चुन्दै डिलिट गरेको छ
अहिले-अहिले सुन्दैछु मैले भुलेको ती स्मृतिहरु सबै
विस्मृतिको मेमोरी-चिपमा हालेर कुन्नि
समयको कमोडमा फ्लस् गरिएका छन् अरे

म एउटा रुख यो भेकको वारिपारि फैलिन सक्छु
केही घामको प्रकाश र झरीका थोपाहरु यतातिर पनि छिरिदिए
म पनि हरियै भएर झ्याँगिन सक्छु
कसले छोप्यो हँ यो अकासलाई कसले छोप्यो
कसले चुँडायो नी मेरो गाउँले-स्मृति मबाटै हँ
कसले डण्ठ्यायो मेरो गाउँले-इच्छाहरुको टाउकोमै
भनिन्छ यस्तै स्मृतिहरु खाएर मात्रै नअगाउनेहरु त कति छन् कति
फेरि भागेर आफैलाई सन्तोकको एकान्तसित
बहाल गराउने त्यस्तो मुलुक पनि खै कहाँ पाइयो र
तबै त साधु-बाक्केहरु अवसरहरुको झोलाभरि बोकी
स्मृतिको व्यापार गर्न आउनेहरुदेखि लुकिहिंड्नै पनि कहाँ सकियो र

ठूलो केही नाप्दैनस् भने किन जन्मिस् नाथे
सोद्धथे मासुले निर्मित बाबु
खै जन्मिनु अगिको अनाम र अचेतनतामा
जीवनको रहर उम्रिसकेको थियो पनि कसरी भन्नसक्छु र
त्यसरी मेरो आउनु यो संसारमा पूर्वनियोजित नै कहाँ थियो नी
यसैले भनिदिन्छु म त औल्याउँदै अनाम समयको चित्रगुप्तलाई
अब यसलाई पनि तँ एउटा षडयन्त्रको रुपमा दर्ता गर् ए
अनि भनिदे कि यो म जस्तो भएर मेरो आउनु
कतै पच्य कुरा होइन स्वागतयोग्य विषय होइन
यसैले मलाई तँ सधैँ रिमान्डमा राखिबस्
र यो खप्परमा १९१७ अगिको रुस ठोक्दै सोधिबस् सोधिबस्
तेरो आत्मकथा के हो र चुनौतीहरु के-के हुन्
के हो तेरो उद्देश्य र के-के हुन् पहलहरु
स्वाभिमान तेरो के हो र तँ मर्ने पुर्पुरो कहाँ छ
अनि म देखाइदिऊँला त्यही समयको खोल्सातिर
जहाँ तिमीहरुको भागको समय पनि
मेरो स्मृतिको मेमोरी-चिप खोज्दा खोज्दै तुरिजानेछ।।

Pravin Rai Jumeli – Desh Unplugged

प्रवीण राई जुमेली – देश अनप्लग्ड

देश कति पछौटे छ हाम्रो भन्दै
र देश भनेको समाज हो थप्दै
अहा सुधारको शोध गर्ने एक दस्ता
जुर्मराइउठ्यो युवाहरुको एक संस्था

सहरमा पो देश त बस्छ भन्दै
फाइल-फाइलमा Continue reading “Pravin Rai Jumeli – Desh Unplugged”

Pravin Rai Jumeli – Gaunomics

प्रवीण राई जुमेली – गाँउनोमिक्स

अभाव आँशु र परिश्रमहरु गाँउमा फुल्छन्
यसैले हाम्रा आमा-बाबुहरु पनि गाँउमै बस्छन्
सुख त शहरको फँडानीभित्र पर्छ ‘रे
गाँउमा उनीहरु यसैले त भुक्तभोगी छन्

जुन हिँउदमा Continue reading “Pravin Rai Jumeli – Gaunomics”

Pravin Rai Jumeli – Euti Aama Ko Smriti

प्रवीण राई जुमेली – एउटी आमाको स्मृति

जीवन र जगतमा विमर्श गरिने सफलता र सभ्यताका हजार थोकहरु छन्
आफ्नै सन्तानका कुकृत्यहरुको लेखाजोखा गर्दै हिंड्ने अनेकौं मुखहरु पनि छन्
हतार पैसा अहँकार र आत्मालापहरुले Continue reading “Pravin Rai Jumeli – Euti Aama Ko Smriti”

Pravin Rai Jumeli – Man Mareko Durghatana Bare Euta Report

प्रवीण राई जुमेली – मन मरेको दुर्घटनाबारे एउटा रिपोर्ट

सधैं त सरीर मर्थ्यो मन बाँच्थ्यो
यसपाली त मन चाहिँ मरेछ सरीर बाँच्यो

नैराश्यको गाडीमा चडेथ्यो ‘रे त्यो
विडम्बनाको भीरमा वैरिएछ
‘ए झरी’ भन्थ्यो ‘रे मर्नअघि
अलिकति घामको किरण पनि माग्थ्यो ‘रे
नीलो आकाशलाई हेरेर त झन् सासै चुँडिन गाह्रो भो ‘रे
मर्दै गर्दा त्योसित एकान्तको साथ थियो ‘रे

सरीर मर्नलाई त एउटा ढुङ्गाको चोट नै मनग्गे
छुरीको एउटा सानो प्रहार नै मनग्गे
तर गीतबाट भाका नचुँडी
रुखबाट हरियो नखोसिई
कहाँ मर्छ र मन कहाँ मर्छ र मन

समयले भन्थ्यो ‘रे हामी अमर्त्यसेन-खोला सुकेको देख्छौं
असीम एउटा वानगोफ-बोध हराएको देख्तैनौ
हामी सुन्छौं पण्डित बजेको ज्ञानहरु
तरलताको अरुणालामा-रुदनहरु सुन्दैनौ
समयले त्यसै भन्थ्यो ‘रे

कति सुटुक्क मऱ्यो त्यो समयकै षडयन्त्रमा
कसैको गजप मुटुले देख्नै भ्याएन
मलामीको रमिता भर्न र विषादको काँध दिन पाएन कसैले
हिप्पोक्रेसी गन्हाउने फूल नै चढाउन आएन
कुनै भ्रमको महत्वकांक्षी हात
आस्था नामक सरौको सूचीमा पनि चडेन
राहत भनिने केही छद्म राशी

समवेदनाको साइटभरि बोधो कंक्रिटहरु ठडिन थालेछ अहो
मनको चिहानमाथि विस्मृतिको बनमारा उम्रिन थालेछ॥

Pravin Rai Jumeli – Darjeeling Unplugged

प्रवीण राई जुमेली – दार्जीलिङ अनप्लग्ड
कवि राजा पुनियानीलाई समर्पित

राजनीति र कलाहरुबाट तिम्रो जीवनलाई
खासै काम लाग्ने केही जीस्ट झिक्न नसकेको मैले
समयदेखि समयसम्मै रबिन्सन क्रुसोको डायस्पोरिक दुख Continue reading “Pravin Rai Jumeli – Darjeeling Unplugged”

Pravin Rai Jumeli – Man Pareko Durghatana Bare Euta Report

प्रवीण राई जुमेली – मन मरेको दुर्घटनाबारे एउटा रिपोर्ट
(Sent to Sanjaal Corps via Email)

सधैं त सरीर मर्थ्यो मन बाँच्थ्यो
यसपाली त मन चाहिँ मरेछ सरीर बाँच्यो

नैराश्यको गाडीमा चडेथ्यो ‘रे त्यो
विडम्बनाको भीरमा वैरिएछ
‘ए झरी’ भन्थ्यो ‘रे मर्नअघि
अलिकति घामको किरण पनि माग्थ्यो ‘रे
नीलो आकाशलाई हेरेर त झन् सासै चुँडिन गाह्रो भो ‘रे
मर्दै गर्दा त्योसित एकान्तको साथ थियो ‘रे

सरीर मर्नलाई त एउटा ढुङ्गाको चोट नै मनग्गे
छुरीको एउटा सानो प्रहार नै मनग्गे
तर गीतबाट भाका नचुँडी
रुखबाट हरियो नखोसिई
कहाँ मर्छ र मन कहाँ मर्छ र मन

समयले भन्थ्यो ‘रे हामी अमर्त्यसेन-खोला सुकेको देख्छौं
असीम एउटा वानगोफ-बोध हराएको देख्तैनौ
हामी सुन्छौं पण्डित बजेको ज्ञानहरु
तरलताको अरुणालामा-रुदनहरु सुन्दैनौ
समयले त्यसै भन्थ्यो ‘रे

कति सुटुक्क मऱ्यो त्यो समयकै षडयन्त्रमा
कसैको गजप मुटुले देख्नै भ्याएन
मलामीको रमिता भर्न र विषादको काँध दिन पाएन कसैले
हिप्पोक्रेसी गन्हाउने फूल नै चढाउन आएन
कुनै भ्रमको महत्वकांक्षी हात
आस्था नामक सरौको सूचीमा पनि चडेन
राहत भनिने केही छद्म राशी

समवेदनाको साइटभरि बोधो कंक्रिटहरु ठडिन थालेछ अहो
मनको चिहानमाथि विस्मृतिको बनमारा उम्रिन थालेछ॥

सिक्किम अकादेमी, तिब्बत पथ, गान्तोक – ७३७१०१, सिक्किम
इमेल – ritukhel2009@gmail.com
फोन – ९७७५९९२१४१

Pravin Rai Jumeli – Ama Mero Website Ko Homepage

प्रवीण राई जुमेली – आमा मेरो वेबसाइटको होमपेज

मेरो र म जस्तैहरुको यो डायास्पोरामा भिज्नअघि
कुनै एल्डोराडोको सपना बोकिएको थिएन आँखामा
साँपले काँचुली छाडे जस्तै
पास हुनेहरुले स्कुल छाडे जस्तै
त्यस्सै छाडियो गाँउ
त्यस्सै छाडियो गाँउ
गाँउसित ‘गाँउ’ शब्दको टियारा मात्र थिएन
एकान्त र अभावको स्यास पनि थियो
आमाका गोधुली आँखाहरु थिए
थिए गोरेटोहरुमा उसले हुर्काएकी नानीको डोब र गन्ध पनि
विज्ञान र बजारको ड्रग्स बाँट्दै हिंडेको भर्चुअल विश्वले
हेर्दोहेर्दै हामीलाई सिंगो एउटा गाँउको डडेलोभित्र लपेटिसक्यो
जसको ब्ल्योकहोलभित्र डोडो बन्दै गइरहेको
मेरो नानो गाँउ र मेरी चौबन्दी आमालाई कसैले पनि
मिस्यानथ्रोपिस्ट हुनबाट बचाउन सकेन
सफलता र आकांक्षाका टेरोकार्डहरु
मनको उमङ्गलाई क्याथार्सिस नहुँदो रहेछ
देख्छु अचेलभरि नै मौरीका झैं सयौं मेगापिक्सेल आँखाबाट
साल्साका टेक्सटोनिम्समा सम्प्रेषित बन्दै गइरहने
फुल्न नसकेका निकोल किडम्यानहरु बाटो किनारामा
देख्छु अभिभावक भुलेर आकाश खोज्न हिंडेका
नदुख्नसक्ने टर्मिनेटर छातीहरु
परिवेश नै दुर्गन्धको बर्डफ्लूले समातिँदै गएकोले होला
मेरो पनि दुर्गन्ध साथी नै लाग्छ हिंड्ने नाकहरुलाई
कहिले त हरेक दिनका दिमागी खेलहरुको संसदीय शून्यकालमा
सपना विभागको मन्त्रीलाई एउटा प्रश्न गर्न मनलाग्छ
कि त्यो कस्तो पेनकिलर हो
जसले हाम्रो मनका ‘दुख्नु’ क्रियालाई मारिदियो
कसरी नभनूँ कि मादलको मित्रसेनले गाएको अभाव र
बास गिटारको साकिराले उगेलेको पूर्णतामा भिन्नता छ
नभनूँ कसरी कि आफ्नो नाङ्गोपन छोप्न मैले आर्जन गरेको यो लुक्स नै
डान्से मेकाब्रेको सानो प्रतीक मात्र हो
नभनूँ कसरी कि तिमी त त्यहाँ नै छैनौ
छाडिराखेको थिएँ जुन बाँसुरीमा मैले
स्मृतिको प्रज्ञामा नमरुँ म गाउँ र आमा
त्यसैका मिथिम्स सङ्गाली यसैले
मनको सिलिकन भ्यालीमा कपेको छु ‘गाँउ डट कम’
र तिम्रो काखको न्यानोपन छाम्दै छाम्दै
आमा, बनाएको छु तिमीलाई मेरो वेबसाइटको होमपेज
बाँचिरहोस मभित्र सम्वेदनाको सर्वर
दिमागको गूगल सर्चमा मात्र तिम्रो इतिवृत्ति नभेटूँ
प्लुटोक्रेसीको पगरी गुँथ्न होड चलेको भीडमा
राजधानीको रेड टेपिज्म जस्तै आवहवा नबनूँ म।।

Pravin Rai Jumeli – Garibko Kehi Snapshot

प्रवीण राई जुमेली – गरीबको केही स्न्यापसट

कतिले भन्छन् नीयतीले ळेख्यो गरीबलाई
कतिले भन्छन् ईश्वरले रच्यो त्यो जीवलाई

देख्दा र पड्दा यो शब्द नि
तीनै शब्दले निर्मित भए तापनि
यसभित्र समाहित अर्थ अनेकौं
निहित व्याख्या सयौं

अर्नेस्टो र लेनिन प्रहारले ढलेका मानिसहरु
फेरि उठ्छन् जब दुःस्वप्नको सम्झनामा
अभावग्रस्त र भुक्तभोगी देखिए उनीहरु
जसको नयाँ अर्थशास्त्रको तुलनामा

हुन त सृष्टिका अरु थोकहरु झैं प्राणीहरु पनि
त्यो परमशक्तिकै उत्पादन मानिन्छन् नि
यस अर्थमा त गरीबहरु उसकै कृति ठानिनपर्ने
नपुङ्सक्लिङ्गहरुकै प्रतिकृति मानिनपर्ने
तर त्यस अदृश्य शक्तिको सृजनामा त भेदभाव नै कहाँ छ
सबैकै टाउको, हात, खुट्टा र अरु अङ्गहरु समान रुपमा छ
धन र सम्पतिको फाँका त पछिबाट पो
त्यही प्रहारमा ढलेका मानिसहरुले बनाएको नीयति
जसलाई भाग्य र पूर्वजन्मको फल भन्दै
खोजियो बहाना उनीहरुको रगत चुस्नै

‘चुस्नु’ शब्द पनि कति विवादास्पद छ भने नि
अब त उहिले झैं बलले दल्ने समय पनि
दबिँदै गए अरु प्रकारका शक्तिहरुमुनि
अनि खुल्दै आए दानवको चर्तिकला बनी

कसैले भन्छन् मेरो त पेट नै जर्जर
कसैले भन्छन् मेरो त गर्भै अनुर्वर
सुन्छौं कहीं शान्ति मरेको कहीं सुख डडेको
सुनिरहन्छौं कति आश लडेको कति लाश सडेको
कहीं प्रेमको उठीबास कहीं घृणाको मधुमास
कहीं कर्मको अकाल कहीं अधर्मको आभास
कसैलाई अभाव विश्वासको कसैलाई प्रभाव अशिक्षाको
कोही प्रतीक्षित बुद्धिको कोही परिश्रम-दीक्षाको

कति नाच्छन् घर र गाडीको डम्फु घन्काएर
कति गाँउछन् पैसाको मुरली रन्काएर
कोही टुक्रिएको खुट्टा देखाएर जदौ गरिबस्छन्
कोही नलाग्ने मुखबाट राल काडिरहन्छन्

आर्जित भ्रम र नीयतीको क्रम टुटदैन कि कसो
यसैले पो खोज्न कति गाह्रो छ यो गरीबीको मेसो
कमाउन सकिने त ज्ञान पनि हुन्छ धन बाहेक
कमाउन सकिने त इज्जत पनि हुन्छ सुन बाहेक

गरीबीको पनि रुप छन् कति प्रकार
भनी सम्झाउन खोज्छन् रचनाकार
यसैले यहाँ त सबैकै गलेको छ गरीबीले काँध
वाचाहरु असङ्ख्य आए पनि मेटिँदैन यसको साँध॥