नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
ईश्वर ! तिम्रो प्रतीक्षाका निम्ति जागा बस्दा आँखा थाकिसक्यो
तिमीसँग भेट भएन तापनि म तिम्रो बाटो हेरिरहेछु, यो बाटो हेर्न
मलाई मन पर्छ ।
ढोका बाहिर, धूलोमा बसेर, मेरो भिखारी ह्दय तिम्रो करुणाको
याचना Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Pyaro Byatha [From Geetanjali]”
प्राणका प्राण ! म मेरो देहलाई चोखो राख्छु, किनकि मेरा अंग–
प्रत्यंगमा तिम्रो स्पर्श भएको छ !
आफ्ना विचारलाई असत्यले धमिलो पार्न दिनेछैन, किनकि तिमीले
सत्यको दीपकद्वारा मेरो विवेक प्रकाशित गरिदियौ !
म मेरो ह्दयमा पापलाई पस्नदिन्न, किनकि त्यहाँ तिम्रो मूर्ति
प्रतिष्ठासहित विद्यमान छ !
मेरा सबै काममा तिम्रो व्यक्तित्व हुनेछ, तिम्रो प्ररणानै रहनेछ !
मेरा भय नष्ट गरिदेऊ भगवान् ! नष्ट गरिदेऊ !
मलाई देखेर मुख नलुकाऊ !
तिमी छेउमै थियौ, तर मैले चिन्न सकिनँ
म अरुतिर हेरिरहेको थिएँ, जान्दिन कहाँ ?
तिमी मेरो अन्तःकरणमा विहार गर !
मेरो हृदयमा हाँसोको प्रकाश गर !
बोलन, मसँग केही कुरा गर, मेरो देहमा स्पर्श गर
आफ्ना हात बढाएर मलाई उठाऊ !
ईश्वर ! मेरा सबै ज्ञान भ्रामक हुन्,
मेरा हास्य–रुदन सबै भ्रामक हुन्,
मेरो अगाडि आऊ, मेरो भ्रम टाढा गर, मेरा भय नष्ट गरिदेऊ !
नौलो पथ–रेखा
एक दिन मेरो मनमा विचार उठयो :
जो हुनु थियो सबै भइसके, मेरो यात्राको आखिरी निर्दिष्ट स्थान
आइपुग्यो ।
मलाई ज्ञात भयो, अब अघि बाटो छैन, म मेरो भ¥याङमा आइपुगें ।व
अब कोशिशको केही आवश्यकता छैन, पाथेय पनि शेष भयो ।
थाकेको, हारेको जीवनलाई विश्रान्ति लिने वेला आयो ।
यमि फाटेका पुराना वस्त्र लिएर म अघाडि कसरी जान सकुँला ?
तर आज देख्दछु :
तिम्रो लीलाको अन्त नै छैन, नजीनताको कुनै घेरा छैन ?
आङ्खनो नयाँ मनोकामना पूर्ण गर्नाको लागि तिमलिे मलाई फेरि
नयाँ जीवन दियौ ?
मेरा गीतका पुराना स्वरले आङ्खनो माधुर्य हराए पनि नयाँ संगीतको
स्वरमा ह्दयको स्रोतबाट उत्पति भए !
जब पुराना पथरेखा अदृष्य भए अनि नयाँ नयाँ मार्गका दृष्यहरु
आँखामा नाच्न थाले !
प्रहार गर
मेरो यही भावना छ : ईश्वर ! प्रहार गर, प्रहार गर, मेरो दिनताको
मुलमाथि मेरो ह्दय प्रहार गर !
शक्ति देऊ, म सुख–दुःखका चोट समानरुपले सहन सकूँ !
शक्ति देऊ, म मेरो प्रेम सेवामा पुष्पित पार्न Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Prahar Gara [From Geetanjali]”
ए सखी !
दिन बितिसक्यो :
सन्ध्या धरतीमा आइसकी,
अब आङ्खनो गाग्री भर्न घाटमा हिँड !
जलधाराका कल–कल स्वरले सन्ध्याकालको आकाशमा विरक्त
परिदियो ।
त्यो स्वरले मलाई लगातार भनिरहेछ :
आङ्खनो गाग्री भर्न घाटमा Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Ghaat Ma [From Geetanjali]”
ऐ मेरो मृत्यु
ऐ मेरो जीवनको अन्तिम सहारा !
ऐ मेरो मृत्यु ! आऊ र मसँग कुरा गर !
म तिम्रो लागि जन्मभर बिउँझिरहेको छु, जन्मभर तिम्रो लागि
सुख–दुःखका भार आङ्खनो काँधमाथि उठाएर हिंडडुल गरिरहेछु ।
ऐ मेरो Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Ye Mero Mrityu [From Geetanjali]”
यहाँ म जुन गीत गाउन आएको छु, त्यसलाई गाउन सकिनँ ।
आज केवल वीणाको तारका स्वर मिलाइरहेछु,
गाउने लहड मनमा नै रह्यो ।
मेरो स्वरमा समता आएको छै्रन, मेरा शब्द लरबर हुन्छन् ।
केवल प्राणमा गीत गाउने व्याकुलता रहेको छ ।
आज यमि फुलहरु फक्रेका छै्रनन्, केवल हावासँग नाचिरहेछन् !
मैले उसको दर्शन गरेको छैन, उसको बोली सुनेको छैन,
केवल उसको पदध्वनि मात्र क्षण–क्षणमा सुनिरहेछु :
यही मानिस मेरो ढोकाको अगाडी आउँछ अनि जान्छ,
मेरो सारा दिन उसको सत्कारका लागि आसन तयार पार्दा नै
बितिसक्यो,
घरमा पाला पनि बलिसक्यो,
अब उसलाई कसरी पुकारुँ ?
उसँग मेरो भेटघाट भएको छैन,
तैपनि उ आउँछ, भेट हुन्छ, यो पूर्ण आशा मेरो प्राणमा रहेको छ ।
मैले उसको स्वर सुनिनँ, क्षण–क्षणमा उसको पदध्वनि सुन्दछु ।
प्रतिबिम्ब
प्रियतम !
तिमीलाई भेट्ने भनीकन म एक्लै बाहिर आएको थिएँ।
उ को होला, जो सुनसान अन्धकारमा मसँग हिड्न थाल्यो ?
उदेखि टाढा रहने मैले सकभर कोशिश गरें, बाङ्गो–टिङ्गो बाटो
पनि हिंडे,
कति चोटि Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Pratibimba [From Geetanjali]”
प्रियतम ! एकैछिन भए तापनि मलाई तिमीसँग बस्न पाउने अवकाश
देऊ ! मेरा हातका काम म स्वतः पछि गर्नेछु ।
जब तिमी आँखादेखि अदेख हुन्छौ,
मलाई पटक्कै शान्ति हुँदैन, न विश्राम पाउँछु ।
मेरा सबै कायभार तटहीन सागर झैं विशाल र विषम हुन्छन् ।
आज मेरो आँगनमा मेरा गरम उच्छवासका साथ वसन्त आएको
छ । आज मौरी भमराका संगीतले मेरा कानमा आएर प्रतिध्वनित
भइरहेछ ।
यस्तो मन लाग्छ :तिम्रो अगाडि चुपचाप बसिरहूँ, अनि प्रँतिकूल
अवकाशसँगै जीवनको पूर्ण समर्पणको गीत गाइरहूँ !
नीरव गीत
मेरो अन्तिम गीतले सबै रागिनी पूर्ण हुन्छन् !
त्यो गीतको स्वरमा मेरो ह्दयको सम्पूर्ण आनन्द व्यक्त छ ।
जुन आनन्दले पृथ्वीका वक्षका हाँगाहरु सँगैसँगै गुञ्जिउठ्छन्,
जुन आनन्दद्वारा जीवन–मरण, दुइ Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Neerav Geet [From Geetanjali]”
टाढा देशको यात्रा
म टाढा देशको यात्री हुँ !
मलाई कसैले रोकेर राख्न सक्दैन ।
सुख–दुःखका सबै बन्धन
झुटा छन् ।
घरको पर्खालले मलाई कहिलेसम्म रोक्ला ?
विषयका जालहरु पनि
मेरो देहमा सिथ्यै परेका छन् ।
ती Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Tadha Desh Ko Yatra [From Geetanjali]”
जननी ! तिम्रो दया स्निग्ध चरणको निवास प्रातःकालको भास्कर
रश्मिमा छ ।
तिम्रो मृत्युञ्जयी वाणी निःशब्द आकाशमा व्याप्त छ ।
सम्पूर्ण पृथ्वीमा व्याप्त तिम्रो वन्दना म गर्दछु !
तिम्रो पूजाको अध्र्यमा म आज तन–मन–धन सबै समर्पित गर्दछु !
जननी ! तिम्रो दयाद्र्र चरण भास्कर रश्मिमा निवास गर्छ !
अषाढको मेघ
फेरि आकाशमा अषढका बादल आए :
हावामा वर्षाको अलि–अलि गन्ध रसाए :
मेरो पुरातन मन आज नयाँ बादलहरुका कर–स्पर्शले जागरुक भएर
झंकार गरिरहेछ !
फेरि आकाशमा अषाढका बादल आए :
ठूला–ठूला खेतका हरिया बिरुवाहरुलाई बादलका धुवाँसे छायाले
छोइरहेछ !
‘आइपुगेँ आइपुगेँ’ यही आवाज मनमा गुञ्जिरहेछ :
‘आइपुगेँ’ ‘आइपुगेँ’ ‘आँखामा आइपुगे’, ‘ह्दयलाई ढाकिसके’ !
यही आवाज चारैतिर गुञ्जिरहेछ :
फेरि आकाशमा आषाढका बादल आए ।
हे मेरा प्राण सखा !
आज वर्षाको वेला मिलनको लागि कहाँ बाहिर हिँड्यौ ?
आकाश निराशामा रोइरहेछ :
मेरा आँखामा आज निद्रा छैन,
हे प्रियतम, ढोका खोल, म तिमै्र बाटो हेरिरहेछु ।
बाहिर केही देखिँदैन, तिम्रो Continue reading “Rabindra Nath Thakur – Abhisar [From Geetanjali]”
देवताको डर
तिमीलाई देवता भन्ठानेर म टाढै उभिरहेको छु :
आङ्खनो झैँ सम्भेर नगीच आउँदिना ।
तिमीलाई बुवा जानेर तिम्रो चरणमा निहुरिन्छु :
साथीलाई झा तिम्रो हात समात्दिनँ ।
प्रेमवश भईकन आफैँ मेरो बनेर जुन बाटोमा तिमी मनि झर्छौ, त्यस
बाटोमा तिमीसँग हितको साथी सम्झेर हिंड्ने साहस ममा छै्रन !
नाथ !तिमी मेरा सहोदर साथी–संगी झैँ बन्धु हौ, तैपनि तिम्रो
नगीच जान सकिनँ !
म मेरा सारा धन ती साथी–संगीहरुलाई बाँडिदिन्छु अनि तिम्रो
सहभागी बन्नको निम्ति तिम्रो सामु उभिन्छु ।
म सुख–दुःखका सबै वेलामा पनि कसैसँग बस्तिन, तिमीसाग न
उभिरहन्छु ।
आङ्खनो बाटोको आखिरी नपाएर, जब म थकित हुन्छु,
त्यस अवधिमा पनि जीवन त्याग गर्ने मनसुबाले प्राणसागरमा
हामफाल्दिनँ ।
तिमीलई देवता भन्ठानेर म टाढै उभिरहन्छु, तिम्रो
नगीच आउँदिनँ ।
आभुषण–हिन
स्वमी ! मेरा गीतले आङ्खना सबै आभूषण झिकिदिएका छन् ।
तिम्रो अगाडि उसले वस्त्र–परिधानको अहंकार पनि राखेन ।
आभूषण–अलंकारले तिम्रो–मेरो पारस्परिक पूर्ण मिलनमा बाधा
दिन्छन् ।
उसको चञ्चल आवाजमा तिम्रो गीतको सवर लोप हुन्छ ।
तिम्रो अगाडि म गवैया बन्ने मेरो अभिमानले शोभा दिंदैन ।
हे महाकवि ! म तिम्रो शरणमा पर्नलाई विन्ति गर्छु ।
मेरो जीवनलाई बाँसुरी झैँ सजिलो पारिदेउ !
त्यो बाँसुरीका सबै प्वालहरुमा आङ्खनो गीतको स्वर भरिदेऊ !
ह्दय–कोष
मेरो ह्दयमा पूर्ण रुपले तिमीले स्थान लिएको छौ, यसकारण
तिमीलाई
जे जस्तो मन पर्छ गर ।
जब तिमीले मेरो भित्री वस्तुमा अधिकार गरयौ भने बाहिर भएका
सारा चीज आङ्खनो हातमा लेऊ ।
यसरी नै मेरा सबे तृष्णा शेष हुन्छन्, अनि मात्र तिमीले मेरो देहमा
परितृप्त गर्नेछौ ।
यसपछि अरु चिन्ता रहँदैन, संसारका बाङ्गो–टिङ्गा बाटोमा अंगार
बर्सिन्छ भने बर्सोस् ।
विविध रुपमा यसरी जो खेल तिमी खेल्छौ, त्यो मलाई रुचिकर छ ।
एउटाको आँखामा तिमीले आँसु पारिदिन्छौ अनि आर्कोको
आँखामा हास्य !
कतिचोटि मलाई यस्तो लाग्दछ मेरा सबै चीज–बीज खोसिदिए,
तर जब तिमीसँग भेटघाट भयो अनि मलाई लाग्यो जो
खोसिएको थियो त्यो भन्दा झन बेसी पाएँ ।
एक हातले तिमी मलार्इृ शिरदेखि उठाएर मनि राख्छौ, तर अर्को
हातले उठाएर छातिमा राख्छौ !
मेरो ह्दय–कोषमा तिमीले स्थान लिएका छौ, यसकारण अब जे
तिमीलाई मनपर्छ त्यही गर !
आज सावनको मेघका विशाल छायामा चूपचाप, नीरव रात झैँ,
मूक प्रभातमा सबैको अगाडि मुख लुकाउँदै कदापि नभाग !
आज प्रभातकालको आँखा बन्द भएका छन्, पूर्वका कोलाहलपूर्ण
पवन व्यर्थमा कसैलाई आह्वान गरिरहेछ ।
नित्य जागृत नीलाम्बरको मुख मेघका चादरले ढाकिएको छ ।
जंगल–पहाडमा आज गुञ्जन सुनिदैन ।
सबै घरका ढोका आज बन्दछन् ।
निर्जन मार्गमा तिमी एक्लै यहाँ किन कसको प्रतीक्षामा बसिरहेछौ ?
हे एकाकी सखा, प्रियतम ! मेरो ढोका खुला छ :
स्वप्नमा झैँ मेरो अगाडि आएर अदेख नहोऊ ।
मेरो अंग–अंगमा रोमांच भइरहेछ, आँखामा उन्माद छाया,
मेरो ह्दयमा कसले रातो राखीको डोरी बाँधिदियो ?
आज आकाशको मनि जल–थल, फूल–फलमा तिमीले मेरो मनलाई
आकर्षित पार्यौ ?
आज तिमीसँग मेरो राखीको खेल यति राम्रो कसरी भयो !
अझ पनि, मलाई जसले बोलाएको छ उसँग भेट हुनेछ,
अथवा उसको खोजी गर्दा यातना सहनुपर्ला,
यस विषयमा केही थाह छैन !
आज मेरो आनन्द किन हो कुन्नि आँखाको पानीको रुपमा झर्नको
लागि व्याकुल भइरहेछ ।
आज विरहले मधुर रुप धारण गरेर मलाई विह्वल पारिरहेछ !