नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
लेखनाथ पौड्याल – केदार दर्शनको रहस्य
लाखौँ चोसे र मोसे
विषयसुख-शिलाशैल चिर्दै बहेकी
श्रद्धा-मन्दाकिनीको
विकट तटतटै भै चनाको विवेकी ।
कैलासेपत्यकाको
सुमधुर छबिमा गुस्छ जो भक्तिसाथ
तीर्थाऽऽत्मा Continue reading “Lekhnath Paudyal – Kedar Darshan Ko Rahasya”
लेखनाथ पौड्याल – सत्य-सन्देश ३
विद्याको, वयको र बुद्धिको, बलको,
सौन्दर्यको, मानको
प्रज्ञाको, कुल-जातिको, इलमको,
ऐश्वर्यको, ज्ञानको ।
तातो ग्याँस मनुष्यका मगजको
सम्पूर्ण उत्री-दिए ।
पृथ्वीमा सब Continue reading “Lekhnath Paudyal – Satya Sandesh 3”
लेखनाथ पौड्याल – दशैं
हट्यो सारा हिलो मैलो
हरायो पानीको वर्षा
भवानीको भयो पूजा
चल्यो आनन्दको वर्षा
जता जाउ उतै भन्छन्
दशैं आयो दशैं आयो
यही आनन्द चर्चाले
सबै संकष्ट बिर्सायो
ठूला साना सबैलाई
दशैं अत्यन्त राम्रो छ
चलेका चाडमा ज्यादै
यही उत्कृष्ट हाम्रो छ
सबै अत्यन्त आनन्दी
सबै छन् पिङमा दंग
सबैको देखिंदै आयो
उज्यालो चेहरा रंग !
लेखनाथ पौड्याल – पतित-पावनी श्री गङ्गाजीको झाँकी
ठाडै कैलाशदेखी
द्रुततर गतिले गड्गडाएर झर्दी
झर्दा श्रीशङ्करैको
गल-गलित ठुलो सर्पझैं सल्ल पर्दी ।
लाखौं चट्टान चिर्दी
विकट गिरिशिला-कन्दरा चूर्ण Continue reading “Lekhnath Paudyal – Patita-Pawani Shree Gangaji Ko Jhanki”
लेखनाथ पौड्याल – सत्य-सन्देश २
मेरा जीवन-पुष्पको
जगतले पाओस् मिठो बासना
आओस् सौरभ
विश्वको पनि ममा भन्ने भए चाहना ।
आफूमा तिमि दोष
खोज, गुणको गर्बीपना दूर होस्
अर्काका गुण खोज,
दोषहरूको चर्चा, Continue reading “Lekhnath Paudyal – Satya Sandesh 2”
लेखनाथ पौड्याल – विवेक-बाटिकाको सानू फूल (ख)
होच्याई अरूलाई क्यै किसिमले
आफू ठुलो भैकन
बस्ने खायस गर्छ धेर दुनियाँ,
जान्दैन सानू हुन ।
सानू भैकन विश्व-सेवन सदा
गर्ने महापूरुष ।
जन्मन्छन् बहुधा Continue reading “Lekhnath Paudyal – Bibek Batikako Sanu Phool 2”
लेखनाथ पौड्याल – वसन्त कोकिल
भरी लता वृक्ष विषे टनाटन
नवीन लाखौं फूल पालुवाकन ।
वसन्त आयो कलकण्ठको अब
सुनिन्छ साह्रै कल कण्ठ-गौरव ।।
अगाडि जो दीन बनी लुकीकन
बिताउँथ्यो केवल दु:खमा दिन ।
अहो Continue reading “Lekhnath Paudyal – Basanta Kokil”
लेखनाथ पौड्याल – विवेक-बाटिकाको सानू फूल (क)
केही विद्वान कहन्छन्
ऋषिमुनितकले
ब्रह्माचिन्हू छ गाह्रो ।
माया-जञ्जाल जान्ने
विषयकन कुनै
ठान्दछन् उग्र गाह्रो ।
भन्छन् कोही महात्मा
पुरुष पुरुषको
भाग्य जान्नू छ गाह्रो ।
कोही रोएर भन्छन्
कुटिल मतलबी
मित्र चिन्हू छ गाह्रो ॥
लेखनाथ पौड्याल – पूर्वस्मृति
हे मेरो प्रिय बन्धु ! आज तिमिले जो लेखका खातिर
लेख्यौ सा–दर पत्र, त्यो सब पढें केही झुकाई शिर ।
ठेगानातिर हेरदा नयनमा देखा पर्यो ‘पोखरा’
जो देख्दा मनमा मिहीं स्मरणका लाखौं फुटे आँकुरा ।।
पैह्ला अङ्कुरमा हिमाल हँसिलो अग्लो अगाडी सर्यो-
साथै पर्वत-शृङ्खला विपुल त्यो चौतर्फि देखा पर्यो ।
लंबा संथर फाँट तालहरुको झल्क्यो ठुलो चक्चकी
फेरी त्यो गडुवा, विजेपुर खुदी, सेती बगेकी लुकी ।।
कोठे साँघु, बजारको झिलिमिली, काला उखू, सुन्तला
दोस्रो अङ्कुरमा खचाखच भये ज्यादै मिठा शीतला ।
पैसा ढाँक उखू यतातिर, उता कोरी बढी सुन्तला
त्यो संझी खुशिले रमाउँछ यहाँ यद्यापि मेरो गला ।।
तेस्रो अङ्कुरमा उपस्थित भयो अर्घौं तथा अर्चले
पुर्खाको जसमा थियो जस ठुलो प्रख्यात पाण्डित्यले ।
चौथोमा उभियो पवित्र खरको छानू भयेको घर
आमाको मृदु लालना सुख जहाँ लिन्थं म लोकोत्तर ।।
पाँचौंमा सुकुमार बाल्य वयका साथी सबै देखिये
साना पल्लव तुल्य त्यो बखतमा नाना थरी जो थिये ।
तिन्का साथ डुलेर काफल, तिँदू, ऐसेलु, चुत्रो ‘सब’
टिप्ता जो पुरुषार्थ- गर्व मनमा चढ्थ्यो, कहाँ त्यो अब ।।
छैटौं अङ्कुरमा मिल्यो असजिलो, पाटी धुलौटो, खरी
देखाएर कडा उकुस्मुकुसमा, जर्काउँथ्यो कन्सिरी ।
त्यो आपत्ति सही सुखाखर गरी साह्रा सबै अक्षर
भाषा-श्लोक फलाक्न घोक्न मनले कस्तै गयो कम्मर ।।
सातौं अङ्कुरभित्र अङ्कित भये गङ्गा-गणेश-स्तुति
चण्डी कोश र कौमुदीहरु ममा भर्दै निजी संस्कृति ।
त्यो देखेर भन्यो- कठै !! नवमले “जा राजधानीतिर
बेडा पार हुँदैन अध्ययनको खाली अँगाली घर” ।।
चर्को चक्र घुम्यो शनै: समयको, टाढा भयो अर्चले
प्यारा साथि पनि क्रमैसित सबै संसारदेखी – चले ।
देख्दा यो सब तारतम्य बिधिको धर्कन्छ छाती सब
त्यो जन्मस्थलमा कठै !! म कसरी कैले पुगूँला अब ?
वि.सं. २०२२ / वेणी
लेखनाथ पौड्याल – नैतिक दृष्टान्त
बडाले जे गर्यो काम हुन्छ त्यो सर्व-संमत ।
छैन शङ्करको नङ्गा, मगन्ते भेष निन्दित ।।
गरदैन ठूलो व्यक्ति मर्यादा-स्थिति-लङ्घन ।
बसेको छ महासिन्धु सीमाबद्ध बनीकन ।।
दबिन्छ गुणिको दोष गुणका राशिमा परी ।
रश्मिले चन्द्रको दाग दबाएकै छ बेसरी ।।
कसैको लोकमा छैन एकैनास समुन्नति ।
अरूको के कुरा हेर सन्ध्यामा सूर्यको गति ।।
छोटो बढ्यो भने ज्यादा फूर्ति ढाँचा बढाउँछ ।
उर्लंदो खहरे हेर कत्तिको गड्गडाउँछ ।।
ज्यादा सोझो हुनुभन्दा टढिनु छ फला-धिक ।
गरदैन कुनै सोझो ग्रहको पूजना–दिक ।।
टपर्टुञ्या पनि हुन्छ मूर्खमध्ये प्रतिष्ठित ।
बोलने को अँध्यारोमा महा–त्मा जुन्किरीसित ।।
सानैदेखि छुचो हुन्छ दुष्ट मानिसको मति ।
घोचने जङ्गली काँढा पहिले नै तिखा कति ।।
मिलेर काम गर्नाले हुन्छ अत्यन्त फायदा ।
एकता हेर कस्तो छ मौरीको महमा सदा ।।
जो दिंदैन उही दिन्छु भनी गर्जन्छ सत्त्वर ।
जो हो नवर्षने मैघ उसैको हुन्छ घर्घर ।।
हुनुपर्दछ मौकामा शत्रुको पनि सेवक ।
कोइली कागकै बच्चा बन्छ सानू छँदा तक ।।
गुणग्राही जहाँ छैन वहाँ के गरला गुणी ।
कौडीमा तक मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि ।।
योग्य स्थानविषे मान सानाले पनि पाउँछ ।
कृष्णाका तटको ढुङ्गा देवता कहलाउँछ ।।
उपकारी गुणी व्यक्ति निहुरन्छ निरन्तर ।
फलेको वृक्षको हाँगो नझुकेको कहाँ छ र ।।
मेटिंदैन कसैबाट आफनू कर्मपद्धति ।
बनवासी बने राम चौधै भुवनका पति ।।
धर्म हो धीरको धैर्य राखनू दु:खजालमा ।
मानू मौनव्रती हुन्छ कोइली शीतकालमा ।।
सारा सार लिई कन्था छोडी-दिन्छ गुणी जन ।
रस चुसेपछि भृङ्ग फूलमा भुल्दथ्यो किन ?
सङ्गले पनि जाँदैन दुष्टको दुष्टा रिस ।
श्रीखण्डमा बसी सर्प कहाँ हुन्थ्यो र निर्विष ।।
मूर्खका मनमा अर्ती गालीतुल्य बिझाउँछ ।
दूधपान गरी सर्प खालि विष बहाउँछ ।।
लेखनाथ पौड्याल – साहित्यको फुटबल
भाषा छ विशाल चौर समा गर्दै ठुलो तर्खर
भै केही फरवार्ड, रेफरि कुनै ब्याकिङ् र गोल्कीपर ।
खेल्दै छौं फुटबल बालक सबै साहित्यको बेसरी
हावा छैन परन्तु भित्र उसमा गुड्दैन केही गरी ।।
खेल्नै हो अब खेल यो यदि भने चाँडो अगाडी सरी
ल्याऊँ शुद्ध विचार-पम्प, उसमा जोडौं र त्यो सुस्तरी ।
हावा जागृतिको क्रमैसित भरौं सर्वत्र त्यो टन्न होस्
भर्दा जोड परेर किन्तु पहिल्यै टुट्ने र फुट्ने नहोस् ।।
त्यो घात-प्रतिघात-चङ्क्रमणको चातुर्यु-सौदामिनी
लड्नासाथ उठेर चक्कर लिंदै घुम्दै रहोस् फन्फनी ।
खेल्छौं हामि जती उती चटपटे उस्को नयाँ रङ्ग होस्
सारा दर्शक वर्ग मस्त सुरमा ताली पिटी दङ्ग होस् ।।
‘लालित्य’ भाग १
लेखनाथ पौड्याल – सत्य सन्देश १
कालो मन्दाकिनीको जल, जलनिधिका मोतिको ज्योति कालो
कालो सौदामिनीको चहक सब शरच्चन्द्रको कान्ति कालो।
कैलाश श्रेणि कालो झलमल गर्ने शु्र्यको बिम्ब कालो
यो सारा सृष्टि कालो मनबिच छ भने दम्भ दुर्भाब कालो।।
दोषी माता पिताका बचन गुरुजनादेश नि:शेष दोषी
सत्यात्मा मित्र दोषी गृह परिजनको चाल देखिन्छ दोषी।
पत्नीको प्रेम दोषी अमृतमय मीठा बेदका वाक्य दोषी
यो सारा सृष्टि दोषी बिधिवश छ भने आफ्नो दृष्टि दोषी।।
थोत्रो पाटी उज्यालो, मलिन तृणकुटी, कन्दरा झन् उज्यालो
भिक्षा भारी उज्यालो, अझ वन वनको साग सिस्नु उज्यालो।
फयाङ्लो गुन्द्री उज्यालो, वर पर घुम्दा जीर्ण कन्था उज्यालो
तृष्णाको तृच्छ जालो मनबीच नभए जो मिल्यो सो उज्यालो।।
भर्दाभर्दै हजारौँ बिषय-सुख-घडा देह लम्तन्न पर्दा
झर्दा सम्पुर्ण सेखी, तुजुक पवनले निस्कने जोड गर्दा्
सर्दा आपस्त डर्दै पर पर धमिलो नाचको अन्त्य पर्दा
गिरदामा साथ जाने कुन-कुन चीज हुन्? सम्झ ती काम गर्दा।।
जस्तो मानी धनीका नगिच हर घडी तृपत जोडेर हात
छाती खोलेर गर्छौ हृदय बुझि सदा नम्रता साथ बात।
दु:खीका साथ उस्तै बिनयसित सदा मर्म सम्झेर बोल
गर्नै पर्दैन फेरि ब्रत, जप, तपले स्वर्गको मोल तोल।।
मत्ता हात्ती हलुङ्गो, बितत जलधिका ह्वेल माछो हलुङ्गो
जङ्गी बेडा हलुङ्गो, विकट कटकटे रेलगाडी हलुङ्गो।
शैलश्रेणी हलुङ्गो, पृथुतम पृथिवी गोल सारा हलुङ्गो
यो व्रह्माणडै हलुङ्गो, जब सब मनको तिर्सना लाग्छ टुङ्गो।।
