नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
तिम्रो आँखाको ऐनामा
मेरो अनुहार हेर्नकै लागि
म तिमीतिर दौडिरहेको छु
तिम्रो आँखाको ऐनामा
मेरो अनुहार हेर्नकै लागि
म दौडिरहेको त छु तर
सरासर तिमीसम्म आएर
सामुन्ने उभिएर म
तिम्रो आँखामा हेर्न सक्दिन
किनभने Continue reading “Shreeshisha Rai – Andhyaro Ma Mero Akriti”
श्रीशीशा राई – छोरी–देश
आँखाको डिलतिर उक्लिँदै गएको निन्द्रा
र
विपनातिर ओर्लिँदै गरेको सपना
दुवै सामुन्ने आईपुगेपछि थाहा भयो–
मध्यरात रहेछ
कतै सुनियो च्याँ…. आवाज–
छोरी रहीछ
‘बुबु…बुबु…’ भन्दै आमाको आङ तानिरहेको त्यो दृश्य
आफ्नै हस्तरेखा र निधारका धर्काहरुले कोरिएको
देशको मानचित्र जस्तै लाग्छ
छोटा छोटा निन्द्रा पिच्छे
छटपटी र भोकको कर्कस चिच्याहट
– ज¥याकजुरुक उठेर हेर्छु
छोरी– म र मेरी श्रीमतिको वीचमा
दुई ढुंगा बीचको तरुल सुतेकी छ –
चिसो लागेको छ नाक बन्द छ
शायद हाम्रो अस्वस्थताको तापले
चाकमा घाउ छ, खाना खाँदैन
सारा निन्द्राहरुलाई झुलवाट हटाएर
ब्युँझिएर पनि छोरी ओछ्यानमै छे
एकोहोरिएकी छे
उठेर
बेडको एकछेउ उभिएकी छोरी
भर्खर बाथरुम छिरेको आमा खोज्दै रुन्छे
ठुलो टाउको र जिङ्ग्रिङ्ग केश मुन्तिर
गलामा
आयातित पण्डितको मन्त्र र अनिश्चित भविष्यको
निश्चितता पोको पारेको बुटि झुण्ड्याएकी छे
कहिलकाँही
छोटा मसिना हातखुट्टा र
चाउरिँदो नाबालक अनुहारमा
विहानको किरण पर्दा पनि
आकारको सिमाना झन झन
अस्पष्ट, अस्थिर र कुपोषित बन्दैछ
अन्तद्र्धन्द्ध र द्धेषहरुका बीच
यसरी नै देश
यतै मसीना खुशीहरु भएपनि
अन्तै केही खोजीरहेछ
बाउ भएर पनि
केही गर्न सकेको छैन रे मैले छोरीका लागि
‘आमा भएर चैँ खै के गर्न सक्यौ त छोरीका लागि ?’
अहँ…………..
यस्ता तनाव, ग्लानी र आवेशहरुको रुख्याईमा एकछिन पनि बाँचेर कर्तव्य–सारङ्गी रेट्नुछैन
हामी छोरीलाई अब
छिमेकी–अनाथालयको जिम्मा लगाउँदैछौँ
धरान
तिम्रो माया लागेर नै
काठमाण्डुलाई छोडेर
म तिम्रो आँगनसम्म आएँ
मेरो गाउँ !
यतिखेर तिमीले मसँग
कोशेलीको आशा गर्यौ होला
तर म त आफै खिईएर आएको छु
होचिएर आएको छु
काठमाण्डु एउटा ‘शो फार्म’ रहेछ
आदर्श, विस्वास र स्वाभिमानको प्रदर्शनी हेरिरहेका
लेनिन, ओक्टाभियो र गोर्कीहरु
छ्यापछ्याप्ती भेटिए
भरोसाहरु कालो बादल झैँ हो–हल्ला गरिरहे
मानवसागरमा,
स्थायित्व र अपनत्वहरु वाष्पिकृत भएर
म स्वार्थको वजनले भूमरिँदै डुबेको पनि थाहै भएन
यौवनमत्त मोनिकाहरुको मायाजालमा भद्रकालीनेर
ब्ल्याकहाउसको जग खनीरहे क्लिन्टनहरु
बिहीको बारै पिच्छे प्रेमजोडीका प्रत्येक चूम्बनसँग
साटिईरहे मन्दिरका घण्टहरु
हरेक अखवार र स्तम्भहरुमा
आँशू खसिसकेपछि आँखाको महत्व पढेँ
आधूनिक भन्दैमा हावा सँधै
धूवाँ र धूलोसँग मिसिएर प्रदूषित भयो
जति उठेपनि विश्वासको त्यो स्वयम्भू
मेरो सगरमाथा बन्न सकेन
जति अग्लिएपनि घरहराले
मेरो मन छुन सकेन
खसे पनि आकाशवाट तारा
त्यो मैरै पोल्टामा पर्छ भन्न सकिन मैले
आखिर म तिम्रै आँगनमा फर्किआएँ
यो आँगन
मेरो सू–प्रभात झूल्कने सिकूवा जस्तो छ
जहाँ म अहिले
लुगा झैँ फूकालेर यो दूनियाँलाई
एउटा स्वाभिमान गजक्क जमाएर उभिएको छु
दूनेरु झैँ खोक्रिएको अन्तर्मनमा
आस्था भरिएर म पौरुषत्व बाँच्न थालेको छु
फ्रिजमा कोकसँगै चिसिएको मेरो शरिरमा
तिम्रा स्पर्श र नजरहरुको वात्सल्य प्रेमले
पूनर्जिवन अनुभूत गरिरहेछु
त्यसैले म सगर्व भन्छु –
खोला भन्दा तिमी जति उठ्यौ
तिम्रो आफ्नै उचाईमा तिमी मेरो जन्मभूमी हौ ।
श्रीशीशा राई – अक्षरहरु
निम्तो पठायौ विश्वासको खाम हालेर
म कलम लिएर आएँ
कुटील मुस्कुरायौ अंकमाल ग¥यौ
आत्मियता स्विकार्न मैले
कलम च्यापेको हातले तिमीलाई अंगालेँ
अंकमाल गर्ने बहानामा तिमीले
मलाई पिठ्युँमा छुरा घोप्यौ
म एक्कासी कहालिएँ
कलम भुईमा खस्यो
तिम्रो निम्तो मान्न म कलम लिएर आएँ
मलाई स्वागत गर्न तिमी छुरा लिएर आयौ
यी भत्किएका सीमाहरुको घाइते बनेर म अहिले
अस्पतालको शैय्यामा असुरक्षित पल्टिएको छु
कलम भुईमा छ
असामान्य आवाज कहालिएको मेरो चित्कार
सारा संयन्त्रहरुले सुने
तर त्यो कुनै संगीत थियो
रक्ताम्य हातहरुले जीवन मागिरहेको देखे
तर त्यो कुनै रमीता थियो
मेरो कलम अहिले सडकमा छ
यही बाटो भएर
पजेरो–संयन्त्र र स्कर्टिङका चक्काहरु
मेरो कलम कुल्चँदै अघि बढिरहेछन्
अक्षर जति निचोरेर वर्दि र लाठीहरु
कलमलाई चौकहरुमा निषेध गरिरहेछन्
अक्षरहरु हतार हतार पम्प्लेटमा सिउरिएर
भीड र टाउकाका ताज बनेका छन्
तिमीले उमारेका यी
अमुक पीडाहरु वापत तिमीले स्यावासी पायौ
विस्वासको मुहानहरुका यी अस्वाभाविक भङ्गिमाहरुले
मेरो शीर निहुरिएको छ
कलमवाट छुटेर अक्षरहरु
तिम्रा विकृत पाइला र आवाजहरु स्तब्ध पार्न
तिखो सल्बलाईरहेछन्
तिम्रा ताण्डवहरुको मुकदर्शक
तिमीले निलेका यी पजेरो र चक्काहरु
कुनैबेला मेरा आस्थाका शीरफुल थिए
अहिले
कलमले कोरेको घाम छेक्न खोजीरहेछन्
घामै अर्घेलो भएपछि
तिम्रो कुनै फुलबारीमा अब रंग टुसाउनेछैन
कुल्चँदैमा कलमको भाषा भाँचिनेछैन
तिमी क्षीण सम्भावना र नाजुक विकल्पहरुको उत्कर्षमा छौ
अक्षरहरुको घेराबन्दीमा छौ तिमी
यहीँ नेर
तिम्रा ताण्डवहरुको अन्त्य हुनुपर्छ
सारा विषाक्त शैलीहरु
अक्षरहरुको कठघरामा उभिनैपर्छ
कलम हातमा हुनुपर्छ
अक्षरहरुसँग खेल्नुपर्छ
धरान
श्रीशीशा राई – पानी रूपान्तरण
बगिरहेछ
पानी बगिरहेछ
तर यो अब पानी मात्र रहनेछैन
यो दूध बन्छ अब
बुँद बन्छ अमृतको
त्यसो त यो चाहेमा
जाँड – तरल बनिदिन सक्छ
भाङ – रहलपहल बनिदिन सक्छ
नसा – Continue reading “Shreeshisha Rai – Pani Rapantaran”
श्रीशीशा राई – भविष्य एक्सप्रेस
मेरो छोरा
उ जस्तै करोडौँ आँखाहरुवाट बगेर
छालहरुले खडेरी किनारामा वेवारिस
मिल्काउने दिन पर्खेर कसरी बस्न सक्छ ?
उ पनि
यौवनले भरिएका लाखौँ विस्वासहरु जस्तै
तिम्रो भविष्य एक्सप्रेसवाट
जीवनमा पहिलो पल्ट
निश्चिन्त यात्रा गर्न खोज्नेछ
तिम्रै गाडीमा ऊ
यसकारण चढ्नेछ की
राजमार्गका अशान्त खाल्डाहरुलाई छिचोल्दै
प्रथम प्रहरमै शान्तिचौक उतार्ने
तिम्रो बाचा उसलाई पनि मिठो लाग्नेछ
दुर्घटनाको कल्पना समेत गर्नेछैन उ
बरु गन्तव्यमा
उसको मुक्ति र पहिचानलाई
ठिक समयमा भेट्छु भन्ने
विस्वास उसलाई लाग्नेछ
तिम्रै गाडीमा चढ्न ऊ
यसकारण बाध्य हुनेछ की
उसको त्यति महँगो विस्वासको इन्धन भरिएको
गाडीको चालक तिमी नै हुनेछौ
गाडीको अस्तव्यस्त चाप छ
अनियन्त्रित गति छ
जेव्राक्रस आफै चक्काले किचिएर लर्बराउँदैछ
तर कतै ट्राफिक देखिदैन
यद्धपि तिम्रा अगाडी
स्कुले नानीहरु बाटो पार गरिरहनेछन्
तिम्रा पछाडी म
मेरो छोराको कुशल यात्राको कामनामा
छुटेको गाडी हेरिरहनेछु
शान्तिचौक पुग्न उसले
तिम्रै सडक यसरी छान्नेछ कि
उसलाई लाग्नेछ – चालक तिमी नै हो भने
यी सबै आस्थाहरु सुरक्षित रहनेछन्
मेरो यात्राका लागि
मैले रोजेको एक्सप्रेसले मलाई
धोका दिएकै हो
मेरा विस्वासका चालकहरु
हाँक्न नजानेर, नसकेर वा खिँचातानीमा ठोक्किएर
म चढेका थुप्रै गाडी त्रिशुलीमा खसेकै हुन्
नयाँ नेपालको ढोकैमा पुग्ने मेरो चाहना
भाँचिएर म अपाङ्ग बनेकै हुँ
यी यसरी अहिले
सँधैका लागि ओछ्याउनमै ग्लानीमात्र सुतीरहेछु
म चाहन्छु–
अब जन्मने मेरो छोराको छनौटमा
यस्तो धोका नहोस
बरु
जन्मदै गर्दा उसको शरिरमा
मेरो खराब विगतको
छायाँ समेत नपरोस
आखिर
महँगो विस्वासको इन्धन भरिएको
गाडीको चालक नै तिमी हौ
उ जस्तै करोडौँ आँखाहरुवाट बगेर
छालहरुले खडेरी किनारामा वेवारिस
मिल्काउने दिन पर्खेर कसरी बस्न सक्छ ?
मेरो छोरा
तरहरा, सुनसरी
श्रीशीशा राई – सपनाको वारीपारी
कतै निदाईहाले पनि अबदेखि
कहिल्यै पुरा नहुने सपना नदेखुँ भनेर
सुतेको हुँ म
निदाउनु एकछिन अघिसम्म पनि
दुनियाँलाई सपना मात्रै नबाढुँ भनेर
मुठ्ठी उठाईरहेको थिएँ
सपनामा–
मेरो देशभित्र एउटा देश माग्छ हाङ बुद्धिकर्ण
तर देश देश जस्तो हुनलाई शान्ति चाहिन्छ भन्छ
चमार हल्लाउँदै उसले ढ्या……म्म ढोल बजाएपछि
मैले सौहार्दतामा जाँडको एक सुरुप पिएँ र
एउटा शान्त देश हातमा राखिदिएँ
उसले जीतको उल्लास मनायो
विउँझिदा
विपनासँग समागमका लागि
मेरो पाइला एक कदम अघि थियो
यहिनेर लोडसेडिङ, भोक र अँध्यारो बाटो थियो
आफ्नै लामखुट्टेहरुले झुलको छिद्रवाट चोरेर
मेरो पाखुरा चुसेछन्
कन्याउँदा कन्याउँदै
भुईमा खसेको कलम टिप्न पाइनँ मैले
सँगै सुतेकी मेरी श्रीमति विरालो झैँ घुरिरहेकी छ
म उनलाई विउझाउन सक्दिन किनभने
अन्तरसंघर्ष छ, बोलचाल छैन
ई यसरी,
विपनातर्फको मेरो यात्रा अल्मलिन्छ
र मेरा सपनाहरु सँधै व्यर्थ हुन्छन्
तरहरा, सुनसरी
परेलाको स्याउलाले छोपिएको आँखा हो भने
यात्राहरु उस्तै पनि देखिन सक्छन्
कपालले ढाकिएको आँखा खोलिहेर
अवका सवै यात्राहरु नयाँ हुन्
वाह्रमासे भुईचालोले रन्थनिएर
पश्चिम फर्किएको त्रि्रो सिकुवामा पनि
घाम यसरी खस्यो कि
यो विहान त्रि्रो जिन्दगीकै नजीर बनेको छ
अवको यात्रा हिड्न
रुपान्तरित पदचाप हुनुपर्छ किन भनिरहनु मैले
पाईलाको सापेक्षता मुलघाटसँग छ भन्नु पनि किन
दिनको यो सुरुवातले गरेको सप्रसङ्ग ब्याख्यालाई
हु वहु उतार्दा पनि र्छलङ्ग हुन्छ
कि त्रि्रो शीर अर्थात मुलघाट पुग्न
पहिलो पाईला दक्षिण फर्किएको हुनुपर्छ
सपाङ्ग फड्काहरु हुँदैनन् अव
तमोरलाई जोड्ने पुलमा घुम्तीहरु भेटिनेछन्
पुग्नकै लागि तिमी र जीवन भनीसकेपछि
नाकले टेकेर पनि हिँड्नैपर्छ
असामान्य यात्राका सामान्य ध्रुवहरु हुन् यी
नाक भईमा टेकिँदा मुखमा आउने माटोको स्वाद
दुर्गम गन्तब्यको पक्षमा पानीको तरकारी हुनसक्छ
त्यसवेला त्रि्रो भान्साकोठाका सवै टोकरीहरुवाट
नुन र मसलाहरु रित्तिनेछन्
अलिकति माथि हो भने
ट्याक्सीको वगरलाई सम्याएर सोई ढोले सोई नाचीरहेको
या जुलुसमा सडक उम्लीरहेको भएपनि
चौक र उभौलीको सिमानामा कर्फ्यु लाग्छ
उकाला र घुमाउराहरुको प्रक्षेपणले तिमी
भेडेटार पुग्दै मुलघाटमा उभिएको भन्छौ भने
माथिल्लो पट्टीको ओरालोमा त्रि्रो टाउको ठोक्किनेछ
अलि तल
युगको पिलरमा लेखिएको छ- शताब्दी किलोमिटर
तिमीलाई नजिक देखेर बजाज डिस्कभरी हर्न बजाउँछ मुलघाट
दुरि पढ्न नजानेर हतार दौडन थाल्यौ भने
यात्राको पुर्वी आँगनमा अव समवेदना खस्नेछ
शब्द नफुरेको असह्य छटपटीमा मैले
श्रीमतिको एक भोल्ट म्वाई खाएर
कविता पुरा गर्न खोजे जस्तो
तिमी उठेर खोच्याउँदै पुग्नुपर्नेछ मुलघाट
अनि र्सलक्कै देखिनेछ गणितमा
तिमीदेखि मुलघाटसम्मको दुरि
र मुलघाटको उचाई