Saroj Dhital – Maanis Ra Gidda

सरोज धिताल – मानिस र गिद्ध

‘अधिपति हुं
सिङ्गो आकाशको’
भनेझैं गरी
फिंजाएर आफ्ना
भीमकाय पखेंटाहरू
उड्दै आयो
त्यो
गिद्ध
चीसो ठिहि¥याउने छाया“ फ्या“क्दै
धरतीका तरेलीहरूमा
र बस्यो
थपक्क
अन्धकारमा उभिएको विशाल खण्डहरमाथि

उज्यालोको सानो टुक्रा खोज्दै
अन्धकारको अर्को कुनामा
यत्नसाथ हि“डिरहेको
मान्छे
झस्कियो भयले
थर्रर काम्यो चिन्ताले
रोयो ऊ पीडाले
ही दिनपहिले
ऐनामा
त्यस्तै–
त्यो गिद्धको जस्तै
देखेथ्यो उसले आफ्नो अनुहार

उसको त्यो भय
उसको चिन्ता
उसको त्यो पीडा
एक ढिक्का भयो
अन्तर्मनको आगोमा पग्लेर
च्याप्टियो आत्माभित्र पेलिएर
अनि तरवार बन्यो– मन्जुश्रीको झै“
धारिलो

झिलिक्क बिजुली चम्के झै“
काटियो एउटा गल्छी
अन्धकारको त्यो राज्यमा ।

प्रस्फुटित हुन थाल्यो जब
त्यस गल्छीभित्र
सानो अङ्कुर सुन्दरताको
अनि देख्यो मानिसले
उज्यालो
विस्तारैविस्तारै जो हुर्कि“दै थियो
उसको गहिरो पीडास“गै

गल्छीपारि खण्डहरमा
गजक्क परेर बसेको गिद्ध
उज्यालोको प्रस्फुटनदेखि
बिल्कुल अनभिज्ञ
अझै फड्फडाउ“दै थियो पखे“टा
घमण्डले
रमाउ“दै अन्धकारमा

यो देखिरहेको मान्छे
निःशब्द प्रार्थनामा
पीडाको दियो बालेर
चुपचाप चिच्याइरह्यो

ईश्वर !
देखोस् न त्यसले पनि
यो दिव्य सुन्दरता !

Saroj Dhital – Pidaa Nilkantha Ko

सरोज धिताल – पीडा नीलकण्ठको

हे महादेव !
ए शङ्कर !

भन त नढाँटी,
दुख्दैन के साँच्चै त्यो नीलो घाँटी ?

कि तिमीसँग पनि छ
हिउँ जस्तो कुनै चीसो पीडा
जसले काठिएको छ
तिम्रा चीसो छाला
र तिमीलाई दुख्दै–दुख्दैन ?

या कुनै लेप छ तिमीसँग
निस्पृहाको
जसले लेपिएको छ तिम्रो बुढो गला
र विषले तिमीलाई पोल्दै पोल्दैन ?

ए शङ्कर !
म मान्छे तिमीसँग सोध्दैछु
भन त नढाँटी
के तिमीलाई रिस उठ्दैन ?
जब भक्तहरू आएर प्रार्थना गर्छन्
र भन्छन्–
“हे प्रभु !
फेरि एकचोटी पिई देऊ न हलाहल
जो निस्किरहेछ मेरै जीवनबाट
मन्थन भएर मेरै पापको डोरीले ”

जनवरी, १९९९

Saroj Dhital – Rahar (Nepali Short Poem)

सरोज धिताल – रहर

उम्य्रो ढुङ्गामा
हुर्किँदो पीडा बोक्दै
रहर मान्छेको ।

Saroj Dhital – Chhi ! (Nepali Short Poem)

सरोज धिताल – छि !

कुर्सीको मोह—
त्यो जमराको रहर
पहेँलो बन्ने

मार्च २००४

Saroj Dhital – Tasveer (Nepali Short Poem)

सरोज धिताल – तस्वीर

भित्ताको तस्वीर
देखाउंछ तिमीलाई कि
लुकाउंछ सबलाई

फरवरी २००४

Saroj Dhital – Sfatik Ko Chiso Bhitra Kaid Itihaas

सरोज धिताल – स्फटिकको चिसोभित्र कैद इतिहास

एकचोटी
एउटा इतिहास–
एकादेशको कथाभन्दा
धेरै सत्य एउटा इतिहास
पग्लिएर आफ्नै आगोमा
बलेछ लाभा झैँ ।

एउटी वीराङ्गना
दन्त्यकथाकी परीभन्दा
धेरै सत्य एउटी वीराङ्गना
जन्मिएर आफ्नै गर्भबाट उठिछ जीवन झैँ ।

थाहै भएन
निलेछ त्यो लाभाले जीवनलाई कि
पिएछ जीवनले तातो लाभालाई
ती एकाकार भए

अहँ
थाहै भएन
लपेट्यो इतिहासले उसलाई वा
धारण गरी वीराङ्गनाले इतिहास
ती साँच्चै एकाकार भए

तर
जमेकी छ ऊ आज
चिसो इतिहाससँगै
स्फटिकको ठण्डीभित्र कैद भएर
दूर क्षितिजमा सुनिँदैछ
धारिलो, चिसो
बरफको धारले आहत
घाइते मान्छेको क्रुद्ध आवाज

“के अब कहिल्यै बग्दैन
लाभा इतिहासको
आगो के मरिसक्यो ?
जीवन के उठ्दैन फेरि?
के दन्त्यकथा भई
वीराङ्गना ?”

Saroj Dhital – Aastha Ra Avatar

सरोज धिताल – आस्था र अवतार

मान्छेको
अगाध आस्था थियो–
भगवान्मा ।

त्यसैले
निस्तेज दृष्टि भएको
माछाको रूप लिंदा उसले
मान्छे मुस्कुराइरह्यो,
सुस्त कछुवा बनिदियो भगवान्
मान्छे पूजा गरिरह्यो,
हरे †
त्यो कुरूप सुङ्गुरकै रूप लेओस्
वा वीभत्स नृसिंह रूप धारण गरोस्
मान्छेले भजन गाइरह्यो
प्रार्थनामै लीन रह्यो ।

मान्छेको अगाध आस्था थियो–
भगवान्मा ।

तर एकदिन
जब आकाशवाणी भयो–

‘भगवान्को अर्को अवतरण हुंदैछ
र यसपालि
आकर्षक अनुहारको धनी
कुशल मायावी
मनुष्य शरीरभित्र
भगवान्को प्रवेश हुंदैछ ।’

अनि मान्छेको आस्था भत्कियो ।

मान्छेले माछालाई नबुझ्ला
कछुवा र वराहलाई नबुझ्ला
तर सुन्दर अनुहार अनि
बलिष्ट शरीरसंगै
कुटिल मन लिएर
शैतानी महलमा बस्ने
आफैंजस्तो देखिने प्राणीलाई
मान्छेले जति अरू कसैले बुझ्दैन ।

Saroj Dhital – Preyasi Ra Phool

सरोज धिताल – प्रेयसी र फूल

भीरमा फुलेको गायत्री फूल
उसको जुरोमा पक्कै सुहाउंछ
किनकि त्यस्तै गुलाबी हुन्छ उसको
मधुर मुस्कान ।

तर मेरी मायालाई
गायत्री फूल
सबभन्दा बढी भीरमै सुहाउंछ
किनकि ऊ माया गर्न जान्दछे ।

लेकमा फुलेको लालीगुरांस
उसको केसमा अझै सुहाउंछ
किनकि त्यस्तै रातो हुन्छ उसको
मायाले रुझेको ओठ

तर उसलाई गुरांस
केवल लेकैमा सुन्दर लाग्छ
किनकि
सुन्दरताको मुटु हुन्छ
र त्यो मुटुको धड्कन ऊ जान्दछे ।

कसलाई मन पर्दैन
डांफे र मुनालमा नाच्ने
कालिज र मयुरमा खेल्ने
सप्तरङ्गको सहस्रलीला !

तर मेरी माया,
ती रङ्गहरूलाई कैद गर्न सक्तिन
ती बुट्टाहरूलाई भित्तामा झुन्ड्याउन सक्तिन
किनकि
प्रकृतिकी छोरी हो ऊ
आमाको काखको न्यानो जान्दछे ।

जसरी मनपर्छ मलाई
तातोतातो उसको सास
उसलाई पनि औधि मनपर्छ
मेरो साथ र मेरो न्यानो हात
तर पनि बांधेर मलाई ऊ राख्तिन
किनकि
माया गर्नेहरूका बीचमा
स्वर्गको बतास खेल्ने
सानो आकाश चाहिन्छ–
ऊ यो राम्ररी जान्दछे ।

Saroj Dhital – Saitan Ko Yug

सरोज धिताल – सैतानको युग

क्षमा गर भगवन् !
अब यो रुखको वास
तिमी छोडिदेऊ
र चित्त बुझाऊ
सानो गमलाको तुलसीमा
यो त पीपलको रुख हो
पायो भने बेस्सरी पैmलिन्छ यो
जगतै ढाक्न सक्छ यसले त ।

म त मान्छे
तिमीलाई जत्तिकै खुसी पार्नुपर्ने
अर्को छ मेरो जीवनमा
सैतान ।

उसको लागि
तिमीलाई जत्तिकै ठाउँ चाहिन्छ यहाँ
युग त
तिम्रोभन्दा बढी उसैको हो ।

हिउँद, २०६०

Saroj Dhital – Lahure Ki Taruni Swasni

सरोज धिताल – लाहुरेकी तरुनी स्वास्नी

पहिलोचोटि विदेश गएर फर्केकी छ
लाहुरेकी तरुनी स्वास्नी ।

ऊ ठाँटिएकी छ नयाँ लुगामा
गरगहना र अत्तरको सुगन्धमा
र डुलाइरहेकी छ चञ्चल आँखा
क कसले हेरेका छन्,
Continue reading “Saroj Dhital – Lahure Ki Taruni Swasni”

Saroj Dhital – Raato Ghaam

सरोज धिताल – रातो घाम

मध्याह्नको घाममा
धपक्क बलेकी नवयौवना
तिमीलाई पाएं
रमाएं ।
उषाको मधुरो लालीमा
शैशव मिलन झन् कस्तो हुंदो हो ?

उमेरसंगै
गहिरिंदै छन् जतिजति
रेखाहरू गालामा
मुस्कानका
मेटिंदै Continue reading “Saroj Dhital – Raato Ghaam”

Saroj Dhital – Muskurai Rahane Ye Yuvati

सरोज धिताल – मुस्काराइरहने ए युवती !

“पोको पारेर पीरहरूलाई थन्क्याउँछु म एकातिर
र बाँच्ने प्रयासमा
मुस्कुराइ दिन्छु ”
—यसै भनेकी थियौ तिमीले
मेरो प्रश्नको जवाफमा ।

मुस्काइरहने ए युवती !
केवल एउटा अर्को प्रश्न छ मेरो
त्यो कुन दिन
कुन घडी होला
त्यो कुन पल
कुन शुभ साइत होला
जब मन रुँदा तिम्रो
तिमी पनि रुन सक्छ्यौ
पग्लिँदा मनभित्र पीडाको बरफ
आँसु बनाइ झार्न सक्छ्यौ ?

त्यो दिन
त्यो घडी
त्यो पल पर्खिरहेको छु म
त्यस पलको
तिम्रो मधुर मुस्कान पर्खिरहेको छु म ।

Saroj Dhital – Ke Tyo Manchhe Ho?

सरोज धिताल – के त्यो मान्छे हो ?

हिजो आज
छोरी
जब जब सपनाबाट बिउँझन्छे
किन हो कुन्नि
प्रायशः टोलाउँछे
सुन्दर आँखामा पोतेर तुवाँलो
सोध्छे मसँग
“बा ! कस्तो हुन्छ मान्छे ? ”

आजकल उसको सपनामा
प्रायः एउटा साकार पिण्ड आउँछ रे
रङ्ग र स्वादको पत्रपत्र खोलमा लपेटिएर
त्यसै त्यसै त्यो हिनहिनाउँछ रे
साँगुरो इनारको पिँधबाट
हेर्दै सानो चोइटा आकाशलाई
सत्य भेटेको घोषणा गर्छ रे
अनि गर्जिन्छ रे
ऊ मान्छे हो !
ऊ नै मान्छे हो !!
ऊ मात्रै मान्छे हो !!!

आजकाल
प्रायशः
बिउँझनासाथ टोलाएर एकछिन्
उसले देखेको सपना सुनाउँछे छोरी
र सोध्छे
“बा !
के त्यो साँच्चै मान्छे हो ?’’

Saroj Dhital – Dhunga

सरोज धिताल – ढुङ्गा

ढुङ्गा–
त्यो साह्रो चीज
जो सधैँ निष्ठुरताको प्रतीक भयो
– कविका निम्ति

ढुङ्गा –
त्यो निर्जीव चिज
जो सधैँ कठोरताको प्रतीक भयो
कविका निम्ति

एक दिन
काटियो
ताछियो
घोटियो
मूर्तिकारको हातबाट
र एउटा सुन्दर अनुहार देखा प¥यो ।

आँखाभरि टिल्पिल–टिल्पिल आँसु लिएर
मुहारमा किञ्चित मुस्कान पोतेर
केही लजाए झैँ गरी
कृतज्ञ स्वरले बोल्यो ऊ सुस्तरी
मूर्तिकारसँग–

“प्रिय मानव !
स्वीकार गर
मेरो मनको बगैँचामा फुलेका फूलहरू !”

Saroj Dhital – Baadal Ko Kavita

सरोज धिताल – बादलको कविता

कहिले
कसरी
बादलको कविता लेख्न थाले छ कवि
रङ ?
आकृति ?
खै मनमा बसेछ बादलको कस्तो छवि !

बादलकै कवितामा ऊ रमाइरह्यो
बिर्सिएर सबथोक, शब्दशब्दमा बादल समाइरह्यो ।

निमेष, पल हुँदै शायद युग बिते ।

थाकेका औँलाहरू
पाट्टिएका गोडाहरू
दुःखेको ढाड सोझ्याउन
थोत्रो भित्ताको आड लिएर
उठ्यो जब जिउ तन्काउँदै ऊ

जीवनको अधैर्य तरङ्गले
उसलाई छाडेर भागिसकेछ
दुनियाँको मतलबी रङले
गिज्याउँदै कविलाई त्यागिसकेछ
बादलको कविता लेख्दा–लेख्दा
कविताकै बादलले निलिसकेछ ।

Saroj Dhital – Prem

सरोज धिताल – प्रेम

शब्दहरू
जो मूर्तिकारको सानो छिनो भएर
ढुङ्गालाई अर्थ दिन्छन्,
शब्दहरू
जो पानीको विशाल प्रवाह भएर
नदीलाई जीवन दिन्छन्
शब्दहरू
जसले सृष्टि गर्छन्
जसले अर्थ दिन्छन्
र जसले संहार पनि गर्छन्
तिनै शब्दहरू
कुनैकुनै बेला
आफै
लाजले शिर पनि निहुराउछन्

टिप्न सक्ने वस्तु हो र सत्य ?
शब्दले कसरी बाधोस् ?
प्राप्य छ र पूर्णता ?
शब्दमा कसरी अटाओस् ?
आरोह्य उचाइ हो र ईश्वर ?
शब्दले कसरी चढोस् ?

प्रेम
ईश्वरको अर्को नाम हो
ईश्वर
पूर्णताको अर्को नाम हो
पूर्णता
सत्यको अर्को नाम हो ।

त्यसैले
जीवन
प्रेमको खोज हो
यात्रा हो– कहिल्यै नटुङ्गिने ।

Saroj Dhital – Saanjh

सरोज धिताल – साँझ

कालै देखिन थालिसकेछ धर्ती त !
क्षितिजमा देखिएको
त्यो सुन्तला रङको सुन्दर घेरा के हो ?

बुढेसकालको हाम्रो प्रेमजस्तो ।
त्यसमाथि हाँसेको फिक्का सुनौलो रङ के हो ?
भगवानको मूर्तिअघि बलिरहेको दियोजस्तो !

अहा ! त्यो खुलेको उज्यालो आकाशे रङ्ग
पखालिएर सफा भएको सुन्दर मनजस्तो
अनि यो सबलाई पर्खाल लगाएर बसेको गाढा नीलो रङ्ग
बाँचू–बाँचू लागिरहने जीवनको मोहजस्तो

साँझ !
बाँचेर हेर्नुपर्छ
अनि पो सुन्दर देखिन्छ ।

Saroj Dhital – Marusthal Ko Katha

सरोज धिताल – मरुस्थलको कथा

मरुस्थल पनि हाँस्दछे
यदाकदा
पत्याउँछौ तिमी ?

मैले त देखेको छु
उषामा मरु भू हाँसेको
कलिलो घामसँग
लिएर रातो पछ्यौरी पैँचो
डराई डराई त्यो नाचेको ।

छोटो थियो उत्सव
उसको ।
दिनभरि त
ऊ फेरि ढलिरही
बालुवाको तातोमा बिचरी
निःशब्द जलिरही ।

पीडाको कराहीमा
पाकिसकेपछि त्यसरी
के हाँस्न सक्थ्यौ तिमी भए ?
मैले त देखेको छु
दिनभरिको नर्कवासपछि पनि
मरुभूमि
सन्ध्यामा फेरि हाँसेको
रातो बर्को मागेर
बूढो घामसित एक छिन्
हतार–हतार त्यो नाचेको ।

छोटो थियो तर उत्सव उसको
रातभरि त ऊ फेरि रोई रही
जूनको आँसु पुछिदिँदै
ठिहि¥याएको हातले
मनको बह पोखिरही ।

हिउँद, २०६०

Saroj Dhatal – Manchhe Khaderi (Nepali Short Poem)

सरोज धिताल – मान्छे खडेरी

क्यामराको भीड ?
तस्वीर त रित्तो रै’छ !
मान्छे भए पो !!

फरवरी, २००४

Saroj Dhital – Airport

सरोज धिताल – एयरपोर्ट

वर्षौंदेखि म उडिरहेछु
एक एयरपोर्टबाट अर्को एयरपोर्टमा
कहाँ–कहाँ पुगेँ कुन्नि !
छोड्न चाहेको ठाउँ कहिल्यै छोडिएन
कहाँ–कहाँबाट उडेँ कुन्नि
अवतरण गर्ने ठाउँ कहिल्यै फेरिएन

जहाँबाट उडे पनि
जहाँसुकै पुगे पनि
स्वार्थको पिंजरामा कैद
तिनै मान्छेको
सानो साँघुरो
उही दुनियाँ !