Prakash Thamsuhang – Chasok

प्रकाश थाम्सुहाङ – चासोक

नयाँ दिन
नयाँ मौसम
नयाँ परिवर्तनमा
पखालेर सप्पै क्षयग्रस्त पुराना बिम्बहरू
पुरानो जग
पुरानो घर
पुरानो राष्ट्रियता
आऊ सोल्टिनीहरू
नयाँ घाम लागेको बेला
नयाँ अन्न पाकेको बेला
नाचौं उल्लासले
नाचौं उमङ्गले

च्याङ्ब्रुङ ब्रुङ
च्याङ्ब्रुङ ब्रुङ

नयाँ संरचनाका लागि
नयाँ जीवनका लागि

हामी विजयको नजिक
हामी प्राप्तिको नजिक
अब, अग्लिएर चेतनाको कञ्चनजङ्घा
डाकौँ सहस्र उत्पीडित हंसहरू
डाकौँ सहस्र सिमान्तीकृत मुटुहरू
डाकौँ सहस्र मुर्झाएका सातोहरू
भाकौँ पवित्र मनले
मुजिङनाखेयङना
र बोलाऊँ ताजा हावा

लिऽखुरी लिऽऽखुरी
लिऽखुरी लिऽऽखुरी,

यो गुम्सिएको युगमा
जन्माऊँ नयाँ भ्रुण
साक्षी छन्
यो हावा
यो पानी
यो जङ्गल
आऊ निर्वासित मनहरू
जाग पराजित आत्माहरू
लेखौँ सुनौलो इतिहास
कोरौँ आफैले आफ्नो भाग्य

च्याङ्ब्रुङ ब्रुङ
च्याङ्ब्रुङ ब्रुङ

आऊ सोल्टिनीहरू
नाचौँ उल्लासले नाचौँ उमङ्गले
नयाँ संरचनाका लागि
नयाँ जीवनका लागि ।

1. चासोक : किराँत लिम्बूहरूका एक उधौली चाड, जसमा नयाँ अन्नहरू भित्र्याइने गरिन्छ ।

2. मुजिङनाखेयङना : मेन्छामगेन याप्मी कुबोक्मा (मानिसको उत्पत्ति) मुन्धुमअनुसार लिम्बूहरू मुजिङनाखेयङनाका छोरा सुऽसुवालिऽलिम याक्थुमहाङका सन्तान हुन् । मुजिङनाखेयङना हावाबाट गर्भवती भएको हुनाले आफनो छोरालाई हावा-बतासको छोरा भनेर सुऽसुवालिऽलिम भनेर न्वारान गरिदिइन् । यो नामको अर्थ सुस्तरी चल्ने बतास लाग्छ । मुजिङनाखेयङनाले आफनो दौतरीहरू नभेटेपछि थकित उनी रूखमा चढेर लिऽखुरी लिऽखुरी भन्दै मीठो हावा बोलाएर दौतरीहरूको तिर्सना मेटिन् । आज पनि रूखको फेद वा कतै थुम्कीमा बसेर लिऽखुरी लिऽखुरी भन्दा मीठो हावा चल्ने गर्छ ।

Prakash Thamsuhang – Thotro Cycle

प्रकाश थाम्सुहाङ – थोत्रो साइकल

अचेल
अनवरत बिहानी
अलार्म घडीको किरिङ-किरिङ
बलजफ्ती निद्राबाट जाग्छु
अनि ठीक पार्छु मेरो थोत्रो साइकल
जानैपर्छ मैले
निरर्थक काममा

यो समय
ऐरावत चढ्ने बेला
यो उमेर
इफेल टावर चढ्ने बेला
कुन्नि झ् कस्तो नियति मेरो –
अविराम थोत्रो साइकल चढिरहेछु

विशाल कालो सर्पजस्तो
लमतन्न परेर सुतेको सडक
मेरो थोत्रो साइकलको ख्याट-ख्याटमा
ब्यतिन्छ एक्कासी
अनि आफ्नो मुख बाउँछ मलाई निल्नलाई
बस्, म निलिँदै जान्छु भित्रभित्र सडकको उदरसम्म
हो झ् अनि म पुग्छु चिहानमा
सारा एषणाहरू रित्तिएको म
उभिदिन्छु भावहीन ठिङ्ग
अचेल म चिहान कुरूवा भएको छु
कस्तो अचम्मको चिहान हो यो
दिउँसै पनि भित्र बाहिर गर्छन्
काला सेता करवीर मसानहरू
अनि, कुन्नि झ् केले अभिसंचालित म
ओठमा अनृत मुस्कान छर्दै भन्छु
सलाम आलेकुम
छि ! चिहान कुरूवा म
छि ! मसानहरूको चाटुकार म
यसर्थ बिरामी म
ऐ फेदाङमा ! मेरो सातो बोलाइदेउ है
अचेल सातो हराएको छ मेरो

त्यसैले त
धारे हात लगाउन सक्दिन मेरो नियतिलाई
मेरो नियति कोर्ने समाजलाई अथवा शासकलाई
साँच्ची सातो हराएको छ मेरो
त्यसैले त
फोर्न सक्दिन ग्रेटवाल जो मेरो सपनाको बाधा बनेको छ
रोक्न सक्दिन मेरो आवाजहरूले
अनगिन्ती चिहान कुरूवा बन्न ओइरिनेहरूलाई

अहर्निश साँझ
रङ्गहीन, फुस्रो परिक्लान्त म
फर्किन्छु कोठा उही थोत्रो साइकलमा
भोलिको पुनरावृत्तिको निम्ति मनस्थिति तयार बनाउँदै ।

Prakash Thamsuhang – Soltini

प्रकाश थाम्सुहाङ – सोल्टिनी

सोल्टिनी !
गएर हेर्नु है नबिर्सी गाउँको फलैचाँमा
हेर्नु एकैछिन उभिएर
हाम्रो मायाको निसानी
बरपिपल उम्री सुरक्षित छ अझै ।

सम्झना आउँछ अझै पनि-
रोमान्टिक हुँदै खान्थ्यौँ भावुक कसम
अर्जाप्थ्यौँ हाम्रो धारिलो प्रेमको हतियार
मुठ्ठीभित्र राखेर मुटु
फेदाङमाले झैँ जोखना हेर्थ्यौँ
र गाउँथ्यौँ जोडसँग खुशी हुँदै पालाम-
हा – हा – हाहाहुर्रा – हा – हा
हाहा हाहा हुर्रा हाहा
सोल्टिनी !
याद आउँछ हगि ?

तर वियोग लेखेको रहेछ लेखान्तमा
छुट्टिनु रहेछ एकदिन
भत्किदैँ – भत्किदैँ बगेँ म नदीसँग कता-कता
पुगेँ विरानो जग्गामा
तिमी बिनाको नितान्त एक्लो जीवन
सोल्टिनी झ्
भत्किनु पनि त जीवन रहेछ
भत्किँदै बाँचीरहेँ
भत्किँदै बगिरहेँ ।

सुनेँ यसबीच
तिमी अलप भयौँ रे !
तिमी जीवन बनाउन हिड्यौँ रे !

अन्तरालमा भेट भयो
म यति विवश छु सोल्टिनी
चाहेर पनि मायाको स्पर्श गर्न सक्दिन
उफ !
म कत्ति लाचार !

सोल्टिनी !
गएर हेर्नु है नबिर्सी गाउँको फलैचाँमा
हेर्नु एकैछिन उभिएर
हाम्रो मायाको निसानी
बरपिपल उम्री सुरक्षित छ अझै ।

Prakash Thamsuhang – Hariyo Graha Ko Manchhe

प्रकाश थाम्सुहाङ – हरियो ग्रहको मान्छे

१.
तिम्रो लुगाभन्दा हजारौँ गुणा मैलो
कालो आयातित कम्बल ओढेर
निस्लोट सुतेको यो सहर
तिम्रो नाङ्गो पाइतालाको हस्तक्षेपले
बेस्सरी थर्किएछ जमिन
सहर आतङ्कित ब्यूँझियो,

२.
छक्क पर्‍यो सहर
अचम्भित भए सहरवासीहरू
कसको भयङ्कर पदचाप हो यो ?
हेर कस्तरी हल्लिएको हाम्रो पृथ्वी ?
यो भवन, टावर, सोपिङमल
यो धरहरा, घन्टाघर, सिंहदरबार
किन हल्लिएको यस्तरी ?
कुन ग्रहको जीव आइरहेछ यहाँ ?
अनेकौँ प्रश्नहरूको थाक बोकेर
सहर सोचमग्न उभियो,

३.
तिमी आइपुग्यौ
आफ्नो आदिम अनुहारको चमक बोकेर
तिमी आइपुग्यौ
गहुँगोरो पसिनाको गन्ध छरेर
तिम्रो काँधमा भिरेको हतियार
तिमी युद्धमा हिँडेको हुनुपर्छ
तिमीले पिठ्यूँमा बोकेको पहाड
टाउकोमा ओढेको सुर्जे
घाँटीमा बेरेको जङ्गली लहरा,
तिम्रो गहना हुनुपर्छ
चौडा छातीमा किरिङमिरिङ कोरिएका शब्दहरूले
तिम्रो उत्पत्तिको कथा भनेको हुनुपर्छ
तिम्रो आँधीजस्तो हिँडाइ
बिजुली चम्केजस्तो बोली
तिम्रो चट्याङ विचार
तिमी पक्कै देउता हुनुपर्छ,

४.
आकाश छुन अग्लिएका भवनहरू
चर्किदैछन् जगैबाट
यो सडक फाट्दैछ धुजा-धुजा भएर
कस्तरी काँपेका भित्रैबाट
लोडसेडिङले रतन्धो लागेका
यहाँका असङ्ख्य मान्छेहरू
कुनै ड्रगिस्टझैँ
कस्तरी लुगलुग काँपेका
यहाँका डरपोक शासकहरू
सम्भवतः यिनीहरूले इतिहासमा
अक्षम्य गल्ती गरेको हुनुपर्छ
सम्भवतः यिनीहरूले यो ब्रह्माण्डमा
भयानक अपराध गरेको हुनुपर्छ,

५.
तिम्रो शरीरमा मगमगाइरहेको
जङ्गली फूलको सुगन्ध
तिमी जङ्गलकै बाटो भएर आएको हुनुपर्छ
तिम्रो नश्ल, तिम्रो संस्कृति, तिम्रो सौन्दर्यचेत
तिमी अर्कै देशको हुनुपर्छ
जङ्गली तरूलजस्ता पाखुराहरू
सखुवाको रूखजस्ता बलिष्ठ हातहरू
तिमी अर्कै पृथ्वीको हुनुपर्छ
तिमीले कानमा सिउरेको बुकी फूल
र हातमा लगाएको काँडाहरूका बाला
तिमी पक्कै यो ब्रह्माण्डको
आदिम मानिस हुनुपर्छ,

६.
झ्याप्प सडकको बत्ती निभ्यो
जहीँको तहीँ रोकिए सवारीहरू
डिस्कोथेकमा कर्कश सङ्गीत बन्द भो
स्तब्ध भयो समय
मूर्तिवत उभिए मानिसहरू
शासकहरू कुनै अर्को षड्यन्त्रका लागि
गोप्य बैठकमा सामेल भए
विचारको सवारीमा तिम्रो आगमन
रातो ग्रहझैँ तिम्रो अनुहार
ओ ! सृष्टिको प्रथम मान्छे
तिम्रो नाङ्गो पाइतालाको हस्तक्षेपले
एकाएक यो सहरको गति ठप्प भयो,

७.
यो सहरमा
तिम्रो आगमनको अर्थ
तिम्रो उपस्थितिको प्रभाव
पूर्वानुमान थिएन यिनीहरूलाई
फलस्वरूप विसङ्गतिले निर्मित यिनीहरूको चिसो मस्तिष्कमा
तिम्रो सटिक विचारको आक्रमण
तिम्रो सटिक तर्कको प्रत्याक्रमण
तिम्रो साँध-सिमानाको दस्तावेज
तिम्रो स्वतन्त्रताको खबरदारी
यस्तरी बजि्रएछ कि
गिदी छताछुल्ल निस्कियो
र तिमी घोरियौ निकैबेर
छामी हेर्‍यौ अनि चाख्यौ छरपस्ट गिदीलाई
कुनै खास जनवारको गिदी तिम्रो स्वादिष्ट भोजन
जस्तै लागेको हुनुपर्छ तिमीलाई,

८.
ल्याएर विचारको सुनामी
छरेर बीउ उत्सुकताको
आतङ्कित, भयभीत, स्खलित
यो सहरबाट
तिमी फर्कियौ आफ्नै बाटो
तिमी फर्कियौ आफ्नै भूगोल
तिमी फर्कियौ आफ्नै पृथ्वी
ओ पि्रय हरियो ग्रहको मान्छे !
तिम्रो नाङ्गो पाइतालाको पदचाप
यो सहरको चिसो छिँडीमा बसेर
ध्यानपूर्वक सुनिरहेछ एउटा कवि
प्रेमपूर्वक सुनिरहेछ ऊ, नेपथ्यमा बिलाउँदै गइरहेको
तिम्रो नाङ्गो पाइतालाको पदचापलाई ।

Prakash Thamsuhang – Bajeko Kapurthan

प्रकाश थाम्सुहाङ – बाजेको कपुरथान

चढ्दै-चढ्दै उमेरको भयङ्कर उकालो
हिँड्दै बिसाउँदै जिजीविषाका पाइलाहरू
चपाएर रहर
भोग्नु भोगेर जिन्दगी
मेरा बाजे यतिबेला सुतेका छन्
यो सेतो सिमेन्टको कपुरथानमा

हो, म पनि सुत्नेछु यसरी नै
यसरी नै चिरनिद्रामा मेरो पनि बन्नेछ
यस्तै कपुरथान यस्तै फलैँचा

त्यो फलैँचाको दायाँ-बायाँ उमि्रएको
बर-पीपलको हाँगामा
मेरो सपना झ्ुण्डिएर आत्महत्या गरेको
देख्नेछ मेरो नातिले

म यतिबेला
मेरा बाजेको कपुरथानमा
शब्दको फूल चढाउँदैछु।

Prakash Thamsuhang – Saanjh Shabdachitra Ma

प्रकाश थाम्सुहाङ – साँझ शब्दचित्रमा

बैशालु युवती झैं लजाउँदै रातो घाम
जब पहाडको घुम्टो भित्र लुक्न खोज्छ
साँझ, गाउँमा बास माग्न आउँछ

दिनभर खटनपछिको सकुन र सन्तुष्टी
निश्चिन्त भई फर्किरहेछन् गोठालाहरू,
धुलो उडाउँदै मुलसटकमा
निर्धक्क चरेर जीवनको एक अध्याय
उग्राउँदै फर्किरहेछन् गाईबस्तुहरू

कुनै मायाबी लोककथाबाट अलप भएको नायक
अर्थात आनीको आँखाबाट ओझेल भएको सपना
जस्तै अचानक बिस्मृत भएका आफ्ना प्रेमीहरू सम्झेर
जोरधारामा पर्खेर पानीभर्ने पालो
सिरबन्दी जून हेरिरहेका छन् युवतीहरू

बालेर जीवनको उज्यालो साँझमा
कहाँ पुग्ने होला यी जुनकिरीहरू ?
कहाँ बास बस्ने होला यी कर्याङकुरुङहरू ?
कुन गीत गाईरहेछन् यी झ्याउँकिरीहरू ?

साँझले इन्द्रेनी रङहरू छर्दै छ कि जस्तो
चुलो बाल्न हतारमा छन् गृहिणीहरू
नेपथ्यमा सुनिदैछ ढिकी कुटेको आवाज
साँझ एउटा दिनको अन्तिम बिन्दु
एउटा दिन बितेको समय
घटाएर एकदिनको आयु, टाढा… कतै
सुनिदैछ गाएको ख्याली-जुहारी

फेरि, चढाउँदै फूलपाती देउरालीमा
सपना बेचेर फर्किरहेछन् परदेशीहरू
के कती मूल्य पाए सपनाको ?
अहो रातो देखिन्छ नदी रातै देखिन्छ मनहरू
पना डढेर होकि रातो देखिन्छ आकाश ।

-ईलाम