नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
सानै हुरीमा वैशको सपना
सिमलको फूल झैं झरी गयो
तिमी के गयौ खुशीले पनि
मलाई आँखा तरी गयो
धेरै हाँसे साच्चि नै रुनु पर्दो रहेछ
हाँसोलाई आँशुले धुनु पर्दो रहेछ
बिर्स भन्ने निष्ठूरी बिर्सु कसरी
पहिले Continue reading “Bhupi Sherchan – Sanai Huri Ma Bainshako Sapana”
अबिर खालिङ्ग – पोखराका कविताहरू
१
देशको गौरव
र
आनन्दको विहार
मा
छा
पु
च्छ
रे
अनि
फेवाताल ।
२
सौन्दर्य प्रतियोगितामा प्रथम भएपछि
शिरमा माछापुच्छरेको ताज पहिरिएर
ग्रामीण वाला पोखरा
नौका विहार गरिरहिछ फेवातालमा ।
३
विदेशतिर छोराहरु रेटिएपछि
माछापुच्छरे रून्छ शुन्यतामा ।
आँसुको दह फेवातालमा
विदेशी पर्यटकहरूका
नौका विहार आनन्दिलो हुन्छ ।
छोरा हराएको सुचना बोकेर होशहीन माछापुच्छरे
पर्यटक उत्सव हेरिरहेको हुन्छ ।
४
बढेका छोराहरू कहाँ गए?
हुर्केकी चेलीबेटीहरु कहाँ छन?
सन्तानहीन घरमा
दशैंको भोज खानु मख्ख छ देश।
देशवासी विना पर्यटक वर्ष मनाउनुको उन्मादमा
अलमस्त छ देश ।
५
हिजोआज सोचमा मग्न छ माछापुच्छरे कि
आफ्नो अग्लाई देश होइन रहेछ
सुन्दरतामा आफ्नो देश छैन रहेछ ।
(Sent to Sanjaal Corps via Email)
प्रज्ना कोइराला – केही आमाको कुरा ,केही आफ्नो विचार (एक भक्तको दृष्टान्त )
संघर्ष र दुख कष्टमा रचेको,यी नै शब्दमा मैले व्यक्त गर्न खोजेको;
एकापट्टी कसैको नवजीवनको एकाइँ,अर्कोपट्टी कतिका उत्सुक मन,विचार र भनाई।
सङ्ग्लो पानीको मुहान जस्तै होस् जीवन यो हाम्रो भनि बस्यौ हामी एकाएक
कस्तो कुरा दृढ चित्त र सफा मनको बुझ्दै गएर रचेको मैले यो लेख।
बुद्धको मनचित्र झैँ लाग्दैछ मलाई,
कस्तो भयो प्रत्येक भक्तको मनमा विश्वास दिलाई;
गर्दैछिन आज पनि उत्तिकै,आफ्नो धर्म नाभुलाइकन आफ्ना प्रियजनलाई;
गुनासो सबैको मनको आपसमा सुनाई,
एक साधुको सुविचार र सन्देशले व्यक्ति समाजलाई शान्त तुल्याई।
यस्तै कुनै दिन आमाले सुनाइन् ,”सेवामा जीवन बिताएँ,
अब साधु बनि आउँदा कस्तो लाग्ला मेरा भक्तजनलाई भनी बताइन्” ।
“सधै मनमा भवना लिएँ की जीवनको पाइला पाइलामा म आफ्ना
भक्तहरुसंग रहुँ,
र सही बाटोमा अग्रसर गराई आफ्नो दायित्व पूरा गर्न सकूँ”|
सबैसंग मिलिजुली बसेर कुरै कुरामा सुनाउ भनी,
आफ्नो कर्म आफैले कसरी बुझाउ भनी।
फर्की आएर जीवनले ल्यायो त्यही दोबाटो,
किन भन्दैछिन मेरी आमा यो कलम थमाएर अब लेख मेरो साटो।
(मेरो वक्तव्य)
हिम्मत र साहसकै भरमा आफ्नो सहलाई हौसला बनाएँ
हो, सुरुवात कसरी गर्यौ त भन्ने तर्कनालाई आत्मसाथ गर्ने भनी मनमा चिताएँ|
हामीले जीउने कसो गरी,समाजमा रही सक्षम बन्नु अरु सरी।
गरी खानुपर्यो भन्ने आठोट र धारणा लिई मन भरी,
यी नै प्रश्न र सामाजिक सञ्ज्यालका प्रश्न गर्छन कतिले थरी थरी।
(आमाको उत्प्रेरणा)
एक महान व्यक्तित्वलाई प्रेरणा बनाई आफ्नो लक्ष्यमा अग्रसर बनाउनु,
संघर्समा एकनिष्ट भई जुटेर आफ्नो कार्य सही ढंगले गरेर देखाउनु।
हिजो पनि आज सरी,उठ्दैन कुनै छोरो यहाँ आफ्नो हातको कार्य छाडी;
एक लक्ष्य लिई जीवनका कुरा आफ्नो रचनामा लेखी ,यसरी साँचेर राख्नु कर्मनिस्ट भई आफ्नो हातको रेखी।
पत्तै नपाई बित्ला दिन,के कस्ता विध्नलाई पन्छाउनु प्रत्येक छिन;
कहिले हासीँ खेली बस्दा खेरी, दुखलाई अङ्गालेर साथीभाईमा कुरा साट्दा खेरी ;
आयो मलाई पनि यो ख्याल अब मिलिजुली बसौँला एकअर्कासंग खुसी बाटीँ
एक परिवार भई जीवनका तिता मिठा कुराहरु नौलो सम्बन्धबीच साँटी।
कठिन हाम्रो समय, जस्तै टुक्रा टुक्रा जोडी बाटेको डोरी यस्तो;
कतिको प्रेरणा,हरेक को उत्सुकता अनि सबैको एक्निष्ट भावनाकै कायाकल्प जस्तो।
ती बितेका दिनमा भएका प्रश्नोत्तर कस्तो;
गर्ने गराउने गरी राम्रो काम कुनै गरौला अब यस्तो ।
विवश पोखरेल – घाइते अचेल
घाइते अचेल जिन्दगानी भएको छ
रगत खोलाको पानी भएको छ।
हिंसामा कठोर ढुङ्गा भएपछि मुटु
पीडा सहने अनौठो बानी भएको छ।
डढेलो लागेको जङ्गल भएको छ देश
एकाएक सपना डढेर खरानी भएको छ।
भत्किएर सद्भाव – हराएर मानवता
एकादेशको अनौठो कहानी भएको छ।
सत्तालिप्तहरू भागबन्डामै व्यस्त छन्
देश आँसुले रुझेको सिरानी भएको छ।
देशमा विभिषणहरु ज्यूदैं छन्।
देशमा जालन्धरहरु पनि छन्।
जे जति अर्जुनहरु छन्–
ती अव कुनै हालतमा,
कृष्णको वहकाउमा,
युद्ध लड्न चाहादैनन्।
र पश्चतापको भाषामा–
उल्टै सम्झाइरहेछन् कृष्णलाई,
फेरि अर्को युद्धको तयारी–
अव कसैगरी गर्नु हुन्न भनेर।
अझै जिकिर छ कृपाचार्यको –
उनले चाहेका भए ,
विगतमा पनि –
युद्ध टल्न सकिन्थ्यो भनेर।
निरीह धृतराष्टहरुले –
पहिला पनि कहाँ सिमाना देखेका थिए र!
यसर्थ,
सञ्जयहरु पनि हड्तालमा जुटेका छन् –
उनीहरु अव,
कुनै अन्धाको पाउभक्तिमा,
आफ्नो समय उत्सर्ग गर्र्न चाहादैनन्।
र
चाहादैनन्–
पुत्र मोहको नाउँमा,
एउटा सिंगै सभ्यता नासियोस्।
दाउको राजनीति छोडेर,
सकुनी पनि सुधि्रएका छन्।
सभ्यता टिकिरहनु पर्छ भनेर–
दुर्योधन सत्संगमा भिजेका छन्।
इच्छा छैन कसैलाई–
अव कुनै युद्ध चम्कियोस–
र
खरानी बनोस कुरुक्षेत्र।
म चौतारीमा वसेर,
तल हेरिरहेछु –
मेरो देशमा,
हस्तिनापुरमा नभएका–
केही लेन्डुप हरु छन्–
केही लेन्डुप हुन खोज्दैछन्–
र
भरखर जन्मेका केही लेन्डुपरुलाई,
साना नानीहरु–
पुतला बनाएर जलाउदैछन्।
आचार्य प्रभा – बन्द बाकस
सधैं बिरक्तिमा सुस्ताएर
मनलाई निचोर्दै
हाँस्न बाध्य अधरहरु
कलेटीको पाप्रासँगै
सम्झौतारुपी थुकहरु
निल्न वाध्य छन् ।
सास्तीहरुको पाहुपासभित्र
आफूलाई चाबी लगाएर
स्वतन्त्रता र शान्तिको
चाबीले खोल्न ब्याकुल
ती मनहरु,
तालाका प्वालहरुमा चाबी
हुल्न नै डराइरहेछन्
किन कि चाबी खोल्ने हातहरु
काँपी रहेछन
गोली बारुदको आट्टहासरुपी
आवाजको त्रासमा ।
सचेत मन त छ
तर छैन सचेतता कसैमा
कोमल भाव त छ
तर कोमलता छैन कसैमा
त्यसैले कस्को साहस?
स्वतन्त्रा र शान्तिको ताला खोल्ने ।
साँचो बोल्न पनि
बोली तौलिनु पर्छ
सत्य अपनाउन पनि
असत्यलाई अंगाल्नु पर्छ
त्यसैले त हरेक मन
पक्षघातको शिकार बनिरहेछ
हर पौरखी र बलिया पाखुराहरु पनि
सुस्तताको डोरीले बाँधिएको छ ।
हो त्यसैले ती हातहरु
लग्लग काँपी रहेछन्
अनि,
शान्ति र सभ्यताको
शब्द ओकल्ने अधरहरु
थर्थराइ रहेछन ,
विवशताको कठ्घरामा
थुनिएर ।
त्यसैले बन्द छ त्यो बाकस
अशान्ति र अन्यायको
तालामा जकडिएर ।
सारा हातहरु लालायित छन्
त्यो अर्घेलो तालाको
बन्धन तोड्न ,
हेरौँ अब कहिले जुर्ने हो?
त्यो सुनौलो अवसर
त्यो क्रुर तालाको
पलायनताको समय ।
म चोर्दछु लुट्छु गर्छु काटमार
जुटाउन फगत् पेटको आहार ।
जानेर हो यो पाप नै तार-तार
हिंड्दछु म बाटो पापकै हजार ।। १
गरि पशुतुल्य कर्म ब्यवहार
थुनेर सब आत्मज्ञानका द्वार ।
म लाउँछु मान्छे नामको जुहार
पुकार्छु मैलाई मान्छे बार-बार ।। २
भन्छु पाएँ धन्य यो मान्छेको भेष
म बोल्छु अब्बल अर्ति उपदेश ।
हिसाब ‘मेरो’को राखि केश-केश
म उमार्छु आफैं रीस, राग, द्वेष ।। ३
जान्दछु म भाग लानेछु निशेष
गर्दाकन यो प्राण हरिमा पेश ।
जगको म हुँ मिथ्या बीजन क्लेश
सम्झन्छु म मान्छे आफुलाई बेश ।। ४
जोडिन म आफु रचि धेर झूट
गराउँदछु सदा अरुमा फूट ।
तृष्णा अमेट पिउने यो प्रेम-घुँट
बाँड्नु परे दिन्छु छली कालकूट ।। ५
सदगूण मानि जो छ आफ्नो खुट
देख्छु दुर्गुण जगैको पुट-पुट ।
गुणगान आफ्नै गाउँदै अटुट
मै दिन्छु मलाई मान्छे ठान्ने छुट ।। ६
तुजुक हुन्जेल किन अरु चिन्छु
म ईश्वरैसँग पनि टेक लिन्छु ।
गलेर जब म ह्याउले खिइन्छु
तब ईश्वरको पाउमा झुमिन्छु ।। ७
उ ईश्वर हो म शरण लिइन्छु
र स्वार्थी म ईशैलाई धोका दिन्छु ।
म झूटै ईशको पूजा गरिहिन्छु
र उस्को एकमात्र भक्त भनिन्छु ।। ८
बटुली घरमा द्रब्यादि अकूत
भुल्दछु म आफ्नै भविश्य र भूत ।
नशाले धनको म भएर धूत
गरिरन्छु अनेक भाँति कर्तुत ।। ९
भएर मानिस योनिको कपूत
भनाउँछु आफुलाई देवदूत ।
जगतमा जति छन् यी प्राणीसूत
हो निर्घिणी मै छु, के म मान्छे हुँ त ? १०
पुण्टे बाबु चढेको
काठको घोडा क्या राम्रो !
लगाम, काठी जडेको
काठको घोडा क्या राम्रो !
टाउको यसको सेतो छ
पिठ्यूँ यसको पहेंलो
कालो आँखा चम्किलो
पुच्छर यसको हरियो
भाग्ला भन्ने डर छैन
लड्ला भन्ने डर छैन
हुत्याई फाल्ने डर छैन
लात्तीले हान्ने डर छैन
खाना यसले खाँदैन
दाना यसले खाँदैन
पानी दिनु पर्दैन
फोहर यसले गर्दैन
यस्तो च्याण्टे घोडामा
हाम्रो पुण्टे चढेको
मावलीघर जानलाई
भनेर अघि बढेको ।
हट्हट् बाटो छोडिदेऊ
ओर्लने बेला भा’छैन
बिहानैदेखि चढेको
कैले पुग्छ था’छैन ।
तेजकुमार श्रेष्ठ – स्पर्शविहीन
(मधुपर्क २०६६ चैत)
सुसेली सुसेल्दै मादी
एक जीवनध्वनि
तनहुँ मलाई तन्काइरहेछ
समयको वक्षमा
म हिँड्दै छु
अज्ञात पदचापमा
तिमी छैनौ
छेउमा
कतै किनारमा
न तिम्रो घाम छ
न तिम्रो बतास छ
न तिम्रो जून छ
त तिम्रो छाया छ
म हताहत
म बेखबर
एउटा दुःखी पहाड बनेर
स्पर्शविहीन छु ।
मातृका पोखरेल – मान्छेहरूको भर्याङ्ग
(Source: असोज मधुपर्क, २०६८)
पर्यटकहरूले सगरमाथा चढेझैं
उनीहरूले चढिरहे हाम्रा करङहरूको भर्याङ ।
निरन्तर चढिरहे उनिहरू
हाम्रा करङहरूको भर्याङ
हजारौं वर्षदेखि
वा त्योभन्दा पहिले
लाखौं वर्षदेखि हामी उनिहरूका लागि
मात्र भर्याङ हुन वाँचेको जस्तो
हाम्रो आˆनो जीवन नभएजस्तो
हामी मान्छेहरू,
सधैंभरि मतदान केन्द्रको तातो घाममा
लाइन लागिरहने
मात्र भर्याङ जस्तो
उनीहरूको आँखामा
हामी सधैँ भर्याङ जस्तो ।
पहिले पहिले
निख्खर कालो रात थियो
हामी भर्याङ भयौँ हौ भन्न पनि नपाइने
अहिले केही हटेको छ कालो रात,
तर भन्छन् उनीहरू,
अहिले उज्यालो छ
हामी भर्याङ भन्नसम्म पाइने ।
उनीहरूको उज्यालोमा,
हामी भर्याङ हौ भन्न पाइने
तर भर्याङबाट मुक्ति नपाइने ।
हामीलाई भर्याङबाट मुक्त भएको
हेर्न चाहँदैनन् उनीहरू
बरु चाहन्छन डेकेन्द्र राजबंसीले ८ गरेझैं
हामी सबैको आत्महत्या
उनीहरू भित्रैबाट चाहन्छन्
अबोध बच्चाहरू सँगसँगै
भोकले छट्पटिएर
कणर्ालीका अविभावकहरूले गरेको जस्तो
हाम्रो पनि सामुहिक आत्महत्या
तर उनिहरू चाहँदैनन्
भर्याङ्बाट हाम्रो मुक्ति ।
मान्छेलाई भर्याङ बनाउने मान्छेहरू,
भर्याङ्नै भर्याङले उठाएको मुठ्ठी
भर्याङ्नै भर्याङले लगाएको जुलुश
भर्याङ्नै भर्याङले उरालेको भाषण
भर्याङ्नै भर्याङले चलाएको क्रान्ति
कति शक्तिशाली हुन्छ
मान्छेलाई भर्याङ बनाउने मान्छेहरू
अब हेर तिमीहरूले
आँखा खोलेर हेर
इतिहासका पन्नाहरूमा आँखा रगडेर हेर, काठका भर्याङलाईझैं
तिम्रा पाषाण खुट्टाहरूले
लामो समयसम्म
सुषमा मानन्धर – नजितेको युध्द
विशाल सेनाहरु लिएर
आमुन्ने सामुन्ने
हाम्रो कुनै युध्द भएन
घरहरु ढलेनन्
पुलहरु भत्केनन्
गोली र छर्राले
घाइते पनि भइँन ।
तर तिम्रो स्नेहयुक्त हेराईले
विवश
तिम्रो प्रगाढ बन्धनवीच
कैद
तिमीले गरेको
अटुट विस्वाससँग
बाँधिएर
आत्मासम्म भिजाउने
तिम्रो मायामा
डुबेर आत्मसमर्पित
मैले तिमीसँग
आफूलाई
पूर्णतया हारेकी छु ।
तिमी बाहुन, मचैं कामी
कोही दमाई, कोही च्यामी
के भो जात फरक परेर –
त्रि्रो हाम्रो एकै थलो
एकै हुँदा हुन्छ भलो
मिली बसौं एकै भएर ।
तल-माथि, छुवाछुत
हामीबीच किन फूट –
सबै बराबरी भनेर,
मान्छे भई सोच्नुपर्यो
मान्छे Continue reading “Durga Lal Shrestha – Manchhe Ko Geet [Bal Kabita]”
… अझसम्म पनि
सिञ्चेलले
आफ्नो अनुहारको रङ देख्न सकेको छैन।
त्यहॉं टल्किएको छ
कान्तिहीन घामको पुरुषत्व।
तरूणी चियाका पातहरूका
फैलिएका अङ्गालो देखेर पनि
उत्तेजित हुन नसकेका
घामका जुङ्घाका रेखीहरू जस्ता लाग्ने युवा किरणहरू
निभ्दै गइरहेछन्।
आँगनमा गजधम्म बसेको छ
खड़ेरी।
*
•युवाहरूको माथ्लो ओंठमा
जुङ्घाका जस्ता किरणहरू प्रष्ट छन्
जसले बोकेका छन्
बलजफ्ती
गह्रौं स्वाभिमानको नरकंकाल ।
रातो माटोमा चिप्लिने खेल्दा-खेल्दै
हुर्किएका ती युद्धहरू।
प्रत्येक युद्धको अनुहार माटोसित मिल्छ।
माटोले जो लुकाएको छ
युद्धहरूका उज्याला ती सपनाहरू
छातीमा।
खेत जोत्दा-जोत्दै ढलेका
ती पसीनाहरूको सम्झनामा
हल्लिबस्ने लुङदरको टुप्पोमा
बस्न सजिलो छ गिद्धलाई।
खड़ेरीको मौसममा
सपनाहरू
गर्भपात गर्दै बस्छन्।
माटोको आँखालाई
रतन्धो सङ्गीत सुनाउँदै बस्छ
समय।
•अझसम्म पनि
झरेका ती टोपीहरूको सम्झना लुकाएर बॉंचेको
देउरालीमा
ब्वॉंसोहरू आउँछन्
नन्दीग्रामको निम्ति कुन्नी के-के लेख्छन्
दार्जीलिङतिर फर्किएर।
त्यहींबाट शब्दहरू
आफु लुटिएको वैराग गाउँछन्।
त्यो गीतलाई विद्रोह हुरीले आङमा बोकेर
गाउँ पुर्याउँछ।
सबैले नै सुन्छन्
मृत्युवाचकले सुनाएको
आफ्नै अनुहारको समाचार।
छाम्दै बस्छन् गाउँहरू
सिमाना लुटिएको अनुहारको डील डॉंड़ा।
औंलाहरूले छाम्छन्
भॉंच्चिएका घाउका टुक्राहरू
जो
अक्षरहरूका पाप्रा भएर छन् निधारमा।
कस्तो कहाली उठेको छ
गाउँहरूको गाउँमा
अँट्दैन त्यो
देशको चश्मामा।
*
•नयॉं जिल्दमा आएको छ अहिले
छातीहरूको संस्करण
जसको पृष्ठैपिच्छे
कालो अनुहार पारेर बोल्नै नसक्ने गरी बसेका छन्
लुते शब्दहरू।
आफ्नै अनुहार थेग्न नसकेको पीड़ा गाउँदै
सर्कस देखाउन सधाइएको हात्ती जस्तो
कुन्नि कुन इमान्दारिता देखाइबस्छन् शब्दहरू।
अझसम्म
के के भन्न नपाएको
गाउन नपाएको
के के खोल्न नपाएको
मादलको धिङताङ थुनिएको छ
छात्तीमा।
कस्सैले देख्दैन त्यो(?)।
शब्दहरूका ती काला अनुहार पछिल्तिर लुकेको अँध्यारो विम्ब
अझसम्म झरेको छैन
भूँइमा।
अहो!किन फर्केनन एकसाथ
क्राइष्टलाई अङ्गालो मार्दै हाम्रो कृष्ण?
*
•कृष्ण जस्तै काला रातहरू जो
कालै काफन ओढ़ेर छन्
अन्धकारबाट आफुलाई बचाउन।
सन्त्रासित छन्
असुरक्षाको साइरन बजिरहने
झॉंक्रीहरूको देशमा
हाम्रा उज्यालाहरू।
कुनै जोखाना टिप्न नसकेको बाध्यता
बल्झिबस्छ जहिलेसुकै
चुहुने छानुमुनि बॉंच्दै आएका
बोनबोहरूको गाउँमा।
उज्यालो जति चुहिसकेको कागज जस्तो सेतो
उभिन्छ
कञ्चनजङ्घा
समयको साक्षी दिन।
किन टिप्न सकेनन् त्यसलाई क्यामेरामा
कालो गगल्स टाउकोमा झुण्डाएर आएका
आफ्नै राज्यका टुरिष्टहरूले?
*
•आतंगवादी अन्धकारहरूबाट लुकाएर अचेल
घाम जस्ता सयपत्रीहरूले
पर्चा बॉंड्न थालेका छन्
गाउँमा।
(घाम लाग्छ अब ?)
के के लेखेका होलान्
घाउहरूले
जब दुख्नै छोड़ेपछि।
रगतले लेखेको देश
मुट्ठीमा बोकेर
बॉंच्दै आएका ती कोपिलाहरूले
जब हॉंस्नै पाउँदैन।
धेरै वर्ष ओथ्रा बसेका सपनाहरू
अब फुट्ने हुन् कि!
जब देश हिँड़ेर गाउँ आउन सक्तैन
तब देश विकलाङ्ग कि गाउँ?
जब कि गाउँले बाटेको दोरीले नै
बॉंधिएको छ देश।
*
•सुनाखरीको छातीमा लागेको
धोकापूर्ण कॉंड़को तीखोबाट
चुहिरहेको छ
इतिहासको रङ।
त्यही रङ छालामा दलेर
बॉंचेको छ
लालुपातेको पातमा आमैको आँशु।
*
अन्धकारको सुरूङ खन्ने
मिर जफरका औंला काट्न
हातमा लिएका छन् सिरूपाते
शब्दहरूले।
शब्दहरूको पनि धार पलाएको छ।
धेरै वर्षको भूमिगत यापन पछि
कविताको पाखुरामा पनि बल पलाएको छ।
कविताले त्यो कोमलतालाई गालेर
तयार पारेको
चट्टान छाती
अहिले
गाउँका सबै युवाहरूको कमिजभित्र लुकेको छ।
•
उज्यालिँदै आएको छ
गर्भवती हिमालको निष्कलंक अनुहार।
आँगनको डीलबाट नै टॉंगिएको तारमा
पहरा बसेका फाटेका चौबन्दी-फरियाहरू
गाउँदैछन्
अनुहारको नयॉं गीत
…. आइज घाम यो माटोको घाउ सुकाइदे
रोइरहेको टिस्टाको पीर गहमा लुकाइदे।
•
चुल्ठोमा गुरॉंसका सपनाहरू खिलेर
हत्केलाका घाउहरू कोट्याइरहेका छन्
बस्तीका फुटेका खालीखुट्टाहरू।
ओंठको रातो रङ त्यो
लिपिस्टिकको हो र
लालुपातेको?
केशको त्यो पहेंलो-सेतो रङ
गार्नियरको हो र
चमेलीको?
(मल्टिकलर्ड विज्ञापनहरू गाउँ चढ़ेकै थिएन जब।)
जतिबेला चियाका पातहरूले
आफ्नो मौसम मागेको थियो
सुन्दरता मागेको थियो देशलाई।
कुलैनका फुलहरूले
वसन्त मागेको थियो देशलाई।
पहाड़को ओंठमा जुन खड़ेरी झरेको थियो
एक लहर मुस्कान मागेको थियो।
बड़रको रूख अनि दार्मी गाईको थुनले
ती ओंलाहरू मागेका थिए
जसले लेख्न सक्थ्यो
नेपाली अक्षरमा माटोको सुवासलाई।
माटोको सुवास जो
बज्न चहान्थ्यो शिरको टोपी हल्लाउँदै
मचुङ्गाको धुनमा।
-त्यो सपना मात्र थिएन
आँखाहरूले अनिंदो बसी-बसी ओथ्राएको
विपनाको एक-एक चिङ्ना थियो।
हुन त सपनाको कुनै भूगोल हुँदैन
इतिहास हुँदैन।
सपनाको रङ पनि हुँदैन, आकार पनि हुँदैन
त्यसैले सपनाको घर पनि हुँदैन।
•
एवोर्सन गरिएका सपनाहरूको पनि
एउटा पहाड़ै छ।
जहॉंबाट बग्छ
एउटा आत्महारा दुर्गन्धको विरक्त गीत।
•
पर्खिरहेछन् अझ्झ
सड़कहरू
टोपीहरूका कलिला पदचिह्नहरू।
वसन्तहरू
गुप्तवासमा छन्
सुनाखरीहरूलाई रातो फरिया सिउँदै।
शिशिरहरूले आँगनको डील-डील
रोपेका छन्
बाबरी फुलको बोट।
( कुन पर्व आउँछ अब ?)
लाटा गाउँहरू भने
खबरकागज लिन शहर पसेका छन्
बुढ़ी आमालाई
उसको अनुहारको समाचार सुनाउन।
(अखबारका शब्दहरू जो
कॉंपिरहेका छन्।
खाममा थुनिएका
जवान छोरोको मृत्युको सूचना हातमा बोकेर।
शब्दहरू
यसरी कठोरिँदै आएको कति भयो?
गाउँहरूको सपना
कति चोटी खसिसकेको छ गुलाबको फुलबाट
भुईंको धूलोमा।
अलिखित छ सपनाको इतिहास।
(किन गाउटग्रस्त छन् शब्दहरू?)
•
लुती चियाको पात
ओड़ेको घुम अलिकति उचालेर हेर्छे
कञ्चनजङ्घामाथि चिच्याइरहेको
कालो बादलको अनुहार।
क्रोध हो कि त्यो
ग्लानि हो कि!
नबुझेर चियाका फुलहरू अलमल्ल पर्छिन्
छोरा-छोरीलाई
त्यही अन्योलता सुनाएर
सुताउँछिन्।
चियाका फुलहरूले सपनामा देख्छन्
आँगनसम्मै आइपुगेको घामलाई।
मलेरिया लागेको कुलैनको पहेंलो पात
रातभर आमा1 पढ़ेर बस्छन्।
उज्यालो भइसक्दा सुकिसकेको हुन्छ
हत्केलाको रगत।
खण्डहर जस्तो कुलैन फ्याक्ट्री
लेखोकेको एकोहोरो आवाज
रातभरि फैलिबस्छ
चेतनाको सिमाना छुन।
पुनारावृत भइबस्छ
यो कथा
गाउँले सभाहरूमा।
•
बस्तीहरू सब्जी बेच्न शहर झर्दै गर्दा
बन्दको चपेटमा परेका सपनाहरूको बिल्लिबॉंठ
बाटैमा सुनाउँछ
आधा बाटोबाट नै फर्किएका लुते विपनाहरूले।
खेत, बारीको आङमा
कतिवर्षदेखि खोप्दै आइरहेको छ
आतंककारी राजनीतिको शिलालेख।
हात्तीको खुट्टा जस्तो बलियो हुकूमको डरले
भुटेका मकै र डल्ले खोर्सानीहरू गुनासो साट्छन्
खेतालापातमा।
गाउँलाई सेप्टिक जस्तै दुख्छ लाटो घाउ।
नदुख्ने घाउको त भाषा नै हुँदैन।2
लाटो हुनु भाषा नहुनु त हो।
दुख्दा-दुख्दै पनि नदुखेको हुनु
कसले सिकायो घाउहरूलाई?
घाउ हुनु दुख्नु हो र?
•
घाउहरू फुटाएर निस्किएका छन्
अक्षरहरू। अहिले।
घाउका रङहरू टल्किएको छ
रगतको उज्यालोमा।
घाउ फुटेको आवाजले
ब्यूँझिएका छन्
शहीद वेदीहरू
शब्दहरू
घाउ च्यातेर आएका छन् बाहिर।
आमाको काख भोग्न नपाएका ती बालखा सपनाहरू
यसरी चर्किएको छ
निस्कन तयार छ विपनाको अनुहार।
त्यो शब्दको अनुहार
सयपत्रीसित मिल्छ
चौबन्दीले पोको पारेर राखेको मानचित्रसित मिल्छ
जुन मानचित्र फाटेको चौबन्दीबाट
निस्कन खोजेको युगौं भयो।
27 जुलाईहरूले चुटेका नीलडामहरूसित नै
बॉंचेको
बाजेको धुलो लागेको सपना
शहीदवेदीलाई ढोगेर जो निस्किएको छ अब।
त्यो प्रत्यागमन
बाइबल, महाभारत वा कुरानको
कुनै स्वैरकल्पना होइन।
•
टिस्टाको पानीले अनुहार धोएर आएको सपनाको विम्ब
शहीदको आमाको मनको गॉंठोसित मिल्छ।
•
भर्खर उम्रन थालेको मकैको बोट
छोएर आएको हावाले
के को सुगन्ध छर्छ?
अब मैदान उत्रेका शब्दहरूले लेख्छन् यसलाई।
•
दिनहरू अहिले
अँध्यारो ज्याकेट खोलेर बसेका छन्
टिस्टा-सुनकोशको बगरैबगर।
रातहरू
मनभरि पीरको रङ दल्दै बसेका छन्
समयको क्यान्भसमा
टल्किएको कञ्चनजङ्घा लेख्न।
•
एकान्तमा
सितार बजाउँदैछ
गाउँहरू सुन्छन्।
माटोको सतहबाट बगेर आउँछ
अनुहारको गीत।
सुकेका खेतका ओंठहरूमा भन्किएका
हरिया झीङ्गाहरूको जुलूस छ।
•
घाउहरूको पीढ़ागीत सुन्दै अझ पिउँदैछन्
मीरजफरहरू
चियाको पातबाट चुहेको गाउँको रगत?
•
गाउँका घाउहरू टेक्दै आउने
पर्यटकहरूको ह्याण्डिक्यामले समात्न नसकेका जीवनका विम्बहरू
एक्लै फुल्छ, झर्छ। यो जङ्गलमा।
टिस्टाले दुवैतिर बाटेकी किनाराबाट
मग्मगाएर आउने
इन्द्राणी र गङ्गामायाहरूको काखीको गन्ध
मीठा मात्र लाग्छन् बजियाहरूलाई।
बिहानै कचेरा पुछ्दै पहरामा बसेको
कञ्चनजङ्घाको बाङ्गिएको टोपीको फोटो खिच्छन् मोराहरू।
•
आफ्नो दूधको मूल्य तोक्न नसकेकी
बज्यैहरूका चाउरीहरूमा
लुकेर बसेका लाटा शब्दहरू
चौरस्तामा बज्ने घोड़ाको टापबाट निस्कन्छ
अनि बतासेको लुपमा हराउँछ।
कति राम्रो कथा हगि यो?
•
वद्माश गणतन्त्रले पट्टी बॉंधेको छ टाउकोमा
युग जस्तै लामो पालेको छ केश
र बगलीमा छ छुरी।
निर्धाहरूको आङमा नीलडामहरूको घर बढ्दै जान्छ
घाउहरूको गाउँ बढ्दै जान्छ।
सातो हराएका छिप्पट शब्द
चुपचाप बारी खनिबस्छ
हातमा बीऊ नबोकी।
अहो!
किन उज्यालिँदैन शब्दहरूको झोपड़पट्टी?
डॉंड़ामा समय खपेर बसेको चिलाउनेको रूखपछि
लुकेर हेर्छ जुनघाउहरूको लुब्दो इतिहासको वंश।
•
जुन इतिहासमा युद्ध छैन
माटोको सुवास पनि छैन।
खुकुरीले लेखेको तासपत्ताको इतिहास
भत्किँदो रहेछ हगि?
•
हुरीहरू आफ्ना नहुँदा रहेछन्
हुरीको विश्वास नहुँदा रहेछन्।
हुरीमा विश्वासको कुरा नै पो के कुरा र हगि?
•
जब घाउ फुटाएर बाहिर आए शब्दहरू
छातीको आँखामा चमक आएको छ।
कानून लगाउन सकेन सरकारले
शब्दहरूलाई।
सरकारले
हिमाललाई टल्किनबाट रोक्न सकेन
टिस्टालाई बग्नबाट छेक्न सकेन।
पहाड़हरूको बीच भएर बग्ने कुइरोलाई
गोली ठोक्न सकेन।
हिमालबाट झर्ने झरीमा
जहिले पनि मुसा जस्तो भिज्छ सरकार।
च्यातिएको अस्तव्यस्त चियाबारीको चोली
पसीना पुछ्दा रङ हराएको कुलैनबारीको टोपी
भोक्कै टोयट्रेनमा ओहोर-दोहोर गरिरहने
तिनीहरूका सपना भन्दा ठूलो
हुनै सकेन
सरकारको राजनीति।
•
1986 को हातबाट लगाइएको कोर्राको दागसितै
जवान भएका घायल ती कलिला अक्षरहरूसित
किन आह्रिस गर्छ सरकार?
गोलीले भेटेका शहीद अक्षरहरूको सपना फुलेको
किन रिस् गर्छ सरकार?
आखिर
हिलोमा झरेको बीऊ उम्रन्छै-उम्रन्छ
हिलो खुनकै होस् न चाहे।
•
बले-बिरेको अनुहारको चाउरीमा
घाम लागेको
मन नपराउने सरकारको त्यो कालो अनुहारको ब्ल्याकबोर्डमा
चमेलीले जुन मानचित्र कोरी
त्यसलाई नै अनुत्तीर्ण किन बनाइयो मुख्यमन्त्री?
वार्षिक परीक्षा नजिक पठाइएका पाठ्य पुस्तकबाट नै बटुलिएका अक्षरहरूले
जुन आवाज लेखियो
अब त्यसलाई मेट्न सक्छौ र राज्य सचिव?
•
चियाका पातहरूले गीत गाएको
मन पर्दैन सरकारलाई
भाइचुङ भोटिया मादलमा नाचेको
मन पर्दैन सरकारलाई।
टोपीले
पसीना होइन
भाग्य पुछ्दै बॉंचेको इतिहासले
घर बनाएको मन पर्दैन सरकारलाई।
सरकारले हिमाललाई सपना देख्न त रोक्न सकेन
विपना देख्न पनि रोक्न सक्तैन।
आमाको फरिया च्यातिन्छ, तर
फरियामा लुकाएर राखेको सपना च्यातिन्न।
हिमालको मन
पैह्रो पीढ़ितहरूलाई बॉंड़िने प्लास्टिक होइन
जो सरकारको षड्यन्त्रले च्यातियोस्।
हिमालको मन हिमाल नै हो जहॉं
सबैभन्दा पहिले चुम्छ
इमानको घामले।
सरकार सयपत्रीको फुलसित हारेको छ
सुनाखरी र धुप्पीसित हारेको छ
अरू त के
कुइरो र जाड़ोसित हारेको छ
खोल्साको पानी र रूखसित हारेको छ।
सरकार त डॉंड़ा जत्रो अग्लो पनि छैन
झर्ना जस्तो सङ्लो पनि छैन।
•
…. हुन त सपनाको कुनै रङ हुँदैन
सिमाना र आकाश पनि हुँदैन।
शहीदले भन्दा पनि धेरै मृत्युलाई
छातीमा सहेकी आमाको सुकिसकेको स्तनले मागेको सुरक्षा
शहीदले भन्दा पनि धेरै रगतआँखाबाट झारेकी
उजाड़ सिउँदोमा कञ्चनजङ्घा थामेकी
बुहारीको अपुताली कोखले मागेको मूल्य
सपनाका यी नै रङहरूले त लेखेर राखेको छ
आँखामा।
बॉंच्ने उत्साहमा नै त
सपनाहरू अस्तित्वमा छन्।
मृत्युको सपना हुँदैन।
सपना आफैमा कति घायल छ।
सबै घायल सपनाहरूले
बुद्धको काख पाउँदैनन्।
सपनाको कुनै कविता नै हुँदैन
आकार र आयतन हुँदैन।
•
कविता नै नभएको
आमाको अनुहार
र सिउँदो कस्तो हुन्छ?
शब्द नै नभएको
बाबुको छाती कस्तो हुन्छ?
नाती-नातिनीको निधार कस्तो हुन्छ?
कारागारमा बसेका
सपनाहरूले
झेलेका छन्
विपनाको तिर्खालाई।
(माटो नहुनु, कारागार भन्दा ठूलो हो र?)
•
निधारले उन्यू फुलाएको धेरै भयो।
बुढ़ो कृषकको आँखा फुला परिसकेको छ।
पसीना फुलेको छैन।
पसीनाले पनि माटो पायो भने मात्र
उम्रन सक्छ फुल्न सक्छ।
पसीनाको सुवासको लोककथा
पसीनाको दुःखहरूको आदिकथा लेख्ने
कविलाई पनि त चिहान चाहिन्छ।
जसको आँगनमा पसारिएर युगौंदेखि पुरानो इतिहासको घाउ
अझ चाट्दैछ
कुकुर समय।
•
घामखैनी माड्दै बस्छ
चिसोमा कक्रिएर मरेको अँध्यारो छेउमा।
अन्धकारको निम्ति
जुनकिरीहरू आए, गए।
आफै लाई मात्र बाटो देखाउने जुनकिरीहरूको
विश्वासमा
औंसीहरूले कहिल्यै देखेनन् रामको उज्यालो अनुहार
न देखे उज्यालोको रामराज्य।
अँध्यारो भनेको
कालो मात्र होइन।
कालो र सेतोबीच युद्ध नै हुँदैन।
•
दुख्न जान्यो भने मात्र
घाउ, घाउ हुन्छ।
नदुख्नेलाई छाती के हो?
दुख्नु भनेको मर्नु होइन
दुख्नु भनेको
सम्हालिएर बॉंच्नु हो
हिँड्नु हो।
लड्यो भन्दैमा लक्ष्य भाग्दैन।
लड्नुहरूको अधिकार हो लड्नु
जीवनमा।
जीवनमा लड्दै नलड्नुलड्दै नलड्नु के हो जीवन?
रून जान्यो भने मात्र
आँशु, आँशु हुन्छ
हार्नु जान्यो भने मात्र
युद्ध, युद्ध हुन्छ।
दुख्न घाउ चाहिन्छ
घाउलाई छाती।
•
घाउका रङहरूले टल्किएको हिमालले
साउँ अक्षरले लेख्न थालेको छ आफ्नो अनुहार।
(यो इतिहासमा गन्हाउने रगत
ती नै कलिला अक्षरहरूका हुन्।)
घाउहरूले भाषा पाएको छबोल्न सक्छन्
अब संविधानलाई सिकाउने छन् अधिकारको पाठ।
आँगन-आँगनमा भेला भएका छन्
गाउँभरिका ठेलाहरू।
धेरै वर्ष नबोलेका गन्हाउने सासहरूले
रङ पाएको छ।
भुकुल्ले बिहानी खेलिरहेछ माटोमा।
•
अहिले कमसेकम शहीदवेदीको टुप्पोमा बसेर
काग कराउन त छोड़ेको छ।
•
अहिले जुन तरङहरूको भेल उर्लेको छ
त्यसको कुनै सिमाना छैन।
त्यो भेल मुट्ठीमा बोकेको गीतले
के-के भत्काउँछ अब।
गीतलाई रिस् उठ्दा
कत्रो भूकम्प हुन्छ भने
देश पनि ढल्छ।
बॉंध नै फुटेपछि
शब्दको आँधी उठ्छ।
शब्द फुट्दा
कस्तो पैह्रो चल्छ भने
कारागार नै पुरिदिन्छ।
त्यो आँधीले मुट्ठीमा बोकेको आवेगले
के-के बिगार्छ अब।
•
माटो नहुनेलाई
कृष्णचुँढ़ाको बिजनको माने हुँदैन
न कॉंस फुलेको थाहा हुन्छ।
जब गीत लाटो बन्छ
गाउँ लाटो हुन्छ
लाटा गाउँहरूको हात समातेर
कति माथि उठ्छ र देश।
देशको माया अझ बजाउँछ रामसिंह
अनि गाउँछे लता।
नलेखिएका इतिहासको दस्तावेज बोकेर
शब्दहरूले
ती नै गाउँहरूको गाथा सुनाइरहेछ अहिले
देशलाई।
•
अहिले आफ्ना अनुहारको मानचित्रमा
छर्किरहेछन् विद्यार्थीहरू
घाउका रङहरू।
दामोदर पुडासैनी किशोर – यो शहरमा
सबै मान्छेहरू
केही न केही सुनाउने लाममा छन्
सुन्न कोही पनि तयार छैन
यो शहरमा
हरेक मान्छेहरू
क्षण क्षणमा कतै न कतै
दौडने सुरसारमा छन्
शहरलाईनै दौडाउँन
कोही सोच्दैन
यो शहरमा
जग्गाको भाउ बढिरहेको
होटल ब्यबसाय चलिरहेको
बजेट पुग्दै नपुगेको
मागको रास र फोहोरको थुप्रो चुलिंदै गएको
ज्यान जोखिममा पर्दै गएको
धूलो ,धुवाँ र बिषादी
असाध्यै बढेको
चर्चा त खुबै छ
बिहानदेखि बेलुकासम्म
तर शहरकै रँग र ढँग बारे
कसैले गर्दैन चर्चा
यो शहरमा
स्कुल र क्याम्पस जाँदाजाँदै
चिठी पत्र तोक आदेश र दर्ता चलानी गर्दा गर्दै
एन जी ओ आइ एन जी ओ का कार्यक्रम चलाउँदा चलाउँदै
बिदेश जाँदा र स्वदेशमै बस्दा
नाच्दा ,गाउँदा र मेलापात गर्दा
बस चढदा ,बिसौनीमा बस्दा ,छोराछोरी डोर्याउँदा
डन पल्टिंदा ,दलाली गर्दा र पाहुर पुहुन्की पुर्याउँदा
अथवा ,नेताका गोजी भरेर कुर्सीमा फनफनी घुम्दा
आँखा र मन साटिन्छ यहाँ कुनै न कुनै मोडमा
दिनभरी कुना कुनामा आफ्नै स्वार्थको पोयो बाट्दै हिँडेपनि
मनको पवित्र मन्दिरमा
सजाउँदैन कसैलेपनि
यो शहरमा
सुन्दर मान्छेको मनमा
जाल ,झेल र षडयन्त्र हुर्काएझैँ
सुन्दर घर ,जग्गा र बन बुट्यानलाई
पापी मनको कुरूसमा
जाली रूमाल बुन्ने
मान्छेहरू धेरै छन्
यो शहरमा
-२०७५ मंसिर १८
मिरर इन होटल ,बसपार्क ,बुटबल
धुर्त हरुले झैं
उसले जीवन
राजनीतिमा लगाएन
थाहा भएन उसलाई
कुन कुन पदार्थ
वरण गरेपछि
सभ्य भइन्छ भन्ने कुरो
उसले जानेन
जीवन सार्थक पार्ने
तथाकथित कला, अभिनय र अध्यात्म
उसले गरेन
भैंसी र गोबरबाहेकको
कुनै ईश्वरको सेवा
खेत र कोदालीको स·तबाहेक
ऋषि, पुरोहित, नेता, व्यापारी
आदि जालीहरूसँग उसले गरेन मित्रता
उसको नाम
आँगनबाट खेत
र खेतबाट आँगनबाहेक
कतै पुगेन, फैलिएन
चाहेन उसले नामको विस्तार
खोजेन उसले
ठूला मान्छेहरूबाट
फ् नामको उच्चारण
ध्यानस्थ जुटिरह्यो ऊ
माटोमा
माछापुच्छे!’हिमशिखरको बादशा’ पोखराली !
देखेँ तिमै्र वरपर सबै पश्चिमा राज्य खालि !
डाँडाकाडाँ वन नद दरी सम्थली औ कराली
साराका छौ प्रभु सरि तिमी दिव्य श्रीपेच डाली !
राजा ! तिम्रो बगल महिषी अन्नपूर्णा हिमाल
नीला गादी उपर डटिँदा हुन्छ शोभा कमाल !
राजारानी ! हृदय कविको तृप्त कैल्यै हुँदैन !
नेपालीले हुकुम दुईको छातिले बिसर्िदैन !
हाम्रो राष्ट्र प्रकृति रचना छन् प्रधानै हिमाल !
चूली राजा बहुविध जहाँ सत्यका नीतिपाल !
सेतो छापा सकल दिलमा पर्छ आदेश सार !
हाम्रै हाम्रै प्रकृतिसँगमा मन्त्र मीठो बहार !
सान्दर्यैको चलपल हुँदो पोखरीझैँ छ देश !
थुम्काथुम्की सरस हरिया राखिए बेस बेस !
माछामाछी सदृश दुनियाँ क्यै सुनौला रँगिन !
सेतो माछो प्रमुख पुछेर, राज गर्दो छ मीन !
डुङ्गा शायद् यस शिखरमा सृष्टिको बाँधिएथ्यो !
शायद् चीरा यिन गिरिविषे चक्रले काटिएथ्यो !
मान्छेको हो प्रथम सृजना कल्पिएका यिनैले !
पैला शक्ति प्रकृत अझ छन् लुीलिँदा देख्छु मैले !
कल्ले शिल्प्यो अवनितल यो लाख बुट्टा कुँदेर?
शोभाको यो घर अजमियो पोखरा नाम हेर!
पन्ना झुक्यो चपल सरितालाई दी नागबेली?
डाँफे रङ्ग्यो? चिरबिर भर्यो? छिर्बिराएर बेली?
स्रष्टा यी हुन् यस जगतका विष्णु लक्ष्मी समान !
साथै बस्छन् शुचिकर महान् उच्चतामा सुवान !
भाले पोथी प्रतिम सकल सृष्टिका प्रीति जोडी !
छाती फुल्दै दरशन गरी उभ्भिएँ हात जोडी !
छर्लङ्गै छन् वरपर दिशा नीलिमा मुस्किँदी छ !
हावा उड्दा हरर वनकी श्री खिची जिस्किँदी छ !
टड्कारो यो शिखर हिउँको क्या उठेरै चिहायो !
कल्लाई ए युवती ! जलमा फूल फ्याँक्छयौ त्यहाँ त्यो !
तिम्रा आँखा यस गगनका प्रीतिका तारका ती !
लाल्पातेझैँ तन रस भए भूमिका भारका ती !
हावा तिम्रो मन गिरिसुता ! व्योमले नील नानी !
सेतो छाला तुहिन जसमा रश्मि चढ्छिन् बिहानी !
कोही यौटा पुरुष-सपना टाकुराको प्रदान
पाई राती शिखर प्रतिभालाई यो पुष्पदान !
गर्दी छौ के प्रथम दिलको सत्प्रतिज्ञा उचाली
सेतो प्रीति प्रकृत हिउँझैँ थाह भै आज खालि
हो, हो, यो हो, मिथुनरसको गीति गुँज्ने प्रदेश !
डाँफे डाँफी नवरँग बुटे कल्पना कूँज देश !
मीठो चूली वयस-रसको गीति-खोला-मुहान !
बोल्दा भन्दा अमुखर तिमी गीति छौ दिव्य जान !
दोटा कोही यिन शिखरमा सुन्छु खेल्दा जुहारे
बेनामी छन् ! मिरमिर कहीँ अर्थ खुल्दो छ क्यारे !
लीला खेलौँ तरल उछलौँ चिल्बिले हौँ बनेली !
हाम्फालूँ क्यै ! खुसखुस गरौँ ! सुस्तियौँ ! भन्दछन् ती !
दोटा खेल्दा समुह धरती बन्दछिन् यी हरीलो
आली-खोला वन-खलबला धोबिनी भै सुरीली !
चाँदीपत्ती जलदचयकी छाउनी चल्न थाली
वर्षा वर्षी दिल उपर भो कल्पनाच्छाद-जाली !
लक्ष्मी ! लामा लहलह हुँदा फाँटका स्वर्णभार
तिमै्र माया वरपर कुदी बेलिँदा भै तयार
साँचेका यी हँसमुख मिठा बन्धुकी पोखराली
रानी बन्छयौ प्रकृत अभिधा अन्नपूर्णा हिमाली !
नामै मीठो ! शरद रजनीले थिइन् यो कहेकी !
सेतीद्धारा सलिल छिनु ली जो यहाँ छन् बहेकी !
भनछन् चूली जसरि चुलियो उत्तिकै हुन्छ बाली !
बाली काट्दा हँसमुख तिमी मुस्किँदप् हौ उज्याली !
द्यौता बस्ने वरपर सभा गोलझै क्यै त्यहाँ छ !
खोदेको झैं हिउँ अलिकता आसनी झैं जहाँ छ !
सल्ला’ होला सुरवर बसी काजमा पोखराली !
सच्चा नीति प्रकृत कसरी चालिएली उज्याली !
माछापुच्छे!यस जगतको सभ्यता शुभ्र कान्ति !
शिल्पै मीठो ! युवति सुकला ! दिव्य सन्देश शान्ति !
चट्टानै छन् युवक महिमा ! छन् नदी काव्य-दान !
नेपालीको रस-मुटु यही भारतीको मुहान !
नेपालीको प्रथम कविता छैन यसबाट दूर !
यो पानीको प्रथम गतिको गीति हो विश्वनेर !
यो भूस्वर्ग प्रकृति रचित प्रौढ सम्भावनामा
होला यात्रास्थल रसिकको विश्वमा फस्टिँदामा !
फेवामा गै प्रतिदिन यहीँ सम्झना ली डुबुल्की
बिसे्रली यो कलह जगको मत्स्यको पुच्छ झल्की
नीलो होला ज्वर समरको, चट्ट सुस्केरिएर
सम्झे ताराजडित जलको शान्तिको कान्ति हेर !
ओढीछन् लौ अब त बदली अन्नपूर्णा लुकेर !
माछापुच्छ्रे अलि अलि टुपो देखियो मिर्मिरेर !
झस्काएका मकन दिलमा झ्वास्स आएर आज !
लौ ! लौ छोपे मुख दुइ जना बल्ल लागेछ लाज !
नारायण तिवारी – मधेस
(मधुपर्क २०६५ चैत)
मधेसले मलाई गाली गर्छ
म भन्छु-
जसले सधैँ अँगालोमा राख्यो
उसलाई किन गाली
जसले गर्छ तिमीलाई गाली
उसलाई पो गर्नुपर्ने हो
तिमीले गाली
सायद मधेसलाई थाहा छैन
उसलाई र मलाई एकैपटक सराप्ने
गाली गर्ने
कालो रात थियो
‘निरङ्कुश’ जसको ‘जात’ थियो
मधेसलाई सायद थाहा छैन
स्नेहको,
आत्मियताको कुनै जात हुँदैन
प्रीति गाँसेपछि
त्यहाँ कुनै घात हुँदैन
-विराटनगर-७, ममतामार्ग
वासुदेव अधिकारी – युरोपेली घामसँग
कति गिजोलेका तिमीलाई
बादलले
हुस्सुले
कुहिरोले
जति प्रकाश फाले पनि
जमिन अँध्यारै
कति तेर्सिएका
अवरोधका काँडा
चिसा छुच्चा काँडा !
कति सक्रिय यो कुहिरो ?
प्रकाश चोर्न
न्यानो चोर्न
कता लान्छन् होला
यतिबिघ्न रश्मि ?
सुदूर उत्तरको जाडो भगाउन
मध्यरातसम्म आकाशमा रहने
तिम्रो प्रतिबद्धता
र तिमीमाथिको नित्य धावा !
हेर्दै नमिठो लाग्यो मलाई
चाख्दै अमिलो लाग्यो मलाई
काठमाडौँको न्यानो माया
र उत्तरी युरोपको यो परिदृश्य
कहिल्यै मूल्याङ्कन गरेका छौ तिमीले ?
त्यत्ति गिाजोलएर पनि
कति अथकित तिमी ?
कति प्रशन्न तिमी ?
३१ जनवरी २०१२, आम्सटर्डम—पेरिस रेल
– सोमबार, 19 श्रावण, 2071
अभि सुवेदी – आजकल मलाई
लाग्छ आजकल म
सधैंजसो एउटा छायाँ बोकेर हिंड्छु
अरूका मनहरू कालो बादलजस्तो
पहाडको अन्तर्तरङ्ग बुझ्न
बिस्तारै वरिपरि घुमेजस्तै
मेरो वरिपरि घुम्छन्
अनेकौं आकृतिहरूमा
आफ्नै मन बोकेर हिंड्छु
अरूका मनका भारीले थिचेर
आजकल मलाई मेरो अस्मिताभन्दा
अरू कसैको जीवन बाँचेजस्तो लाग्न थालेको छ
भन्छन्
धेरै जनाले तिमीमाथि आँखा लगाएका छन् भने
तिमी अपरिचित आँखाहरूका बाढीमा बगेका हुन्छौ
भन्छन्
सबैका मनहरू लिएर हिंड्छौ भने
तिमी समयका पुराना बस्ती खोजेर
तिनीहरूलाई बिसाउने ठाउँ हेरिरहेका हुन्छौं
इतिहास यसरी नै बनिएको हो भन्छन्
मनहरूका बाढीमा कसैलाई धकेलिदिएर
कसैले चम्किला आँखाले सीधा हेरेर
एउटा पीडा देखियो भने
कहीं केही बलियो रचना भत्किन्छ
कोही दुःखले मनभित्रको खण्डहर देखाएर उठ्यो भने
तिम्रो मनभरि नै भैंचालो जान्छ
लाग्छ त्यसैले
मान्छेको समय कुइरोजस्तै
सबैको मन छोएर उडेको हुन्छ
कहिलेकहीं लाग्छ
हिजोको जस्तो बिहानी
दर्जनौं कुखुराहरू बासे पनि खुल्दैन
लाग्छ हिजोको जस्तो साँझ
हजार चराहरूले झुम्मिएर सहगान गरे पनि
आकाशभरि आरेखित हुँदैन
त्यसैले हिजोआज
आफ्नै स(साना बिहानीहरू
अक्षरमा कोरेर
कागजको मैदानभरि छरिदिन्छु
साँझहरू समातेर
कविताका क्षितिजभरि टाँगिदिन्छु
जिन्दगी भनेको
पहाडमाथि चढिसकेर
कठै फेदीमा सम्झनाहरू छोडिए भन्ने
एउटा लामो सुस्केरा मात्र रहेछ !
शहरमा पसेको यति धेरै भयो
यहाँ अनेकौं समय
पुराना घर र गल्लीहरू
अनि देवालय र गुम्बाहरूका खण्डहरमा
लडेर घाइतेजस्तै छट्पटाएको देखेको छु
अनि
मन र चाहनाहरूका पनि
खण्डहर हुँदारहेछन्
जहाँ मान्छे
आफ्नै शहीद दिवस एकल गायन गरेर मनाउँदोरहेछ
एक्लै उद्घोषण गर्दोरहेछ
अनि हतियारहरूमा
त्यस कथालाई लुकाउँदो रहेछ
यहाँ हिजोआज
यात्राहरूका गन्तव्य छैनन्
कोही बिपनाको बाटो गरेर
घोर सपनाभित्र पस्छ
कोही काँधमा उज्यालो बोकेर
अँध्यारो खोज्दै हिंड्छ
सपनाहरू भत्किन्छन्
बिपनाहरू क्षतविक्षत हुन्छन्
छेवैबाट उडेका गोलीको आवाजमा
एउटा किशोर आफूले घरमा छोडेको सङ्गीत सुन्छ
झुट खेल्नेहरूका अभिनय
साँचो खेल भएका छन्
तिनलाई हेरेर
म आफैं भीड किनारामा
मन नपराए पनि
बा ! बा ! गर्दै ताली बजाएर उभिएको हुन्छु
समयको कानमा
मेरी ताली सुनिंदैन
मेरो समर्थन र विरोधले
कुनै पनि खेलको हारजीत हुँदैन
आफ्ना सबै कथा कोरेर
एउटा रङ्गमञ्चमा उभ्याउँछु
कथा खोजेर आउनेलाई पर्खेर
कपडामा तन्त्र आलिङ्गनमा बाँधिएका
आकाश भैरवका नाच फैलाएर कसैलाई पर्खिएर बस्छु
संस्कृति भनेको
कहिले लाग्छ
मेरै सपनाको खेती हो कि
आफूले देखेको समयमा
केही बनाउने चाहनाले
आफैंले टाँगेको सानो आकाश हो कि (
संस्कृति
म हिजोआज
अघि नै छोडेका कुनाकानी
अहिले हिंडेका यी गोरेटाहरू
सबैलाई एउटै कुनै आकार दिन खोजिरहेको हुन्छु
मलाई आजकल
अरूको मनका खण्डहरबाट
केही रचना उठाउने चाहनाले पिरोल्छ
हिजोआज म
आफ्नो आकाश अरूलाई दिएर
कहीं केही बनियोस् भन्ने चाहनाले पिरोलिएको छु
तर लाग्छ
दौडभित्र कहीं चौतारी छन्
कहीं आफ्नै यात्रामा
अरूका आँखाहरूसँगै कुद्छन्
मलाई आजकल
कहीं चढ्दा
उचाइले पिरोल्दैन
झर्दा फेदीको चिन्ताले छुँदैन
आजकल मलाई
थकित आकाशले स्पर्श गर्दा
कहीं जानै पर्ने चिन्ताको उज्यालोले पनि लखेट्दैन
आजकल मलाई !
– जाभा कफी हाउस, ठमेल
मनोज बोगटी – समाचारको शिर्षक छैन। अहिले
अलैंचीको बोटमा ल्यापल्याप टॉंस्सिन्छ
बाजेको
सड़िएको सपनाको छाला।
छालारङ सर्छ दानातिर
फूलको सुगन्ध
गाउँले थाहा पाउँदैन
शहरले थाहा पाउँछ।
अलैंची टिप्ने हातमा, औंलामा लागेको काया पखाल्ने
साबुन बनाउँछ रामदेव साहु।र चड्छ पहाड़ एकवर्षदेखि थुप्रिएको राल।
हातभरि अलैंचीको दाना
पेटभरि कोदो
र संसारभरि त्यसको मूल्य केवल लुट।
अलैंची फुल्यो कि
सुरमानको पुरानो डायविटिज चल्मलाउँछ।
कमाण्डरको हुटमा बसेर डाक्टर देखाउनु गएको उसको विश्वास
नीलो अनुहार पारेर फर्किन्छ।
उसिनेको सुप पिउँदा त्यो कति कालो भइसकेको हुन्छ।
घरभित्ताको ध्वॉंसोलाई थाहा होला।
अलैंची फल्यो कि
दोकानको रातो खाताले हल्ला गर्छ र सातो लान्छ
जसबहादुर गुरूङको पौरखी नौनारीको।
धोती समातेर घरै आइपुग्ने
मुरलीधरलाई थाहा छ
कति चोटमा ढल्छ
अख्रॉंट चिलाउनेको रूख।
अलैंची टिप्यो कि हरहर्ती तिर्खा लाग्छ महाबीर भैयालाई।र छाम्छ शेर्पेनीको गाग्रोको कम्मर
र देखाउँछ झण्डु वाम
जहॉं दुखेको हो त्यी दल्न सिक्छे गुरूङनी
र बद्नाम हुन्छे सुब्बेनी।
बोराकोबोरा खप्परहरू भरेर फर्किन्छ ट्रक
बस्तीको खाल्डाखाल्डीमा हल्लिँदै।
अलैंचाको दाम यसपाली पनि खस्कियो
बस्तीको पेटपेटमा।
त्यो पाखा कति रात्तै
होइन कति रित्तै
त्यसपछि पो आउँछ दशैं।
म हेर्दैछुत्यही विल्डिङनेर थियो
बाजेको घर
जहॉं अहिले रमेश अग्रवालको राशिन दोकान छ।
र त्यही पाखा हो हाम्रो अलैंचीबारी
जहॉं पस्नअघि पढ्नुपर्छ-
भित्र पस्नु मनाही छ।
म अहिले शहरमा उनीहरूकै समाचार लेख्दैछु।
समाचारको शिर्षक छैन। अहिले।
